Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 sierpnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jolanta Cierpiał

Sędziowie: SSA Ewa Cyran /spr./

SSA Katarzyna Wołoszczak

Protokolant: insp.ds.biurowosci Beata Tonak

po rozpoznaniu w dniu 20 sierpnia 2015 r. w Poznaniu

sprawy (...) w R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. W..

przy udziale zainteresowanej M. G. (1)

o podleganie ubezpieczeniu społecznemu

na skutek apelacji(...) w R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 3 września 2014 r. sygn. akt VII U 2551/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję w ten sposób, iż stwierdza, że M. G. (1) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym w okresie od 11.05.2009 r. do 31.07.2009 r. u płatnika składek (...) Inspektoratu(...) w R. z tytułu umowy zlecenia;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz odwołującego kwotę 150 zł tytułem kosztów procesu w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

ZUS w O. W.. decyzją z dnia 28 maja 2013r. stwierdził, że M. G. (1) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym w okresie od 11 maja 2009r. do 31 lipca 2009r. z tytułu umowy zlecenia zawartej z płatnikiem składek (...)Inspektoratem (...) w R..

W odwołaniu płatnik składek domagał się zmiany zaskarżonej decyzji i stwierdzenia, że M. G. (1) podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia w okresie od 11 maja 2009r, do 31 lipca 2009r. , nie z tytułu umowy o pracę.

Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 3 września 2014r. oddalił odwołanie.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i argumentacja prawna:

Zainteresowana M. G. (1) jest lekarzem weterynarii. Od dnia 1 styczni1 1999r. do 31 października 2004r. prowadziła działalność gospodarczą w zakresie diagnostyki i profilaktyki leczenia zwierząt.

Od 31 marca 2001r. do 10 maja 2009r. M. K. prowadziła działalność gospodarczą pod nazwą Biuro (...) M. K..

W okresie od 1 listopada 2004r. do 10 maja 2009r. M. K. zgłosiła zainteresowaną M. G. (1) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Zainteresowana wykonywała prace biurowe w pełnym wymiarze czasu pracy. Za świadczoną pracę otrzymywała miesięcznie dochód w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia. W dniu 11 maja 2009r. M. K. zawiadomiła Urząd Gminy w R. o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej. Decyzją z dnia 11 maja 2009r. Burmistrz Gminy R. dokonał wykreślenia działalności gospodarczej. Zainteresowana w tym okresie nie świadczyła pracy, nie otrzymała oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę ani świadectwa pracy.

Na podstawie decyzji (...)Lekarza Weterynarii w R. z dnia 16 października 2008r. M. G. (1) została wyznaczona do wykonywania niektórych czynności weterynaryjnych. Z dniem 1 sierpnia 2009r. zainteresowana podjęła zatrudnienie na podstawie umowy o prace w firmie (...) w R..

W dniu 31 października 2008r. zainteresowana w następstwie decyzji (...) Lekarza Weterynarii z dnia 16 października 2008r. zawarła umowę zlecenia z (...) Lekarzem Weterynarii w R. M. G. (2). W § 3 ust.3 i 4 zamieszczono zapis, że zleceniobiorca posiada odrębny tytuł ubezpieczenia społecznego i nie wnosi o opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Określono, że M. G. (1) otrzyma wynagrodzenie w wysokości określonej przepisami rozporządzenia Ministra Rozwoju i Rolnictwa Wsi z dnia 2 sierpnia 2004r. w sprawie warunków i wysokości wynagrodzenia za czynności wykonywane przez lekarzy weterynarii….. Umowa została zawarta na okres od 1 listopada 2008r. do 31 października 2009r.

Zainteresowana nie powiadomiła (...) Lekarza Weterynarii o fakcie wyrejestrowania działalności gospodarczej przez M. K..

(...) Inspektorat (...) zgłosił zainteresowaną do ubezpieczenia zdrowotnego z dniem 1 października 2004r.

W tym stanie faktycznym Sąd I instancji przytoczył treść przepisów art. 5 ust.1 pkt.3, 16 ustawy z dnia 29 stycznia 2004r. o Inspekcji Weterynaryjnej ( Dz.U. z 2010r., Nr 112. Poz. 744) obowiązującej od dnia 1 maja 2004r. oraz przepisów ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych- art. 6 ust.1 pkt.4, art.9 ust. 1 i 1a. Wskazał, że strony nie kwestionowały faktu zgłoszenia zainteresowanej do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu umowy zlecenia z dnia 31 października 2008r. zawartej w okresie od 11 maja 2009r. do 31 lipca 2009r.

Zdaniem Sądu Okręgowego, w rozpoznawanej sprawie nie można przyjąć, że zainteresowana posiadała inny tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Zainteresowana nie wykazała, że po zaprzestaniu przez M. K. prowadzenia działalności gospodarczej świadczyła nadal pracę na rzecz M. K.. Utrata statusu przedsiębiorcy przez M. K., fakt wyrejestrowania zainteresowanej z ubezpieczeń społecznych przez płatnika składek z dniem 11 maja 2009r. jest dowodem na to, że zainteresowana nie realizowała obowiązków pracowniczych w rozumieniu art.22 k. p.

Sąd przyjął, że zainteresowana podpisując umowę zlecenia potwierdziła jedynie, iż posiada odrębny tytuł ubezpieczenia społecznego (umowa o pracę) i nie wnosi o opłacanie składek. Z kolei (...) Lekarz Weterynarii nie dokonał weryfikacji prawdziwości złożonego oświadczenia w przedmiocie posiadania odrębnego tytułu.

W oparciu o dokumenty zgłoszeniowe ustalono, że zainteresowana z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od 1 stycznia 1999r. do 31 października 2004r.

Dlatego należało przyjąć, ze czynności wykonywane przez zainteresowaną osobiście w imieniu (...) Lekarza Weterynarii w R., w ramach zawartej umowy zlecenia nie były wykonywane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zainteresowana nie działała w swoim imieniu, ale w imieniu (...) Lekarza Weterynarii. Prowadzi to do wniosku, że zainteresowana nie pozostawała w stosunku pracy z odwołującym, jedynym jej tytułem ubezpieczenia była sporna umowa zlecenia, wykonywana w imieniu i pod nadzorem odwołującego. W tym miejscu Sąd Okręgowy odwołał się do wyroków Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2009r., III UK 27/09 i 23 czerwca 2009r. , II UK 24/09 oraz z 14 grudnia 2010r. I UK 209/10 . Sąd Okręgowy podkreślił, że ustawa o Inspekcji Weterynaryjnej nie określa podstaw podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, gdyż samodzielnie reguluje to ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych.

Reasumując Sąd I instancji stwierdził, że prawidłowo organ rentowy uznał, że M. G. (1) jest zwolniona z obowiązku ubezpieczeń społecznych z tytułu zawartej umowy zlecenia z płatnikiem składek w okresie od 1 października 2004r. do 10 maja 2009r. oraz od 1 sierpnia 2009r. z uwagi na zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u M. K. oraz firmie (...).

Natomiast w okresie od 11 maja 2009r. do 31 lipca 2009r. z uwagi na nieposiadanie innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych winna podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zawartej umowy zlecenia.

Z tych powodów na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Powyższy wyrok zaskarżyła apelacją (...) w R. zarzucając :

- naruszenie prawa materialnego art.6 ust.1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 750 k.c., poprzez przyjęcie, że umowa o wykonywanie czynności weterynaryjnych zawarta przez M. G. (1) z (...) Inspekcją Weterynaryjną w R. była umową o świadczenie usług, do której zgodnie z k.c. stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;

- art.30 § 1 kodeksu pracy poprzez przyjęcie, że umowa o pracę z dnia 1 listopada 2004r. M. G. (1) z Biurem (...) M. K. rozwiązała się z dniem 11 maja 2009r.;

- naruszenie art.6 ust.1 pkt.1 w związku z art.9 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez przyjęcie, że M. G. (1) podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym z tytułu umowy zlecenia, w okresie od 11 maja 2009r. do 31 lipca 2009r., nie zaś z tytułu trwającej umowy o pracę.

Wskazując na powyższe apelujący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji i stwierdzenia, że M. G. (1) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w okresie od 11 maja 2009r. do 31 lipca 2009r. u płatnika (...) Inspektoratu Weterynarii w R. oraz zasądzenie kosztów postępowania ewentualnie domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji strona skarżąca podniosła między innymi to, że w żadnym razie umowa o pracę nie rozwiązuje się na skutek aktu wyrejestrowania pracownika z ubezpieczeń społecznych, wyrejestrowanie pracownika następuje bez jego wiedzy i zgody. Także utrata statusu przedsiębiorcy nie wpływa kształtująco na stosunek pracy. Ewentualne nie wykonywanie pracy może oddziaływać co najwyżej na wynagrodzenie pracownicze, przy czym zgodnie z art. 81 §1 k. p. pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia nawet za czas niewykonywania pracy, jeśli doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy. Poza tym, Sąd pominął, że zainteresowana jeszcze w lipcu 2009r. przebywała na urlopie wypoczynkowym.

Organ rentowy w żaden sposób nie ustosunkował się do wniesionej apelacji.

SĄD APELACYJNY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i tym samym uznaje, że nie zachodzi konieczność ponownego szczegółowego ich przytaczania. Nie zgadza się jednak z oceną prawną zaprezentowaną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Zaskarżoną decyzją organ rentowy stwierdził, że zainteresowana podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym w okresie od 11 maja 2009r. do 31 lipca 2009.z tytułu umowy zlecenia zawartej z płatnikiem składek (...) Inspektoratem Weterynarii w R. albowiem nie posiadała w tym okresie innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

Sąd Okręgowy oddalając odwołanie płatnika składek uznał, że w tym okresie brak było podstaw do objęcia zainteresowanej ubezpieczeniem społecznym z tytułu działalności gospodarczej w zakresie usług weterynaryjnych, którą to działalność M. G. (1) prowadziła od 1 stycznia 1999r do 31 października 2004r. Brak było również podstaw do objęcia zainteresowanej obowiązkowym ubezpieczeniem z tytułu umowy o racę zawartej z M. K. prowadzącą Biuro (...), która to umowa uległa rozwiązaniu z dniem 10 maja 2009r. tj. z dniem zaprzestania działalności przez pracodawczynię i wykreśleniem jej działalności z ewidencji.

W ocenie Sądu I instancji wnioskodawczyni w tym okresie nie świadczyła już pracy, nie otrzymała wynagrodzenia. Wskutek likwidacji pracodawcy zainteresowana utraciła tytuł ubezpieczenia społecznego pracowniczego, a to w konsekwencji powoduje, że podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia u płatnika składek (...)Inspektora Weterynarii.

Strony nie kwestionowały faktu zgłoszenia w spornym okresie zainteresowanej do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu umowy zlecenia.

Apelacja zasadnie kwestionuje stanowisko Sądu Okręgowego.

Zgodnie z art. 13 pkt.1 ustawy z dnia 17 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowym i wypadkowemu podlegają pracownicy od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Ustanie stosunku pracy następuje wówczas, gdy stosunek pracy został rozwiązany lub wygasł. W myśl art. 30 k. p. umowa o prace rozwiązuje się na mocy porozumienia stron, przez oświadczenie jednej ze stron, z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem) lub bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia), z upływem czasu, na który była zawarta (art. 25 (1) k.p)., z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta, umowa na okres próbny rozwiązuje się z upływem okresu próby, a przed jego upływem może być rozwiązana za wypowiedzeniem (art.30 §2 k. p.).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 lutego 2015, I UK 227/14 LEX nr 1653741 stwierdził, że „faktyczne zaprzestanie działalności gospodarczej przez pracodawcę nie jest zdarzeniem prawnym, z którym ustawodawca wiąże ustanie stosunku pracy. Może on być rozwiązany wyłącznie na podstawie zdarzeń prawnych określonych w ustawie (art.30 § 1 k. p.), czyli po dokonaniu wskazanych w nim czynności prawnych, w tym wypowiedzeniu umowy o pracę przez pracodawcę. Wypowiedzenie to może być wyrażone w sposób dorozumiany (art. 60 k.c. w związku z art. 300 k. p.) właśnie przez faktyczne zaprzestanie działalności gospodarczej przez pracodawcę. Dorozumiane wypowiedzenie umowy o pracę wywołuje taki sam skutek jak oświadczenia złożone w sposób wyraźny- umowa o pracę rozwiązuje się nie z dniem złożenia dorozumianego oświadczenia woli (jego dotarcia do adresata), ale z upływem okresu wypowiedzenia. Oświadczenie takie nie jest więc dotknięte wadą zastosowania krótszego niż wymagany okresu wypowiedzenia (albo jego niezastosowania w ogóle). Nieświadczenie pracy przez pracownika w okresie wypowiedzenia nie jest przesłanką mającą wpływ na byt stosunku pracy, ale co najwyżej na prawo do wynagrodzenia.”

Sąd Apelacyjny podziela i akceptuje pogląd przedstawiony w tym orzeczeniu.

Odnosząc powyższe do okoliczności rozpoznawanej sprawy, Sąd Apelacyjny stwierdza, że rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło na podstawie dorozumianego oświadczenia woli M. K. – pracodawcy o rozwiązaniu stosunku pracy z zainteresowaną M. G. (1) w dniu 11 maja 2009r.- w dacie faktycznego zaprzestania działalność, jej likwidacji. Koniec trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia (zgodnie z art. 36 § 1 pkt.3 k. p., z uwagi na ponad 3-letnie zatrudnienie) przypada na dzień 31 sierpnia 2009r.

Okres ten jest okresem pozostawania w stosunku pracy i okresem podlegania ubezpieczeniom społecznym na podstawie art.13 pkt.1 w związku z art.6 ust.1 pkt.1, art. 11 ust.1 i art.12 ust.1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Z uwagi na powyższe, wobec zbiegu tytułów do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych – z tytułu umowy o pracę zawartej z M. K. i umowy zlecenia z (...) Inspektoratem Weterynarii w R. Sąd Apelacyjny uznał, że zgodnie z art. 9 ust.1, 1a nie podlega w spornym okresie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym u płatnika składek - (...) Inspektorat Weterynarii. W myśl art. 9 ust.1 ustawy systemowej, osoby o których mowa w art.6 ust.1 pkt. 1, 3, 10, 18a, 20 i 21 spełniające jednocześnie warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecania albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego albo wynagrodzenia za pracę przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie. Mogą one dobrowolnie na swój wniosek być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust.1 a. Przepis art.9 ust.1 a stanowi ze ubezpieczeni wymienieni w ust.1, których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia rentowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego lub wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie w przeliczeniu na okres jednego miesiąca jest niższa od określonej w art.18 ust.4 pkt.5a, podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, z zastrzeżeniem ut.1 b i art.16 ust.10a. z kolei zgodnie z art. 9 ust. 1b, jeżeli ubezpieczeni, o których mowa w ust. 1 a, spełniają jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów, o których mowa w art.6 ust. 1 pkt.2, 4-6 i 10, jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń z zastrzeżeniem ust.7.

W kontekście zacytowanych przepisów należało przyjąć, że zainteresowana M. G. (2) w spornym okresie od 11 maja 2009r. do 31 lipca 2009r. podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu umowy o pracę, a nie z tytułu umowy zlecenia zawartej z (...) Inspektoratem Weterynarii, jak przyjął organ rentowy i ustalił Sąd Okręgowy.

Odnosząc się do zarzutu apelacji odwołującego płatnika w z zakresie naruszenia art.6 ust.1 pkt.4 ustawy systemowej z związku z art. 750 k.c. i jego twierdzeń, że czynności realizowane przez zainteresowaną na rzecz (...) Lekarza Weterynarii były wykonywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej i podlegała ubezpieczeniu społecznemu z tytułu działalności okazał się nietrafny. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że M. G. (1) w spornym okresie pozostawała w stosunku pracy i w tym czasie nie prowadziła działalności gospodarczej, co sama przyznała przed Sądem Okręgowym na rozprawie w dniu 20 sierpnia 2014r. ( k. 99).

Dokumenty zgłoszeniowe, którymi dysponuje organ rentowy potwierdzają fakt zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w okresie od 1 stycznia 1999r. do 31 października 2004r.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie 2, zgodnie z art. 98 i art. 108 § 1 k.p.c. oraz przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz. U. z 2013r. nr 490).