Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 39/15
POSTANOWIENIE
Dnia 28 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Roman Sądej (przewodniczący)
SSN Tomasz Grzegorczyk (sprawozdawca)
SSA del. do SN Dariusz Czajkowski
Protokolant Danuta Bratkrajc
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Zdzisława Brodzisza
w sprawie A. G.
w przedmiocie wyroku łącznego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 28 maja 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w G.
z dnia 23 września 2014 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w G.
z dnia 13 lutego 2013 r.
kasację oddala, a kosztami sądowymi postępowania
kasacyjnego obciąża skazanego.
UZASADNIENIE
W sprawie niniejszej A. G. wystąpił, poprzez swego obrońcę z wyboru, w
styczniu 2013 r., o wydanie wyroku łącznego obejmującego trzy wyroki wydane
przez Sąd Rejonowy w G. Jak wynika z materiałów tej sprawy, chodzi o wyroki tego
Sądu: a) z dnia 8 lipca 2005 r., w sprawie o sygn. akt III K 1373/02, (zmieniony
wyrokiem Sądu Okręgowego w G. z dnia 17 stycznia 2006 r. VI Ka 774/05), mocą
którego skazano oskarżonego za - popełnione w 1999 r. - przestępstwo z art. 58
2
ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 2005 r., na karę 3 miesięcy
pozbawienia wolności, którą to karę w całości oskarżony odbył oraz b) z dnia 7
maja 2009 r., w sprawie o sygn. akt III K 2049/07, skazujący go za popełnione w
1998 r. przestępstwo z art. 286 § 1 w zw. z art. 294 k.k. na karę 2 lat pozbawienia
wolności, z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 2 lat, której
wykonanie zarządzono postanowieniem z dnia 24 listopada 2011 r., a następnie
odroczono wykonanie postanowieniem z dnia 14 marca 2003 r. i c) z dnia 18
kwietnia 2011 r., w sprawie o sygn. akt III K 184/06, mocą którego uznano go
winnym 7 różnych przestępstw, a to: z art. 258 § 2 i 3 k.k., art. 56 ust. 3 ustawy o
przeciwdziałaniu narkomanii z 2005 r. oraz z art. 291 § 1 k.k. i z art. 263 § 2 k.k., z
orzeczeniem kary łącznej 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, z zaliczeniem na
jej poczet okresu tymczasowego aresztowania w rozmiarze 2 lat i 9 miesięcy oraz
łączną karę grzywny w wymiarze 120 zł stawek dziennych po 20 zł każda.
Na rozprawie w dniu 10 maja 2013 r. (k. 41) obrońca skazanego oświadczył,
że cofa wniosek o wydanie wyroku łącznego, ponieważ oskarżony uzyskał
odroczenie wykonania kary w sprawie o sygn. III K 2049/07 i nie jest w jego
interesie wydanie wyroku łącznego. Po zarządzonej wówczas przerwie w tej
rozprawie, na kolejnym jej terminie w dniu 13 czerwca 2013 r. (k. 45),
Przewodnicząca poinformowała, że pomimo cofnięcia przez obrońcę wniosku, Sąd,
w przypadku zaistnienia przesłanek, z urzędu zobligowany jest do wydania wyroku
łącznego. Następnie, po przeprowadzeniu tej rozprawy i wysłuchaniu stron, które
wnioskowały o wydanie takiego wyroku, przy czym obrońca na zasadzie pełnej
absorpcji, a prokurator z wymierzeniem kary 5 lat i 9 miesięcy pozbawienia
wolności. Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy połączył trzy
wskazane wcześniej wyroki, orzekając w zakresie kar pozbawienia wolności, karę
łączną 4 lat i 6 miesięcy takiego pozbawienia, z zaliczeniem na jej poczet
wskazanego wcześniej rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie o sygn. III K
184/06 oraz w sprawie o sygn. III K 1373/02 (w wymiarze 3 miesięcy), zaś w
zakresie jednostkowych grzywien - łączną karę grzywny 300 stawek dziennych po
20 zł każda.
Apelację od tego wyroku wywiódł obrońca skazanego. Podniósł on w niej
obrazę prawa procesowego, a to: a) art. 9 w zw. z art. 570 i 572 k.p.k. przez
3
nieumorzenie postępowania w związku z cofnięciem wniosku oskarżonego i
niewydaniem kolejnego postanowienia o wszczęciu z urzędu postępowania w
sprawie wyroku łącznego, b) art. 167 w zw. z art. 571 § 1 k.p.k. przez zaniechanie
przeprowadzenia dowodu z dokumentów z akt wykonawczych Sądu Rejonowego w
G. i wywiadu środowiskowego oraz c) art. 569 § 1 i art. 570 k.p.k. przez
dopuszczenie do sytuacji, w której wydanie wyroku łącznego stworzyło dla
skazanego sytuację mniej korzystną od tej, która wynikałaby z wykonania
poszczególnych kar. Ponadto podniesiono także zarzut błędu w ustaleniach
faktycznych przez nieprawidłowe ustalenie, że nie zachodzą warunki do
zastosowania pełnej absorpcji oraz zarzut rażącej niewspółmierności połączonych
kar.
Tuż przed rozprawą apelacyjną wyznaczoną na dzień 23 września 2014 r.,
obrońca wystąpił o odroczenie tego forum z uwagi na niezakończone jeszcze
prawomocnie postępowanie w przedmiocie zawieszenia w trybie art. 152 k.k.w.
kary pozbawienia wolności orzeczonej w sprawie o sygn. III K 2049/07 (k. 136),
którego to wniosku Sąd, już na tej rozprawie, nie uwzględnił, podnosząc, że
toczące się w trybie art. 152 k.k.w. postępowanie wykonawcze nie jest przeszkodą
w sprawie wyroku łącznego. Następnie zaś, po przeprowadzeniu rozprawy
odwoławczej, Sąd Okręgowy utrzymał zaskarżone orzeczenie, uznając apelację za
oczywiście bezzasadną.
W kasacji wywiedzionej w listopadzie 2014 r. od prawomocnego wyroku
Sądu odwoławczego obrońca skazanego zarzucił obrazę art. 4 § 1 k.k. w zw. z art.
89 § 1 k.k. (sprzed nowelizacji z dnia 5 listopada 2009 r.) w zw. z art. 22 § 1 k.p.k.
lub art. 401 § 1 i art. 404 § 1 k.p.k., a w konsekwencji też art. 570 i 572 k.p.k., a
także naruszenie art. 45 ust. 1 Konstytucji RP poprzez naruszenie prawa do sądu
na skutek nieuwzględnienia przy orzekaniu, że równolegle toczyło się, w trybie art.
152 k.k.w., niezakończone jeszcze, postępowanie w przedmiocie zawieszenia
wykonania kary orzeczonej wyrokiem w sprawie o sygn. III K 2049/07, będącej
przedmiotem postępowania o wydanie wyroku łącznego, której pozytywne
rozstrzygnięcie miałoby niewątpliwy wpływ na wyrok łączny. W skardze tej nadto
zarzucono naruszenie art. 457 § 3 i art. 424 § 1 i 2 w zw. z art. 458 k.p.k., przez
zaniechanie umotywowania w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia przyczyn
4
nieuwzględnienia wniosku obrońcy o odroczenie rozprawy w kontekście wpływu
postępowania wykonawczego, opartego na art. 152 k.k.w., na postępowanie
dotyczące wydania wyroku łącznego.
Wywodząc w ten sposób skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym,
ewentualnie o uchylenie obu wydanych w tej sprawie wyroków, z przekazaniem
sprawy Sądowi Rejonowemu. W odpowiedzi na tę kasację prokurator Prokuratury
Okręgowej, ustosunkowując się do niej w pierwszych dniach stycznia 2015 r.,
wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej. Pod koniec stycznia 2015 r.
obrońca skazanego przekazał w jego imieniu Sądowi Najwyższemu pismo w
postaci odpisu postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 26 stycznia 2015 r. (sygn.
akt VI Kzw 620/14), mocą którego zmieniono postanowienie Sądu Rejonowego z
dnia 4 września 2014 r., sygn. XIII Ko 6119/14, którym odmówiono zawieszenia
wykonania kary pozbawienia wolności w sprawie o sygn. III K 2049/07 i
zdecydowano zawiesić jednak A. G. karę 2 lat pozbawienia wolności, orzeczoną we
wskazanej wyżej sprawie na okres próby 3 lat. Na rozprawie kasacyjnej prokurator
Prokuratury Generalnej poparł stanowisko wyrażone w opinii pisemnej prokuratora
Prokuratury Okręgowej.
Rozpoznając tę kasację, Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja ta jest bezzasadna.
Wprawdzie rzeczywiście w uzasadnieniu wyroku Sądu odwoławczego brak
jest wypowiedzi dotyczących przyczyn nieuwzględnienia wniosku obrońcy o
odroczenie rozprawy apelacyjnej, ale – jak już wskazano – Sąd ten w
postanowieniu ogłoszonym na tym forum, oddalając ów wniosek wyraźnie wskazał,
że postępowanie wykonawcze o zastosowanie art. 152 k.k.w. nie jest przeszkodą
dla postępowania w przedmiocie wyroku łącznego. Tym samym jednak nie było
potrzeby do dodatkowego wypowiadania się w kwestii tej decyzji w uzasadnieniu
samego wyroku łącznego. Rzecz zaś w tym, że samo wszczęcie i prowadzenie
postępowania w oparciu o art. 152 k.k.w. nie podważa bynajmniej treści
prawomocnego wyroku, w tym bezwzględnego charakteru orzeczonej jego mocą
kary pozbawienia wolności (tak też słusznie np. w wyroku Sądu Apelacyjnego w
Katowicach z dnia 28 października 2010 r., II AKa 354/10, LEX nr 686865).
5
Postępowanie to bowiem nie przesądza jeszcze, że dojdzie do zawieszenia
wykonania takiej kary, a jak wynika z dokumentacji tej sprawy w dacie orzekania
przez Sąd odwoławczy orzeczono już, tyle że nieprawomocnie, o odmowie takiego
zawieszenia. Oczekiwanie na nieznany końcowy efekt postępowania
wykonawczego trudno uznać za powód do przerwania lub odroczenia rozprawy w
przedmiocie wyroku łącznego. Nie można zatem mówić w tej materii o zaistnieniu
rażącego naruszenia prawa po stronie Sądu odwoławczego. Należy przy tym mieć
na uwadze, że zawieszenie, o jakim mowa w art. 152 k.k.w. leży w sferze
swobodnego uznania sędziowskiego, jest zatem fakultatywne, a więc nie daje
pewności, jaki rodzaj decyzji zostanie ostatecznie podjęty. Tym bardziej nie można
też podzielić zarzutu skarżącego, który odwołuje się także do możliwości
zawieszenia w tej sytuacji postępowania w przedmiocie wyroku łącznego w oparciu
o stosowany art. 22 k.p.k. Przepis ten bowiem dotyczy jedynie sytuacji, w której
prowadzenie postępowania ze wskazanych tam powodów jest niemożliwe, a do
takich na pewno nie można zaliczyć oczekiwania na rozstrzygnięcie mające w
przyszłości zapaść w postępowaniu wykonawczym.
Trudno też dopatrzeć się w tej sprawie zasadnej podstawy kasacyjnej w
zarzucie skarżącego o naruszeniu art. 570 w zw. z art. 572 k.p.k. w tym, że Sąd
meriti, mimo cofnięcia w imieniu wnioskodawcy przez jego pełnomocnika wniosku o
wydanie wyroku łącznego, zdecydował o dalszym prowadzeniu postępowania nie
wydając postanowienia w tym przedmiocie. Wprawdzie rzeczywiście Sąd w takiej
sytuacji powinien umorzyć postępowanie wszczęte w oparciu o wniosek, a
następnie, jeżeli istnieją ku temu przesłanki, wszcząć i przeprowadzić
postępowanie z urzędu, czego w tej sprawie nie uczyniono. Jak trafnie zauważył już
Sąd odwoławczy, pozostawało to bez wpływu na treść wydanego w pierwszej
instancji orzeczenia. Tym bardziej zatem nie może to być uznane za podstawę
skargi kasacyjnej, jako że przy tym nadzwyczajnym środku zaskarżenia wymaga
się zaistnienia nie „zwykłego”, ale wręcz „rażącego” naruszenia prawa, a przy tym
takiego, które „w istotny sposób” mogło mieć wpływ na treść orzeczenia. Jak przy
tym już wspomniano, Sąd meriti wyraźnie stwierdził, że są podstawy do
prowadzenia postępowania ex officio, a jedynie nie wyartykułował szczegółowo
przyczyn zajętego stanowiska i nie wydał odrębnego postanowienia w tej materii. W
6
konsekwencji nie można mówić, aby tego typu obraza prawa mogła okazać się
skuteczna na gruncie instytucji kasacji. Zdziwienie zaś budzi powoływanie się w tej
kasacji na obrazę art. 45 ust. 1 Konstytucji RP przez naruszenie jakoby prawa
oskarżonego do sądu, jako że zarówno w toczącym się postępowaniu w
przedmiocie wyroku łącznego, jak i w prowadzonym postępowaniu wykonawczym
miał on zachowane w pełni to prawo, które i tak realizował jedynie za
pośrednictwem swojego obrońcy, gdyż od wielu lat przebywa poza granicami kraju.
Reasumując ten fragment wywodów należy stwierdzić, że mimo istnienia w
tym postępowaniu pewnych naruszeń prawa procesowego nie można w żadnej
mierze przyjąć, aby stanowiły one rażącą obrazę prawa, o jakiej mowa w art. 523 §
1 k.p.k. Dołączony zaś do tej kasacji w ponad 2 miesiące po jej złożeniu odpis
postanowienia Sądu Okręgowego, zmieniającego uprzednie postanowienie
miejscowego Sądu Rejonowego o odmowie zawieszenia wykonania kary w sprawie
o sygn. III K 2049/07 i orzekające zawieszenie jej wykonania, nie może wpłynąć na
rozstrzygnięcie w przedmiocie kasacji.
Skarżącemu należy natomiast wskazać, że stosownie do art. 575 § 2 k.p.k.,
jeżeli choćby jeden z wyroków stanowiących podstawę wyroku łącznego uległ
uchyleniu lub zmianie, to wyrok łączny traci moc, a sąd w miarę potrzeby wydaje
nowy wyrok łączny. Nie budzi wątpliwości, że utrata mocy prawnej w tym wypadku
następuje ex lege. Przez wskazaną zaś w § 2 art. 575 k.p.k. zmianę wyroku
objętego wcześniejszym wyrokiem łącznym należy rozumieć nie tylko zmianę
wywołaną darowaniem, czy złagodzeniem kary w trybie np. ułaskawienia bądź
amnestii lub zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej, czy
przedawnienia jej wykonania, ale również zmianę wywołaną w trybie
przepisów Kodeksu karnego wykonawczego, w tym zawieszenie jej
wykonania na podstawie art. 152 tego Kodeksu. W wyniku bowiem takiego
zawieszenia kara podlegającą bezwzględnemu wykonaniu przestaje mieć taki
charakter i staje się karą warunkowo zawieszoną. Ma tym samym również
istotne znaczenie w procedurze łączenia kar (art. 89 k.k.). Stanowisko takie
wyrażane jest też w orzecznictwie zarówno sądów powszechnych (zob. przywołany
wcześniej wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 października 2010 r.,
II AKa 354/10), jak i w orzecznictwie Sądu Najwyższego (zob. np. uzasadnienie
7
wyroków SN z dnia 8 sierpnia 2013 r., III KK 203/13, LEX nr 1350556, czy z dnia 15
stycznia 2014 r., III KK 322/13, LEX nr 1425008, w których powołano się na ów
wyrok Sądu Apelacyjnego).
Już na marginesie należy tylko podnieść, że stosownie do art. 19 ust. 1
ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych
innych ustaw (Dz.U. z 2015, poz. 396), przy łączeniu kar prawomocnie orzeczonych
przed dniem jej wejścia w życie - czyli tak jak w tej sprawie - nie stosuje się nowych
reguł łączenia przewidzianych w tej noweli, lecz zasady łączenia obowiązujące
aktualnie.
Konkludując, należy stwierdzić, że wydany w sprawie niniejszej wyrok
łączny, wbrew twierdzeniom skarżącego, nie był dotknięty żadną rażącą obrazą
prawa, o jakiej mowa w tej kasacji, ani też żadnym naruszeniem, jakie Sąd
Najwyższy miałby uwzględnić z urzędu. Jednocześnie zaś z dniem 26 stycznia
2015 r. wyrok ten i tak utracił swoją moc w związku z orzeczeniem wydanym przez
Sąd Okręgowy zmieniającym jedno z orzeczeń objętych wyrokiem łącznym.
Oddalając tę kasację Sąd Najwyższy, stosownie do art. 636 § 1 w zw. z art.
518 k.p.k., obciążył skazanego kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego.