V CZ 112/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:11-05-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 112/14
POSTANOWIENIE
Dnia 20 lutego 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Maria Szulc
w sprawie z wniosku T. D. Spółki Akcyjnej w K. (poprzednio: T. G. Spółki Akcyjnej
w G.)
przy uczestnictwie M. K.-W., T. P. E. Spółki Akcyjnej w K. oraz Skarbu Państwa -
Ministra Skarbu Państwa
o zasiedzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 lutego 2015 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Okręgowego w G.
z dnia 20 maja 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i pozostawia
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego
w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem z dnia 5 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy w W. stwierdził, że G.
Zakład Elektroenergetyczny Spółka Akcyjna z siedzibą w G. nabył z dniem 1
stycznia 1994 r. służebność gruntową polegającą na prawie pozostawienia na
nieruchomości (działka nr 670/37 opisana w księdze wieczystej nr […]) linii
elektroenergetycznej średniego napięcia wraz ze słupem linii średniego napięcia
oznaczonego numerem 30399, a także na prawie korzystania z wymienionej
nieruchomości w celu utrzymania linii, jej konserwacji, remontów, napraw i
modernizacji. Trasa linii elektroenergetycznej i posadowienie słupa wskazane
zostały w opinii biegłego sądowego K. P. z marca 2008 r. uznanej przez Sąd za
integralną część orzeczenia.
Na skutek apelacji uczestniczki postępowania M. K.-W. Sąd Okręgowy w G.
postanowieniem z dnia 20 maja 2014 r. uchylił zaskarżone postanowienie Sądu
Rejonowego w W. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania temu Sądowi.
W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy dopuścił się istotnych uchybień,
które sprawiają, iż zachodzi konieczność ponownego całościowego
przeprowadzenia postępowania dowodowego. Sąd Okręgowy uznał, że wniosek
przedstawiony przez T. G. Zakład Elektroenergetyczny Spółka Akcyjna z siedzibą w
G. jest niejednoznaczny i budzi wątpliwości co do rodzaju zgłoszonego żądania.
Zdaniem Sądu można powziąć wątpliwości, czy wnioskodawca rzeczywiście wnosił
o stwierdzenie nabycia służebności przesyłu w drodze zasiedzenia na wskazanej
nieruchomości, czy też, co miałoby wynikać z drugiej części wniosku, wystąpił z
powództwem posesoryjnym lub innym roszczeniem. Sąd pierwszej instancji
powinien był podjąć czynności zmierzające do jednoznacznego określenia żądania
wnioskodawcy i usunięcia występujących w tym zakresie nieścisłości i braków,
tego jednak nie uczynił. Sąd Okręgowy, oceniając zgromadzony w sprawie materiał
dowodowy, doszedł do wniosku, że wskazany przez Sąd pierwszej instancji termin
zasiedzenia został przyjęty w sposób bardzo dowolny. Ponadto Sąd pierwszej
instancji z naruszeniem zasady bezpośredniości dopuścił dowód z opinii biegłego
sądowego z zakresu urządzeń elektroenergetycznych, m.in. na okoliczność
przebiegu linii elektroenergetycznej, który to dowód pochodził z postępowania
3
toczącego się przed tym samym Sądem w sprawie z powództwa uczestniczki
postepowania M. K.-W. przeciwko G. Zakładowi Elektroenergetycznemu Spółka
Akcyjna w G. o ochronę posiadania (sygn. akt … 180/07). Z tych przyczyn Sąd
Apelacyjny uchylił postanowienie Sądu pierwszej instancji na podstawie art. 386 § 4
k.p.c. w zw. z art. 108 § 2 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c.
Zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego w G. z dnia 20 maja 2014 r.
wniósł wnioskodawca T. D. S. A. Oddział w G., wnosząc o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i oddalenie w całości apelacji uczestniczki postępowania,
ewentualnie o uchylenie tego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu w G. Wnioskodawca podniósł zarzut naruszenie
art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 108 § 2 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c. W ocenie
wnoszącego zażalenie nie zaistniały określone w art. 386 § 4 przesłanki
uzasadniające wydanie przez Sąd Apelacyjny orzeczenia kasatoryjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że kontrola, której
dokonuje Sąd Najwyższy, rozpatrując określone w art. 3941
§ 11
k.p.c. zażalenie na
orzeczenie sądu drugiej instancji, ma charakter formalny i odnosi się do przesłanek
uchylenia orzeczenia sądu pierwszej instancji. W postępowaniu wszczętym
w wyniku wniesienia zażalenia na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c. Sąd Najwyższy
bada jedynie poprawność zastosowania art. 386 § 2 i 4 k.p.c. przez sąd drugiej
instancji, innymi słowy, bada, czy rzeczywiście wystąpiły wskazane przez sąd
drugiej instancji przesłanki uchylenia zaskarżonego wyroku, którymi zgodnie z art.
386 § 2 i 4 k.p.c. mogą być: nieważność postępowania, nierozpoznanie przez sąd
pierwszej instancji istoty sprawy, konieczność przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości. Zażalenie ma służyć skontrolowaniu, czy orzeczenie
w drugiej instancji zostało prawidłowo wydane ze względu na przesłanki
przewidziane w art. 386 § 2 i 4 k.p.c. Przedmiotem oceny Sądu Najwyższego nie są
natomiast zasadność roszczenia i stanowisko zajęte przez sąd drugiej instancji co
do meritum sprawy. Zażalenie wniesione na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c. nie jest
środkiem prawnym służącym kontroli materialnoprawnej podstawy orzeczenia (por.
m. in. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12;
4
z dnia 7 marca 2013 r.; II CZ 193/12, niebubl.; z dnia 24 maja 2013 r., V CZ 156/12,
niepubl.; z dnia 20 września 2013 r., II CZ 51/13, niepubl.; z dnia 15 maja 2014 r.,
II CZ 17/14, niepubl.; z dnia 2 października 2014 r., IV CZ 68/14, niepubl.; z dnia
3 października 2014 r., V CZ 61/14, niepubl.).
Sąd Okręgowy wskazał jako przyczynę uchylenia zaskarżonego
postanowienia konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego
w całości. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia nie wskazał jednak precyzyjnie
przyczyn, które usprawiedliwiałyby przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
w pierwszej instancji. Sąd Okręgowy stwierdził tylko, że wniosek nie został
sformułowany jednoznacznie i nie jest możliwe ustalenie, z jakim żądaniem wystąpił
wnioskodawca. Nie wyjaśnił jednak przyjętej oceny, która pozostaje w wyraźnej
sprzeczności z jasno wyrażonym w piśmie z dnia 10 lutego 2011 r. wszczynającym
postępowanie nieprocesowe żądaniem stwierdzenie zasiedzenia służebności
gruntowej o określonej treści. Wniosek ten wnioskodawca podtrzymywał aż do
zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji. Dlatego wskazane okoliczności, które
wymagałaby ewentualnie uwzględnienia w kontekście wymagania rozpoznania
istoty sprawy, czyli jej rozpoznania zgodnie z żądaniem strony inicjującej
postepowanie sądowe, nie mogły być w przedmiotowej sprawie przyczyną
uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Podobny wniosek dotyczy stwierdzonych przez Sąd drugiej instancji
uchybień dotyczących postępowania dowodowego.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że przesłanki uchylenia
orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania nie powinny być
interpretowane rozszerzająco (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
21 listopada 2013 r., III CZ 51/13, niepubl.; z dnia 7 marca 2013 r., II CZ193/12,
niepubl.). Nawet potrzeba znacznego uzupełnienia postępowania dowodowego nie
może stanowić podstawy do wydania przez sąd drugiej instancji orzeczenia
kasatoryjnego, a jedynie konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego
w całości. Dotyczy to najczęściej sytuacji, gdy sąd pierwszej instancji nie
przeprowadził w ogóle żadnego postępowania dowodowego albo przeprowadził
dowody wyłącznie na okoliczności nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy, względnie,
5
gdy uchybienia formalne sądu pierwszej instancji powodują potrzebę powtórzenia
przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego w całości (zob.
postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 25 października 2012 r., I CZ 143/12,
niepubl.; z dnia 17 kwietnia 2013 r., V CZ 129/12, niepubl.; z dnia 21 listopada
2013 r., III CZ 51/13, niepubl.; z dnia 28 listopada 2014 r., I CZ 75/14, niepubl.).
Wobec tego nie może usprawiedliwiać zastosowania art. 386 § 4 k.p.c.
stwierdzenie przez Sąd Odwoławczy wadliwości przeprowadzenia w pierwszej
instancji niektórych tylko dowodów, czy też poczynienie dowolnych ustaleń na
podstawie zgromadzonych dowodów.
Ewentualne uchybienia Sądu pierwszej instancji i wątpliwości, które powziął
Sąd Okręgowy, powinny zostać wyjaśnione i rozstrzygnięte w postępowaniu
apelacyjnym, zgodnie z obowiązującym w prawie procesowym modelem apelacji
pełnej.
Z tych względów, Sąd Najwyższy, uznając za zasadny zarzut naruszenia art.
386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., uchylił zaskarżone postanowienie na
podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., z art. 3941
§ 3 k.p.c.,
pozostawiając rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego
w orzeczeniu kończącym postępowania w sprawie.
POSTANOWIENIE
Dnia 20 lutego 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Maria Szulc
w sprawie z wniosku T. D. Spółki Akcyjnej w K. (poprzednio: T. G. Spółki Akcyjnej
w G.)
przy uczestnictwie M. K.-W., T. P. E. Spółki Akcyjnej w K. oraz Skarbu Państwa -
Ministra Skarbu Państwa
o zasiedzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 lutego 2015 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Okręgowego w G.
z dnia 20 maja 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i pozostawia
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego
w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem z dnia 5 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy w W. stwierdził, że G.
Zakład Elektroenergetyczny Spółka Akcyjna z siedzibą w G. nabył z dniem 1
stycznia 1994 r. służebność gruntową polegającą na prawie pozostawienia na
nieruchomości (działka nr 670/37 opisana w księdze wieczystej nr […]) linii
elektroenergetycznej średniego napięcia wraz ze słupem linii średniego napięcia
oznaczonego numerem 30399, a także na prawie korzystania z wymienionej
nieruchomości w celu utrzymania linii, jej konserwacji, remontów, napraw i
modernizacji. Trasa linii elektroenergetycznej i posadowienie słupa wskazane
zostały w opinii biegłego sądowego K. P. z marca 2008 r. uznanej przez Sąd za
integralną część orzeczenia.
Na skutek apelacji uczestniczki postępowania M. K.-W. Sąd Okręgowy w G.
postanowieniem z dnia 20 maja 2014 r. uchylił zaskarżone postanowienie Sądu
Rejonowego w W. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania temu Sądowi.
W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy dopuścił się istotnych uchybień,
które sprawiają, iż zachodzi konieczność ponownego całościowego
przeprowadzenia postępowania dowodowego. Sąd Okręgowy uznał, że wniosek
przedstawiony przez T. G. Zakład Elektroenergetyczny Spółka Akcyjna z siedzibą w
G. jest niejednoznaczny i budzi wątpliwości co do rodzaju zgłoszonego żądania.
Zdaniem Sądu można powziąć wątpliwości, czy wnioskodawca rzeczywiście wnosił
o stwierdzenie nabycia służebności przesyłu w drodze zasiedzenia na wskazanej
nieruchomości, czy też, co miałoby wynikać z drugiej części wniosku, wystąpił z
powództwem posesoryjnym lub innym roszczeniem. Sąd pierwszej instancji
powinien był podjąć czynności zmierzające do jednoznacznego określenia żądania
wnioskodawcy i usunięcia występujących w tym zakresie nieścisłości i braków,
tego jednak nie uczynił. Sąd Okręgowy, oceniając zgromadzony w sprawie materiał
dowodowy, doszedł do wniosku, że wskazany przez Sąd pierwszej instancji termin
zasiedzenia został przyjęty w sposób bardzo dowolny. Ponadto Sąd pierwszej
instancji z naruszeniem zasady bezpośredniości dopuścił dowód z opinii biegłego
sądowego z zakresu urządzeń elektroenergetycznych, m.in. na okoliczność
przebiegu linii elektroenergetycznej, który to dowód pochodził z postępowania
3
toczącego się przed tym samym Sądem w sprawie z powództwa uczestniczki
postepowania M. K.-W. przeciwko G. Zakładowi Elektroenergetycznemu Spółka
Akcyjna w G. o ochronę posiadania (sygn. akt … 180/07). Z tych przyczyn Sąd
Apelacyjny uchylił postanowienie Sądu pierwszej instancji na podstawie art. 386 § 4
k.p.c. w zw. z art. 108 § 2 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c.
Zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego w G. z dnia 20 maja 2014 r.
wniósł wnioskodawca T. D. S. A. Oddział w G., wnosząc o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i oddalenie w całości apelacji uczestniczki postępowania,
ewentualnie o uchylenie tego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu w G. Wnioskodawca podniósł zarzut naruszenie
art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 108 § 2 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c. W ocenie
wnoszącego zażalenie nie zaistniały określone w art. 386 § 4 przesłanki
uzasadniające wydanie przez Sąd Apelacyjny orzeczenia kasatoryjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że kontrola, której
dokonuje Sąd Najwyższy, rozpatrując określone w art. 3941
§ 11
k.p.c. zażalenie na
orzeczenie sądu drugiej instancji, ma charakter formalny i odnosi się do przesłanek
uchylenia orzeczenia sądu pierwszej instancji. W postępowaniu wszczętym
w wyniku wniesienia zażalenia na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c. Sąd Najwyższy
bada jedynie poprawność zastosowania art. 386 § 2 i 4 k.p.c. przez sąd drugiej
instancji, innymi słowy, bada, czy rzeczywiście wystąpiły wskazane przez sąd
drugiej instancji przesłanki uchylenia zaskarżonego wyroku, którymi zgodnie z art.
386 § 2 i 4 k.p.c. mogą być: nieważność postępowania, nierozpoznanie przez sąd
pierwszej instancji istoty sprawy, konieczność przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości. Zażalenie ma służyć skontrolowaniu, czy orzeczenie
w drugiej instancji zostało prawidłowo wydane ze względu na przesłanki
przewidziane w art. 386 § 2 i 4 k.p.c. Przedmiotem oceny Sądu Najwyższego nie są
natomiast zasadność roszczenia i stanowisko zajęte przez sąd drugiej instancji co
do meritum sprawy. Zażalenie wniesione na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c. nie jest
środkiem prawnym służącym kontroli materialnoprawnej podstawy orzeczenia (por.
m. in. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12;
4
z dnia 7 marca 2013 r.; II CZ 193/12, niebubl.; z dnia 24 maja 2013 r., V CZ 156/12,
niepubl.; z dnia 20 września 2013 r., II CZ 51/13, niepubl.; z dnia 15 maja 2014 r.,
II CZ 17/14, niepubl.; z dnia 2 października 2014 r., IV CZ 68/14, niepubl.; z dnia
3 października 2014 r., V CZ 61/14, niepubl.).
Sąd Okręgowy wskazał jako przyczynę uchylenia zaskarżonego
postanowienia konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego
w całości. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia nie wskazał jednak precyzyjnie
przyczyn, które usprawiedliwiałyby przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
w pierwszej instancji. Sąd Okręgowy stwierdził tylko, że wniosek nie został
sformułowany jednoznacznie i nie jest możliwe ustalenie, z jakim żądaniem wystąpił
wnioskodawca. Nie wyjaśnił jednak przyjętej oceny, która pozostaje w wyraźnej
sprzeczności z jasno wyrażonym w piśmie z dnia 10 lutego 2011 r. wszczynającym
postępowanie nieprocesowe żądaniem stwierdzenie zasiedzenia służebności
gruntowej o określonej treści. Wniosek ten wnioskodawca podtrzymywał aż do
zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji. Dlatego wskazane okoliczności, które
wymagałaby ewentualnie uwzględnienia w kontekście wymagania rozpoznania
istoty sprawy, czyli jej rozpoznania zgodnie z żądaniem strony inicjującej
postepowanie sądowe, nie mogły być w przedmiotowej sprawie przyczyną
uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Podobny wniosek dotyczy stwierdzonych przez Sąd drugiej instancji
uchybień dotyczących postępowania dowodowego.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że przesłanki uchylenia
orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania nie powinny być
interpretowane rozszerzająco (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
21 listopada 2013 r., III CZ 51/13, niepubl.; z dnia 7 marca 2013 r., II CZ193/12,
niepubl.). Nawet potrzeba znacznego uzupełnienia postępowania dowodowego nie
może stanowić podstawy do wydania przez sąd drugiej instancji orzeczenia
kasatoryjnego, a jedynie konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego
w całości. Dotyczy to najczęściej sytuacji, gdy sąd pierwszej instancji nie
przeprowadził w ogóle żadnego postępowania dowodowego albo przeprowadził
dowody wyłącznie na okoliczności nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy, względnie,
5
gdy uchybienia formalne sądu pierwszej instancji powodują potrzebę powtórzenia
przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego w całości (zob.
postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 25 października 2012 r., I CZ 143/12,
niepubl.; z dnia 17 kwietnia 2013 r., V CZ 129/12, niepubl.; z dnia 21 listopada
2013 r., III CZ 51/13, niepubl.; z dnia 28 listopada 2014 r., I CZ 75/14, niepubl.).
Wobec tego nie może usprawiedliwiać zastosowania art. 386 § 4 k.p.c.
stwierdzenie przez Sąd Odwoławczy wadliwości przeprowadzenia w pierwszej
instancji niektórych tylko dowodów, czy też poczynienie dowolnych ustaleń na
podstawie zgromadzonych dowodów.
Ewentualne uchybienia Sądu pierwszej instancji i wątpliwości, które powziął
Sąd Okręgowy, powinny zostać wyjaśnione i rozstrzygnięte w postępowaniu
apelacyjnym, zgodnie z obowiązującym w prawie procesowym modelem apelacji
pełnej.
Z tych względów, Sąd Najwyższy, uznając za zasadny zarzut naruszenia art.
386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., uchylił zaskarżone postanowienie na
podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., z art. 3941
§ 3 k.p.c.,
pozostawiając rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego
w orzeczeniu kończącym postępowania w sprawie.