Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 5 sierpnia 2014 roku w sprawie z powództwa D. P. przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w Ł. o zapłatę kwoty 5.000 złotych, Sąd Rejonowy w Łowiczu Wydział I Cywilny oddalił powództwo oraz nie obciążył powoda kosztami procesu.

Od powyższego orzeczenia apelację wniósł powód, zaskarżając powyższe orzeczenie w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1.  naruszenie art. 442 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, iż część roszczeń uległa przedawnieniu;

2.  naruszenie art. 448 k.c. poprzez uznanie, iż w świetle ustalonego stanu faktycznego nie doznał krzywdy zasługującej na przyznanie mu zadośćuczynienia pieniężnego;

3.  naruszenie art. 248 § 1 k.k.w. poprzez uznanie, iż pozwany działał
w granicach prawa, na zasadzie wyłączenia bezprawności działania;

4.  nieprecyzyjne ustalenie stanu faktycznego w świetle zeznań świadków oraz jego dokumentów o procentowym zaludnieniu jednostki, co do ilości osób skazanych, umieszczonych wspólnie z powodem, w celach mieszkalnych
w których przebywał, co miało wpływ na uznanie Sądu , iż pozwany działał
w granicach prawa na zasadzie wyłączenia bezprawności w trybie
art. 248 § 1 k.k.w. i że nie doznał krzywdy;

5.  nieprzeprowadzenie dowodu na okoliczność potwierdzenia występującej
u niego choroby alergii; pominięcie zeznań powoda uzasadniających występowanie u niego choroby alergicznej w części, iż miewał stany alergiczne wywołane warunkami bytowymi; nieprzeprowadzenie dowodu na okoliczność występowania w strukturach ścian cel, w których przebywał
tzw. „zagrzybienia”; sprzeczne ustalenie, iż miał dostęp do ciepłej wody przeznaczonej do utrzymywania higieny; pominięcie zarzutu braku możliwości suszenia prania, złego oświetlenia; sprzeczne ustalenie, iż pozwany zapewniał realizację zajęć kulturalno – oświatowych.

W konkluzji powyższych zarzutów skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w części dotyczącej roszczenia o wywołanie rozstroju zdrowia oraz zmianę w pozostałym zakresie.

W postępowaniu apelacyjnym powód podtrzymał dotychczasowe stanowisko, wnosząc o rozpoznanie przez Sąd Odwoławczy postanowień Sądu Rejonowego o oddalenie wniosków dowodowych powoda.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

Zaskarżone orzeczenie należało uznać za prawidłowe, stanowiące wynik właściwej oceny zebranego materiału dowodowego. Sąd Okręgowy podziela poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia, a w konsekwencji przyjmuje za swoje, uznając za zbędne powielanie ich w treści niniejszego uzasadnienia.

Wszystkie podniesione przez apelującego zarzuty zmierzają do zakwestionowania stanowiska Sądu I instancji, wedle którego powód nie udowodnił, by zachodził związek przyczynowy między chorobą powoda w postaci astmy oskrzelowej, a odbywaniem kary
w pozwanej jednostce Skarbu Państwa, jak również by odbywał karę w niegodnych, poniżających człowieka warunkach. W ocenie skarżącego rozstrzygnięcie Sądu I instancji dotknięte było błędami w zakresie ustaleń faktycznych, które zostało przeprowadzone nieprecyzyjnie, co doprowadziło do mylnego uznania przez Sąd I instancji, iż pozwany działał w granicach prawa.

Stanowisko powoda nie jest trafne. Nie budzi sporu, że podstawą prawną żądania pozwu są przepisy o ochronie dóbr osobistych – art. 23 i art. 24 k.c. W sprawie, w której podstawą prawną roszczenia są przepisy o odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych (art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c.) na powodzie spoczywa obowiązek wykazania, że doszło do naruszenia dóbr osobistych, zaś na pozwanym ciężar udowodnienia, że owo naruszenie nie było bezprawne. W art. 24 § 1 k.c., będącym podstawą prawną roszczenia powoda, ustanowione zostało domniemanie bezprawności naruszenia dobra osobistego. Powołane domniemanie z art. 24 § 1 k.c. podlega obaleniu przez wykazanie uprawnienia do
określo­nego działania. Kto zatem twierdzi, że naruszono jego dobro osobiste, nie musi
wyka­zywać bezprawności (art. 6 k.c). Nie zwalnia to jednak powoda od obowiązku wykazania, że do naruszenia (zagrożenia) dobra osobistego faktycznie doszło. Ciężar przytocze­nia faktów w tym zakresie spoczywa więc na powodzie, który powinien wywiązać się z niego w zakresie umożliwiającym sądowi sprawdzenie zasadności żądania.

W rozpoznawanej sprawie powód powinien zatem jedynie dowieść naruszenia jego dobra osobistego, strona pozwana - aby się ekskulpować - musiałaby wykazać brak bezprawności w swoim zachowaniu.

W ramach podstawy faktycznej powództwa powód powołał się w zasadzie na dwie okoliczności, które jego zdaniem miały świadczyć o zasadności jego roszczeń. Pierwsza to przeludnienie panujące w celach w których przebywał, druga – ogólnie rzecz ujmując – złe warunki bytowe.

W przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że powód nie wykazał naruszenia przez pozwanego dobra osobistego powoda w postaci jego godności, prywatności
i zdrowia, skutkującego prawem do przyznania mu z tego tytułu zadośćuczynienia. W tej części – wbrew stanowisku powoda Sąd Rejonowy słusznie uznał, że roszczenie za okresy pobytu powoda w ZK w Ł. od 2006 roku do 31 marca 2008 roku uległo przedawnieniu. Biorąc pod uwagę, iż roszczenie to za ostatni okres pobytu w ZK w Ł. nie był objęty zarzutem przedawnienia, Sąd I instancji słusznie skoncentrował się na badaniu osadzenia powoda w okresie od dnia 10 grudnia 2008 roku do dnia 19 stycznia 2009 roku, trafnie uwzględniając, w zakresie czasu poprzedzającego tą datę, zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego. Tym samym zarzut powoda w tym zakresie nie był zasadny.

Inaczej również niż twierdzi apelujący Sąd I instancji dokonał właściwej oceny zgromadzonego materiału dowodowego i na jego podstawie dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w sprawie, słusznie uznając, że powód nie wykazał, by odbywał karę
w niegodnych, poniżających człowieka warunkach. O ile wykonywanie kary pozbawienia wolności z istoty rzeczy wiąże się z bardzo głęboką ingerencją w dobra osobiste, to naruszenia te, jako znajdujące podstawę w przepisach prawa, nie są bezprawne. Dopiero takie nagromadzenie dolegliwości, które przekracza granice wytyczone w przepisach, bądź które w ogóle nie znajduje w nich oparcia i do którego dochodzi jedynie przy okazji wykonywania kary, może stanowić podstawę do uznania roszczeń za zasadne. Okoliczność, że w ocenie powoda, zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy potwierdza jego relację, wbrew oczekiwaniom skarżącego, w żadnej mierze nie może zaś świadczyć o nieprawidłowości zaskarżonego orzeczenia. W ocenie Sądu odwoławczego żaden z podniesionych przez powoda zarzutów nie może odnieść skutku, a postępowanie pierwszoinstancyjne nie jest dotknięte uchybieniami mogącymi prowadzić do uchylenia zaskarżonego orzeczenia.

Dowody zebrane w sprawie zostały ocenione wszechstronnie i z uwzględnieniem zasad logiki, w tym bardzo precyzyjnie zostały wskazane przyczyny, dla których w częściowym zakresie odmówiono wiarygodności i mocy dowodowej zeznaniom powoda, jak również świadka D. T.. Sąd Okręgowy ocenę tą w pełni podziela.

Nie jest trafny zarzut powoda nieprecyzyjnego ustalenia stanu faktycznego. Sama treść zeznań powoda nie może przeważyć wymowy pozostałych zgromadzonych dowodów, dających spójny i przejrzysty obraz stanu faktycznego. Poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne znajdują pełne oparcie w przeprowadzonych dowodach w szczególności w postaci zebranych dokumentów, zeznaniach świadków oraz opinii biegłej pulmunolog. Sąd Okręgowy nie stwierdza w tym zakresie żadnych uchybień, co pozwoliło Sądowi Okręgowemu na przyjęcie powyższych ustaleń Sądu Rejonowego za własne.

Bezspornym było, iż powód przebywał w celi przeludnionej. Samo przeludnienie nie jest jednak co do zasady wystarczającą przesłanką do uznania, że doszło do na­ruszenia dóbr osobistych skazanego (wyrok SA we Wrocławiu z dnia 6 grudnia 2007r., I ACa 499/07, OSAW 2009/2/128). Może takową być jedynie w skrajnych okolicznościach, których w sprawie nie ujawniono. Przy stosowaniu art. 448 k.c. sąd bierze pod uwagę całokształt okoliczności faktycznych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2006r., II PK 245/05, OSNP 2007/7-8/101). Powyższe orzeczenia wpisują się w najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego, w tym powoływaną w apelacji Uchwałę Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Cywilna Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2011 r. (III CZP 25/11, opubl. L.), w której Sąd Najwyższy uznał, że umieszczenie osoby pozbawionej wolności w celi o powierzchni przypadającej na osadzonego mniejszej niż 3 m2 jedynie może stanowić (a nie automatycznie przesądza) wystarczającą przesłankę stwierdzenia naruszenia jej dóbr osobistych. Ważnym czynnikiem jest czas, przez który osadzony był umieszczony
w zaskarżonych warunkach, który w sprawie - jak słusznie uznał Sąd I instancji - był stosunkowo krótki. Ponadto, jak trafnie w uzasadnieniu zauważa Sąd Najwyższy, zasadniczo przy ocenie warunków więziennych stosuje się podejście kumulatywne, polegające na uwzględnianiu wszystkich czynników odbywania kary pozbawienia wolności. Sam fakt przebywania przez powoda przez jakiś czas w celi przeludnionej nie świadczy
o bezprawności naruszeniu dóbr osobistych powoda. Zatem Sąd I instancji prawidłowo stwierdził, że warunki, w jakich przebywał powód w pozwanym zakładzie nie powodowały cierpienia i upokorzenia w stopniu przekraczającym nieunikniony zakres dolegliwości związanych z odbywaniem kary pozbawienia wolności. Pobyt powoda w Zakładzie Karnym był stosunkowo krótki ( niewiele ponad miesiąc ), zatem dolegliwości wynikające z przeludnienia, czy złego stanu technicznego celi nie były długotrwałe i nadmierne. Uwadze Sądu i Instancji nie umknął przy tym fakt, iż powód nie zgłaszał w czasie pobytu w ZK w Ł. żadnych skarg na warunki bytowe.

Twierdzenia powoda, jakoby stwierdzona u niego choroba w postaci astmy oskrzelowej była wynikiem złych warunków sanitarnych panujących w ZK w Ł. nie znalazły potwierdzenia w materiale dowodowym przedmiotowej sprawy, w szczególności
w opinii biegłej pulmunolog, z której jednoznacznie wynika, że wystąpienie pierwszych objawów astmy oskrzelowej u powoda po upływie 9 miesięcy od opuszczenia ZK w Ł. wyklucza stwierdzenie, że warunki bytowe w tymże zakładzie karnym wpłynęły na zachorowanie powoda na astmę. Poza sporem było również, iż w okresie pobytu powoda w ZK w Ł. nie miał on duszności oraz innych objawów astmy. Tym samym biegła kategorycznie wykluczyła możliwość łącznia tej choroby z warunkami bytowymi
w pozwanej jednostce Skarbu Państwa. Brak było przy tym jakichkolwiek podstaw do podważenia wniosków płynących z opinii, którą Sąd I instancji trafnie uznał za w pełni wiarygodną i wyczerpującą. Tym samym twierdzenia powoda, jakoby Sąd nie przeprowadził dowodu na okoliczność potwierdzenia występującej u niego choroby alergii nie jest zasadny. Sporne okoliczności w przedmiotowej sprawie zostały wyjaśnione przez biegłą pulmonolog
w sposób dostateczny, która również w sposób wyczerpujący ustosunkowała się do zgłaszanych zastrzeżeń. Brak było zatem podstaw do dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego. Należy przy tym wskazać, iż w judykaturze ugruntowane jest stanowisko, iż okoliczność zaś, że opinia biegłych nie ma treści odpowiadającej stronie, zwłaszcza gdy w sprawie wypowiadał się kompetentny pod względem fachowości biegły, nie stanowi dostatecznego uzasadnienia dla przeprowadzenia dowodu z kolejnych opinii. Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony (por. wyrok Sadu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 września 2012 roku, I ACa 602/12, Lex nr 1237045, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 września 2008 roku, I UK 91/08, Lex nr 785520). Jak wynika również z materiału dowodowego powód zarówno w ZK w Ł., jak i innych zakładach karnych był objęty opieką medyczną. Nie udowodnił przy tym zaniedbań medycznych, jakich miał doznać przy pozbawieniu wolności w pozwanych jednostkach penitencjarnych. Był również konsultowany przez lekarzy specjalistów, w tym pulmonologa oraz miał wykonywane badania RTG klatki piersiowej.

Na uwzględnienie nie zasługują także zarzuty odnoszące się do oddalenia wniosku powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność stwierdzenia, czy w celach, w których przebywał powód w ZK w Ł. był grzyb i pleśń. W niniejszej sprawie o ile apelacja powoda zawiera wniosek o rozpoznanie wskazanego postanowienia Sądu Rejonowego w trybie art. 380 k.p.c., to wskazać należy, iż po wydaniu postanowienia o oddaleniu wniosku dowodowego w tym zakresie powód nie zgłosił zastrzeżenia do protokołu w trybie 162 k.p.c. W opisanym stanie rzeczy wskazać należy, iż skarżący nie może skutecznie zarzucić w apelacji uchybienia przez Sąd I instancji przepisom postępowania. Jeśli uchybienie "utrwalone" w postanowieniu nie zostanie zgłoszone w terminie określonym w art. 162 k.p.c., strona utraci możliwość powołania się na nie w drodze zarzutu apelacyjnego, a tym samym wyłączona zostanie także kontrola przewidziana w art. 380 k.p.c. ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 lutego 2014 roku, sygn. akt VI ACa 1079/13, LEX nr 1477383). Abstrahując jednakże od powyższego, na marginesie należy wskazać, iż Sąd Rejonowy zasadnie oddalił wniosek w powyższym zakresie, gdyż jak wynika z akt sprawy brak było uzasadnionych podstaw do przeprowadzenia dowodu na powyższą okoliczność. Nie bez znaczenia jest bowiem fakt, iż w ZK w Ł. były systematycznie prowadzone w celach prace remontowe w celu polepszenia warunków bytowych. Wielokrotnie odbywały się również kontrole Sanepidu, po których nigdy nie zlecano badań na obecność grzyba w celach. W każdej celi istniała możliwość otworzenia okien w celu jego wywietrzenia, a przy tym cele wyposażone były w wentylację grawitacyjną. Powód nie zgłaszał jednocześnie żadnych skarg na tego typu nieprawidłowości. Tym samym należało uznać, iż wniosek ten został złożony jedynie dla przedłużenia postępowania i zwiększenie jego kosztów.

Z tych względów nie sposób podzielić zarzutów powoda w zakresie braku wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, czy też błędnej oceny dowodów. Stwierdzić należy, że rozumowanie Sądu Rejonowego było prawidłowe w zakresie wszystkich podstaw faktycznych powództwa, a także we wszystkich fragmentach kwestionowanych w apelacji. Powyższe prowadzi do wniosku, że apelacja wniesiona przez powoda stanowi jedynie gołosłowną polemikę z prawidłowym rozstrzygnięciem Sądu I Instancji.

Konkludując, w ocenie Sądu odwoławczego Sąd I instancji dokonał właściwej oceny zgromadzonego materiału dowodowego i na tej podstawie słusznie stwierdził brak uzasadnionych podstaw do uwzględnienia roszczenia powoda o zadośćuczynienie wobec niewykazania naruszenia lub zagrożenia naruszeniem dóbr osobistych powoda objętych ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c. oraz art. 448 k.c.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.