Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

M. S. (1) i L. S. (1) zostali oskarżeni o to, że:

w dniu 27 stycznia 2010 roku i w dniu 2 lutego 2010 roku w G., województwo (...), działając w krótkich odstępach czasu
z góry powziętym zamiarem wspólnie i w porozumieniu, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, prowadząc działalność gospodarczą o nazwie firma Produkcyjna Handlowa (...)z siedzibą przy ul. (...)otrzymując towar z firmy (...). S.C. z/s w L.na podstawie dowodów dostawy (...)z dnia 27 stycznia 2010 roku i dowodu (...)z dnia 2 lutego 2010 roku w postaci wyrobów ceramicznych o łącznej wartości 97.302,21 złotych za niego nie zapłaciła ani nie dokonała jego zwrotu i w ten sposób przywłaszczyła wyroby ceramiczne o łącznej wartości 97.302,21 złotych na szkodę (...) S.C. (...). P., M. F. L., tj. o czyn z art. 284 § 2 kk w zw z art. 12 kk

Sąd Rejonowy w Radomsku w VI Wydziale Karnym wyrokiem z dnia 9 marca 2015r w sprawie sygn akt VI K 187/14:

1.  oskarżonych L. S. (1)i M. S.uznał za winnych tego, że w okresie czasu od 2 września 2011 r. do 10 sierpnia 2012r. w G.województwo (...), działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, wspólnie i w porozumieniu, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, prowadząc działalność gospodarcza o nazwie Firma Produkcyjno Handlowa (...)z siedzibą w G. ul. (...)przywłaszczyli towar otrzymany z firmy (...). S.C. (...). P., M. F. L.w postaci wyrobów ceramicznych o łącznej wartości co najmniej około 97.000,00 złotych, który to towar otrzymali w sumie w trzech transportach zrealizowanych w grudniu 2009 r. , 27 stycznia 2010r. i 2 lutego 2010r., za który – mimo wezwań- nie zapłacili ani nie dokonali jego zwrotu, czym działali na szkodę firmy (...). S.C. (...). P., M. F. L., która obecnie nosi nazwę (...) (...) Spółka jawnaz/s w L., ul. (...), tj. uznał oskarżonych za winnych popełnienia przestępstwa z art. 284 § 2 kk w zw. z art. 12 kk i za to na podstawie art. 284 § 2 kk skazał każdego z oskarżonych na karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

2.  na podstawie art. 69 § 1 i § 2 kk, art. 70 § 1 pkt 1 kk wykonanie orzeczonych kar pozbawienia wolności warunkowo zawiesił oskarżonym L. S. (1) i M. S. ustalając wobec każdego z nich okres próby na 2 (dwa) lata;

3.  na podstawie art. 46 § 1 kk orzekł wobec oskarżonych obowiązek solidarnego naprawienia wyrządzonej szkody poprzez zapłatę na rzecz (...) (...) Spółka jawnaz/s w L., ul. (...)kwoty 97.000,00 (dziewięćdziesiąt siedem) tysięcy złotych z tym, że zapłata przez jednego z oskarżonych zwalnia drugiego do wysokości wpłaty już dokonanej;

4.  zwolnił oskarżonych od opłaty i wydatków na rzecz Skarbu Państwa,
a wydatkami obciążył Skarb Państwa;

5.  zasądził od każdego z oskarżonych po 933,50 (dziewięćset trzydzieści pięć, 50/100) złotych na rzecz każdego z oskarżycieli posiłkowych, tj. M. F. (2), D. P. (1) i firmy (...). M. (...) Spółka jawna z/s w L..

Powyższy wyrok zaskarżyła obrońca oskarżonych , która z podstawy art. 438 pkt 1 3 kpk zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1.  obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku, polegającą na naruszeniu:

a.  art. 374 § 1 k.p.k w zw. z art. 6 k.p.k. poprzez przeprowadzenie postępowania sądowego i wydania wyroku bez udziału oskarżonego L. S. (2), co w konsekwencji pozbawiło oskarżonego L. S. (2) prawa do obrony

b.  art. 174 k.p.k. poprzez przeprowadzenie dowodu z nagrania CD bez jego ujawnienia, co na celu miało zastąpienie wyjaśnień oskarżonego L. S. (2) zapisem jego oświadczeń w wersji elektronicznej pomimo, iż na nagraniu nie został ujawniony głos oskarżonego L. S. (2),

c.  art. 193 k.p.k. poprzez przyznanie wiarygodności dokumentom (...) na podstawie własnej wiedzy w sytuacji, gdy ocena ich wiarygodności (a w szczególności autentyczności podpisów widniejących na w/w dokumentach) wymaga wiadomości specjalnych

d.  art. 391 § 1 kpk w zw. z art. 182 § 1 i § 2 kpk poprzez odczytanie, ujawnienie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka T. G. (1) przesłuchanego w postępowaniu przygotowawczym pomimo, iż w aktach sprawy brak jest aktu zgonu potwierdzającego śmierć w/w świadka.

e.  art. 4 k.p.k. w związku z art. 410 k.p.k., art. 7 k.p.k. w związku z art. 410 k.p.k. oraz art. 5 k.p.k. poprzez

-

odmowę przyjęcia wiarygodności dowodu z wyjaśnień oskarżonej M. S. w zakresie, w jakim oskarżona opisała przebieg trwania relacji handlowych pomiędzy firmami: (...) s.c. D. P. M. F. z siedzibą w L. a Firmą Produkcyjno-Handlową (...). S. z siedzibą w G. - a w konsekwencji bezpodstawne przyjęcie, iż oskarżeni popełnili czyn określony w art. 284 § 2 k.p.k.

-

nieuzasadnione przyznanie waloru wiarygodności dowodowi z zeznań świadków: D. P., M. F., J. F. w zakresie, w jakim twierdzą oni, iż oskarżeni dokonali przywłaszczenia rzeczy ruchomych objętych umowami zawieranymi między (...) s.c. D. P. M. F. z siedzibą w L. a Firmą Produkcyjno-Handlową (...). S. z siedzibą w G., w sytuacji, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy oceniony zgodnie z zasadami wiedzy, logiki oraz doświadczenia życiowego wskazuje, iż do takiego przywłaszczenia dojść nie mogło

-

nieuzasadnione przyznanie waloru wiarygodności dowodowi z zeznań świadków: A. G., P. L., T. G. (2) szczaka, M. L., M. K. oraz B. Z. w zakresie, w jakim wskazują oni, iż w grudniu 2009 r., 27 stycznia 2010 r. oraz 02 lutego 2010 r. dokonano transportów wyrobów ceramicznych za pomocą pojazdów typu (...) na rzecz Firmy Produkcyjno- Handlową (...). S. z siedzibą w G., w sytuacji, gdy zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy oceniany zgodnie z zasadami wiedzy, logiki oraz doświadczenia życiowego wskazuje, iż zeznania wskazanych świadków nie są wiarygodne.

-

całkowicie dowolną ocenę dowodu z kopii potwierdzeń odbioru pism skierowanych przez M. F. i J. F. poprzez całkowicie nieuzasadnione przyjęcie, iż pisma te zostały skutecznie doręczone oskarżonym.

2.  obrazę przepisów prawa materialnego, w postaci:

a.  art. 284 § 2 k.k. poprzez jego bezpodstawne zastosowanie w sytuacji, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy, a w szczególności wykładnia umów łączących firmy: (...) s.c. D. P. M. F. z siedzibą w L. i Firmę Produkcyjno-Handlową (...). S. z siedzibą w G. dokonana zgodnie z dyrektywami wyrażonymi w art. 65 k.c. wskazuje, iż rzeczy ruchome objęte w/w umowami nie zostały „powierzone”, a ponadto działanie oskarżonej M. S. nie mogło wypełnić przesłanki „przywłaszczenia”, bowiem oskarżona ta nie zajmowała się prowadzeniem przedsiębiorstw, nie posiadała wiedzy na temat składników przedsiębiorstwa oraz szczegółów umów ustnych zawieranych z firmą (...) s.c. D. P. M. F. z siedzibą w L..

b.  art. 65 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie, a w konsekwencji dokonanie wykładni umów łączących firmy (...) s.c. D. P. M. F. z siedzibą w L. i Firmę Produkcyjno-handlową (...). S. z siedzibą w G. wyłącznie w oparciu o oświadczania złożone przez przedstawicieli firmy (...) s.c. D. P. M. F. z siedzibą w L. w sytuacji, gdy wykładnia umów zgodna z art. 65 k.c. winna brać pod uwagę zgodny zamiar obu stron stosunku prawnego

c.  art. 61 § 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie, a w konsekwencji bezpodstawne przyjęcie, iż oświadczenie woli M. F. (2) i J. F. (2) w przedmiocie żądania zwrotu rzeczy ruchomych skutecznie doszło do oskarżonej M. winy S. w sytuacji, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nakazuje przyjąć wniosek zgoła odmienny.

d.  art. 46 § 1 k.k. poprzez orzeczenie wobec oskarżonego środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody, w sytuacji niewykazania faktu oraz wysokości szkody, jaką rzekomo ponieśli pokrzywdzeni.

3.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za jego podstawę, a mających wpływ na treść wyroku, poprzez ustalenie na podstawie nieprawidłowej oceny dowodów poprzez niezgodne z zasadami doświadczenia życiowego przyjęcie, iż:

a.  w grudniu 2009 r. oraz w dniach 27 stycznia 2010 r. i 02 lutego 2010 r. doszło do wielkogabarytowych dostaw wyrobów ceramicznych z firmy (...) s.c. D. P. M. F. z siedzibą w L. do Firmy Produkcyjno-Handlowej (...). S. z siedzibą w G., w sytuacji, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy oceniony zgodnie z zasadami wiedzy, logiki oraz doświadczenia życiowego wskazuje, iż takie transporty nie miały miejsca - a w konsekwencji nieuzasadnione przyjęcie, iż działanie oskarżonych wypełniło wszystkie przesłanki przestępstwa określonego w art. 284 § 2 k.k.

b.  do oskarżonej M. S. skutecznie doszło oświadczenie woli M. F. i J. F. w przedmiocie żądania zwrotu rzeczy objętych umowami handlowymi, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy, a także zasady wiedzy i doświadczenia życiowego wskazują, iż oskarżona M. S. (2) nie zapoznała się z treścią wskazanego oświadczenie woli.

c.  rzeczy ruchome objęte umowami zawartymi między przedsiębiorcami: (...) s.c. D. P. M. F. z siedzibą w L. a Firmą Produkcyjno-Handlową (...). S. z siedzibą w G. zostały „powierzone” oskarżonym, podczas gdy z istoty w/w umów nie wynika „powierzenie” rzeczy objętych w/w umowami - a w konsekwencji nieuzasadnione przyjęcie, iż działanie oskarżonych wypełniło wszystkie przesłanki przestępstwa określonego w art. 284 § 2 k.k.

d.  zamiar oskarżonej M. S. mógł wyrażać się w chęci włączenia rzeczy ruchomych objętych umowami zawartymi pomiędzy przedsiębiorcami: (...) s.c. D. P. M. F. z siedzibą w L. a Firmą Produkcyjno-Handlową (...). S. z siedzibą w G. w skład jej majątku, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, iż takowego zamiaru nie można przypisać oskarżonej, zwłaszcza, iż oskarżona nie zajmowała się prowadzeniem przedsiębiorstwa i nie posiadała wiedzy w przedmiocie składników przedsiębiorstwa i umów zawieranych z (...) s.c., w związku z czym niemożliwym było objęcie zamiarem przywłaszczenia spornych rzeczy ruchomych - a w konsekwencji nieuzasadnione przyjęcie, iż działanie oskarżonej wypełniło wszystkie przesłanki przestępstwa określonego w art. 284 § 2 k.k

W konkluzji skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku uniewinnienie oskarżonych M. S. i L. S. (2) od dokonania zarzucanych im czynów, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Radomsku

W apelacji skarżąca zawarła także wniosek dowodowy, wnosząc o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z:

-dokumentów dołączonych do niniejszego pisma na okoliczność charakteru stosunków prawnych między F. P.H. (...). S. w G. a (...) s.c. w L. oraz braku twierdzeń pokrzywdzonych oraz J. F. (2) aby oskarżeni posiadali zobowiązania wobec oskarżonych za towar niezafakturowany.

-opinii biegłych z zakresu badań porównawczych pisma ręcznego na okoliczność autentyczności podpisów złożonych rzekomo przez oskarżonych na dokumentach (...) wystawionych przez (...) s.c. z siedzibą w L..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 433 § 1 kpk sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów, uwzględniając treść art. 447 § 1-3, a w zakresie szerszym w wypadkach wskazanych w art. 435, art. 439 § 1, art. 440 i art. 455.

Przy wielości podniesionych zarzutów zachodzi konieczność dokonania wstępnej analizy akt sprawy oraz analizy zasadności zarzutów celem ustalenia , czy wśród podniesionych przez skarżącą lub podlegających uwzględnieniu uchybień z urzędu są takie, których ujawnienie musi prowadzić do wydania przez sąd odwoławczy orzeczenia określonej treści i sprawia, że rozpoznanie innych uchybień byłoby bezprzedmiotowe lub przedwczesne. Chodzi tu w szczególności o uchybienia , w tym zwłaszcza wady, o których mowa w art. 439 § 1 kpk, prowadzące nieuchronnie do uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W rezultacie takiej wstępnej analizy sąd odwoławczy uznał, że przedwczesne jest obecnie odnoszenie się do wszystkich zarzutów podniesionych w apelacji obrońcy oskarżonych z uwagi na prowadzenie rozprawy pod nieobecność oskarżonych , gdy zgodnie z nakazem wynikającym z treści art. 374 §1 kpk w dacie procedowania sądu I instancji obecność na rozprawie głównej była obowiązkowa , jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

Realizacja tej zasady stanowiła podstawowy element prawa oskarżonego do obrony w sensie materialnym, a jej naruszenie prowadziło do obrazy nie tylko przepisów postepowania karnego, ale również gwarancji rzetelnego procesu.

Nie może być ona oceniana także w oderwaniu od reguły wyrażonej w art. 390§ 1 kpk, który to przepis stanowi, że oskarżony ma prawo być obecny przy wszystkich czynnościach postępowania dowodowego. Prawa tego nie sposób traktować jako zwykłej formalności , gdyż udział oskarżonego, w tym zwłaszcza w rozprawie, jest jedną z gwarancji jego prawa do obrony oraz realizacji zasady prawdy / zob. T. Grzegorczyk Komentarz do KPK, Lex Warszawa 2008, s. 282/.

W orzecznictwie zasadnie podkreśla się również , że unormowanie kwestii obecności oskarżonego odnosi się do wszystkich czynności dowodowych . Nie można zatem różnicować dowodów na ważne i mniej ważne, przy których oskarżony mógłby być nieobecny / zob. wyrok SN z 26 września 1977 r. XI KRN 38/77 OSNPG 1978/2/27/. Wobec powyższego prowadzenie rozprawy pod nieobecność oskarżonych w sytuacji określonej w art. 376 § 2 kpk, która może być rozpatrywana w realiach niniejszej sprawy , na co wskazują zapisy w protokołach rozprawy, stanowił wyjątek i to względny, którego nie wolno interpretować rozszerzająco.

Przechodząc do oceny procedowania sądu I instancji należy jednoznacznie stwierdzić, że brak było podstaw do zastosowania art. 376 § 2 kpk i prowadzenia rozprawy od dnia 29 września 2014 roku pod nieobecność oskarżonego L. S. (1) i w dniach 29 września i 27 października 2014 roku pod nieobecność M. S., po przekształceniu trybu z uproszczonego na zwyczajny, jeżeli oskarżeni nie złożyli wyjaśnień przed sądem. Odczytywanie wyjaśnień złożonych przez oskarżonego w postępowaniu przygotowawczym /jak uczynił to sąd meriti k. 299v/, nie odpowiada wskazanemu w przepisie art. 376 § 2 kpk wymogowi złożenia wyjaśnień. Sąd Najwyższy wielokrotnie wyrażał pogląd, że złożenie wyjaśnień w rozumieniu art. 376 kpk oznacza złożenie wyjaśnień na rozprawie przed sądem. / zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2009 roku, VKK 234/09 – Lex 529675, wyrok z dnia 29 września 2010 r. VKK 174/11 – Lex 603969, wyrok z dnia 16 listopada 2010 roku II K 143/10 Biul PK 2010/10/5/.

Pewien wyłom w tej dominującej linii orzeczniczej stanowiły judykaty SN z dnia 20 lipca 2011 roku V KK 167/11, OSNKW 2011/9/85 oraz dnia 16 maja 2012 roku II KK 265/11 niepubl. , gdzie wyrażono poglądy zgodnie z którymi, jeżeli po przekroczenia określonego w art. 484 §1 kpk terminu przerwy następuje zmiana trybu postępowania z uproszczonego na zwyczajny, nieusprawiedliwiona nieobecność oskarżonego na rozprawie nie stoi na przeszkodzie w rozpoznaniu sprawy "w dalszym ciągu" jeżeli złożył on już wcześniej wyjaśnienia przed sądem lub kiedy odczytano jego relacje procesowe z postępowania przygotowawczego w trybie art. 479 § 2 kpk, o ile oskarżony został prawidowo zawiadomiony o terminie rozprawy, na której kontynuowano rozpoznawania sprawy w postępowaniu zwyczajnym .

Rozbieżności te ostatecznie rozstrzygnęła uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Karna z 17 listopada 2013 roku, KZP 12/13 OSNKW 2013/12/99, która potwierdziła dominującą wcześniej linię orzeczniczą, że odczytywanie wyjaśnień złożonych przez oskarżonego w postępowaniu przygotowawczym nie odpowiada wskazanemu w przepisie art. 376 § 2 kpk wymogowi złożenia wyjaśnień.

W realiach przedmiotowej sprawy oskarżony L. S. (1) nie był obecny na żadnym terminie rozprawy, M. S. (1) zaś obecna była tylko na jednym terminie , gdzie przeprowadzone zostały tylko czynności zaplanowane na ten dzień. Analiza akt sprawy wskazuje, że w każdym przypadku niemożliwe okazało się doręczenie osobiście wezwania, albowiem sąd ograniczył się do wysyłania zawiadomień na wskazany przez oskarżonych adres swojego obrońcy, a więc nie można mówić o odstępstwie od zasady udziału oskarżonego w rozprawie wskazanej w przepisie art. 377 § 3 kpk.

Zgodnie z tym przepisem, w występującym w tej sprawie układzie, prowadzenie rozprawy pod nieobecność oskarżonych we wskazanych wcześniej terminach byłaby możliwa jedynie wówczas, gdyby wezwanie na rozprawę doręczono w trybie art. 132 § 1 kpk, co jednoznacznie wynika z brzmienia cyt. wcześniej przepisów, a także judykatów Sądu Najwyższego – Izba Karna , zob: wyrok z 8 sierpnia 2013 roku III KK 252/13 Prok i Pr 2013/11/9, wyrok z dnia 24 października 2013 r III K 342/13, Prok i Pr 2014/1/18 , wyrok z dnia 2 kwietnia 2012 r. VKK 421/11 Legalis nr 490610.

Reasumując uznać należy, że sąd I instancji rozpoznał sprawę podczas nieobecność oskarżonych w sytuacji, gdy obecność ich była obowiązkowa, bowiem nie nastąpiły odstępstwa od tej zasadny przewidziane w art. 375-377, art. 390 § 2 kpk , czy też 479 kpk.

Uchybienie to, niezależnie od podniesionego przez obrońcę zarzutu obrazy art. 374 kpk i art. 6 kpk, stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą, o której mowa w art. 439 § 1 pkt 11 kpk. Przepis ten, w odróżnieniu od uprzedniego unormowania z art. 388 pkt 9 dkpk nie wymaga, aby nieobecność ta pozbawiła oskarżonego możliwości obrony.

Aktualny bowiem pozostaje pogląd , że każdy przypadek prowadzenia rozprawy w czasie nieobecności oskarżonego /wbrew obowiązującym przepisom prawa/, który nie miał faktycznych możliwości wzięcia w niej udziału- i to niezależnie od przyczyn, które to spowodowały - stanowi naruszenie obowiązku rozpoznania sprawy w obecności oskarżonego , o jakim mowa w art. 439 §1 pkt 11 kpk, stwarzając domniemanie, że w ten sposób został on pozbawiony możliwości obrony.

Domniemanie to można wzruszyć jedynie w tak oczywistych wypadkach , w których zapada dla oskarżonego wyrok najbardziej korzystny, to jest w zasadzie wyrok uniewinniający / zob. J. Grajewski i inni Komentarz do Kpk Zakamycze 2006, t. II. s. 97/.

Zgodnie z art. 439 § 1 kpk stwierdzenie wskazanego w nim uchybienia , niezależnie od jego wpływu na treść orzeczenia, skutkuje jedynie uchyleniem tego orzeczenia.

Z uwagi na fakt, iż stwierdzone uchybienie jest wystarczające do wydania orzeczenia, korzystając z możliwości przewidzianej w art. 436 kpk, sąd odwoławczy ograniczył rozpoznanie środka odwoławczego do wskazanego powyżej uchybienia, uznając, iż rozpoznanie pozostałych uchybień stało się bezprzedmiotowe,.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy sąd winien przeprowadzić ponownie postępowanie dowodowe z poszanowaniem gwarancji procesowych stron postępowania.

Mając na względzie powyższe okoliczności, nie przesądzając przyszłego rozstrzygnięcia, Sąd Okręgowy orzekł jak w wyroku.