Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 211/14
POSTANOWIENIE
Dnia 6 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Puszkarski
SSN Dorota Rysińska
Protokolant Dorota Szczerbiak
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Zbigniewa Siejbika
w sprawie A. K.
skazanego z art. 77 pkt 1 ustawy z dnia 29 września1994 r. o rachunkowości
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 6 listopada 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę
od wyroku Sądu Okręgowego w C.
z dnia 11 lutego 2014 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w C.
z dnia 14 października 2013 r.,
oddala kasację, a kosztami sądowymi postępowania
kasacyjnego obciąża skazanego.
UZASADNIENIE
A. K. został oskarżony o to, że:
1. będąc członkiem jednoosobowego zarządu Zakładów Gospodarczych „U.”
sp. z o.o. oraz osobą odpowiedzialną za prawidłowe prowadzenie urządzeń
księgowych i dokumentacji księgowej spółki, mimo istniejącego obowiązku dopuścił
do nieprowadzenia w okresie od 1 stycznia 2008 r. do 31 grudnia 2008 r. ksiąg
rachunkowych oraz niesporządzenia na koniec roku obrotowego (31 grudnia
2
2008 r.) sprawozdania finansowego, tj. o czyn wyczerpujący znamiona występku z
art. 77 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1994 r. o rachunkowości,
2. uchylał się od opodatkowania poprzez niezłożenie w terminie do 31 marca
2009 r. w Pierwszym Urzędzie Skarbowym w C. zeznania CIT-8 i nie ujawnienie
podstawy opodatkowania jaką stanowił dochód osiągnięty w 2008 r. przez spółkę
„U.” sp. z o.o., co spowodowało narażenie podatku dochodowego na uszczuplenie
w kwocie 171.513 zł, tj. o przestępstwo skarbowe z art. 54 § 2 k.k.s.
Sąd Rejonowy w C. wyrokiem z dnia 14 października 2013 r.:
1. uznał A. K. za winnego tego, że będąc członkiem jednoosobowego zarządu
Zakładów Gospodarczych „U." sp. z o.o. i osobą odpowiedzialną za prawidłowe
prowadzenie urządzeń księgowych i dokumentacji księgowej, mimo istniejącego
obowiązku dopuścił do nieprowadzenia w okresie od 1 stycznia 2008 r. do 31
grudnia 2008 r. ksiąg rachunkowych, to jest za winnego występku z art. 77 pkt 1
ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości i za to na postawie art. 77
powołanej ustawy w zw. z art. 33 § 1 i 3 k.k. orzekł wobec niego karę grzywny w
wysokości 100 stawek dziennych ustalając wysokość stawki dziennej na kwotę 20
zł;
2. uniewinnił oskarżonego od popełnienia czynu zarzucanego mu w pkt II aktu
oskarżenia;
3. na podstawie art. 627 k.p.k., art. 630 k.p.k., art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23
czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych zasądził od niego na rzecz
Skarbu Państwa opłatę w kwocie 200 zł oraz wydatki do kwoty 90 zł, a wydatkami
w części uniewinniającej obciążył Skarb Państwa.
Od tego wyroku apelację złożył obrońca, zarzucając rażące naruszenie
przepisów prawa procesowego, tj. art. 439 § 1 pkt. 9 k.p.k. polegające na braku
skargi uprawnionego oskarżyciela, a to poprzez wniesienie aktu oskarżenia i jego
popieranie przez pełnomocnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w C. oraz
doprowadzenie do skazania oskarżonego w postępowaniu jurysdykcyjnym
zainicjowanym tymże aktem, gdy tymczasem wobec zmiany trybu rozpoznawania
sprawy z uproszczonego na zwyczajny w dniu 17 czerwca 2013 r. oraz
prowadzenia przewodu sądowego od początku w dniu 30 września 2013 r., zgodnie
z art. 325 d k.p.k. w zw. § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
3
13 czerwca 2003 r. w sprawie określenia organów uprawnionych obok Policji do
prowadzenia dochodzeń oraz organów uprawnionych do wnoszenia i popierania
oskarżenia przed sądem pierwszej instancji w sprawach podlegających
rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, jak również z zakresu spraw
zleconych tym organom wynika, iż nie miał już zastosowania przepis § 2 ust. 1 tego
aktu i Urząd Skarbowy pomimo uprawnienia do prowadzenia dochodzenia nie miał
już w przedmiotowej sprawie legitymacji, aby ponownie wnosić i popierać
oskarżenie o czyn z art. 77 pkt. 1 ustawy z dnia 29 września o rachunkowości przez
sądem I instancji, zwłaszcza, że odczytanie aktu oskarżenia oraz przeprowadzenie
postępowania dowodowego odbyło się bez udziału prokuratora. Obrońca wniósł o
uchylenie wyroku w zaskarżonej części oraz umorzenie postępowania w tym
zakresie.
Sąd Okręgowy w C. wyrokiem z dnia 11 lutego 2014 r., zaskarżone
orzeczenie utrzymał w mocy, uznając apelację za oczywiście bezzasadną.
Od powyższego wyroku Sądu Okręgowego w C. kasację złożył obrońca
skazanego. Zarzucił w niej rażące naruszenie prawa procesowego, mające istotny
wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a to:
- bezwzględną przyczynę odwoławczą o której mowa art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k.
w zw. z art. 404 § 2 k.p.k., polegającą na braku skargi uprawnionego oskarżyciela,
a to poprzez wniesienie aktu oskarżenia i jego popieranie przez pełnomocnika
Pierwszego Urzędu Skarbowego w C., oraz doprowadzenie do skazania
oskarżonego w postępowaniu jurysdykcyjnym zainicjowanym tymże aktem, i
uznaniu przez Sąd Odwoławczy, iż „skoro Sąd I Instancji na podstawie art. 404 § 2
k.p.k. postanowił odroczoną rozprawę prowadzić od początku (...) to oczywistym
jest, iż m. in. wraca ono do trybu uproszczonego (...) z uwagi na formę
prowadzonego postępowania przygotowawczego", gdy tymczasem wobec zmiany
trybu rozpoznania sprawy z uproszczonego na zwyczajny przez Sąd I Instancji w
dniu 17 czerwca 2013 r., oraz prowadzenia przewodu sądowego od początku w
dniu 30 września 2013 r., zgodnie z art. 325d k.p.k. w zw. z § 2 ust. 3
Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie
określenia organów uprawnionych obok Policji do prowadzenia dochodzeń oraz
organów uprawnionych do wnoszenia i popierania oskarżenia przed sądem
4
pierwszej instancji w sprawach podlegających rozpoznaniu w postępowaniu
uproszczonym, jak również zakresu spraw zleconych tym organom, nie miał
zastosowania przepis § 2 ust. 1 tegoż aktu i Urząd Skarbowy pomimo uprawnienia
do prowadzenia dochodzenia nie miał już w przedmiotowej sprawie legitymacji, aby
ponownie wnosić i popierać oskarżenie o czyn z art. 77 pkt 1 ustawy z dnia 29
września 1994 r. o rachunkowości przed Sądem I Instancji zwłaszcza, że
odczytanie aktu oskarżenia oraz przeprowadzenie postępowania dowodowego
odbyło się bez udziału prokuratora, a skoro już tylko przekroczenie terminu przerwy
w postępowaniu uproszczonym prowadzi do zmiany trybu postępowania na
zwyczajny, to tym bardziej (jako instytucja dalej idąca w swoich skutkach) powoduje
go – wbrew twierdzeniom Sądu Odwoławczego – odroczenie rozprawy i brak jest
jakichkolwiek podstaw do przyjęcia jakoby w przedmiotowej sprawie miał miejsce
automatyczny powrót do trybu uproszczonego, bez wydania jakiegokolwiek
postanowienia w tym przedmiocie;
- bezwzględną przyczynę odwoławczą o której mowa art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.
w zw. z art. 476 k.p.k., polegającą na nienależytym obsadzeniu sądu
odwoławczego, orzekającego na rozprawie apelacyjnej w składzie jednoosobowym,
gdy tymczasem taki skład jest wyjątkiem przewidzianym dla trybu uproszczonego
uzależnionym od kilku warunków, a w szczególności od orzekania przez Sąd
Rejonowy w postępowaniu uproszczonym, co w przedmiotowej sprawie – wobec
zmiany trybu toczącego się postępowania z uproszczonego na zwykły i braku
wydania w tym przedmiocie postanowienia o powrocie do trybu uproszczonego –
nie miało miejsca, a ponadto wydanie zarządzenia przez Prezesa Sądu
Okręgowego w C. o rozpoznaniu przez ten Sąd apelacji jednoosobowo, pomimo jej
zarzutów ściśle związanych wątpliwościami co do trybu toczącego się
postępowania, oznaczało dokonanie rozstrzygnięcia jeszcze przed rozpoznaniem
apelacji przez Sąd Odwoławczy.
Podnosząc te zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie
postępowania.
Prokurator Prokuratury Okręgowej w C. w pisemnej odpowiedzi na kasację
wniósł o uznanie kasacji za oczywiście bezzasadną i jej oddalenie. Takie też
5
stanowisko zaprezentował Prokurator Prokuratury Generalnej obecny na rozprawie
kasacyjnej.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Kasacja nie zasługuje na uwzględnienie.
Nie budzi wątpliwości, że postępowanie przygotowawcze w niniejszej
sprawie było prowadzone w formie dochodzenia. W myśl art. 469 k.p.k. Sąd
rozpoznaje w trybie uproszczonym sprawy, w których było prowadzone
dochodzenie. Sąd Rejonowy w C. rozpoznawał zatem w trybie uproszczonym
przedmiotową sprawę, w której akt oskarżenia wniósł i popierał oskarżyciel
publiczny – I Urząd Skarbowy w C. (por. art. 325 d k.p.k. w zw. z § 2 ust. 3
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie
określenia organów uprawnionych, obok Policji, do prowadzenia dochodzeń oraz
organów uprawnionych do wnoszenia i popierania oskarżenia przed sądem
pierwszej instancji w sprawach podlegających rozpoznaniu w postępowaniu
uproszczonym).
Z uwagi na przekroczenie 21-dniowego terminu przerwy, na rozprawie w
dniu 17 czerwca 2013 r. Sąd I instancji dokonał zmiany trybu postępowania z
uproszczonego na zwyczajny, gdzie faktycznie obecność prokuratora na rozprawie
jest obowiązkowa. Tym niemniej, na terminie rozprawy w dniu 30 września 2013 r.
ten Sąd w oparciu o przepis art. 404 § 2 k.p.k., postanowił rozprawę odroczoną w
dniu 5 września 2013 r. prowadzić od początku ponownie w trybie uproszczonym.
W tej sytuacji nie można odmówić racji wywodom Sądu II instancji, który nie
podzielając argumentów obrony stwierdził, iż prowadzenie rozprawy od początku
oznacza nie tylko konieczność przeprowadzenia od nowa postępowania
dowodowego, ale równocześnie „niejako cofnięcie” całego postępowania sądowego
na jego etap początkowy i rozpoczęcie go od odczytania aktu oskarżenia przez
uprawniony organ, którym w tej sprawie był I Urząd Skarbowy w C.
Ten pogląd znajduje wsparcie w stanowisku Sądu Najwyższego, iż rozprawa
odroczona co do zasady toczy się od początku, a więc od odczytania aktu
oskarżenia, a w przypadku uchylenia wyroku, wydanego z zastosowaniem art. 484
§ 2 k.p.k., w postępowaniu ponownym sprawa powinna być rozpoznana znów w
postępowaniu uproszczonym, chyba że co innego wynika z treści orzeczenia sądu
6
odwoławczego oraz zawartych w uzasadnieniu tego orzeczenia wiążących
zapatrywań prawnych, a także wskazań co do dalszego postępowania (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2007 r., sygn. I KZP 16/07,
OSNKW 2007, z. 9, poz. 61). Nie można zatem podzielić wywodu skarżącego, iż w
opisanych realiach sprawy I Urząd Skarbowy w C. utracił status oskarżyciela
publicznego.
Trafnie podniesiono w odpowiedzi na kasację, że bezzasadny jest zarzut
obrazy przez Sąd Okręgowy w C. przepisów o składzie sądu. Zgodnie z art. 476 § 2
k.p.k. sąd odwoławczy, po wydaniu przez prezesa tego sądu stosownego
zarządzenia, może rozpoznać apelację w składzie jednego sędziego, w sytuacji gdy
sąd pierwszej instancji wydał w takim składzie wyrok, orzekając w postępowaniu
uproszczonym (por. też mająca moc zasady prawnej uchwała składu 7 sędziów
Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2005 r., sygn. I KZP 38/05, OSNKW
2005, z. 11, poz. 103).
Kierując się powyższym Sąd Najwyższy, z mocy art. 537 § 1 k.p.k.,
rozstrzygnął jak w postanowieniu.