Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 maja 2013 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku

VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Antoniewicz

Protokolant: st.sekr.sądowy Hanna Beyrowska

po rozpoznaniu w dniu 7 maja 2013 r. w Gdańsku

sprawy G. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania G. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

z dnia 11 września 2012 r. nr (...)/ (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje wnioskodawczyni G. K. prawo do emerytury począwszy od dnia 06 września 2012r.,

2.  stwierdza, że pozwany organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w sprawie.

/na oryginale właściwy podpis/

Sygnatura akt: VIII U 1413/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 września 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonej G. K. prawa do emerytury nauczycielskiej, z uwagi na to, że na dzień 31 grudnia 2008 r. nie posiadała 30-letniego okresu zatrudnienia.

G. K. odwołała się od powyższej decyzji. W uzasadnieniu wskazała, że w okresie od 13 kwietnia 1977 r. do 30 września 1980 r. pracowała w gospodarstwie brata S. F..

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, a w uzasadnieniu pisma powołał się na argumentację zawartą w treści zaskarżonej w niniejszym postępowaniu decyzji, a ponadto podał, że w okresach od 13 kwietnia 1977 r. do 23 czerwca 1977 r., od 1 września 1977 r. do 23 czerwca 1978 r., od 1 września 1978 r. do 23 czerwca 1979 r. oraz od 1 września 1979 r. do 23 czerwca 1980 r. ubezpieczona uczęszczała do T. R. R. w L., oddalonym od miejsca zamieszkania ok. 26 km, co stanowiło jej główne zajecie. W związku z tym, wskazał, że doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych przez dzieci jako członków rodziny rolnika, nie stanowi stałej pracy w gospodarstwie rolnym zaliczanej do stażu ubezpieczeniowego. (wyrok SN a z dnia 10 października 2000 r., sygn. akt II UKN 535/99 opubl. w OSNP 2001/21/650, wyrok SN z dnia 13 stycznia 1998 r., sygn. akt II UKN 433/97, opubl. w OSNP 19998/22/668).

Na rozprawie z dnia 22 stycznia 2013 r. ubezpieczona wniosła o przesłuchanie świadków G. F. oraz S. F. na okoliczność wykonywania przez nią pracy w gospodarstwie rolnym brata w spornym okresie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

G. K., ur. dnia (...), w dniu 6 września 2012 r. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniosek o emeryturę.

(vide: wniosek – 1-9 plik III akt rentowych)

Na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Kościerzynie z dnia 20 grudnia 1975 r., nr 2 Ns 908/75 o stwierdzenie nabycia spadku po jej ojcu A. F., ubezpieczona stała się współwłaścicielem do 1/6 zaś jej brat S. F. do 5/6 części, nieruchomości położonej w S., powiat K., województwo pomorskie – obszaru 6.15.37 ha, dla której Sąd Rejonowy w Kartuzach V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczysta(...)

(dowód: odpis z ksiąg wieczystych – k. 17-22 plik III akt rentowych)

G. K. od 13 kwietnia 1977 r. do 23 czerwca 1980 r. była uczennicą 4-letniego T. R. R. w L. w zawodzie technik, o specjalności ekonomika i rachunkowość przedsiębiorstw rolnych. W 1980 r. zdała egzamin dojrzałości.

(dowód: świadectwo dojrzałości z dnia 24 maja 1980 r. – k. 25-26 plik II akt rentowych)

W spornym okresie G. K. zamieszkiwała wraz z matka, bratem S. F. oraz jego żoną G. F.. Stan zdrowia matki ubezpieczonej pogarszał się, natomiast G. F. w 1978 r. urodziła dziecko.

Ubezpieczona dojeżdżała codziennie pociągiem do szkoły w L. – podróż trwała godzinę. Do domu wracała o godzinie 16.30.

W gospodarstwie (...) uprawiano ziemniaki, owies, żyto i truskawki oraz hodowano krowy, świnie, kury, kaczki i gęsi. Ubezpieczona po powrocie ze szkoły zajmowała się karmieniem trzody chlewnej, dojeniem krowy oraz przebieraniem ziemniaków i brukwi. W okresie letnim pomagała przy żniwach, a jesienią przy wykopkach. Ubezpieczona wykonywała powyższe prace w wymiarze 4 godzin od poniedziałku do piątku i przez cały dzień w soboty i niedziele.

(dowód: zeznania świadków G. F. i S. F. – k. 35-36, wyjaśnienia ubezpieczonej – k. 15-16, zeznania ubezpieczonej – k. 36 akt sprawy)

Następnie ubezpieczona podjęła naukę na Uniwersytecie G., na wydziale ekonomii, kierunek – cybernetyka ekonomiczna i informatyczna, które odbywała w okresie od 1 października 1980 r. do 13 marca 1986 r.

(dowód: zaświadczenie o stanie odbytych studiów wyższych – k. 31 plik II akt rentowych)

Od dnia 1 września 1986 r. do 31 sierpnia 2012 r. ubezpieczona pracowała na stanowisku nauczyciela, kierownika internatu, kierownika szkolenia praktycznego oraz dyrektora szkoły wZ. S. Z. i. O. w Ż..

(Niesporne, a nadto vide: świadectwo pracy z dnia 31 sierpnia 2012 r. – k. 23 plik III akt rentowych)

W dniu 31 marca 2003 r. ubezpieczona na podstawie umowy darowizny przekazała swój udział w w/w nieruchomości na rzecz S. i G. F..

(dowód: akt notarialny z dnia 31 marca 2003 r. – k. 13-15 plik III akt rentowych)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. do wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego w wymiarze 30 lat nie uwzględnił okresów od 13 kwietnia 1977 r. do 23 czerwca 1977 r., od 1 września 1977 r. do 23 czerwca 1978 r., od 1 września 1978 r. do 23 czerwca 1979 r. oraz od 1 września 1979 r. do 23 czerwca 1980 r. jako pracy w gospodarstwie rolnym brata, ponieważ była wtedy uczennicąT. R. R. w. L.

W związku z powyższym, zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją z dnia 11 września 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonej G. K. prawa do emerytury nauczycielskiej.

(vide: decyzja z dnia 11 września 2012 r. - k. 37 akt rentowych, odwołanie – k. 2 akt sprawy)

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach rentowych pozwanego, których autentyczności żadna ze stron nie kwestionowała. Nadto, podstawą dokonanych ustaleń były zeznania świadków S. F., G. F. oraz samej ubezpieczonej, które jako logiczne, spójne i korespondujące z pozostałym materiałem dowodowym, Sąd uznał za w pełni wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle poczynionych ustaleń faktycznych o dwołanie skarżącej G. S. zasługuje na uwzględnienie.

Spór w przedmiotowej sprawie sprowadzał się od ustalenia, czy G. K. spełnia warunki do nabycia emerytury nauczycielskiej. Jego rozstrzygnięcia należało dokonać w oparciu o dyspozycję art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jedn. tekst: Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2009, Nr 153 poz. 1227 ze zm.).

Wyniki przeprowadzonego przez Sąd postępowania dowodowego wykazały, że ubezpieczona legitymuje się wymaganym 20 – letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, rozwiązała stosunek pracy z dniem 31 sierpnia 2012 r. i udokumentowała ponad 30 lat okresów składkowych i nieskładkowych, co wskazuje, że stanowisko organu rentowego nie jest słuszne.

W niniejszej sprawie bezspornym było, że ubezpieczona nie ukończyła 55 roku życia, a zatem jej prawo do emerytury nauczycielskiej nie może być ustalane na podstawie przepisów ustawy emerytalnej. W konsekwencji, jak wyżej wskazano, podstawę prawną ustalenia uprawnień emerytalnych G. K. stanowić może jedynie Karta Nauczyciela.

Przepisy art. 88 Karty Nauczyciela tworzą pełną i wyczerpującą regulację warunków przejścia na emeryturę nauczycieli bez względu na wiek. W świetle unormowania ust. 1 tego artykułu przesłankami nabycia uprawnień do przedmiotowego świadczenia są: wykazanie 30-letniego okresu zatrudnienia, w tym lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze lub 25-letniego okresem zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym, z nadto rozwiązanie na swój wniosek stosunku pracy. Wynikające z art. 88 ust. 1 in fine wymaganie jest koniecznym warunkiem powstania prawa do emerytury (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 października 1999 r., II UKN 149/99, OSNP 2001 nr 2, z. 46; z dnia 30 sierpnia 2001 r., II UKN 525/00, OSNP 2003 nr 12, poz. 298; z dnia 20 listopada 2001 r., II UKN 626/00, OSNP nr 16, poz. 390).

Podkreślenia wymaga, że w wyroku z dnia 17 kwietnia 2002 r., II UKN 337/01, OSNP 2004, nr 1, poz. 8, Sąd Najwyższy uznał, że "przez okres zatrudnienia wymagany do przyznania emerytury na podstawie art. 88 ust. 1 [...] Karty Nauczyciela [...] rozumie się okresy składkowe i nieskładkowe oraz okresy pracy w gospodarstwie rolnym wymienione w art. 6, 7 i 10 ust. 1 ustawy [...] o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych [...], które uwzględnia się na warunkach określonych w tych przepisach".

Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również jako okresy składkowe – przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia. jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Jeżeli praca w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, świadczona była przed dniem 1 stycznia 1983 r. w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy, to przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się ten okres (art. 10 ust. 3 w związku z art. 6 ust. 2 lit. a u.e.r.f.u.s.), niezależnie od tego, czy przypadał on w trakcie roku szkolnego, czy też w czasie wakacji i ferii szkolnych.

Nauka w szkole średniej, w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania, odbywana w systemie dziennym uniemożliwia - co do zasady - możliwość podjęcia stałej pracy w gospodarstwie rolnym w rozmiarze pozwalającym na zaliczenie tej pracy do okresu zatrudnienia, co nie oznacza, że nie może być wyjątków od tej zasady, uzasadnionych konkretnymi okolicznościami danej sprawy, z których wynika, że mimo takich uwarunkowań praca w gospodarstwie rolnym rodziców była świadczona stale i wymiarze 4 godzin dziennie. Stwierdzenie zaś rozmiaru takiej pracy w uzależnione jest od okoliczności faktycznych danego przypadku, a więc nie należy od sfery prawa, lecz faktów (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 4 grudnia 2012 r., sygn. akt: III AUa 1423/12).

Sąd uznał, iż ubezpieczona w dostateczny sposób wykazała, iż w spornym okresie od 13 kwietnia 1977 r. do 23 czerwca 1980 r. pracowała na gospodarstwie rolnym swojego brata S. F., średnio w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie.

Zarówno z zeznań przesłuchanych w sprawie świadków jak i ubezpieczonej wynikało, że w zamieszkiwanym przez nią gospodarstwie uprawiano ziemniaki, owies, żyto i truskawki oraz hodowano krowy, świnie, kury, kaczki i gęsi. Po powrocie ze szkoły zajmowała się karmieniem trzody chlewnej, dojeniem krowy oraz przebieraniem ziemniaków i brukwi. W okresie letnim pomagała przy żniwach, a jesienią przy wykopkach. Nikt inny w przedmiotowym gospodarstwie nie pracował, matka wnioskodawczyni była schorowana, bratowa była w ciąży, więc jedynie wnioskodawczyni i jej brat mieli możliwość pracy w gospodarstwie. Tym samym uznać należy, że wnioskodawczyni nie pomagała ale normalnie musiała pracować w gospodarstwie rolnym.

W ocenie Sądu, zeznania złożone przez świadków S. F. i G. F. oraz ubezpieczoną były wiarygodne. Sąd dokonując oceny ich mocy dowodowej w opisanym powyżej zakresie, wziął pod rozwagę ówczesny wiek ubezpieczonej oraz fakt, że w gospodarstwie oprócz niej zamieszkiwali i byli w stanie pracować tylko matka, brat, jego żona brata. Zgodne z zasadami doświadczenia życiowego jest przyjęcie, że w sytuacji kiedy ubezpieczona nie pracowała zawodowo i poza szkołą nie miała żadnych innych spoczywających na niej obowiązków, przy braku ojca, urodzeniu dzieci przez żonę brata oraz pogarszającym się stanie zdrowia matki, to głównie ona wraz z bratem wykonywała prace związane z uprawą gospodarstwa rolnego. W okresie nauki w szkole codziennie i stale pracowała w gospodarstwie rolnym brata – przy czym w dni od poniedziałku do piątku w wymiarze 2-3 godzin, a w soboty i niedziele przez cały dzień.

Sąd uznał za nieuzasadnioną argumentację przytoczoną przez organ rentowy w toku postępowania, a dotyczącą charakteru czynności wykonywanych przez ubezpieczoną w spornych okresach. Sąd nie podzielił poglądu wyrażonego przez organ rentowy, jakoby fakt równoczesnej nauki w technikum miał uniemożliwić ubezpieczonej stałe wykonywanie pracy w gospodarstwie rolnym w wymiarze co najmniej połowy etatu. Ustalenia stanu faktycznego wynikające z przeprowadzonego w niniejszej sprawie postępowania dowodowego uzasadniają postawienie wprost przeciwnego wniosku.

W związku z powyższym, w ocenie Sąd Okręgowego w okresie od 13 kwietnia 1977 r. do 23 czerwca 1980 r. ubezpieczona wykonywała prace w gospodarstwie rolnym brata stale i w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy.

Należy też podnieść, iż wykonywanie pracy na gospodarstwie rolnym brata w w/w okresie stanowi dostateczne uzupełnienie brakującego stażu ubezpieczeniowego, bowiem zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. zaliczenie okresów następuje jedynie w zakresie niezbędnym do uzupełnienia brakującego stażu pracy.

W świetle powyższych ustaleń, na podstawie cytowanych wyżej przepisów, uznać należało, że ubezpieczona spełnia warunki do przyznania jej prawa do świadczenia przedemerytalnego i dlatego Sąd na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

W pkt II orzeczenia, Sąd Okręgowy uznał z kolei, iż pozwany organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji z uwagi na to, że dopiero zmiana przepisów w zakresie konieczności rozwiązania stosunku pracy oraz przeprowadzenie obszernego postępowania dowodowego w toku postępowania przed sądem, w tym w szczególności zeznań świadków oraz zeznań wnioskodawczyni umożliwiło rozstrzygnięcie, czy praca wykonywana przez wnioskodawczynię w spornym okresie stanowiła pracę w gospodarstwie rolnym.

SSO Katarzyna Antoniewicz