Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 maja 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 maja 2015 r. w Szczecinie

sprawy Skarbu Państwa - Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w S.

przeciwko Z. K., Wyższej Szkole (...) w S.

o ustalenie istnienia ewentualnie nieistnienia stosunku prawnego

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 28 października 2014 r. sygn. akt VI P 13/13

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Skarbu Państwa – Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w S. na rzecz Wyższej Szkoły (...) w S. kwotę 7.200 zł (siedem tysięcy dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSO del. Beata Górska SSA Urszula Iwanowska SSA Barbara Białecka

III A Pa 3/15

UZASADNIENIE

Powód – Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego w S. – pozwem złożonym do Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie domagał się ustalenia, że pomiędzy pozwanymi Z. K. i Wyższą Szkołą (...), na podstawie porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r., istnieje stosunek prawny będący podstawą uznania przychodów z powyższego porozumienia ze stosunku pracy. Ponadto powód wniósł o połączenie postępowania ze sprawą toczącą się przed Sądem Rejonowym w Szczecinie IX Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych pod sygn. akt IX P 198/09.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że w dniu 10 czerwca 2010 r. zostało wydane przez Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w S. postanowienie o wszczęciu z urzędu postępowania podatkowego w sprawie odpowiedzialności podatkowej płatnika – Wyższej Szkoły (...) – z tytułu niepobrania podatku dochodowego od osób fizycznych od świadczenia pieniężnego wypłaconego w dniu 15 sierpnia 2007 r. Z. K., na podstawie zawartego porozumienia w sprawie rozwiązania stosunku pracy za porozumieniem stron. Powód wskazał, że na wniosek pozwanego Z. K. w dniu 7 kwietnia 2009 r. zostało wszczęte postępowanie podatkowe w sprawie podatku dochodowego od osób fizycznych za rok 2007. W dalszej kolejności powód, przytoczył, że w Sądzie Rejonowym w Szczecinie IX Wydziale Pracy zawisł spór pomiędzy Z. K. jako powodem oraz WSIE, Instytutem Organizacji Przedsiębiorstw i Szkoły (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. (dalej: (...) sp. z o.o.) oraz (...) z siedzibą w P. – jako pozwanymi. W postępowaniu tym Z. K. domagał się zasądzenia na jego rzecz kwoty 10.000 euro tytułem odszkodowania wynikającego z porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. dotyczącego rozwiązania stosunku pracy z (...) sp. z o.o. za porozumieniem stron. Powód wyjaśnił, że z akt tej sprawy, w szczególności z protokołów rozpraw i zeznań stron, wynikają pewne rozbieżności, które zobowiązują organ podatkowy do wystąpienia z powództwem.

Jako podstawę prawną swojego roszczenia powód wskazał art. 199a ustawy z dnia 29 sierpnia 1998 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r., nr 8, poz. 60) w związku z art. 189 i 189 ¹ k.p.c., powołując się na konieczność ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego pomiędzy pozwanymi dla oceny skutków podatkowych. Nadto urząd wskazał, że ustalenie stanu faktycznego istotnego dla wymiaru podatku wymaga uprzedniego poznania treści czynności prawnej, z którą ów stan się wiąże, w związku z czym konieczne jest zbadanie zamiaru i celu stron, a także kontekstu faktycznego, w jakim umowę uzgadniano i zawierano.

W piśmie z dnia 17 stycznia 2011 r. powód wyjaśnił, że nie wnosi o ustalenie istnienia stosunku pracy pomiędzy pozwanymi, natomiast żąda ustalenia nieważności ewentualnie ważności Porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. pomiędzy WSIE a Z. K., będącego podstawą nieuznania bądź uznania przychodów z powyższego porozumienia ze stosunku pracy. Nadto powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew WSIE wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 7.200 zł oraz kosztów opłaty od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł. Pozwana podniosła, że powództwo w niniejszej sprawie jest przedwczesne, gdyż toczy się spór z powództwa Z. K. przeciwko (...) sp. z o.o.. WSIE oraz (...) o zapłatę. W dalszej kolejności pozwana podniosła, że nie jest stroną Porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r., gdyż porozumienie to w jej imieniu zawarła osoba nieumocowana, a pozwana nie potwierdziła czynności rzekomego pełnomocnika. Ponadto pozwana wskazała, że wartość przedmiotu sporu w niniejszej sprawie po przeliczeniu na walutę polską wynosi 386.692 zł.

Pozwany Z. K. wniósł o uznanie ważności Porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r., rozstrzygnięcie co do wniosku o połączenie niniejszej sprawy ze sprawą toczącą się przed Sądem Rejonowym Szczecin – Centrum w Szczecinie pod sygn. IX P 198/09, oraz o rozstrzygnięcie o kosztach postępowania sądowego. W odpowiedzi na pozew pozwany wyjaśnił, że wobec stanowiska powoda nie może wnosić o oddalenie powództwa w całości lub w części bądź o jego uznanie. Nadto pozwany stwierdził, że do niniejszego postępowania powinna być wezwana (...) sp. z o.o., wobec faktu, iż rozstrzygnięcie sądu będzie miało również skutek prawny w stosunku do tego podmiotu.

Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2011 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie zawiesił postępowanie w niniejszej sprawie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie zawisłej przed tym Sądem pod sygnaturą akt IX 198/09. Postępowanie w niniejszej sprawie zostało podjęte na mocy postanowienia Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z dnia 20 lutego 2013 r.

Na rozprawie w dniu 14 maja 2013 r. pozwana Wyższa Szkoła (...) zmodyfikowała swoje stanowisko, wnosząc o odrzucenie pozwu ze względu na niedopuszczalność drogi sądowej. Postanowieniem z dnia 14 maja 2013 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie oddalił zarzut prowadzący do odrzucenia pozwu.

Postanowieniem z dnia 13 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie zbadał wartość przedmiotu sporu i ustalił ją na kwotę 386.692 zł, w związku z czym uznał się niewłaściwym i sprawę przekazał do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Szczecinie.

Wyrokiem z dnia 28 października 2014 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił powództwo (punkt I) oraz zasądził od powoda Skarbu Państwa - Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w S. na rzecz pozwanej Wyższej Szkoły (...) w S. kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt II).

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparło o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Z. K. został zatrudniony w Instytucie Organizacji Przedsiębiorstw i (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S. od dnia 17 grudnia 1998 r. na podstawie umowy na czas nieokreślony, w wymiarze pełnego etatu na stanowisku pełnomocnika Zarządu. Od dnia 1 kwietnia 2002 r. zajmował stanowisko wiceprezesa Zarządu.

Uchwałą nr(...) z dnia 10 maja 2007 r. Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników Instytutu Organizacji Przedsiębiorstw i (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. odwołano Z. K. z funkcji wiceprezesa Zarządu Spółki.

Z. K. został zatrudniony w Wyższej Szkole (...) w S. od dnia 1 października 1999 r. na podstawie umowy na czas określony, w wymiarze pełnego etatu na stanowisku kanclerza Wyższej Szkoły (...) w S.. Od dnia 1 października 2000 r. został zatrudniony na podstawie umowy na czas nieokreślony. W dniu 29 czerwca 2000 r. został powołany na stanowisko kanclerza Wyższej Szkoły (...) w S. na okres od 1 września 2005 r. do 31 sierpnia 2010 r., a treść łączącej strony umowy o pracę uległa zmianie na podstawie porozumienia, w ten sposób, iż od dnia 26 września 2005 r. strony miała łączyć umowa o pracę na czas określony od dnia 26 września 2005 r. do 31 sierpnia 2010 r. bez możliwości rozwiązania jej za wypowiedzeniem.

W dniu 15 sierpnia 2007 r. w M. doszło do zawarcia „Porozumienia o rozwiązaniu stosunku pracy za porozumieniem stron”, w którym jako strony wskazano Z. K., (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w S. reprezentowaną przez I. K. (1) oraz (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (...) reprezentowaną przez J. T.. W treści umowy podano, że pomiędzy Z. K. oraz (...) oraz Wyższą Szkołą (...) istnieją od wielu lat stosunki pracy, skonkretyzowane w umowach o pracę oraz w licznych aneksach. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest jedynym wspólnikiem (...) i współuczestniczy w niniejszym porozumieniu zarówno jako jedyny wspólnik, jak w gospodarczych skutkach w zakresie tu uzgodnionym. Wskazano, że Z. K. uznaje i akceptuje oświadczenia I. K. (1) dokonane na rzecz Wyższej Szkoły (...) w zastępstwie J. Ł. (1), nawet jeśli w tych okolicznościach w stosunku do osób trzecich nastąpić musi jeszcze formalne zatwierdzenie przez J. Ł. (1). Strony wymienionego wyżej porozumienia ustaliły, że wszelkie zawarte pomiędzy nimi porozumienia dotyczące umów o pracę oraz stosunków pracy, niezależnie od tego kiedy i w jaki sposób powstały, wygasają i zostają rozwiązane z dniem 15 sierpnia 2007 r. Obydwie strony zobowiązały się do złożenia wszelkich oświadczeń i dokonania wszelkich czynności koniecznych do rozwiązania i zakończenia wraz z rozwiązaniem stosunków pracy również funkcji sprawowanej przez Z. K. w spółce (...) i wynikającej z prawa spółek oraz funkcji sprawowanej przez Z. K. w Wyższej Szkole (...) wynikającej z prawa o szkolnictwie wyższym. Poniższe postanowienia ekonomiczne regulują ostatecznie wszelkie roszczenia Z. K. zgodnie z treścią porozumienia, wszelkie roszczenia Z. K. wynikające z tytułu stosunków pracy oraz z tytuły rozwiązania tych stosunków pracy oraz z tytułu odwołania oraz rozwiązania stosunku wynikającego z prawa spółek względnie prawa o szkolnictwie wyższym; roszczenia wykraczające poza poniższe postanowienia nie mogą i nie będą podnoszone względnie dochodzone przez Z. K.. Wskazano, że z tytułu rozwiązania stosunków pracy oraz zakończenia sprawowania funkcji wynikającej z prawa spółek oraz prawa o szkolnictwie wyższym Z. K. otrzymał w dniu 15 sierpnia 2007 r. kwotę 50.000 euro od (...). Z. K. został wskazany jako jedyny odpowiedzialny za rozliczenia zgodne z prawem podatkowym i prawem ubezpieczeń społecznych. Jako kolejną rekompensatę Z. K. miał otrzymać od (...) kwotę w wysokości 50.000 euro, a kwota ta w momencie zawarcia niniejszej umowy miała zostać złożona na konto powiernicze notariusza W. S., Im S. 9, (...) P.. Notariusz miał otrzymać polecenie wypłaty Z. K. kwoty złożonej w formie depozytu powierniczego według następujących kryteriów:

a)  w przypadku udokumentowania w sposób zgodny z prawem handlowym zakończenia sprawowania przez Z. K. wszelkich funkcji w spółce (...) przez Z. K. miał otrzymać kwotę w wysokości 5.000 euro;

b)  w przypadku należycie udokumentowanego odwołania Z. K. z wszelkich gremiów Szkoły Wyższej (...) miał otrzymać kwotę w wysokości 5.000 euro;

c)  po upływie 24 miesięcy, począwszy od 1 września 2007 r., o ile nie wystąpią żadne roszczenia zwrotne ze strony zleceniodawców za okres odpowiedzialności Z. K. (...) względnie Wyższą Szkołą (...) w S. i o ile nie wystąpią lub nie będzie groźby wystąpienia inne poważnych problemów, powstałych w okresie odpowiedzialności Z. K., na przykład w związku z niewłaściwym wykorzystaniem środków itp., otrzymuje on kwotę w wysokości 10.000 euro;

d)  kolejną kwotę w wysokości 30.000 euro po upływie okresu 5 lat od 1 września 2007 r. na warunkach określonych jak w punkcie 2c.

Z. K. zapewnił, że nie są mu znane problemy lub roszczenia zwrotne ze strony zleceniodawców lub podmiotów finansujących projekty oraz że takowe nie powstaną. Na wypadek wystąpienia sytuacji, w której takie prawomocne roszczenia przypadające na okres odpowiedzialności Z. K. (do dnia 6 maja 2007 r.) istnieją w udokumentowany sposób, Z. K. oświadczył, iż osobiście odpowiada za takie roszczenia zwrotne, względnie, że takie roszczenia zwrotne mogą i powinny zostać co najmniej rozliczone z roszczeniami wymienionymi w niniejszej umowie.

Strony porozumienia oświadczyły, iż niniejsza umowa jest nieodwołalna i nie podlega zaskarżeniu. Reguluje ona łącznie wszystkie roszczenia pomiędzy Z. K. i pozostałymi stronami umowy, niezależnie od tego, czy roszczenia te zostały wyraźnie nazwane czy nie.

Z. K. zobowiązał się na okres 15 lat do nieujawniania i utrzymywania w tajemnicy wszelkich informacji, które były lub są tajemnicami przedsiębiorstwa jego pracodawców lub wszystkich związanych z nim podmiotów. W przypadku naruszenia tego postanowienia natychmiastowo wymagalne staje się odszkodowanie płatne przez Z. K. na rzecz właściwego partnera umowy w wysokości 20.000 euro względnie strony są upoważnione do rozliczenia tej kwoty z roszczeniami wymienionymi w niniejszej umowie względnie do zażądania zwrotu dokonanych płatności. Także treść niniejszej umowy podlega wzajemnemu obowiązkowi zachowania tajemnicy. Strony porozumienia zobowiązały się do zaniechania wypowiedzi na temat Z. K., szkodzących jego opinii.

Z. K. oświadczył, że w jego posiadaniu nie znajdują się już żadne dokumenty (ani kopie) dotyczące wymienionych w porozumieniu przedsiębiorstw. Z. K. miał oddać wszystkie klucze do wszelkich budynków Wyższej Szkoły (...) oraz (...) najpóźniej dnia 16 sierpnia 2007 r. do rąk pana G.. Laptop używany obecnie przez Z. K. miał pozostać w jego posiadaniu. Z. K. mógł w przyszłości nadal używać prywatnie numeru telefonu komórkowego (...). Zobowiązał się do bezzwłocznego przerejestrowania tego numeru, tak, aby dla wyżej wymienionych przedsiębiorstw nie powstały żadne koszty. Zobowiązał się do niewerbowania w (...) lub/oraz Wyższej Szkole (...) pracowników ze swojego zakresu odpowiedzialności. Zobowiązał się, że nie będzie się ubiegał o żadną działalność lub urząd w grupie fundacyjnej ani też nie wyrazi zgody na powołanie swojej osoby do wykonywania działalności lub sprawowania urzędu w grupie fundacyjnej.

Porozumienie zostało podpisane przez Z. K., I. K. (1) oraz J. T..

Porozumienie zostało poprzedzone cyklem spotkań na temat warunków rozwiązania stosunków pracy pomiędzy Z. K. a Instytutem Organizacji Przedsiębiorstw (...). Kwota 100.000 euro została ustalona w drodze negocjacji prowadzonych między Z. K. a przedstawicielami (...) w P.. W pierwszej kolejności dokonano wypłaty kwoty 50.000 euro. Pieniądze te zostały wypłacone bezpośrednio po zawarciu porozumienia z pieniędzy pobranych z konta Fundacji (...), będącej spółką – matką dla spółki (...) w Niemczech (100% udziałowcem). Od chwili zawarcia porozumienia było ustalone między jego stronami, że ekonomiczne skutki porozumienia będą obciążać stronę niemiecką. WSIE nie wypłaciło z tego porozumienia żadnych kwot Z. K..

Spółka (...) w P. zawarła ze Z. K. porozumienie, mimo iż nie łączyły ich żadne umowy, gdyż zależało jej na złożeniu przez Z. K. funkcji zarówno w Instytucie Organizacji Przedsiębiorstw i (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S., jak i Wyższej Szkole (...) w S.. Gwarantowane w porozumieniu kwoty miały stanowić zachętę, aby Z. K. z własnej woli zrezygnował z zajmowanych funkcji w ww. podmiotach. Ustąpienie z funkcji wiązało się jednoznacznie z zakończeniem obu stosunków pracy.

Zarówno Instytut (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S., jak i Wyższa Szkoła (...) nie brały udziału w podpisaniu porozumienia. Jego treść nie była z tymi podmiotami ustalana. Wypłata świadczeń przewidzianych w Porozumieniu obciążała wyłącznie spółkę (...) w P..

I. K. (1) nie występował w dniu 15 sierpnia 2007 r. jako przedstawiciel Instytutu Organizacji Przedsiębiorstw i (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. i Wyższej Szkoły (...). Nie posiadał pełnomocnictwa od tych podmiotów.

Zgodnie z § 17 ust. 3 Statutu Wyższej Szkoły (...) w S. rektor reprezentuje uczelnię na zewnątrz. W 2007 r. stanowisko to zajmował J. Ł. (1). Nie było wówczas innej osoby fizycznej ani podmiotu uprawnionego do reprezentacji Szkoły, J. Ł. (1) nie udzielał żadnego upoważnienia do zawarcia porozumienia ze Z. K. osobie fizycznej ani podmiotowi gospodarczemu. Czynności dokonane przez I. K. (1) nie zostały potwierdzone przez J. Ł. (1).

Pismem z dnia 15 sierpnia 2007 r. Z. K. zwrócił się do Zgromadzenia Wspólników Instytutu Organizacji Przedsiębiorstw i (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. oraz pełnomocnika wspólnika Instytutu Organizacji Przedsiębiorstw i (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. z prośbą o przyjęcie jego rezygnacji ze stanowiska wiceprezesa Zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. z dniem 15 sierpnia 2007 r. Jednocześnie, pismem z tej samej daty zwrócił się do zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. z prośbą o rozwiązanie stosunku pracy z dniem 15 sierpnia 2007 r. za porozumieniem stron. Pisma te w dniu 16 sierpnia 2007 r. Z. K. wręczył D. G. (1), który przekazał je służbom kadrowym.

W dniu 17 sierpnia 2007 r. Instytut Organizacji Przedsiębiorstw i (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. wystawiła Z. K. świadectwo pracy, w którym wskazano, iż umowa o pracę rozwiązała się w dniu 15 sierpnia 2007 r. za porozumieniem stron.

W dniu 17 sierpnia 2007 r. Z. K., pismem skierowanym do Rektora Wyższej Szkoły (...) w S. i Senatu Wyższej Szkoły (...) w S., złożył rezygnację ze stanowiska kanclerza z dniem 15 sierpnia 2007 r. Jednocześnie zwrócił się do Rektora Wyższej Szkoły (...) w S. z prośbą o rozwiązanie stosunku pracy z dniem 15 sierpnia 2007 r. za porozumieniem stron. Pisma te Z. K. wręczył D. G. (1), który przekazał je służbom kadrowym.

W dniu 15 sierpnia 2007 r. Wyższa Szkoła (...) w S. wystawiła Z. K. świadectwo pracy, w którym wskazano, iż umowa o pracę rozwiązała się w dniu 15 sierpnia 2007 r. za porozumieniem stron.

Na posiedzeniu Senatu Wyższej Szkoły (...) w S. z dnia 12 maja 2008 r. odwołano Z. K. z funkcji kanclerza. W obradach Senatu uczestniczył M. L., przedstawiciel (...) w P..

Pismem z dnia 9 czerwca 2008 r. Z. K. zwrócił się do Instytutu Organizacji Przedsiębiorstw i (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S., Wyższej Szkoły (...) w S. oraz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. o wypłatę na jego rzecz kwoty 10.000 euro w nieprzekraczalnym terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania.

W dniu 11 września 2008 r. Z. K. złożył do Dyrektora Izby Skarbowej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia przedmiotowego oraz Ordynacji podatkowej w zakresie odpowiedzialności płatnika z tytułu niepobrania zaliczki na podatek dochodowy. W dniu 28 listopada 2008 r. organ podatkowy udzielił interpretacji we wskazanym zakresie, uznając, że otrzymane przez Z. K. świadczenia pieniężne pracodawcy powinni zaliczyć do przychodów ze stosunku pracy, oraz że odpowiedzialność z tytułu niepobrania zaliczki na podatek dochodowy ciąży na płatnikach.

Na wniosek Z. K. w dniu 7 kwietnia 2009 r. zostało wszczęte postępowanie podatkowe w sprawie podatku dochodowego od osób fizycznych za rok 2007.

W dniu 10 czerwca 2010 r. Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego w S. wydał postanowienie o wszczęciu z urzędu postępowania podatkowego w sprawie odpowiedzialności podatkowej płatnika – Wyższej Szkoły (...) z tytułu niepobrania podatku dochodowego od osób fizycznych od świadczenia pieniężnego wypłaconego w dniu 15 sierpnia 2007 r. Z. K. na podstawie zawartego porozumienia w sprawie rozwiązania stosunku pracy za porozumieniem stron.

Pozwem, który wpłynął do Sądu w dniu 18 lipca 2008 r. Z. K. domagał się zasądzenia na jego rzecz kwoty 10.000 euro solidarnie od WSIE w S., (...) sp. z o.o. w S. oraz (...) z siedzibą w P., tytułem kolejnej części świadczenia wynikającego z Porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. Postępowanie w tej sprawie zostało prawomocnie zakończone wyrokiem Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z dnia 21 listopada 2012 r. zasądzającym od (...) w P. na rzecz Z. K. żądaną przez niego kwotę wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 18 lipca 2008 r.

Po ustaleniu powyższego stanu faktycznego Sąd Okręgowy wskazał, że powód pierwotnie domagał się ustalenia, że pomiędzy pozwanymi Z. K. i Wyższą Szkołą (...), na podstawie porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r., istnieje stosunek prawny będący podstawą uznania przychodów z powyższego porozumienia ze stosunku pracy. Następnie – w piśmie z dnia 4 listopada 2013 r. – powód wskazał, że domaga się ustalenia nieważności ewentualnie ważności porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. pomiędzy Wyższą Szkołą (...) w S. a Z. K., będącego podstawą nieuznania bądź uznania przychodów wypłaconych z powyższego porozumienia ze stosunku pracy. Powództwo, zawarte w obu żądaniach, oparte na treści art. 199a Ordynacji podatkowej w związku art. 189 i 189 ^{( 1)} k.p.c., sąd pierwszej instancji uznał za niezasadne.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że na podstawie art. 189 k.p.c. powód może domagać się ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Natomiast art. 189 ¹ k.p.c. stanowi, że powyższe uprawnienie przysługuje również, w toku prowadzonego postępowania, organowi podatkowemu lub organowi kontroli skarbowej, jeżeli ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa jest niezbędne dla oceny skutków podatkowych. Z kolei, zgodnie z art. 199a § 3 Ordynacji podatkowej, jeżeli z dowodów zgromadzonych w toku postępowania, w szczególności zeznań strony, chyba że strona odmawia składania zeznań, wynikają wątpliwości co do istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, z którym związane są skutki podatkowe, organ podatkowy występuje do sądu powszechnego o ustalenie istnienia lub nieistnienia tego stosunku prawnego lub prawa.

W świetle powołanych przepisów, zdaniem sądu pierwszej instancji dla uzasadnienia swych racji powód powinien był wykazać, że w toku prowadzonego postępowania powstały wątpliwości co do istnienia stosunku prawnego będącego podstawą skutków podatkowych, następnie, że ustalenie istnienia stosunku prawnego jest niezbędne dla oceny tych skutków, jak również swój interes prawny.

Następnie sąd meriti wyjaśnił, że zgodnie z treścią art. 13 § 1 Ordynacji podatkowej organem podatkowym jest między innymi naczelnik urzędu skarbowego. Nadto bezsporne w sprawie jest, że w toku prowadzonego przez siebie postępowania podatkowego powód – Naczelnik II Urzędu Skarbowego w S. – powziął wątpliwości co do istnienia stosunku prawnego będącego podstawą oceny skutków podatkowych – w zakresie pobrania podatku dochodowego od osób fizycznych od świadczenia pieniężnego wypłaconego pozwanemu Z. K. na podstawie porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r.

W dalszej kolejności Sąd Okręgowy wskazał, że dochodzenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego dopuszczalne jest w sytuacji niepewności stanu prawnego. Ponadto ustalenie tego stanu zmierzać ma do zapewnienia powodowi ochrony jego prawnie chronionych interesów. Dał temu wyraz Sąd Najwyższy stwierdzając, w powództwach o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa chodzi o rozstrzygnięcie ewentualnych wątpliwości w tym zakresie w stosunku do pozwanego, ze względu na określony stosunek prawny. Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia jasności co do konkretnego stosunku prawnego lub prawa - w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1987 r., III CRN 57/87, OSNPG 1987/7/27). Jak podkreśla się, możliwość wytoczenia powództwa o ustalenie istnienia stosunku prawnego zachodzi, jeżeli wyrok zapadły w sprawie zakończy spór w zakresie danego stanu prawnego. Zatem w ocenie sądu pierwszej instancji oczywistym jest, że organ podatkowy nie ma interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie istnienia stosunku prawnego na podstawie art. 189 k.p.c. W związku z tym, w art. 189 ¹ k.p.c. ustawodawca przewidział możliwość dochodzenia takich ustaleń przez organ podatkowy w toku prowadzonego postępowania. Zgodnie z tym przepisem przesłanką wystąpienia z powództwem o ustalenie istnienia stosunku prawnego przez organ podatkowy jest ścisły związek pomiędzy prowadzonym postępowaniem a stanem prawnym, który ma być ustalony. W takim tylko zakresie organ podatkowy może posiadać interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego.

Sąd Okręgowy miał na uwadze, że powód wywiódł, iż ustalenie nieważności ewentualnie ważności Porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. zawartego między innymi pomiędzy Wyższą Szkołą (...) stanowić będzie podstawę do zakwalifikowania przychodów osiągniętych przez Z. K. jako przychodów ze stosunków pracy i obciążenia tym samym obowiązkiem podatkowym drugiego z pozwanych jako płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych. W sprawie należało zatem ustalić, czy jakiekolwiek merytoryczne rozstrzygnięcie o żądaniu pozwu umożliwi powodowi określenie skutków podatkowych spełnionego na rzecz Z. K. świadczenia pieniężnego.

W ocenie sądu meriti, rozstrzygnięcie określonego w piśmie z dnia 4 listopada 2013 r. roszczenia nie będzie miało natomiast żadnego znaczenia dla prowadzonego przez organ podatkowy postępowania. Nawet bowiem, gdyby Sąd ustalił – zgodnie z żądaniem – „ważność porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. pomiędzy Wyższą Szkołą (...) w S. a Z. K., będącego podstawą uznania przychodów wypłaconych z powyższego porozumienia ze stosunku pracy”, ustalenie to nie rozstrzygałoby kwestii charakteru wypłaconych Z. K. przez (...) w P. świadczeń na podstawie tego porozumienia, w szczególności tego czy podmiotem zobowiązanym do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych z tytułu wypłaconych Z. K. świadczeń jest Wyższa Szkoła (...).

Sąd Okręgowy podkreślił, że błędna okazała się sama konstrukcja roszczenia sformułowanego w piśmie z dnia 4 listopada 2013 r. Powód zwrócił się bowiem o rozstrzygnięcie ważności lub nieważności Porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. zawartego pomiędzy WSIE i Z. K., a – jak wynika z przeprowadzonego przez Sąd (również w sprawie IX P 198/09) postępowania – takie porozumienie nie zostało w ogóle przez WSIE z pozwanym zawarte, nie można zatem ustalać czy było ono ważne czy nieważne.

Z kolei, pozytywne ustalenie pierwotnego roszczenia powoda, że pomiędzy pozwanymi Z. K. i Wyższą Szkołą (...), na podstawie porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r., istnieje stosunek prawny będący podstawą uznania przychodów z powyższego porozumienia ze stosunku pracy miałoby dla prowadzonego przez organ podatkowy postępowania znaczenie. W celu ustalenia charakteru porozumienia i podmiotów, które porozumienie to zawarły Sąd Okręgowy przeprowadził dowody zawnioskowane przez strony, w tym dowody z akt sprawy toczącej się przed Sądem Rejonowym Szczecin – Centrum w Szczecinie pod sygnaturą IX P 198/09. Sąd meriti dał wiarę dowodom z dokumentów oraz z zeznań przesłuchanych w sprawie osób (świadków J. Ł. (1), M. L. i M. O. oraz pozwanego Z. K. i D. G. (1) przesłuchanego za WSIE) w zakresie niezbędnym do ustalenia istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy faktów. W tej części dowody te były zgodne, logiczne i wzajemnie się uzupełniały. Dla rozstrzygnięcia sprawy nie miało znaczenia czy J. Ł. (1) jako rektor WSIE dowiedział się o treści porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. krótko po jego zawarciu, ale czy udzielił komukolwiek pełnomocnictwa do jego podpisania w imieniu WSIE albo potwierdził jego treść w późniejszym terminie. Co do tych faktów zeznania przesłuchanych w sprawie osób były zgodne. Nie było zatem potrzeby przesłuchiwania innych osób na te okoliczności, tj. J. T. i I. K. (1).

Następnie analizując poszczególne zapisy Porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r., sąd pierwszej instancji stwierdził, że jest to umowa cywilnoprawna zawarta pomiędzy Z. K. a (...) w P.. Wyższa Szkoła (...) nie była stroną tego Porozumienia, bo ani w ustalaniu jego treści ani w jego podpisaniu nie uczestniczył ani rektor Szkoły (wyłącznie uprawniony do reprezentacji WSIE na podstawie jej statutu) ani pełnomocnik Szkoły uprawniony przez rektora do zastępowania go w tej czynności (przekraczającej zakres zwykłego zarządu). Nie można w takiej sytuacji twierdzić, że na podstawie Porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. powstał jakikolwiek stosunek prawny pomiędzy Z. K. a Wyższą Szkołą (...). Otrzymane przez wnioskodawcę na mocy porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. świadczenia były związane również z jego stosunkiem pracy łączącym go z pozwaną Szkołą, ale w żadnym razie nie stanowiły świadczeń uzyskanych ze stosunku pracy i to nie tylko tego łączącego go z pozwaną Szkołą, ale również z żadnego innego.

Sąd pierwszej instancji uznał, że źródłem tych świadczeń nie był bowiem stosunek pracy i regulujące go przepisy tylko umowa z dnia 15 sierpnia 2007 r. zawarta ze spółką niemiecką (...), równocześnie zobowiązaną do wypłaty wszystkich określonych w Porozumieniu świadczeń. Przy czym, sąd ten podkreślił, że niespornym jest, iż obowiązek wypłaty wszystkich kwot przewidzianych w Porozumieniu z dnia 15 sierpnia 2007 r. obciążał (...) i został w taki sposób wyraźnie określony w § 3 ust. 1 i 2 tego Porozumienia. Poza sporem była też okoliczność, że pierwsza część świadczenia stanowiącego ekwiwalent za rozwiązanie stosunków pracy Z. K. - w kwocie 50.000 zł - została wypłacona już przy zawarciu tego porozumienia przez tenże (...) w P. (z pieniędzy pochodzących z konta Fundacji). W żadnym z punktów Porozumienia nie ma mowy o wypłacie jakichkolwiek pieniędzy Z. K. w związku z zawarciem tego Porozumienia przez WSIE w S.. Nie ma przy tym żadnych wątpliwości, że (...) i Z. K. nie łączył stosunek pracy.

Dalej Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 31 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j. t. Dz. U. z 2000 r., nr 14, poz. 176 ze zm.) osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, zwane dalej "zakładami pracy", są obowiązane jako płatnicy obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od tych zakładów przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakłady pracy, a w spółdzielniach pracy - wypłaty z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej.

Natomiast Wyższa Szkoła (...) nie tylko nie była stroną Porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. i nie zobowiązała się do wypłaty Z. K. z tego Porozumienia żadnych kwot, ale – co równie ważne (a dla skutków podatkowych decydujące) nie wypłaciła mu żadnej z przyrzeczonych w Porozumieniu kwot. W ocenie sądu pierwszej instancji nie ma zatem żadnych podstaw, by uznać, że jest zobowiązana do zapłaty za pozwanego od tych kwot zaliczki na podatek dochodowy jako jego pracodawca. Jednocześnie sąd podkreślił, że pozostałe świadczenia z Porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. również zostały zapłacone przez (...) (choć również z pieniędzy Fundacji) na podstawie prawomocnego wyroku z dnia 21 listopada 2012 r. Sądu Rejonowego Szczecin- Centrum w Szczecinie (sygn. akt IX P 198/09). W wyroku tym Sąd Rejonowy zasądził na rzecz powoda Z. K. właśnie od (...) z siedzibą w P. kwotę 10.000 euro wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 lipca 2008 r., w pozostałym zakresie powództwo (skierowane również przeciwko WSIE) oddalił. Powyższym wyrokiem przesądzono zatem kwestię legitymacji biernej w aspekcie żądania zapłaty kwoty dochodzonej na podstawie Porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. I tak, za legitymowanego biernie został uznany (...) z siedzibą w P., który na mocy § ust. 1 i 2 przedmiotowego porozumienia zobowiązał się do zapłaty na rzecz Z. K. łącznie kwoty 100.000 euro. W stosunku do (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i Wyższej Szkoły (...) powództwo zostało oddalone, co przesądza o braku zobowiązania tych podmiotów względem Z. K. z tytułu Porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. W istocie w toku tego postępowania ustalono, że świadczenie wynikające z Porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. na rzecz Z. K. spełnił (...) z siedzibą w P.. Ponadto bezspornym jest, że (...) z siedzibą w P. i Z. K. nie łączył stosunek pracy, stąd świadczenie wynikające z przedmiotowego porozumienia nie może być jako wynikające z takiego stosunku kwalifikowane.

Odnosząc powyższe uwagi do stanu faktycznego niniejszej sprawy, Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że wyrok Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie wydany w sprawie o sygnaturze IX P 198/09 jako orzeczenie prawomocne, z mocy art. 365 § 1 k.p.c., wiąże orzekający w niniejszej sprawie Sąd w zakresie sentencji. Ponadto sąd meriti podkreślił, że powództwo o zapłatę obejmuje z reguły żądanie dalej idące niż powództwo o ustalenie. Tym samym zasądzając na rzecz Z. K. od (...) z siedzibą w P. Sąd Rejonowy przesądził, że pomiędzy tymi podmiotami istniał stosunek prawny, przy czym stosunek ten nie był stosunkiem pracy. O ile bowiem Porozumienie z dnia 15 sierpnia 2007 r. dotyczyło rozwiązania stosunków pracy łączących Z. K. z (...) sp. z o.o. w S. oraz WSIE w S. i jako takie odnosiło skutki prawne wobec obu tych podmiotów – pracodawców Z. K., o tyle jego skutek ekonomiczny, w postaci obowiązku zapłaty określonych kwot w zamian za rozwiązanie stosunków pracy – został w całości przejęty przez niemiecki (...). Kodeks pracy nie przewiduje żadnych świadczeń pieniężnych związanych z rozwiązaniem umowy o pracę za porozumieniem stron. Należy zatem uznać, że nie ma żadnych przeszkód prawnych, by obowiązek zapłaty takiego świadczenia na rzecz pracownika przejął podmiot trzeci – tutaj założyciel i udziałowiec pracodawcy. Natomiast brak jest jakichkolwiek przesłanek do uznania, że obowiązek zapłaty świadczenia dotyczy WSIE w S.. Potwierdziły to również przesłuchania występujących za (...) sp. z o.o. D. G. (1) i J. Ł. (1). Twierdził tak też od początku sam Z. K..

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy stwierdził, że na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie było podstaw do uwzględnienia powództwa i ustalenia, że pomiędzy pozwanymi Z. K. i Wyższą Szkołą (...) w S., na podstawie porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. istnieje stosunek prawny będący podstawą uznania przychodów z powyższego porozumienia ze stosunku pracy. Skoro bowiem Wyższa Szkoła (...) nie tylko nie wypłaciła na podstawie Porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. Z. K. żadnej kwoty, ale – co więcej – nie była nawet stroną tego Porozumienia, to nie można twierdzić, że wypłacone pozwanemu na podstawie Porozumienia przez spółkę (...) świadczenia były świadczeniami pochodzącymi ze stosunku pracy łączącego do 15 sierpnia 2007 r. obie strony pozwane.

Jednocześnie sąd meriti zauważył, że powód, który dysponował dokumentami potwierdzającymi fakt, iż podmiotem zobowiązanym do wypłaty Z. K. świadczeń na podstawie Porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. i równocześnie faktycznie wypłacającym to świadczenie (pierwszą ratę) był (...) z siedzibą w P., mógł samodzielnie poczynić takie ustalenia. Organ podatkowy w pierwszej kolejności podejmuje własne ustalenia w postępowaniu administracyjnym, a tylko w razie powstania obiektywnych wątpliwości ma uprawnienie wyrażone w art. 189 ^{( 1)} k.p.c.

Mając na uwadze wszystko powyższe, sąd pierwszej instancji powództwo oddalił (pkt I sentencji). O kosztach procesu sąd ten orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, w oparciu o treść art. 98 i 99 k.p.c. oraz § 6 pkt 5 w związku z § 2 ust. 1 i 2 i § 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu - Dz. U. nr 163, poz. 1348 ze zm. (pkt II sentencji).

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie w całości nie zgodził się Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego w S. zarzucając mu naruszenie przepisów postępowania cywilnego polegającego na błędnej jego wykładni oraz niewłaściwym jego zastosowaniu przez nieuwzględnienie wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności oraz ocenę materiału dowodowego bez jego wszechstronnego rozważenia, oraz sprzeczności istotnych ustaleń stanu faktycznego z treścią zebranego materiału dowodowego, a dokładniej:

1) art. 189 ¹ k.p.c. - poprzez uznanie, że w przedmiotowej sprawie nie było podstaw do wniesienia powództwa o ustalenie istnienia stosunku prawnego, gdy zaktualizowały się wszystkie ustawowe przesłanki do jego wniesienia,

2) art. 199a § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (w dalszej części, w skrócie o.p.) - poprzez błędne jego zastosowanie, przejawiające się oddaleniem powództwa, w sytuacji, gdy powinno zostać wydane orzeczenie o ustaleniu istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego, z którego bytem prawnym związane są następstwa w zakresie prawa podatkowego oraz błędne rozstrzygnięcie w zakresie tego, czy zwrócenie się do sądu przez organ podatkowy w trybie art. 199a § 3 o.p. było zasadne lub niezbędne,

3) art. 217 § 1, art. 227 i art. 232 i art. 328 § 2 k.p.c. - poprzez pominięcie dowodów z przesłuchania w charakterze świadków I. K. (1) oraz J. T., podczas gdy dotyczyły one okoliczności mających dla sprawy istotne znaczenie, a sporne okoliczności nie zostały dostatecznie wyjaśnione, poprzez pominięcie przeprowadzenia dowodu z protokołów przesłuchań przeprowadzonych przed organem podatkowym z dnia 22 lipca 2010 r. i 3 września 2010 r.,

4) art. 233 § 1 k.p.c. - poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie, dokonanej wybiórczo oraz brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego przez uznanie, że świadkowie i strony zeznawały zgodnie, iż Wyższa Szkoła (...) nie była stroną porozumienia, gdy zeznania w tej kwestii nie były ze sobą zbieżne, co doprowadziło do błędnego ustalenia stanu faktycznego w sprawie,

5) art. 365 § 1 k.p.c. - poprzez oparcie ustaleń faktycznych i prawnych w niniejszej sprawie na podstawie wniosków wywiedzionych z uzasadnienia innego prawomocnego wyroku, a nie z jego sentencji.

6) art. 102, art. 103 k.p.c. poprzez jego nie zastosowanie, przy zajściu szczególnych okoliczności sprawy.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie co do istoty sprawy, ewentualnie

- uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, a ponadto o:

- zasądzenie na rzecz powoda od pozwanych kosztów procesu za obie instancje, w tym wynagrodzenia radcy prawnego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skarżący między innymi wskazał, że Sąd Okręgowy powinien był wydać orzeczenie, w którego sentencji ustala istnienie bądź nieistnienie spornego stosunku prawnego, zależnie od wyników postępowania dowodowego. Orzeczenie takie jest niezbędne z uwagi na wszczęte przed organem podatkowym postępowanie, które w chwili obecnej jest zawieszone i nie można nadać mu dalszego biegu bez rozstrzygnięcia przez sąd powszechny kwestii bytu prawnego spornego stosunku prawnego.

Tym bardziej, że w ocenie apelującego sąd pierwszej instancji tak naprawdę rozstrzygnął kwestię nieistnienia stosunku prawnego pomiędzy stronami postępowania sądowego, zarówno na podstawie materiału zgromadzonego w tym postępowaniu, jak i w postępowaniu sygn. akt IX P 198/09. Również zrozumiałym jest, iż jeżeli nie istnieje stosunek prawny, gdyż zostało ustalone, iż WSIE nie jest stroną porozumienia, dane porozumienie w tym zakresie nie jest ważne pomiędzy stronami postępowania. Natomiast jeżeli chodzi o skutki podatkowe powyższych ustaleń, to organ podatkowy wyciągnie odpowiednie wnioski z ustalenia sądu powszechnego.

Następnie powód zarzucił, że w trakcie postępowania przed sądem pierwszej instancji zaniechano przesłuchania dwóch świadków - J. T. oraz I. K. (1) uznając, iż nie było potrzeby przesłuchania tych osób z uwagi na to, że zeznania dotychczas przesłuchanych osób były zgodne co do okoliczności uczestnictwa przy zawarciu porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. osoby umocowanej do reprezentowania Wyższej Szkoły (...) w S. i miały wskazywać na jej wyłączenie z tego porozumienia.

Zdaniem apelującego, niezależnie od tego czy sąd już w trakcie toczącego się postępowania dowodowego wyrobił sobie pewien określony pogląd co do podmiotów uczestniczących w zawarciu porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r., to jego obowiązkiem było przeprowadzenie tego postępowania do końca i przesłuchanie wszystkich świadków, albowiem mogli oni zeznawać odmiennie od pozostałych osób przesłuchanych w postępowaniu i na tej podstawie sąd mógłby dojść do odmiennych wniosków oraz ustalić inny stan faktyczny sprawy. Na wsparcie tego stanowiska skarżący przywołał treść wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 czerwca 2014 r., I ACa 129/14, w którym wskazano, że niedopuszczalne jest pominięcie zaofiarowanych środków dowodowych z powołaniem się na wyjaśnienie sprawy, jeśli ocena dotychczasowych dowodów prowadzi - w przekonaniu sądu - do wniosków niekorzystnych dla strony powołującej dalsze dowody. Takie pominięcie jest bowiem równoznaczne z pozbawieniem jednej ze stron możności udowodnienia jej twierdzeń.

Zdaniem strony powodowej zeznania pominiętych świadków miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ wbrew ustaleniom Sądu Okręgowego kwestia tego, pomiędzy jakimi podmiotami zostało zawarte przedmiotowe porozumienie, nie została dostatecznie wyjaśniona.

Następnie skarżący przytoczył fragmenty zeznań Z. K. wskazujące, że pozwany uznawał WSIE za stronę porozumienia, jednocześnie zarzucając, iż sąd pierwszej instancji dokonał oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego z naruszeniem granic swobodnej oceny dowodów poprzez brak wszechstronnego ich rozważenia oraz dokonanie tej oceny w sposób wybiórczy.

Apelujący podkreślił, że z protokołu przesłuchania Z. K. z dnia 29 czerwca 2011 r. w sprawie o zapłatę wynika, iż jego zdaniem J. T. kierował faktycznie działaniami całej grupy, a co za tym idzie, jego bezpośrednie przesłuchanie przed Sądem Okręgowym mogłoby istotnie wpłynąć na wyjaśnienie pozostałych wątpliwości. Nadto drugi ze świadków, którego przesłuchania zaniechano - I. K. (1), w trakcie przesłuchania w sprawie o zapłatę nie potrafił wytłumaczyć w jakim dokładnie charakterze występował przy zawieraniu porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. i kogo dokładnie reprezentował, co samo w sobie powinno wywołać poważne wątpliwości co do ustaleń, że Wyższa Szkoła (...) w S. nie miała być faktyczną stroną tego porozumienia. Zdaje się, że Sąd Okręgowy przy ocenie materiału dowodowego całkowicie pominął tę okoliczność, co świadczy bezpośrednio o wybiórczości dokonanej oceny. Przy czym, z protokołów przesłuchań świadków wynika, że strony wiązały przedmiotowe porozumienie ze stosunkiem pracy pana K.. Jednocześnie zdaniem skarżącego zeznania świadków i stron postępowania ze sobą sprzeczne i wynika z nich, że same strony nie wiedziały, kto kogo reprezentuje, i czego tak naprawdę dane porozumienie ma dotyczyć. Ponadto wynika, iż porozumienie to formalnie nie zostało potwierdzone przez WSIE, tylko dlatego, że „pan K. według nas nie dotrzymał warunków postanowienia, uznaliśmy, że porozumienie jest nieobowiązujące.”

Dalej skarżący wskazał, że Sąd Okręgowy w uzasadnieniu podkreślił, że w toku postępowania w sprawie sygn. akt IX P 198/09 zostało ustalone, iż WSIE nie była stroną porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. Powyższego powód nie kwestionuje. Jednakże powództwo o ustalenie zostało wytoczone w trakcie trwania postępowania przed Sądem Rejonowym o zapłatę i powód wnosił o połączenie tych dwóch spraw, gdyż oddalenie powództwa w stosunku do WSIE w połączonych sprawach stanowiłoby wyjaśnienie zagadnienia wstępnego dla organu podatkowego. Po zapadnięciu wyroku o zapłatę, powód nie mógł cofnąć powództwa, które nie tylko wiązałoby się z kosztami sądowymi ale również z brakiem przesłanki zawieszenia postępowania podatkowego. Mając na uwadze treść wyroku w sprawie o zapłatę organ podatkowy, zmuszony był oczekiwać na wyrok w sprawie ze swego powództwa, gdyż tylko ustalenie w sprawie wytoczonym przez organ jest dla organu podatkowego wiążące. Sąd pierwszej instancji rozstrzygnął kwestię nieistnienia stosunku prawnego pomiędzy stronami postępowania sądowego, zarówno na podstawie materiału zgromadzonego w tym postępowaniu, jak i w postępowaniu sygn. akt IX P 198/09, świadczy o tym treść uzasadnienia, jednakże nie dał tego wyrazu w sentencji wyroku.

Nadto strona powodowa wskazała, że wnosiła o nie obciążanie kosztami postępowania sądowego uznając, że w sprawie zachodzi szczególnie uzasadnione zastosowanie przepisów art. 102 i art. 103 k.p.c. Apelujący powtórzył, że strony przedmiotowego porozumienia same do końca nie wiedziały kogo reprezentowały i jakie skutki ma wywołać to porozumienie. Wręcz uważały go za nieważne, o czym świadczy odmowa wypłaty świadczenia na rzecz pana Z. K. i konieczność jego dochodzenia na drodze postępowania sadowego (IX P 198/09). To ich zachowanie oraz niejasne sformułowania porozumienia doprowadziły do konieczności skorzystania przez Skarb Państwa - Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w S. do wystąpienia z powyższym powództwem. Wobec powyższego nie zasadne jest obciążanie strony powodowej kosztami postępowania sądowego.

Pozwana Wyższa Szkoła (...) w Szczecie wniosła o oddalenie apelacji zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja powoda okazała się nieuzasadniona.

Sąd Apelacyjny - wbrew zarzutom apelacji - nie dopatrzył się wadliwości postępowania przed sądem pierwszej instancji. Sąd Okręgowy starannie zebrał i rozważył wszystkie dowody oraz ocenił je w sposób nienaruszający swobodnej oceny dowodów. Prawidłowo dokonane ustalenia faktyczne oraz należycie umotywowaną ocenę prawną sporu odnośnie jego istoty Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne, w pełni podzielając wywody zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Z tego też względu sąd odwoławczy nie dostrzega potrzeby ponownego szczegółowego przytaczania zawartych w nim argumentów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776 oraz z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720 i z dnia 24 września 2009 r., II PK 58/09, LEX nr 558303).

W odpowiedzi na apelację w pierwszej kolejności należy omówić zarzuty naruszenia prawa procesowego podniesione przez apelującego, bowiem zmierzają one do wykazania - wbrew ustaleniom Sądu Okręgowego - że stroną porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. pomiędzy Z. K. a I. G. była także WSIE, a co za tym idzie, rozliczenia przeprowadzone na mocy tego porozumienia należy zaliczyć do rozliczeń ze stosunku pracy. Chociaż ostatecznie apelujący wskazuje, że nie kwestionuje ustalenia, że stronami porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. był (...).

Przed wszystkim należy podkreślić, że ocena wiarygodności i mocy dowodów jest podstawowym zadaniem sądu orzekającego, wyrażającym istotę sądzenia, a więc rozstrzygania kwestii spornych w warunkach niezawisłości, na podstawie własnego przekonania sędziego przy uwzględnieniu całokształtu zebranego materiału (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 lutego1996 r., II CRN 173/95, LEX nr 1635264). Granice swobodnej oceny dowodów wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego rozumowania. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd zasad określonych w art. 233 k.p.c., wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Tylko te uchybienia mogą być przeciwstawiane uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął to sąd wadze poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 listopada 1998 r., III CKN 4/98, Lex nr 50231 czy w wyroku z dnia 8 października 1997 r., II CKN 312/97, Lex nr 393859).

Sąd Okręgowy przy ocenie dowodów nie naruszył zasad wskazanych powyżej. W swym uzasadnieniu sąd pierwszej jasno i logicznie przedstawił jakie dowody uznał za istotne i wiarygodne w sprawie. W ocenie sądu odwoławczego ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd Okręgowy odpowiada zasadom logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Sąd pierwszej instancji słusznie w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy przyjął, że WSIE nie była stroną porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. Okoliczność, że początkowo pozwany Z. K. uważał, że WSIE była stroną tego porozumienia - wobec jednoznacznego ustalenia, że rektor uczelni sam nie uczestniczył w zawarciu porozumienia, jak również nie udzielił żadnej osobie pełnomocnictwa do zawarcia tego porozumienia, a ostatecznie, że także pozwany Z. K. miał wiedzę o tym, że w dniu zawarcia porozumienia I. K. (1) nie posiadał pełnomocnictwa do działania w imieniu WSIE (jej rektora), jak również, że rektor WSIE J. Ł. (1) w żaden sposób nie zatwierdził w imieniu WSIE porozumienia w żadnym czasie - nie mogła mieć rozstrzygającego znaczenia w sprawie. Skoro Z. K. w toku niniejszego postępowania zeznał, że informował rektora J. Ł. (1) przed wyjazdem do M. o tym, że spotyka się z założycielami w sprawie rozwiązania stosunku pracy. Rektor nie informował go o tym, że udzielał pełnomocnictwa założycielowi do prowadzenia rozmów w imieniu Wyższej Szkoły. Z. K. o to nie pytał. Rozmowy trwały już jakiś czas i nie były tajemnicą. Kiedy pozwany wrócił z M., następnego dnia przekazał dokumenty panu G., bo rektora wówczas nie było. To był piątek. W poniedziałek już rektor był i Z. K. spotkał się z nim. Pokazał mu tekst porozumienia. On sobie je przeczytał. Pozwany nie przekazywał mu go. Rektor tego porozumienia nie miał i nawet nie wie czy go otrzymał. Następnie Z. K. zeznał także, że porozumienie od początku miało nie być realizowane przez stronę niemiecką.

Z. K. zeznał również, że I. K. (1) nie pełnił żadnej funkcji w dniu 15 sierpnia 2007 r. i na ten dzień na pewno nie miał pełnomocnictwa od WSIE. Nadto, że rektor zawsze rozmija się z prawdą, kiedy mówi, że nigdy nie wiedział o porozumieniu, a nawet jak by wiedział, to nigdy by takiego pełnomocnictwa nie dał. Dla pozwanego Z. K. takie stanowisko rektora nie było zrozumiałem, przecież – w jego ocenie – porozumienie było korzystne dla WSIE. Z. K. zeznał także, że w grudniu 2007 r. prosił rektora "J., no to złóż to pełnomocnictwo lub poinformuj, że zgadzasz się na to porozumienie." Pozwanemu chodziło, żeby je usankcjonował. On się na to nie zgodził, bo już wcześniej były z nim prowadzone rozmowy chyba przez pana L., w których zakazano mu usankcjonowania tego porozumienia.

Zeznanie Z. K., treść porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r., statut WSIE, zeznanie świadków J. Ł. (1), M. L., D. G. (1) i M. O. nie pozostawiają żadnych wątpliwości co do rzeczywistych stron porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. i prawidłowości ustaleń sądu pierwszej instancji w tym zakresie. Dodatkowo materiał dowodowy w postaci przesłuchania także świadków i stron zgromadzony w postępowaniu przed Sądem Rejonowym Szczecin-Centrum w Szczecinie w sprawie o sygn. akt IX P 198/09, a także wobec treści wyroku tego Sądu z dnia 21 grudnia 2012 r. potwierdza prawidłowość ustalenia dokonanego przez Sąd Okręgowy.

W tych okolicznościach pominięcie przeprowadzenia dowodu także z zeznań w charakterze świadka J. T., który w porozumieniu z dnia 15 sierpnia 2007 r. reprezentował spółkę niemiecką (...) (faktyczną stronę tego porozumienia), a także I. K. (1)(który uczestniczył w podpisaniu porozumienia, ale nie reprezentował WSIE czy (...) spółkę w S.) na pewno nie można uznać za naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na jego wynik. Ostatecznie okoliczność, że WSIE nie była uczestnikiem spornego porozumienia nie może budzić żadnych wątpliwości, skoro rektor tej uczelni sam nie uczestniczył w zawarciu porozumienia, jak również nie udzielił pełnomocnictwa do tej czynności i nie dokonał jej zatwierdzenia. Jednocześnie nie może budzić wątpliwości fakt, że świadomość tej sytuacji miał również pozwany Z. K., skoro po zawarciu porozumienia pokazywał jego treść rektorowi WSIE, a następnie zwracał się o udzielenia pełnomocnictwa czy potwierdzenie tej czynności przez rektora J. Ł. (1).

Powyższym ustaleniom nie przeczy akcentowany przez apelującego fakt, że z protokołów przesłuchań świadków wynika, że strony wiązały przedmiotowe porozumienie ze stosunkiem pracy Z. K.. Od początku bowiem wiadomym było, że porozumienie było negocjowane celem ustalenia warunków ustania wszystkich stosunków pracy jakie wówczas łączyły Z. K. z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w S.. Jednak stronami umowy byli Z. K. oraz (...) jako „jedyny (...) spółki (...)”, która z kolei jest założycielem WSIE.

Wbrew twierdzeniom skarżącego w sprawie istotne okoliczności zostały ustalone w sposób pewny i chociaż świadkowie czy strony porozumienia nie potrafili jednoznacznie wskazać charakteru udziału w porozumieniu I. K. (1), to ostatecznie nie budzi wątpliwości fakt, że stronami porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. byli (...), a nie była WSIE. I chociaż porozumienie dotyczyło zakończenia zatrudnienia Z. K. między innymi w WSIE to wszelkie rozliczenia z porozumienia dotyczyły tylko jego stron czyli (...), a nie WSIE.

Słusznie apelujący wskazuje, że w myśl art. 365 § 1 k.p.c. prawomocne orzeczenie wydane w jednej sprawie wiąże sądy w innych sprawach jedynie w zakresie jego sentencji (czyli właściwego rozstrzygnięcia), a nie jego uzasadnienia i poczynionych w nim ustaleniach faktycznych oraz prawnych. W ocenie sądu odwoławczego nie doszło do naruszenia tej normy, bowiem sąd pierwszej instancji miał na uwadze nie tylko sentencję wyroku z dnia 21 grudnia 2012 r. i jego uzasadnienie, ale dokonał także samodzielnych ustaleń i rozważań w niniejszym postępowaniu oceniając zasadność roszczenia powoda.

Mając na uwadze powyższe wszystkie zarzuty naruszenia prawa procesowego odnośnie meritum sprawy okazały się chybione.

Natomiast zarzut naruszenia art. 189 ¹ k.p.c. przez stwierdzenie przez sąd pierwszej instancji, że powód w trakcie prowadzonego przez siebie postępowania wyjaśniającego wszedł w posiadanie wszystkich niezbędnych dokumentów pozwalających mu ustalić stan faktyczny oraz charakter czynności, co do których powziął wątpliwości, co też zdaniem tego sądu było to wystarczające do jednoznacznego stwierdzenia, że stosunek prawny, z którym wiązane były skutki prawno-podatkowe, a którego podstawą miało być porozumienie z dnia 15 sierpnia 2007 r., istniał bądź też nie istniał pomiędzy stronami pozwanymi, nie ma żadnego wpływu na rozstrzygnięcie sprawy. Bezspornym bowiem jest fakt, że Sąd Okręgowy rozpoznał oparte na tej podstawie powództwo, dokonał istotnych ustaleń faktycznych oraz odniósł je do norm prawa mających zastosowanie w sprawie. Okoliczność, że sąd pierwszej instancji przedstawił także własną ocenę potrzeby wytoczenia tego powództwa, nie ma żadnego znaczenia dla oceny prawidłowości zaskarżonego wyroku.

Z kolei zarzut naruszenia przepisu art. 199a § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, przez niewydanie orzeczenia ustalającego istnienie bądź nieistnienie spornego stosunku prawnego, z którym wiązane były skutki w zakresie prawa podatkowego okazał się nieuzasadniony. Sąd pierwszej instancji ustalając, że porozumienie z dnia 15 sierpnia 2007 r. nie jest umową stron stosunku pracy oddalił powództwo. Przy czym zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozostawia żadnych wątpliwości, że WSIE nie była stroną porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r., nie była reprezentowana przy jego zawieraniu i nie obciążają ją żadne skutki tego porozumienia. Podkreślić przy tym należy, że zarówno zeznania M. L. – reprezentującego spółkę (...), jak i J. Ł. (1) (rektora WSIE), a także samego Z. K. nie budzą wątpliwości w powyższym zakresie.

Analizując sprawę w zakresie aktualnie omawianego zarzutu sąd odwoławczy zwrócił uwagę, że powód formułując powództwo najpierw wnosił o ustalenie, że pomiędzy Z. K. a WSIE na podstawie porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. istnieje stosunek prawny będący podstawą uznania przychodów z powyższego porozumienia ze stosunku pracy (pozew złożony dnia 9 listopada 2010 r.), a następnie o ustalenie nieważności ewentualnie ważności porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. pomiędzy WSIE a Z. K. będącego podstawą nieuznania lub uznania przychodów z powyższego porozumienia ze stosunku pracy (sprecyzowanie powództwa w piśmie z dnia 17 stycznia 2011 r. k. 32), a ostatecznie o ustalenie nieważności ewentualnie ważności porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. pomiędzy WSIE a Z. K., będącego podstawą nieuznania bądź uznania, przychodów wypłaconych z powyższego porozumienia ze stosunku pracy (pismo z dnia 4 listopada 2013 r. k. 218).

Jednocześnie ze wszystkich uzasadniających powództwo pism oraz jego podstaw prawnych (art. 189 ¹ k.p.c. i art. 199a ustawy Ordynacja podatkowa) wynika, że sformułowanie roszczenia o ustalenie istnienia stosunku prawnego będącego podstawą uznania przychodów z porozumienia z dnia 15 sierpnia 2007 r. jako ze stosunku pracy najpełniej odzwierciedla interes powoda w wytoczonym powództwie. Dał temu wyraz także Sąd Okręgowy rozstrzygając sprawę o ustalenie istnienia ewentualnie nieistnienia stosunku prawnego (por. komparycję zaskarżonego wyroku).

Zatem jednoznacznie i kategoryczne ustalenie, że strona pozwana Wyższa Szkoła (...) jako pracodawca Z. K. nie była stroną spornego porozumienia uzasadniało oddalenie powództwa w całości.

Powyższe legło u podstaw oddalenia apelacji powoda w całości jako nieuzasadnionej na podstawie art. 385 k.p.c. (punkt I).

Odnośnie kosztów postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uznania, że w niniejszej sprawie po stronie powoda zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek uzasadniający zastosowanie art. 102 k.p.c.

Skoro powód uznał za konieczne wystąpienie z powództwem tu zgodnie z art. 98 k.p.c. musi się liczyć z konsekwencjami przegrania postępowania.

Zatem, o kosztach postępowania apelacyjnego, Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie przepisu art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie, z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), przy czym Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji (art. 108 § 1 k.p.c.). Do celowych kosztów postępowania należy, między innymi, koszt ustanowienia zastępstwa procesowego, który w sprawach z zakresu prawa pracy o ustalenie (w której wartość przedmiotu zaskarżenia ustalono na kwotę 386.692 zł – dla celów podatkowych) wynosi 7.200 zł, zgodnie z § 6 pkt 5 w związku z § 2 ust. 1 i 2 w związku z § 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (j. t. Dz. U. z 2013 r., poz. 461). Zatem, skoro oddalono apelację powoda, uznać należało, że przegrał on postępowanie odwoławcze w całości, a wobec tego, zasądzono od Naczelnika II Urzędu Skarbowego w S. na rzecz pozwanej Szkoły zwrot kosztów zastępstwa procesowego w całości – 7.200 zł, zgodnie z § 13 ust. 3 powołanego rozporządzenia (punkt 2).

SSA Barbara Białecka SSA Urszula Iwanowska del. SSO Beata Górska