Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powodowie B. S. i W. S. wnieśli o dokonanie przez Sąd restrukturyzacji umowy pożyczki zawartej w dniu 22 stycznia 2008 r. z Bankiem (...) w W.. W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, że uzyskali kredyt w banku, na kwotę 45.000 zł. Wskazali na agresywną politykę banku polegającą na oferowaniu i namawianiu powodów na branie pożyczek. Podnieśli, że spłacili sześć pełnych rat z zawartej umowy a następnie na skutek zmiany sytuacji życiowej spłacali raty nie w pełnej wysokości. Powodowie wnieśli by Sąd w ramach restrukturyzacji pożyczki ustalił miesięczną ratę do spłaty na poziomie 600 zł, wydłużył okres spłaty, wykluczył egzekucję komorniczą, spowodował zaprzestanie naliczania odsetek od dnia pozwu, określił całkowity okres spłaty

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa. Pozwany wskazał, że powodowie dobrowolnie podpisali umowę kredytu i nie byli zmuszanie w żaden sposób do skorzystania z oferty banku. Bank zaprzeczył również by powodowie regularnie spłacali kredyt, na skutek bowiem braku wpłat bank wypowiedział umowę kredytu i wystawił bankowy tytuł egzekucyjny który stał się podstawą egzekucji.

Wyrokiem z dnia 01 października 2014 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi oddalił powództwo i orzekł o kosztach procesu nie obciążając nimi powodów.

W uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

W dniu 22 stycznia 2008 roku B. S. i W. S. zawarli z Bankiem (...) umowę pożyczki. Na podstawie powyższej umowy powodowie otrzymali od banku kwotę 45 000 zł oprocentowaną 10,99% w skali roku, przy czym miesięczna kwota do spłaty wynosiła 1.163 zł. Termin spłaty pierwszej raty określono na 22 lutego 2008 r. natomiast termin ostatniej raty przewidziano na 22 stycznia 2012 roku. Powodowie zapłacili siedem pierwszych rat pożyczki w pełnej wysokości. Poczynając od września 2008 roku powodowie zamiast kwoty 1163 zł płacili kwoty po 163 zł, a następnie wpłaty były w nieregularnych wysokościach mniejszych jednak niż wymagana rata. Bank (...) w W. wypowiedział powodom umowę pożyczki powołując się na art.75 ust. 1 ustawy prawo bankowe. Zgodnie z treścią umowy po wypowiedzeniu umowy cała kwota pożyczki stała się wymagalna. W dniu 7 marca 2013 roku pozwany wystawił bankowy tytuł egzekucyjny przeciwko powodom, w którym wskazał na zadłużenie powodów w wysokości 31.397,08 zł i wszczął egzekucję przeciwko powodom.

Dokonując powyższych ustaleń Sąd I instancji uznał powództwo za bezzasadne.

W przedmiotowej sprawie koniecznym było ustalenie w pierwszej kolejności zakresu żądania powodów. Powodowie w pozwie wskazali, że wnoszą o dokonanie przez Sąd restrukturyzacji kredytu czy też pożyczki bo taka umowa łączyła strony. Powód wyjaśnił, że nie uchyla się od spłaty pożyczki i nie neguje ciążącego na nim zobowiązania. Sąd uznał zatem, że powództwo nie zmierza do uchylenia tytułu wykonawczego. Nie jest to zatem powództwo przewidziane w art.840 k.p.c. Powód wskazał, że żąda zmiany sposobu spłaty pożyczki przez ustalenie rat na poziomie 600 zł przy wydłużeniu okresu spłaty, a nadto chce spłacać pożyczkę bezpośrednio na rzecz banku a nie przez Komornika. Powód wniósł też o ustalenie wysokości zadłużenia i ustalenie wysokości odsetek.

Tak sformułowane żądanie obejmuje w istocie żądanie zmiany treści łączącego strony stosunku prawnego poprzez zmianę wysokości raty i wydłużenie okresu spłaty oraz żądanie ustalenia (art.189 k.p.c.) wysokości zadłużenia i wysokości odsetek.

Analizując treść tych żądań Sąd nie znalazł podstaw by w danej sprawie dokonać zmiany treści łączącego strony stosunku prawnego poprzez zmianę wysokości raty i wydłużenie okresu spłaty. Wskazać trzeba, że w prawie polskim obowiązuje generalna reguła, określana zasadą pacta sunt servanda. Oznacza ona że obowiązkiem dłużnika jest wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią, bez względu na okoliczności, które zaistniały po powstaniu zobowiązania.

Prawo przewiduje wprawdzie możliwość ingerowania Sądu w treść łączącej strony umowy, ale są to przypadki szczególne i wyjątkowe. Kodeks Cywilny przewiduje trzy takie regulacje: art. 357 ¹ k.c., art. 358 ¹ § 3 k.c. oraz art. 388 k.c. Żaden jednak z powołanych przepisów nie może mieć zastosowania w niniejszej sprawie, gdyż przepisy te dotyczą umów istniejących, łączących strony w chwili orzekania. W rozpoznawanej sprawie umowa pożyczki łącząca strony została skutecznie wypowiedziana przez stronę pozwaną, zatem brak jest stosunku prawnego który mógłby zostać zmodyfikowany przez Sąd. Po wypowiedzeniu umowy strona powodowa jest obowiązana zwrócić pobraną pożyczkę a stron nie łączy już stosunek umowny.

Żaden z przepisów prawa nie daje możliwości Sądowi zmiany treści umowy czy też zmiany sposobu spłaty zobowiązania powodów, w sytuacji gdy doszło do wypowiedzenia umowy i został wydany tytuł wykonawczy na podstawie którego toczy się postępowanie egzekucyjne. W takiej sytuacji jedynie wierzyciel -bank ma możliwość ustalenia innego sposobu spłaty.

Sąd poddał analizie również żądanie powodów ustalenia (art.189 k.p.c.) wysokości zadłużenia i wysokości odsetek. Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia tego żądania. Art.189 k.p.c. określa materialnoprawne przesłanki zasadności powództwa, w którym powód domaga się sądowego ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Przepis ten dotyczy ustalenia stosunku prawnego lub prawa natomiast nie dotyczy ustalenia faktów. Trwale ukształtowane i mające cechy orzecznictwa jednolitego jest stanowisko stwierdzające, że powództwo o ustalenie nie może zmierzać do ustalenia faktów niemających prawotwórczego charakteru ani też ustalenia okoliczności faktycznych sprawy. Zgłoszone przez powodów żądanie ustalenia wysokości zadłużenia i wysokości odsetek nie może być uwzględnione gdyż powodowie żądają ustalenia pewnych okoliczności faktycznych a nie zgłaszają przy tym dowodów wskazujących na okoliczność że fakty te mają znaczenie prawotwórcze. Nadto wskazać trzeba, że wysokość zadłużenia powodów oraz sposób naliczania odsetek są szczegółowo określone w bankowym tytule egzekucyjnym. Zatem powodowie nie mają interesu prawnego w żądaniu ustalenia tych faktów.

O kosztach postępowania Sad orzekł na podstawie art. 102 k.p.c.

Powyższe rozstrzygnięcie apelacją zaskarżył powód B. S. żądając uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Apelacja nie zawiera zarzutów stawianych rozstrzygnięciu a z jej treści wynika, że powód podnosi, iż Sąd za mało wnikliwie rozpoznał powództwo.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym.

Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja jest bezzasadna i jako taka nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, że Sąd Okręgowy w pełni podziela poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne i dokonane na ich podstawie rozważania prawne i przyjmuje je za własne.

Wobec braku zarzutów stawianych skarżonemu rozstrzygnięciu przez skarżącego (poza brakiem wnikliwości) brak też jest możliwości odniesienia się do nich przez Sad Odwoławczy szczególnie, że trudno ustalić na czym zarzucany brak wnikliwości Sądu orzekającego polegał i jakie, zdaniem powoda, były jego skutki. Przypomnieć w tym miejscu jedynie wypada, że okoliczności podnoszone przez skarżącego (w tym popełnienie przez pozwanego czynu zabronionego opisanego w art. 286 k.k.) nie zostały w żaden sposób udowodnione.

Stosownie do treści art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Strony są dysponentem procesu, a w konsekwencji to one powinny zgłaszać wnioski dowodowe dla poparcia faktów, z których chcą wywodzić skutki prawne, a przerzucanie tego obowiązku na orzekający w sprawie sąd nie znajduje uzasadnienia. Co istotne, zasadniczego w rozpoznawanej sprawie ustalenia faktycznego, to jest, że zawarta przez strony umowa pożyczki została skutecznie wypowiedziana przez pozwanego, czego konsekwencją jest to, że strony nie są aktualnie związane żadnym węzłem obligacyjnym, nie kwestionuje skarżący. Skoro tak, to za prawidłową należy uznać ocenę Sądu I instancji, że żaden z przepisów prawa nie daje możliwości Sądowi zmiany sposobu spłaty zobowiązania powodów, w sytuacji gdy doszło do wypowiedzenia umowy i został wydany tytuł wykonawczy na podstawie którego toczy się postępowanie egzekucyjne.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy nie znalazł usprawiedliwionych podstaw do uwzględnienia apelacji i działając na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może nie obciążyć kosztami strony przegrywającej. Przywołany przepis, realizujący zasadę słuszności, stanowi wyjątek od ogólnej reguły obciążania stron kosztami procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca sprawę jest zobowiązana zwrócić przeciwnikowi, na jego żądanie, wszystkie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c.) - tzw. zasada odpowiedzialności za wynik procesu. Hipoteza przepisu art. 102 k.p.c., odwołująca się do występowania „wypadków szczególnie uzasadnionych", pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nie obciążania jej kosztami procesu (por. postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07). Do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych" należą okoliczności zarówno związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Do pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie. Drugie natomiast wyznacza sytuacja majątkowa i życiowa strony, z tym zastrzeżeniem, że niewystarczające jest powoływanie się jedynie na trudną sytuację majątkową, nawet jeśli była podstawą zwolnienia od kosztów sądowych. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku powinny być ocenione z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r., I CZ 26/11, z dnia 25 sierpnia 2011 r., II CZ 51/11).

W ocenie Sądu Okręgowego zachodzą przesłanki do odstąpienia od zastosowania art. 102 k.p.c., mimo, że z regulacji tej skorzystał Sąd I instancji. Powód, mimo przegranej przed Sądem I instancji, zdecydował się na kontynuowanie procesu, mając świadomość swojej niekorzystnej sytuacji majątkowej oraz znając motywy tego Sądu. Jak wskazano wyżej, sam stan majątkowy, czy sytuacja finansowa powoda nie stanowi okoliczności wyłącznie decydującej o zwolnieniu od kosztów procesu w pełnym zakresie. O ile bowiem taki stan może uzasadniać zwolnienie strony - całkowicie, lub częściowo - od kosztów sądowych, co wiąże się z zagwarantowaniem jej prawa do sądu, o tyle w przypadku kontynuowania procesu przegranego w pierwszej instancji, strona powinna liczyć się z obowiązkiem pokrycia kosztów obrony strony przeciwnej. Przyjąć zatem należało, że brak jest przesłanek, które uzasadniałyby zastosowanie art. 102 k.p.c.

Mając na względzie wynik niniejszego postępowania, o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy rozstrzygnął w oparciu o zasadę wyrażoną w art. 98 § 1 i 3 k.p.c.. Na koszty poniesione przez pozwanego w postępowaniu apelacyjnym złożyło się wynagrodzenie jego pełnomocnika w osobie adwokata, ustalone w oparciu o § 2 ust. 1 i 2, § 6 pkt 5 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013.461).