Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 23 kwietnia 2015 r Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. z dnia 5 maja 2014 roku i przyznał J. W. prawo do zasiłku pogrzebowego w związku ze śmiercią w dniu 19 grudnia 2011 roku siostry A. W. oraz zasądził od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na rzecz wnioskodawczyni J. W. kwotę 73,80 zł tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:

A. W. zmarła w dniu 19 grudnia 2011r. Była siostrą wnioskodawczyni.

Zmarła została najpierw poddana kremacji. Wnioskodawczyni z uwagi na śmierć siostry była w złym stanie psychicznym. Nie zezwoliła na zorganizowanie pogrzebu. Urnę z prochami przechowywała u siebie w domu. Pogrzeb odbył się w dniu 20 listopada 2013r.

Na kwotę 1685,19 zł wystawione zostały faktury na nazwisko wnioskodawczyni, zaś kwotę 973 zł (za przedłużenie dzierżawy placu, kopanie grobu, niesienie krzyża, kaplicę) na nazwisko K. i W. W. (1).

K. W. jest dysponentem grobu, ale koszty zostały pokryte przez wnioskodawczynię. Zwróciła ona małżonkom W. kwotę 973 zł wynikająca z faktury nr (...).

Wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego został złożony w dniu 24 kwietnia 2014r.

Wnioskodawczyni cierpi na nadciśnienie tętnicze, przewlekłą chorobę niedokrwienną serca, napadowe migotanie przedsionków, przewlekłą niewydolność krążenia, żylaki kończyn dolnych, przebyty zator płucny, zwyrodnienie kręgosłupa, osteoporozę, stan po złamaniu trzonu kręgu (...), L1 i L 5 w przebiegu osteoporozy, guzek tarczycy. Rozpoznane schorzenia internistyczne maja charakter przewlekły i wymagają systematycznego, stałego leczenia.

Ponadto u wnioskodawczyni rozpoznaje się otępienie naczyniopochodne, organiczne zaburzenia depresyjne w wywiadzie. W okresie od grudnia 2011r. do kwietnia 2014r. skarżyła się na złe samopoczucie, osłabienie, zaburzenia pamięci i depresję. W tym okresie stan zdrowia psychicznego wnioskodawczyni uniemożliwiał jej zorganizowanie pogrzebu i zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy. Niezdolność ta wynikała z nasilonych zaburzeń nastroju – depresyjnych oraz zaburzeń otępiennych, które najprawdopodobniej narastały, a w styczniu 2014r. osiągnęły znaczne nasilenie.

Sąd zważył, że odwołanie jako zasadne podlegało uwzględnieniu, wskazując, że jak wynika z przepisów zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci (...) osoby pobierającej emeryturę (..) osobie, która pokryła koszty pogrzebu (art.77 ust.1 pkt 1 i art.78 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – Dz.U. nr 162 poz.1118).

Konieczne jest zatem spełnienie, zdaniem Sądu Rejonowego dwóch przesłanek: zaliczenie osoby zmarłej do jednej z grup wymienionych w cytowanym wyżej przepisie oraz pokrycie kosztów pogrzebu przez osobę ubiegająca się o prawo do zasiłku pogrzebowego.

Obie przesłanki w rozpoznawanej sprawie zostały spełnione. Nie były one zresztą kwestionowane przez pozwanego. Zmarła pobierała świadczenia emerytalne z ZUS, a wnioskodawczyni pokryła koszty pogrzebu, na którą to okoliczność przedstawiła stosowne dokumenty.

Kwestią sporną było prawo wnioskodawczyni do ubiegania się o zasiłek pogrzebowy z uwagi na przekroczenie ustawowego terminu do złożenia wniosku o przyznanie prawa do zasiłku pogrzebowego. Prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa bowiem w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje (art.81 ust.1 cyt.ustawy). Jednakże jeżeli zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w terminie określonym w ust. 1 było niemożliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej, prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia pogrzebu (ust.2 art.81omawianej ustawy).

Jak wynika z cytowanych przepisów, termin na wystąpienie z wnioskiem o zasiłek pogrzebowy jest terminem zawitym, co oznacza że po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci prawo do otrzymania świadczenia wygasa. Jest to termin prawa materialnego, który nie podlega przywróceniu. W ust. 2 jest uregulowany wyjątek od reguły, jakim jest moment wygaśnięcia prawa do zasiłku. W tym przepisie zostały enumeratywnie wymienione 3 zdarzenia, pozwalające na ustalenie innej daty rozpoczęcia biegu terminu do złożenia wniosku o zasiłek pogrzebowy. Do przedmiotowych okoliczności należy zaliczyć brak możliwości złożenia wniosku z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej albo z powodu innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej. Przy czym w sytuacji wystąpienia któregoś z wyjątków wymienionych w ust.2 art.81 termin 12-miesięczny należy liczyć od dnia pogrzebu. W rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia z trzecią z przesłanek wymienionych w art.81 ust.2, tj. wystąpienie innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej. Tą inna przyczyną był stan zdrowia psychicznego wnioskodawczyni utrzymujący się pomiędzy datą śmierci siostry wnioskodawczyni a datą pogrzebu. Jak bowiem wynika z niekwestionowanej przez żadną ze stron (w tym także przez pozwanego) opinii biegłego psychiatry, stan zdrowia wnioskodawczyni uniemożliwiał jej zorganizowanie pogrzebu i zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy. Niezdolność ta wynikała z nasilonych zaburzeń nastroju – depresyjnych oraz zaburzeń otępiennych, które najprawdopodobniej narastały, a w styczniu 2014r. osiągnęły znaczne nasilenie. Skoro tak, to termin 12 miesięczny należy liczyć od daty pogrzebu. Pogrzeb odbył się w listopadzie 2013r., a wniosek o zasiłek pogrzebowy został złożony w kwietniu 2014r., tym samym został zachowany termin, o którym mowa w art.81 ust.2 cytowanej ustawy.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w punkcie 1 sentencji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc.

O kosztach pomocy prawnej udzielonej z urzędu Sąd orzekł w oparciu o § 12 ust.2 z związku z § 2 ust .3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. z 2013 poz.461 j.t.) w związku z art.98 kpc.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł pozwany, zaskarżając wyrok w całości, zarzucając temu wyrokowi:

a)  naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 kpc polegające na wydaniu wyroku bez wyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy i w następstwie tego przyjęcie, iż koszty pogrzebu pokryła faktycznie wnioskodawczyni,

b)  naruszenie art. 78 w zw. z art. 81 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez przyjęcie, że wnioskodawczyni ma prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłej siostrze w związku z poniesieniem kosztów pogrzebu.

Mając powyższe na uwadze organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy sądowi Instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zaskarżony wyrok jest prawidłowy i znajduje oparcie zarówno w zgromadzonym materiale dowodowym jak i obowiązujących przepisach prawa.

Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, dokonał analizy zebranych dowodów, nie naruszając zasady ich swobodnej oceny i w oparciu o przyjęty stan faktyczny sprawy, prawidłowo zastosował konkretne przywołane przepisy prawa materialnego. Sąd Okręgowy w pełni aprobuje ustalenia faktyczne Sądu I instancji i przyjmuje za własne. Podziela również wywody prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie znajdując żadnych podstaw do jego zmiany bądź uchylenia.

W pierwszej kolejności wskazać należy na bezzasadność zarzutu naruszenia prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 kpc poprzez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz nieuwzględnienie wszystkich okoliczności mających istotne znaczenie dla prawidłowego rozstrzygnięcia.

W myśl art. 233 § 1 kpc sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Oznacza to, że wszystkie ustalone w toku postępowania fakty powinny być brane po uwagę przy ocenie dowodów, a tok rozumowania sądu powinien znaleźć odzwierciedlenie w pisemnych motywach wyroku. Podkreślić należy, że kontrola instancyjna ogranicza się w tym przypadku tylko do zbadania poprawności logicznego rozumowania sądu I instancji.

W ocenie Sądu Okręgowego, skuteczny zarzut przekroczenia granic swobody w ocenie dowodów może mieć miejsce tylko w okolicznościach szczególnych. Dzieje się tak w razie pogwałcenia reguł logicznego rozumowania bądź sprzeniewierzenia się zasadom doświadczenia życiowego (por. wyr. SN z dnia 6 listopada 2003 roku, II CK 177/02 niepubl.). Dla skuteczności zarzutu naruszenia swobodnej oceny dowodów nie wystarcza zatem stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego nie odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest bowiem wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie Sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać jakie kryteria oceny dowodów naruszył Sąd przy ocenie konkretnych dowodów uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając. Ponadto, jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to dokonana ocena nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, można było wysnuć wnioski odmienne (post. SN z dnia 23 stycznia 2001 roku, IV CKN 970/00, niepubl.; wyr. SN z dnia 27 września 2002 roku, II CKN 817/00).

W ocenie Sądu Okręgowego dokonana przez Sąd Rejonowy ocena zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego jest – wbrew twierdzeniom apelującego – prawidłowa.

Sąd I instancji odniósł się do wszystkich zgromadzonych w postępowaniu dowodów. Zastosowane kryteria oceny również nie budzą zastrzeżeń co do ich prawidłowości.

Zarzuty skarżącej sprowadzają się w zasadzie do polemiki ze stanowiskiem Sądu i interpretacją dowodów dokonaną przez ten Sąd i jako takie nie mogą się więc ostać. Apelująca zaledwie przeciwstawia ocenie dokonanej przez Sąd pierwszej instancji swoją analizę zgromadzonego materiału dowodowego.

W szczególności należy podkreślić, że odmowa wypłaty przez organ rentowy zasiłku pogrzebowego nastąpiła wyłącznie z uwagi na wygaśnięcie prawa do tego świadczenia w związku ze spóźnionym – zdaniem organu rentowego – wnioskiem. Przedmiotem badania Sądu była zatem wyłącznie kwestia przyczyn uchybienia terminowi określonemu w ustawie.

Przypomnieć bowiem należy, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności./tak SA w Lublinie w wyroku z dnia 18 marca 2015 r, III AUa 15/15, LEX nr 1661234/.

Tymczasem apelujący podniósł, że w momencie składania wniosku o zasiłek pogrzebowy wnioskodawczyni nie udokumentowała faktu dokonania pochówku.

Wskazać zatem należy, że powyższy zarzut jest spóźniony, nadto na marginesie podnieść trzeba, że koszty pogrzebu obejmują wydatki odpowiadające zwyczajom panującym w środowisku, do którego zmarły należał. Do wydatków tych zalicza się: koszty przewiezienia zwłok do miejsca ich pochowania, nabycia i urządzenia grobu, wystawienia nagrobka odpowiadającego zwyczajom środowiska. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 1982 r., II CR 556/81 (LEX nr 8388) stwierdzono, że obowiązek zwrotu kosztów pogrzebu na podstawie art. 446 § 1 k.c. obejmuje zwrot kosztów bezpośrednio z pogrzebem związanych (przewóz zwłok, nabycie trumny, zakup miejsca na cmentarzu itp.), jak również zwrot wydatków odpowiadających zwyczajom danego środowiska. Do tych wydatków zalicza się natomiast koszt postawienia nagrobka (w granicach kosztów przeciętnych, jeżeli nawet koszty rzeczywiste były znacznie wyższe), wydatki na wieńce, kwiaty, zakup odzieży żałobnej czy nawet poczęstunek osób biorących udział w pogrzebie.

Powyżej przytoczony pogląd Sąd Najwyższy powtórzył w wyroku z dnia 9 marca 2007 (wyrok SN,V CSK 459/06, LEX nr 277273). Granice zwrotu wydatków poniesionych w związku z kosztami pogrzebu wyznaczają zwyczaje przyjęte w danym środowisku. Pojęcie "zwyczaje przyjęte w danym środowisku" należy rozumieć jako zwykle ponoszone wśród określonego kręgu podmiotów koszty związane z pochowaniem zmarłego (nabycie trumny, przewóz zwłok, koszty samej ceremonii pogrzebowej, kwiaty i wieńce, stypa, a później także wystawienie nagrobka). Ustalając zwyczaje panujące w danym środowisku należy kierować się kryteriami obiektywnymi, oczywiście odniesionymi do pewnego kręgu podmiotów. Nie można utożsamiać określenia "zwyczaje przyjęte w danym środowisku" z kosztami poniesionymi przez konkretną osobę w konkretnym przypadku.

W ocenie Sądu przepisy dotyczące zasiłku pogrzebowego nie uzależniają prawa do zasiłku pogrzebowego od wykazania faktycznego pochówku. Potwierdzeniem tej tezy stanowi uchwała SN z dnia 2 lutego 2011 r( I UZP 5/10. OSNP 2011/13-14/186), zgodnie z którą koszty symbolicznego upamiętnienia osoby zmarłej, która pisemnym oświadczeniem wyraziła wolę przekazania swoich zwłok publicznej uczelni medycznej dla celów naukowych, są kosztami pogrzebu w rozumieniu art. 78 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i uzasadniają roszczenie o zasiłek pogrzebowy, o którym mowa w art. 77 ust. 1 tej ustawy.

Następnie organ rentowy podnosi, że istota sporu sprowadza się do tego, kto pokrył faktycznie koszty pogrzebu, który odbył się w listopadzie 2013 r. (zatem już w tym miejscu nie kwestionuje, że faktyczny pochówek się odbył). Jednakże i ta okoliczność nie była sporna na etapie postępowania przed Sądem I instancji. Sąd Rejonowy dokonał w tym zakresie prawidłowych ustaleń faktycznych na podstawie przeprowadzonych dowodów, także osobowych, natomiast organ rentowy nie wykazał okoliczności przeciwnych, nie inicjował w tym zakresie postępowania dowodowego. Aktualny zarzut skarżącego, że Sąd Rejonowy nie powziął żadnych wątpliwości i dokonał bezkrytycznych ustaleń, w oparciu o przedstawioną własną analizę materiału dowodowego przez skarżącego, jest co najmniej spóźniony.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy dokonał interpretacji art. 81 ust. 2 i 3 cytowanej ustawy, w postaci oceny przesłanki „innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej”, przeprowadził w tym zakresie postępowanie dowodowe, w postaci dowodu z opinii biegłego, której organ rentowy, także na etapie postępowania przed sądem I instancji nie kwestionował.

Skoro zatem wnioskodawczyni poniosła koszty pogrzebu, a opóźnienie w złożeniu wniosku wynikało z przyczyn od niej niezależnych, ma ona prawo do zasiłku pogrzebowego.

Mając powyższe na uwadze apelacja pozwanego, jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie § 13 ust. 1 pkt. 1 w zw. z § 12 ust. 2 w zw. z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 461 t.j.).

Przewodnicząca: Sędziowie: