Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2015 r. w Szczecinie

sprawy A. S.

przeciwko Dyrektorowi Wojskowego Biura Emerytalnego w S.

o prawo do wojskowej renty rodzinnej po zmarłym ojcu M. S.

na skutek apelacji ubezpieczonej

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 14 maja 2014 r. sygn. akt VII U 1458/13

oddala apelację,

zasądza od ubezpieczonej A. S. na rzecz Dyrektora Wojskowego Biura Emerytalnego w S. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSO del. Beata Górska SSA Romana Mrotek SSA Zofia Rybicka - Szkibiel

Sygn. akt III AUa 545/14

UZASADNIENIE

Dyrektor Wojskowego Biura Emerytalnego w S. decyzją z 29 kwietnia 2013 roku, po rozpatrzeniu wniosku A. S., odmówił ubezpieczonej prawa do wojskowej renty rodzinnej po zmarłym ojcu, poczynając od 1 kwietnia 2013 roku. Wojskowy organ rentowy wyjaśnił, że ubezpieczona 25 lat ukończyła w dniu(...) roku, będąc na ostatnim roku studiów w (...) Szkole Wyższej (...), których planowy termin ukończenia przypadał na 31 marca 2013 roku. Zgodnie zatem z art. 24 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin w zw. z art. 68 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonej przysługiwało prawo do renty rodzinnej jedynie do dnia 31 marca 2013 r. Okoliczność, że decyzją Dziekana S. (...) ubezpieczonej przedłużono termin złożenia dokumentów do egzaminu dyplomowego do 30 września 2013 r., pozostaje w ocenie organu bez znaczenia, albowiem ostatni rok studiów ubezpieczonej w rozumieniu powołanych przepisów, trwał do 31 marca 2013 r.

Z powyższą decyzją nie zgodziła się A. S., która w odwołaniu z 12 czerwca 2012 roku wniosła o jej zmianę oraz przyznanie prawa do wojskowej renty rodzinnej na okres od 1 kwietnia 2013 roku do 30 września 2013 roku. W uzasadnieniu swojego stanowiska ubezpieczona wskazała, że do chwili obrony pracy inżynierskiej, tj. do 30 września 2013 roku zachowała status studenta. Ubezpieczona przyznała, że w lutym 2013 roku złożyła zaświadczenie o kontynuowaniu nauki, w którym jako data ukończenia studiów był wskazany 31 marca 2013 roku. Z kolejnego zaświadczenia wynikało jednak, że termin obrony pracy inżynierskiej, a więc i termin ukończenia nauki został ustalony na 30 września 2013 roku. Prawo do świadczenia winno być przedłużone do 30 września 2013 roku.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wojskowy organ rentowy wniósł o jego oddalenie i podtrzymał w całości stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 14 maja 2014r. oddalił odwołanie. Sąd ustalił, że w dniu 4 stycznia 2013 r. A. S., posiadająca od 1 sierpnia 2001 roku ustalone prawo do renty rodzinnej po zmarłym ojcu M. S., ukończyła 25 lat życia. W tym czasie, w roku akademickim 2012/2013 była ona studentką VII, tj. ostatniego semestru 3,5-letnich niestacjonarnych studiów I stopnia (...) Szkoły Wyższej (...) w S. –na Wydziale (...) kierunek informatyka specjalność handel elektroniczny. Decyzją z dnia 11 lutego 2013 r. Dyrektor Wojskowego Biura Emerytalnego w S. przedłużył ubezpieczonej uprawnienie do wojskowej renty rodzinnej do dnia 31 marca 2013, albowiem z dniem tym ubezpieczona miała, zgodnie z regulaminem studiów (...) w S. i zaświadczeniem uczelni z 31 stycznia 2013 r., ukończyć ostatni rok studiów. Sąd wskazał, że zgodnie z § 4 ust. 1 regulaminu studiów (...) w S. rok akademicki rozpoczyna się:

- dla studentów rozpoczynających studia od semestru zimowego 1 października i kończy się 30 września następnego roku kalendarzowego,

- dla studentów rozpoczynających studia od semestru letniego 1 marca i kończy się ostatniego dnia lutego następnego roku kalendarzowego. Możliwa jest także inna, ustalona przez rektora, organizacja roku akademickiego (§ 4 ust. 2 regulaminu). Koniec danego semestru następuje z ostatnim dniem sesji poprawkowej dla tego semestru (§ 4 ust. 8 regulaminu). Ukończenie studiów następuje po złożeniu egzaminu dyplomowego z wynikiem pozytywnym. Absolwent otrzymuje tytuł licencjata, inżyniera, magistra (§ 24 ust. 1 regulaminu). Student zobowiązany jest złożyć prace dyplomową do ostatniego dnia sesji poprawkowej w ostatnim semestrze studiów (§ 24 ust. 5 regulaminu). Student, który nie złożył pracy dyplomowej w terminie, może ubiegać się o przedłużenie tego terminu do końca następnego semestru. (§ 24 ust. 7 zdanie pierwsze regulaminu).

Decyzją Dziekana (...) Szkoły Wyższej (...) w S. ubezpieczonej przedłużono termin do złożenia dokumentów do egzaminu dyplomowego do dnia 30 września 2013 r.

W dniu 29 listopada 2013 r. A. S. złożyła egzaminu inżynierski, uzyskując pozytywny wynik.

Sąd Okręgowy na podstawie powyższego stanu faktycznego uznał, iż odwołanie A. S. okazało się w całości nieuzasadnione.

Powołują się na art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) Sąd podkreślił, że przedmiotem sporu było wyłącznie ustalenie, czy ostatni rok studiów ubezpieczonej zakończył się w dniu 31 marca 2013 r., czy też, tak jak w istocie żądała tego ubezpieczona, rok ten zakończył się dopiero z dniem 30 września 2013 r., a więc z chwilą upływu terminu do złożenia dokumentów do egzaminu dyplomowego. W ocenie sądu, na aprobatę zasługiwał pogląd zaprezentowany przez organ rentowy.

Zgodnie z art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej, jeżeli dziecko uprawnione do renty rodzinnej osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów. Sąd zaakcentował, iż zgodnie z utrwalonym poglądem doktryny jak i orzecznictwa Sądu Najwyższego, określenie ostatniego roku studiów wyższych dla celów przedłużenia prawa do renty rodzinnej następuje w oparciu o postanowienia regulaminu studiów obowiązującego w konkretnej szkole wyższej (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2003 r., sygn. akt II UK 138/03, OSNPUSiSP 2004, nr 15, poz. 271 oraz z dnia 20 kwietnia 2006 r., sygn. akt I UK 265/05 PP 2006, nr 7-8). W związku z powyższym, dla rozstrzygnięcia spornej kwestii odwołać się należało do odpowiednich postanowień regulaminu studiów (...) w S.. Zgodnie z § 4 ust. 1 regulaminu studiów rok akademicki rozpoczyna się: dla studentów rozpoczynających studia od semestru zimowego 1 października i kończy się 30 września następnego roku kalendarzowego, a dla studentów rozpoczynających studia od semestru letniego 1 marca i kończy się ostatniego dnia lutego następnego roku kalendarzowego. Możliwa jest także inna, ustalona przez rektora, organizacja roku akademickiego (§ 4 ust. 2 regulaminu). Koniec danego semestru następuje z ostatnim dniem sesji poprawkowej dla tego semestru (§ 4 ust. 8 regulaminu). Ukończenie studiów następuje po złożeniu egzaminu dyplomowego z wynikiem pozytywnym. Absolwent otrzymuje tytuł licencjata, inżyniera, magistra (§ 24 ust. 1 regulaminu).

Student zobowiązany jest złożyć prace dyplomową do ostatniego dnia sesji poprawkowej w ostatnim semestrze studiów (§ 24 ust. 5 regulaminu). Student, który nie złożył pracy dyplomowej w terminie, może ubiegać się o przedłużenie tego terminu do końca następnego semestru. (§ 24 ust. 7 zdanie pierwsze regulaminu).

W ocenie Sądu Okręgowego analiza powyższych postanowień prowadzi do stwierdzenia, iż użyte w art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej pojęcie „roku studiów” utożsamiać należy z użytym w ww. regulaminie pojęciem „roku akademickiego”, a nie z pojęciem „ukończenia studiów”, a to z uwagi na konieczność posłużenia się przy określaniu zakresu zastosowania omawianego przepisu – jako wyjątku od wynikającej z ust. 1 pkt 2 tego artykułu zasady, że prawo do renty rodzinnej przysługuje uczącemu się dziecku nie dłużej niż do 25 roku życia – wykładnią ścieśniającą, w myśl zasady exceptiones non sunt extendendae (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 24 października 2013 r., sygn. akt III AUa 431/13, Lex nr 1388839).

W związku z powyższym Sąd zauważył, iż rok akademicki został określony w sposób jednoznaczny w § 4 ust. 1 regulaminu, poprzez wyznaczenie maksymalnie późnej daty jego rozpoczęcia i maksymalnie późnej daty jego zakończenia każdego roku kalendarzowego. Odnosząc się zatem do argumentacji ubezpieczonej Sąd wskazał, że już z brzmienia powyższych postanowień wynika, że niemożliwym jest przyjęcie, jakoby decyzją Dziekana (...) Szkoły Wyższej (...) w S. wydłużono dla ubezpieczonej rok akademicki. Prawidłowa wykładnia tych postanowień prowadzi bowiem do wniosku, że decyzją tą umożliwiono ubezpieczonej jedynie złożenie egzaminu inżynierskiego w nowym, kolejnym roku akademickim, który nie był już dla niej ostatnim regulaminowym rokiem akademickim. Studia ubezpieczonej trwały 3,5 roku i obejmowały VII semestrów. Nadto, Sąd zauważył, iż zgodnie z § 24 ust. 1 zd. 1 regulaminu, pojęcie „ukończenia studiów” związane jest z terminem złożenia przez studenta egzaminu dyplomowego licencjackiego, inżynierskiego, magisterskiego), który to termin może kształtować się odmiennie dla każdego ze studentów, z uwagi na możliwość jego płynnej zmiany na mocy decyzji Dziekana lub Rektora, wydanej w indywidualnej sprawie. Co za tym idzie, uznanie, że przez pojęcie „ostatniego roku studiów” użyte w art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej ustawodawca miał na myśli ukończenie studiów w okresie możliwym do indywidualnego ustalenia dla każdego ze studentów, prowadziłoby do znacznego zróżnicowania pozycji uprawnionych do przedłużonej renty rodzinnej, i to w zależności od przesłanek, które przez ustawodawcę nie zostały w ogóle przewidziane dla przyznania renty rodzinnej, a decydują jedynie o przesunięciu na mocy decyzji właściwego organu uczelni wyższej terminu złożenia egzaminu. Zakończenie (programowe ukończenie) nauki w szkole ma niewątpliwie znaczenie przy ocenie prawa do renty rodzinnej, jednak tylko w warunkach art. 68 ust. 1 pkt 2 omawianej ustawy, czyli dla kontynuujących naukę osób uprawnionych do renty rodzinnej, w wieku powyżej 16, a poniżej 25 lat.

Mając na uwadze powyższe Sąd stwierdził, iż stosownie do § 4 ust. 1 regulaminu, ostatni rok studiów w (...) Szkole Wyższej (...) w S. zakończył się dla ubezpieczonej w dniu 31 marca 2013 r., zaś okoliczność późniejszego złożenia przez nią egzaminu inżynierskiego nie mogła mieć dla potrzeb ustaleń w zakresie prawa do renty rodzinnej, żadnego znaczenia, podobnie jak i fakt opłacania czesnego. Z uwagi na to, że będąc na ostatnim roku studiów ubezpieczona ukończyła 25 lat życia, z dniem 1 kwietnia 2013 r. utraciła prawo do wojskowej renty rodzinnej. Argumentując jak wyżej, sąd – na podstawie art. 47714 § 1 k.p.c. - odwołanie ubezpieczonej oddalił jako nieuzasadnione.

Z rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego nie zgodziła się ubezpieczona. Zaskarżyła wyrok w całości, zarzucając mu:

1. naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię przepisu art. 68 ust. 2 ustawy z 17.12.1998r, o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jedn. Dz. U, z 2013r, poz, 1440 z późn. zrn.j w zw. z art, 24 ustawy z 10.12.1.993 zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin ( tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 666 z późn. zm.) ,

2. nie wyjaśnianie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia spraw.

Wskazując na powyższe zarzuty apelująca wniosła o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie, że ubezpieczonej przysługuje prawo do wojskowej renty rodzinnej za okres od 1 kwietnia 2013r. do 30 września 2013r.

2. zasądzenie od Wojskowego Biura Emerytalnego w S. na rzecz ubezpieczonej kosztów postępowania za obie Instancje według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego - również za obie instancje , także według norm przepisanych,

ewentualnie

3. uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I-wszej instancji do ponownego rozpatrzenia, przy pozostawieniu ternu Sądowi rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów dotychczasowego postępowania, w tym także ó kosztach zastępstwa procesowego,

4. ponadto o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z kserokopii regulaminu dyplomowego S. (...) na okoliczność możliwości ubiegania się i uzyskania zgody przez A. S. na przedłużenie terminu do złożenia pracy dyplomowej.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca podniosła, że zaskarżony wyrok jest błędny, bowiem przede wszystkim umknęło z pola widzenia Sądu orzekającego to , że celem renty rodzinnej ma być zabezpieczenie finansowe możliwości kształcenia się sieroty bądź pół sieroty celem zdobycia kwalifikacji umożliwiających podjęcie pracy, w zamyśle pracy zgodnej z tymi kwalifikacjami ( podobnie SA w Rzeszowie w wyroku z 13.06.2013r. sygn. III AUa 257/13 opubl. program komputerowy Lex nr 1327603) . Tym samym , w szczególności art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych powinien być interpretowany zgodnie z wykładnią celowościową -zabezpieczeniem finansowym sieroty lub pół sieroty celem umożliwienia takiej osobie ukończenie studiów wyższych nawet po ukończeniu przez nią 25 - ego roku życia pod warunkiem , że jest na ostatnim roku i nie dłużej niż do końca tego roku studiów. A. S. (...) ukończyła 25 rok życia w tym czasie kontynuowała studia na ostatnim roku na VII semestrze, planowane zakończenie nauki na tym semestrze miało nastąpić do 30.03.2013r. Z kolei regulamin dyplomowania S. (...) w postanowieniach końcowych (str.6) stanowi, iż w przypadku nie złożenia pracy w terminie student ma prawo złożyć podanie do dziekana o przedłużenie terminu złożenia dokumentów do egzaminu dyplomowego (por. regulamin dyplomowania S. (...), którego tekst jest dołączony do wniesionej apelacji i z którego wnosi się o dopuszczenie dowodu przez Sąd Odwoławczy). A. S. złożyła takie podanie i uzyskała zgodę dziekana S. (...) na przedłużenie terminu do złożenia dokumentów do egzaminu dyplomowego do 30.09.2013r. W zakreślonym terminie ( do 30.09.2013r.) A. S. złożyła pracę dyplomową ,co dopiero skutkowało zaliczeniem seminarium dyplomowego na ostatnim semestrze studiów zgodnie z § 24 ust. 6 regulaminu studiów. Jednocześnie skarżąca wskazała, że Sąd orzekający pominął istotne okoliczności, a to że A. S. do 30.09.2013r. opłacała czesne oraz uczestniczyła w zajęciach seminaryjnych, które potwierdzają kontynuowanie nauki na ostatnim semestrze.

Organ rentowy w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od ubezpieczonej kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przepisanych. W uzasadnieniu odpowiedzi podtrzymał dotychczasową argumentację wskazując, że Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w prawomocnym wyroku z dnia 19 maja 2010r. wydanym w sprawie o podobnym stanie faktycznym stwierdził, że użyte w art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej pojęcie „rok studiów” utożsamiać należy z pojęciem „roku akademickiego”, a nie z pojęciem „ukończenia studiów” (sygn.. akt VI U 1896/09). Nadto podkreślił, że zgodnie zaś z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 23 października 2008r. ( sygn. Akt III AUa 1857/07 – Biul. SAKa 2009, nr 3), decyzja dziekana wydłużająca ubezpieczonemu termin do złożenia pracy magisterskiej nie przedłuża ostatniego roku studiów.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonej nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postepowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia i rozważania prawne Sądu Okręgowego, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyroki Sądu Najwyższego z 5 listopada 1998r, I PKN 339/98, OSNAPiUS 1999/24 poz. 776, z 22 lutego 2010r. I UK 233/09, Lex nr 585720). Sąd Apelacyjny podzielił również stan prawny wskazany jako podstawa rozstrzygnięcia.

Zaakcentowania wymaga, że Sąd Okręgowy trafnie zauważył, iż przedmiotem sporu było wyłącznie ustalenie, czy ostatni rok studiów ubezpieczonej zakończył się w dniu 31 marca 2013r., czy też, jak podnosi nadal ubezpieczona, rok ten zakończył się dopiero z dniem 30 września 2013r., a więc z chwilą upływu terminu do złożenia dokumentów do egzaminu dyplomowego. Niespornym jest w sprawie, że ubezpieczona urodzona (...), ukończyła 25 rok życia w czasie kontynuowania nauki na ostatnim roku na VII semestrze i planowane zakończenie studiów było ustalone na 31 marca 2013r. ( v. zaświadczenie uczelni z dnia 31.01.2013r. k. 333 akt rentowych). Należy zatem podkreślić za Sądem Okręgowym, że określenie „ostatniego roku studiów w szkole wyższej” jest pojęciem, którego znaczenie nie może być ustalane w oderwaniu od postanowień statutu uczelni i regulaminu studiów obowiązujących w danej szkole. W każdym przypadku to regulamin uczelni decyduje o tym, na którym roku studiów dany student studiuje (por. m. in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2003r., II UK 138/03, z dnia 20 kwietnia 2006r. I UK 265/05, z dnia 3 marca 2011r., II UK 303/10; wyroki sądów apelacyjnych m. in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 6 marca 2013r.. III AUa 59/13, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 września 2014r. III AUa 2741/13).

Uwzględniając powyższe orzecznictwo, Sąd Apelacyjny podzielił rozważania prawne Sądu Okręgowego na tle postanowień regulaminu studiów (...) w S. i ostateczną konkluzję, iż ostatni rok studiów zakończył się dla ubezpieczonej w dniu 31 marca 2013r. Wbrew twierdzeniom apelacji, uzyskanie zgody Dziekana Uczelni w indywidulanej sprawie na przedłużenie terminu do złożenia pracy dyplomowej, nie stanowi dla ubezpieczonej wydłużenia „ostatniego roku studiów w szkole wyższej”. Irracjonalną okazała się również argumentacja skarżącej wskazująca na okoliczności przedłużenia terminu do złożenia pracy dyplomowej, określone w (...) wprowadzonym Zarządzeniem Rektora S. S. z dnia 30 września 2013r. (k.90-93 akt sprawy), bowiem ten akt wewnętrzny nie miał zastosowania do ubezpieczonej zgodnie z zasadą lex retro non agit. Należało również podzielić ocenę Sądu meriti, że zarówno fakt opłacania czesnego, jak i późniejsze złożenie egzaminu inżynierskiego przez ubezpieczoną – nie miały istotnego znaczenia w zakresie ustaleń prawa do renty rodzinnej. Natomiast należy zauważyć, iż powołane w apelacji orzeczenie Sądy Apelacyjnego w Rzeszowie z 13.06.2013r. III AUa 257/13 zostało wydane w odmiennym stanie faktycznym, niż w sprawie niniejszej.

Mając na uwadze przedstawioną argumentacje Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelacje jako bezzasadną, o czym orzekł w punkcie 1 sentencji wyroku. O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Apelacyjny orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, na podstawie art. 98 § 1 § 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i w związku z art. 108 § 1 k.p.c. Wysokość kosztów w sprawie o prawo do renty rodzinnej ustalono w oparciu od §2 ust. 1-2 w związku z § 12 ust. 1 pkt 2 i § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej prze radcę prawnego ustanowionego z urzędu (j. t. Dz. U. z 2013r., poz. 490). Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Apelacyjny zawarł w pkt 2 sentencji wyroku.

SSO del. Beata Górska SSA Romana Mrotek SSA Zofia Rybicka - Szkibiel