Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 4 września 2015 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Monika Kośka

Sędziowie: SSO Małgorzata Klesyk(spr)

SSR Hubert Wicik (spr)

Protokolant: sekr. sądowy Eliza Tokarz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 września 2015 r. sprawy

z wniosku H. B.

z udziałem M. K. (1) , M. K. (2)

o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli

na skutek apelacji uczestników

od postanowienia Sądu Rejonowego w Busku - Zdroju

z dnia 9 marca 2015 r. sygn. akt I Ns 582/14

postanawia: oddalić apelację , zasądzić od M. K. (1) i M. K. (2) na rzecz H. B. po 30 ( trzydzieści ) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 739/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 9 marca 2015 roku w sprawie I Ns 582/14 Sąd Rejonowy w Busku – Zdroju w pkt I. zatwierdził oświadczenie wnioskodawczyni H. B. złożone do protokołu przed Sądem Rejonowym w Busku – Zdroju w dniu 24 listopada 2014 roku w sprawie I Ns 582/14 w przedmiocie uchylenia się od skutków prawnych przyjęcia przez wnioskodawczynię spadku wprost z testamentu po bracie J. K., synu J. i B., zmarłym w dniu 1 lipca 2013 roku w P. i tam ostatnio stale zamieszkałym, na skutek zaniechania złożenia przez wnioskodawczynię w terminie określonym w art. 1015 § 1 i 2 k.c. oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. K.; w pkt II. nakazał pobrać od wnioskodawczyni H. B. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Busku – Zdroju kwoty 50 zł tytułem kosztów sądowych; w pkt III. orzekł, że wnioskodawczyni i uczestnicy w pozostałym zakresie ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sąd Rejonowy poczynił następujące ustalenia faktyczne:

W dniu 14 lipca 1994 roku W. K. – matka uczestników M. K. (1) i M. K. (2) złożyła do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Busku – Zdroju – S. M. wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego wobec J. K. z tytułu należności alimentacyjnych. Do wniosku dołączyła tytuł wykonawczy o sygn.. III RC 417/91 z 23 lipca 1991 r. stanowiący ugodę sądową zaopatrzoną w klauzulę wykonalności, na mocy której J. K. zobowiązał się do zapłaty tytułem alimentów na rzecz swoich dzieci po 200.000 starych złotych, płatnych do rąk matki dzieci W. K.. Komornik po podjęciu czynności terenowych stwierdził bezskuteczność egzekucji i skierował do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek W. K. o przyznanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Decyzją z 8 grudnia 1994 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał na rzecz M. K. (2) świadczenie z funduszu alimentacyjnego w kwocie 700.000 zł zaś na rzecz M. K. (1) w kwocie 500.000 zł. W toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego alimenty na rzecz małoletnich dzieci były kilkakrotnie podwyższane – wyrokiem Sądu Rejonowego w Busku Zdroju z dnia 22 lipca 1994 r. w sprawie III Rc 256/94 do kwoty 700.000 zł na rzecz M. K. (2) i do kwoty 500.000 na rzecz M. K. (1), wyrokiem z dnia 13 listopada 1995 r. w sprawie III Rc 392/95 do kwot po 90 zł na rzecz M. K. (2) i 70 zł na rzecz M. K. (1) oraz wyrokiem z 12 maja 1997 r. w sprawie III Rc 158/97 do kwot po 150 zł na rzecz M. K. (1) i na rzecz M. K. (2).

J. K. nie płacił terminowo swoich zobowiązań alimentacyjnych, wobec czego były one wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń społecznych, który egzekwował za pośrednictwem Komornika Sądowego S. M. od J. K. wypłacone należności ze świadczeń dłużnika w KRUS.

W dniu 22 grudnia 2009 r. J. K. złożył w tut. Sądzie Rejonowym pozew przeciwko swoim dzieciom M. K. (2) i M. K. (1) o stwierdzenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego. Wyrokiem z dnia 30 kwietnia 2010 r. wydanym w sprawie o sygn.. akt III RC306/09 Sąd orzekł, że obowiązek alimentacyjny J. K. wobec M. K. (2) i M. K. (1) wygasł z dniem 1 września 2009 r.

Postanowieniem z dnia 23 listopada 2012 roku wydanym w sprawie Kmp 24/94 Komornik Sądowy S. M. stwierdził umorzenie w całości postępowania egzekucyjnego prowadzonego z wniosku przedstawicielki ustawowej M. K. (1) i M. W. K. i cofnął J. K. zajęcie emerytury w KRUS.

J. K. zmarł 1 lipca 2013 r., zaś spadek po nim na mocy postanowienia tut. Sądu Rejonowego z dnia 17 marca 2014 r. wydanego w sprawie I Ns 522/13 nabyła na podstawie testamentu notarialnego w całości siostra spadkodawcy H. B..

W dniu 29 października 2013 r. M. K. (1) i M. K. (2) złożyli do Komornika S. M. wniosek o wszczęcie postepowania egzekucyjnego z nieruchomości J. K.. W dniu 18 listopada 2013 r. Komornik S. M. skierował do dłużnika (J. K.), wierzycieli, Wydziału Ksiąg wieczystych tut. Sądu zawiadomienie o wszczęciu egzekucji z udziałów J. K. z nieruchomości w celu wyegzekwowania należności głównej w wysokości 55.698,40 zł i odsetek w wysokości 85.644,94 zł oraz kosztów w wysokości 11.344,16 zł zaś postanowieniem z dnia 13 grudnia 2013 r. zawiesił postępowanie na podstawie 819 k.p.c. Postępowanie egzekucyjne komornik podjął w dniu 23 kwietnia 2014 r. wobec nabycia spadku po J. K. przez wnioskodawczynię. O toczącym się postępowaniu egzekucyjnym wnioskodawczyni powzięła wiedzę od notariusza w dniu 18 kwietnia 2014 r., w związku z umową darowizny udziałów w spadkowej nieruchomości. Pismem z dnia 19 sierpnia 2014 r. Komornik S. M. w odpowiedzi na pismo wnioskodawczyni poinformował ją, iż jej stan zadłużenia, jako spadkobierczyni J. K. wobec wierzycieli M. K. (1) i M. K. (2) wynosi na dzień 19 sierpnia 2014 r. 24.192,96 zł z tytułu należności głównej i 38.694,54 zł z tytułu odsetek. W dniu 5 września 2014 r. Komornik skierował do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zajęcie świadczeń wnioskodawczyni w celu wyegzekwowania kwoty należności głównej 22/828,40 zł i odsetek w wysokości 37.782,46 zł z tytułu zaległych alimentów J. K. oraz kosztów egzekucyjnych.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy wskazał, że wniosek zasługuje na uwzględnienie. Sąd Rejonowy powołał się na treść przepisu art. 1019 § 1 i 2 k.c. będący podstawą roszczenia. Sąd Rejonowy wskazał, że termin roczny wskazany w przepisach do zgłoszenia roszczenia został w niniejszej sprawie zachowany. Wnioskodawczyni podjęła informację o zadłużeniu brata w dniu 18 kwietnia 2014 r. , a żądanie zatwierdzenia przez Sąd oświadczenia wnioskodawczyni o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po swoim bracie wraz z notarialnym oświadczeniem, wnioskodawczyni skierowała do Sądu w dniu 17 września 2014 roku, zaś w dniu 24 listopada 2014 r. złożyła przed tut. Sądem oświadczenie o którym mowa w art. 1019 § 1 pkt 1 k.c. w zw. z art. 628 k.p.c. Sąd Rejonowy podniósł więc, że do 18 kwietnia 2014 roku wnioskodawczyni pozostawała w istotnym błędzie, co do rzeczywistego stanu majątku spadkowego, tj. nie posiadała wiedzy co do tego, że jej brat pozostawił po sobie jakiekolwiek długi spadkowe. Sąd Rejonowy zauważając, że tylko wtedy można stwierdzić, że spadkobierca nie dołożył należytej staranności w zakresie ustalenia rzeczywistego stanu majątku spadkowego gdy pomiędzy zaniechaniem tego spadkobiercy a brakiem uzyskania przez niego wiedzy co do długów spadkowych istnieje związek przyczynowo – skutkowy stwierdził, że w niniejszej sprawie taki związek istnieje. Sąd Rejonowy wskazał przy tym na zebrany materiał dowodowy, w postaci dokumentów w aktach egzekucyjnych Kmp 24/94, zeznań wnioskodawczyni i zeznań świadków S. M., E. B., A. K., W. K., Z. C. oraz zeznań uczestnika M. K. (1). Na podstawie tych dowodów Sąd Rejonowy uznał, że wnioskodawczyni nie miała prawa przypuszczać, że jej zmarły brat posiadał w chwili śmierci zadłużenie alimentacyjne wobec swoich dorosłych dzieci. Za namową wnioskodawczyni J. K. złożył w Sądzie wniosek o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego, w postępowaniu była obecna w charakterze publiczności wnioskodawczyni, matka uczestników W. K. zeznała, że alimenty od 2005 r. przekazywał jej komornik, wcześniej zaś fundusz alimentacyjny i nie wie czy J. K. posiada jeszcze jakąś zaległość alimentacyjną. Także uczestnik M. K. (1) podał, iż do sierpnia 2009 r. alimenty były płacone przez komornika. Więc po wydaniu przez Komornika Sądowego S. M. postanowienia z dnia 23 listopada 2012 roku o umorzeniu w całości postępowania egzekucyjnego wobec J. K. i cofnięciu z dniem 20 grudnia 2012 r. zajęcia jego emerytury – trudno było przypuszczać, że J. K. posiadał jeszcze jakieś zaległości alimentacyjne wobec swoich dorosłych dzieci. Z postanowienia umarzającego postępowanie egzekucyjne wynikało jednoznacznie, że postepowanie zostało umorzone w całości, a dotyczyło sprawy egzekucyjnej z wniosku matki uczestników W. K. świadczenia alimentacyjne. O długach alimentacyjnych nie wiedziała W. K.. Jak wynika z zeznań świadków, o tym, że J. K. spłacił zobowiązania alimentacyjne wiedziało dużo osób, gdyż zmarły mówił o tym powszechnie. Skoro wnioskodawczyni miała informację od brata iż nie posiada zadłużenia, postepowanie egzekucyjne zostało umorzone wskutek spłaty zadłużenia, nastąpiło cofnięcie zajęcia emerytury, trudno byłoby wymagać od wnioskodawczyni by podjęła dodatkowe próby ustalenia stanu majątku spadkowego. Sąd Rejonowy ponadto dał wiarę zeznaniom wnioskodawczyni, że kontaktowała się z komornikiem S. M. telefonicznie i zyskała informację, że długi brata zostały spłacone. Reasumując zdaniem Sądu Rejonowego wnioskodawczyni nie mogła przypuszczać że jej zmarły brat posiadał jeszcze jakiekolwiek zaległe zobowiązania alimentacyjne. Matka uczestników nie posiadała w tym temacie wiedzy, a brak kontaktów wnioskodawczyni z uczestnikami uniemożliwiło powzięcie przez nią dodatkowej wiedzy w zakresie zaległości alimentacyjnych J. K.. Brak wiedzy wnioskodawczyni o rzeczywistym stanie majątku spadkowego nie był wynikiem niedołożenia przez nią należytej staranności lecz wynikał z przesłanek obiektywnych, po części również z wprowadzającego w błąd postanowienia komornika z dnia 23 listopada 2012 r. o umorzeniu postępowania egzekucyjnego przeciwko J. K.. Powołane okoliczności uprawniają wnioskodawczynię do uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po swoim bracie w terminie. W świetle powyższego Sąd Rejonowy zatwierdził oświadczenie wnioskodawczyni złożone do protokołu przed Sądem Rejonowym w Busku – Zdroju w dniu 24 stycznia 2014 roku w sprawie I Ns 582/14 w przedmiocie uchylenia się od skutków prawnych przyjęcia spadku wprost z testamentu po jej bracie J. K. na skutek zaniechania złożenia przez wnioskodawczynię w terminie określonym art. 1015 § 1 i 2 k.c. oświadczenia odrzuceniu spadku po w/w spadkodawcy.

O kosztach postpowania Sąd Rejonowy orzekł na mocy art. 520 § 1 k.p.c., zaś o brakujących kosztach sądowych w kwocie 50 zł na które złożyła się opłata od oświadczenia o odrzuceniu spadku Sąd orzekł na mocy art. 113 ust. 2 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od powyższego postanowienia wnieśli uczestnicy M. K. (1) i M. K. (2), zaskarżając je w całości, zarzucając: naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. wskutek dokonania przez Sąd I instancji wadliwej oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie, co doprowadziło Sąd I instancji do błędnego ustalenia, że wnioskodawczyni nie wiedziała, ewentualnie przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć o istnieniu długu alimentacyjnego zmarłego J. K. i co w konsekwencji doprowadziło Sąd I instancji do wniosku, że istnieją podstawy do zatwierdzenia jej oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych przyjęcia spadku wprost; - ewentualnie naruszenie art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. wskutek dodania w punkcie I sentencji zaskarżonego postanowienia sformułowania „na skutek zaniechania złożenia przez wnioskodawczynię w terminie określonym w art. 1015 § 1 i 2 k.c. oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. K.” co może nasuwać wniosek, że Sąd w istocie rozpoznał z urzędu również sprawę w zakresie uchylenia się przez wnioskodawczynię od skutków prawnych nie złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku, pomimo że wnioskodawczyni takiego oświadczenia nie składała, ani też nie składała wniosku o zatwierdzenie takiego oświadczenia. Wskazując na powyższe zarzuty uczestnicy wnieśli o zmianę zaskarżonego postanowienia w całości poprzez oddalenie wniosku i zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestników solidarnie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu i I instancji; ewentualnie o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez wykreślenie z punktu I tego postanowienia słów „ na skutek zaniechania złożenia przez wnioskodawczynię w terminie określonym w art. 1015 § 1 i 2 oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. K.; - zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestników solidarnie kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację, wnioskodawczyni wniosła o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestników jest niezasadna. Sąd Rejonowy wydał słuszne, odpowiadające stanowi faktycznemu i obowiązującym przepisom prawa orzeczenie.

Nie jest uzasadniony zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. wskutek dokonania wadliwej oceny materiału dowodowego i przyjęcie, że wnioskodawczyni nie wiedziała o zaległości alimentacyjnej zmarłego brata.

Sąd Rejonowy zebrał obszerny materiał dowodowy, dopuścił dowód z akt sprawy o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego, III RC 306/09, o stwierdzenie nabycia spadku I Ns 522/13, akta postępowania egzekucyjnego Kmp 24/94 oraz akta księgi wieczystej nieruchomości KW nr (...). Ponadto zebrał w niniejszej sprawie materiał w postaci dokumentów, zeznania świadków, wnioskodawczyni i uczestników.

Zdaniem Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy z zebranego materiału dowodowego wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym. Sąd Rejonowy nie naruszył reguł swobodnej oceny dowodów, przyjmując, że wnioskodawczyni dochowała należytej staranności polegającej na podjęciu uzasadnionych w danych okolicznościach działań, zmierzających do ustalenia stanu spadku, których podjęcie doprowadziłoby do takiego ustalenia i w konsekwencji do uniknięcia błędu.

Jedynie w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej, albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych, to tylko wtedy przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 września 2002 roku, sygn. akt II CKN 817/00 ). W niniejszym postępowaniu nie doszło do tego typu naruszeń.

Sąd Rejonowy w sposób pełny i szczegółowy dokonał właściwej wykładni art. 1019 k.c. oraz art. 84 § 1 i 2 k.c., którą to wykładnię Sąd Okręgowy w całości aprobuje, a także trafnie zakwalifikował błąd wnioskodawczyni, co do przedmiotu spadku, to jest długu spadkowego, który spowodował złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku wprost, jako błąd istotny, co do czynności prawnej. Wskazać należy, iż zagadnienie błędu spadkobiercy co do stanu spadku, którego zaistnienie może usprawiedliwiać złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku lub uchybienie terminowi do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, było już wielokrotnie przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który między innymi w postanowieniu z dnia 5 lipca 2012 roku (IV CSK 612/11, OSNC 2013, z. 3, poz. 39) stwierdził, iż niewiedza spadkobiercy o stanie spadku, pomimo podjętych odpowiednich i możliwych działań, może być uznana za błąd istotny (art. 1019 § 2 w związku z art. 84 § 2 k.c.). Również we wcześniejszych orzeczeniach Sąd Najwyższy podkreślał, że o błędzie co do przedmiotu spadku można mówić wtedy, gdy brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego nie jest wynikiem braku staranności po stronie spadkobiercy, czy też inaczej, gdy „błąd jest usprawiedliwiony okolicznościami sprawy” (tak np. postanowienie z dnia 1 grudnia 2011 roku, I CSK 85/11, LEX nr 1147725). Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela stanowisko wyrażone w orzecznictwie Sądu Najwyższeg.

Nie każdy brak wiedzy spadkodawcy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego jest błędem istotnym w rozumieniu art. 1019 § 2 k.c. w związku z art. 84 § 1 i 2 k.c., a jedynie taka niewiedza o stanie spadku, która nie jest wynikiem braku staranności po stronie spadkobiercy. Jednocześnie wskazać jednak należy, iż przytoczone wyżej poglądy orzecznictwa zostały doprecyzowane w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2012 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt II CSK 172/12 (LEX nr 1299156), w którym Sąd ten podkreślił, że stwierdzenie, iż spadkobierca nie dołożył należytej staranności powinno być każdorazowo poprzedzone oceną okoliczności konkretnej sprawy i ustaleniem, jakich aktów staranności można było od danego spadkobiercy wymagać. Odnosi się to do sprecyzowanych czynności, które faktycznie i prawnie spadkobierca mógłby podjąć, zmierzając do uzyskania koniecznej wiedzy o spadku. W razie niepodjęcia przez spadkobiercę żadnych czynności, wskazane jest określenie, jakich działań, w okolicznościach danej sprawy, prowadzących do pozyskania tej wiedzy można było od niego wymagać, ponieważ doprowadziłyby do uniknięcia błędu.

W okolicznościach niniejszej sprawy należy stwierdzić, że wnioskodawczyni dochowała należytej staranności przy sprawdzeniu jaki jest stan spadku. H. B. pomagała spadkodawcy w sprawach urzędowych i sądowych, jeździła z nim do sądów i urzędów. Mając na względzie zeznania stron i świadków w postępowaniu o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego, zapewnienia samego spadkodawcy, ale przede wszystkim postanowienie Komornika Sądowego o umorzeniu postępowania i o cofnięciu zajęcia emerytury wnioskodawczyni mogła mieć uzasadnione przekonanie, że sytuacja majątkowa brata jest jasna i nie jest zadłużony.

W postępowaniu o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego matka uczestników W. K.zeznała (k-12v akt III RC 306/09) , że ostatnie alimenty przekazywał jej komornik w kwotach po 238 zł we wrześniu –listopadzie 2009 roku; dowiedziała się że były mąż miał zaległości alimentacyjne, nie wie na ile i czy w ogóle jest obecnie jakaś zaległość w sprawie. M. K. (1)zeznając w tym postępowaniu (k. 24 akt III RC 306/09) stwierdził, że do sierpnia 2009 r. alimenty były płacone przez komornika, uważa że obowiązek alimentacyjny ojca względem jego wygasł , gdyż podjął pracę od lipca 2008 roku. Także M. K. (2)pracuje od 8 lat w Anglii. Nie wspomniał on o żadnej zaległości. Wnioskodawczyni była obecna podczas przesłuchań w tej sprawie i słysząc powyższe zeznania – osób najbardziej zainteresowanych uzyskaniem ewentualnych zaległych alimentów, mogła sądzić, że raczej zaległości nie ma. Jednak z uwagi na to, że matka uczestników stwierdziła, że było jakieś zadłużenie alimentacyjne i nie wie w zasadzie czy obecnie jest, wnioskodawczyni winna podjąć dodatkowe kroki celem upewnienia się co do stanu majątku spadkowego. Wnioskodawczyni uzyskała taką dodatkową wiedzę ze sprawy egzekucyjnej, toczącej się przeciwko J. K.w przedmiocie zaległych alimentów. Z postanowienia Komornika Sądowego z dnia 23 listopada 2012 roku (k. 18 2 tom akt Kmp 24/94) o umorzeniu postępowania egzekucyjnego w całości (gdzie w górce postanowienia wprost jest napisane, że chodzi o sprawę egzekucyjną z wniosku W. K.), wprost wynikało, że postępowanie egzekucyjne w przedmiocie alimentów zakończono w całości i bez decydującego znaczenia prawnego jest okoliczność iż w treści uzasadnienia wskazano, iż „postępowanie egzekucyjne w sprawie alimentacyjnej postanowił umorzyć, ponieważ dłużnik uregulował całą należność wobec (...)”. Analizując cała treść postanowienia i uzasadnienia można było zasadnie wnosić , że pozostała tylko zaległość w (...), która została spłacona. Wierzyciele otrzymali odpis postanowienia, nie zaskarżyli go, nie wnosili o kontynuowanie postępowania ( dopiero wniosek został złożony 29 października 2013roku po otrzymaniu przez M. K. (1)odpisu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po J. K.). Ponadto Komornik (k. 23, 2 tom akt Kmp 24/94) zwolnił spod zajęcia emeryturę J. K.. Wnioskodawczyni jako osoba nie mająca wykształcenia prawniczego, uzyskując dokumenty urzędowe od kompetentnych organów , w postaci postanowienia o umorzeniu egzekucji w całości i zwolnieniu emerytury z zajęcia, decyzji (...)z 10 stycznia 2013roku z której wynikało, iż z renty brata nie będą potrącane żadne należności, miała prawo myśleć, że brat nie miał zaległości alimentacyjnych i nie sposób wymagać od niej, aby czyniła dalsze poszukiwania, co do składu spadku a w szczególności dopytywała wierzycieli , czy ponownie komornika o zadłużenie. Skoro zapoznała się z urzędowym dokumentem, pochodzącym od Komornika, trudno czynić jej zarzut, że nie powzięła wątpliwości, co do rzetelności zawartych tam informacji w szczególności, co do prawidłowości postanowienia. Nie zostało ono przecież zaskarżone przez samych zainteresowanych, a więc przez W. K.ani przez uczestników. Wnioskodawczyni miała też wiedzę ,że od 2009 roku Komornik nie przekazuje wierzycielom żadnych kwot a ostatnio prowadzona egzekucja obejmowała należność (...). Komornik nie zajął natomiast renty spadkodawcy na poczet długu na rzecz dzieci spadkodawcy.

Wnioskodawczyni sprawdziła ponadto przed wystąpieniem z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku akta księgi wieczystej nieruchomości wchodzącej w skład spadku. W sierpniu 2013 roku w księdze wieczystej nie było jeszcze informacji o postepowaniu egzekucyjnym z nieruchomości wszczętej przez uczestników. Wniosek wpisania ostrzeżenia w tym zakresie złożono do dokumentów księgi wieczystej dopiero 21 listopada 2013 roku (k. 10 akt KW nr(...)). Trudno zarzucać, że nie kontrolowała w sposób ciągły księgi wieczystej, bo wówczas nie byłaby w błędzie i mogłaby złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. Jeśli chodzi o zeznania świadków, to najwięcej wniosły zeznania S. M., Komornika Sądowego prowadzącego egzekucję świadczeń alimentacyjnych na rzecz uczestników.

Sąd Rejonowy słusznie dał wiarę na podstawie zeznań komornika, zeznaniom wnioskodawczyni, iż telefonicznie zasięgała informacji w kancelarii komorniczej w sprawie nieistnienia zaległości alimentacyjnej brata .Wbrew jednak ustaleniom Sądu Rejonowego zawartym na str 8 uzasadnienia, nie dzwoniła tam po śmierci brata, ale za jego życia w związku z wydaniem postanowienia o umorzeniu postępowania i niezależnie od treści postanowienia uzyskała informację o braku zadłużenia. Zeznała bowiem „komornik zeznał, że nie pamięta, ale ja z nim rozmawiałam parokrotnie, bo brat jąkał się nie mógł się wypowiedzieć, rozmawiała telefonicznie i komornik powiedział ,ze wszystko jest uregulowane” (k-83v). Zaznaczyć należy ,że Komornik stwierdził, że nie pamięta sytuacji, nie miał osobistego kontaktu z wnioskodawczynią, ale stwierdził także, że wnioskodawczyni informowała się o stan zadłużenia J. K., a oprócz niego informacji udzielają także jego pracownicy. Nie zaprzeczył, by nie mógł udzielić telefonicznie takiej informacji. Jak wskazano wyżej. Bez znaczenia w sprawie jest okoliczność czy wnioskodawczyni o podjęciu postępowania egzekucyjnego dowiedziała się w dniu 18 kwietnia 2014roku przy umowie darowizny czy też z postanowienia komornika wydanego kilka dni później o podjęciu zawieszonego postępowania, istotne ,że w obu przypadkach zachowała termin z art. 1019 kc.

Nie jest ponadto uzasadniony zarzut naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Rejonowy w sposób czytelny i zrozumiały sformułował sentencję postanowienia, nie wychodząc poza granice żądania . Z jego treści należy wnosić, iż w istocie zatwierdził oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku (art. 1019 §2 k.c). Sformułowanie „na skutek zaniechania złożenia przez wnioskodawczynię w terminie określonym w art. 1015 § 1 i 2 k.c. oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. K.” jest w niniejszej sprawie tylko sformułowaniem uściślającym okoliczności przyjęcia przez wnioskodawczynię spadku wprost na skutek upływu terminu a nie na skutek złożenia przez nią oświadczenia o przyjęciu spadku. H. B.bowiem nie złożyła podczas postępowania o stwierdzenie nabycia spadku w dniu 17 marca 2014 roku oświadczenia o przyjęciu spadku wprost na podstawie art. 1015 § 1 k.c. tylko „poprzez upływ czasu” a więc zgodnie z art. 1015 § 2 k.c. (brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku(…)) Ponadto jak słusznie zauważa wnioskodawczyni w odpowiedzi na apelację, H. B.we wniosku żądała zatwierdzenia przez sąd oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu spadku wprost oraz przyjęcia oświadczenia o odrzuceniu spadku. Wniosek ten był więc zgodny z roszczeniem jakie przysługiwało wnioskodawczyni na mocy at. 1019 k.c. i w tym zakresie zostało rozpoznane przez Sąd Rejonowy. Zgodnie z tym przepisem i dla skuteczności uchylenia się od decyzji, co do odrzuceniu spadku pod wpływem błędu lub groźby nie jest wystarczające samo zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych ale także przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu. Jak wynika z nagrania rozprawy w dniu 24 listopada 2014roku, wbrew zarzutom apelacji, wnioskodawczyni na pytanie sądu czy chce złożyć przed sądem oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku wnioskodawczyni początkowo odpowiedziała ,że nie rozumie, jednakże od razu zweryfikowała swoją odpowiedź, mówiąc ”tak”. Wyraźnie też oświadczyła, że chce spadek odrzucić.

Nie jest zasadny także zarzut apelacji jakoby nie było wniosku ( a sąd działał z urzędu) w zakresie zatwierdzenia uchylenia się od skutków prawnych nie złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Skarżący zarzuca ,że wniosek sformułowany był jako wniosek o zatwierdzenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu spadku złożonego na rozprawie w dniu 17 marca 2014roku i o przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Zdaniem Sądu Okręgowego nie może być jednak wątpliwości co do intencji wnioskodawczyni, zwłaszcza wobec faktu, iż nie było oświadczenia o przyjęciu spadku, a tylko skutek taki nastąpił w wyniku upływu terminu 6 miesięcy.

Wniosek wszczynający postępowania nieprocesowe podlega wykładni w celu ustalenia rzeczywistej woli wnioskodawcy, czego oczekuje on od sądu składając wniosek. W ramach tej wykładni nie można wykluczyć posłużenia się środkami o których mowa w art. 212 §1 k.p.c ( postanowienia wraz z uzasadnieniem Sądu Najwyższego z kwietnia 2014roku sygn IICSK 410/13).Treść wniosku powinna wyrażać zamiar osiągnięcia celu, a by go ustalić nie można poprzestać na samym tylko brzmieniu wniosku. W sprawie niniejszej cel wniosku został jednoznacznie określony przez wskazanie żądania z pkt 2 wniosku. W następstwie wniosku wyrażającego – bez względu na jego brzmienie - wolę uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu spadku ( czy na skutek wyraźnego oświadczenia o przyjęciu czy z upływem terminu) sąd powinien przez podjęcie stosownych zarządzeń i pytań umożliwić ( a nie przymuszać) złożenie do protokołu zarówno oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych złożonego oświadczenia (lub od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia ), jak i oświadczenia, czy i ewentualnie jak spadek przyjmuje. Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy procedował w sprawie niniejszej.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na mocy art. 385 k.p.c. oddalił niezasadną apelację.

Sąd Okręgowy rozstrzygnął o kosztach postępowania apelacyjnego na mocy art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 108 § 1 k.p.c. a także § 8 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.) zasądzając od uczestników na rzecz wnioskodawczyni kwotę po 30 zł.

SSO M Klesyk (spr.) SSO M Kośka SSR H Wicik (del.)

(...)