Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 września 2015 r.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Regina Stępień

Protokolant: star. sekr. sądowy Ewelina Trzeciak

po rozpoznaniu w dniu 28 września 2015 r. w Legnicy

sprawy z wniosku J. S.

przy udziale zainteresowanego S. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne

na skutek odwołania J. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

z dnia 12 marca 2015 r.

znak (...)

I.  zmienia decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. z dnia 12 marca 2015 r. znak (...)w ten sposób, że ustala iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe S. C. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) w okresie od 01.09.2014 roku wynosi 4 928 złotych,

II.  zasądza od strony pozwanej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz wnioskodawcy J. S. kwotę 2 400 (dwa tysiące czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VU 355/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 marca 2015r. numer(...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. ustalił, że poczynając od dnia 1 września 2014r. podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe S. C. jako pracownika płatnika składek – (...) wynosi 1 680 zł miesięcznie.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że wyniki przeprowadzonego postępowania kontrolnego u płatnika składek, przedłożone przez niego w trakcie postępowania wyjaśniającego dokumenty, jak również całokształt okoliczności sprawy świadczą o tym, że ustalona w umowie o pracę z dnia 1 września 2014r. wysokość wynagrodzenia S. C. jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. J. S. zatrudnił S. C. na czas określony od dnia 1 września 2014r. do 31 sierpnia 2015r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku handlowca z miesięcznym wynagrodzeniem w kwocie 4 928 zł brutto. W ocenie organu rentowego, zebrane w trakcie postępowania wyjaśniającego dokumenty potwierdzają wprawdzie zatrudnienie ubezpieczonego, jednak realizacja jego zakresu obowiązków i efekty pracy nie zostały potwierdzone żadnymi faktami. Praca jaką świadczył ubezpieczony w okresie pierwszych dwóch miesięcy była nieskomplikowana, nie wymagała od niego żadnych specjalnych kwalifikacji ani zwiększonego nakładu pracy (przyuczanie do pracy, zapoznawania się z obowiązkami, obserwowanie jak pracuje pracodawca, poznawanie miejsc, do których miałby jeździć). Zatrudniony nie miał nawet zapewnionego samochodu (...) do wykonywania zadań wynikających z powierzonych mu zadań handlowca – kierowcy. Wobec minimalnego nakładu pracy ubezpieczonego wysokość jego wynagrodzenia winna zostać określona w kwocie minimalnego wynagrodzenia i ona powinna stanowić podstawę wymiaru składek. Dodał ponadto, iż bezpośrednio przez zatrudnieniem S. C. płatnik składek nie zatrudniał innych osób na stanowisku handlowca – kierowcy. Zaś od dnia powstania niezdolności do pracy ubezpieczonego nikt nie przejął jego obowiązków. W oparciu o powyższe ustalenia, Zakład Ubezpieczeń uznał, iż z uwagi na charakter pracy, powierzone obowiązki, staż oraz doświadczenie zawodowe wynagrodzenie za pracę S. C. powinno zostać obniżone do kwoty 1 680 zł. Wynagrodzenie ubezpieczonego zostało zawyżone i przy przedstawionym nakładzie pracy, jaki on wykonywał, powinno zachowywać cechy ekwiwalentności do świadczonej pracy.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył płatnik składek J. S. wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe stanowi kwota wynagrodzenia wynikająca z umowy o pracę z dnia 1 września 2014 r.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie oraz podtrzymał argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji. Organ rentowy zarzucił po raz kolejny, że ustalenie w umowie o pracę wynagrodzenia na poziomie 4 928 zł miało jedynie na celu uzyskanie wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego, bowiem poczynając od dnia 3 listopada 2014 r. ubezpieczony stał się niezdolny do pracy. W ocenie Zakładu Ubezpieczeń zawarcie umowy o pracę, w której wynagrodzenie zostało określone na ww. poziomie było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego nie było podyktowane występującymi po stronie pracodawcy względami ekonomiczno – organizacyjnymi. Miało na celu uzyskanie przez ubezpieczonego wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Zainteresowany S. C. poparł stanowisko i argumenty płatnika składek.

Sąd ustalił:

Płatnik składek J. S. od stycznia 2013r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą pod nazwą (...) przede wszystkim w zakresie pośrednictwa i handlu metalami i odpadami z przeróbki metali szlachetnych.

(bezsporne)

Dotychczas wszystkie związane z tą działalnością zadania wykonywał osobiście. Nie zatrudniał innych osób. Przy prowadzeniu poprzedniej, podobnej działalności, zatrudniał pracowników, szczególnie na stanowiskach związanych z przewozem materiałów i utrzymywaniem kontaktów handlowych. Jednak osoby te były nieuczciwe, nieformalnie przejmowały jego klientów, czerpiąc z tego własne korzyści. Wobec tego zdecydował się na taką formę działalności, w której dostęp do informacji o kontaktach handlowych nie miała żadna inna osoba. Stąd osobiście nawiązywał kontakty handlowe, zawierał umowy na odbiór i przewóz towarów od kontrahentów i zlecał ich przewiezienie innym podmiotom.

W skali roku płatnik ma kilkunastu kontrahentów, przy czym wiążą go z nimi umowy długoterminowe dotyczące kilu a nawet kilkunastu przewozów. W 2014r. J. S. osiągnął zysk w wysokości ok. 150 000 zł.

J. S. znal S. C. wcześniej, z jego zatrudnienia w charakterze operatora podnośnika (...) w Ś.. W firmie tej wnioskodawca była zatrudniony na stanowisku dyrektora naczelnego. J. S. chciał zatrudnić S. C. na stanowisku handlowca – kierowcy. Miał na uwadze, to że ubezpieczony miał odpowiednie kwalifikacje zawodowe do kierowania samochodami ciężarowymi oraz uprawnienia do obsługi (...). Zatrudnił go w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem w kwocie 4 928 zł brutto miesięcznie. Miał zająć się obsługą zakładów przy odbiorach odpadów, złomów metalowych, makulatury, PET, folii i opadów metalurgicznych. Ponadto ważne dla płatnika było (z powodów marketingowych), aby S. C. kontaktując się z kontrahentami w sprawie przewozu i odbioru towaru miał odpowiednią pozycję i znaczenie. Miał do niego duże zaufanie. Zamierzał zakupić odpowiedni samochód ciężarowy wyposażony w urządzenie załadowczo-dźwigowe ( (...)) – tak by zrezygnować z usług innych podmiotów w tym zakresie.

W początkowym okresie S. C. poznawał klientów płatnika składek. Jeździł wraz z J. S. do kontrahentów, poznawał zakres ich działalności i możliwości współpracy, sposób organizacji odbioru i przewozu materiałów, trasy przejazdu.

Podczas jednego z takich wspólnych wyjazdów, na początku listopada 2014r., pojawiły się u ubezpieczonego poważne dolegliwości kręgosłupa. Od 3 listopada 2014r. przebywa on na zwolnieniu lekarskim. Najpierw leczył się ambulatoryjnie, następnie został skierowany na zabieg operacyjny kręgosłupa, który wykonano w maju 2015r. Obecnie pobiera świadczenie rehabilitacyjne.

Dowód:

-

akta ubezpieczeniowe

-

akta osobowe ubezpieczonego

-

bilans k.21,

-

wyjaśnienia: wnioskodawcy: protokół z 28.09.2015r. 00:20:21-00:46:01

ubezpieczonego protokół jw. 00:03:5100:20:21-

Sąd zważył:

Odwołanie jest uzasadnione.

Zgodnie z treścią przepisu art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9 osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są miedzy innymi pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a. Osoby będące pracownikami podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ust. 1 wskazanej ustawy). Osoby podlegające obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu (art. 12 ust. 1 ww. ustawy). Każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia (art. 36 ust. 1, 2 i 4 ww. ustawy systemowej).

Stosownie do art. 13 pkt 1 ustawy systemowej obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają pracownicy – od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Jak wynika natomiast z art. 18 ust. 1 ww. ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy z zastrzeżeniem ust. 2 (w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną). Z kolei z art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r., poz. 361 j.t.) w art. 12 ust. 1 za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Na gruncie cytowanych przepisów bezspornym pozostaje, że wynagrodzenie zasadnicze ubezpieczonych będących pracownikami stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Bezspornym jest również fakt, iż w świetle utrwalonego orzecznictwa organ rentowy ma prawo kwestionować wysokość podstawy wymiaru składek, jeżeli uważa, że składka jest zawyżona w celu uzyskania przez stronę wyższych świadczeń. W przedmiotowej sprawie organ rentowy nie kwestionował faktu zatrudnienia wnioskodawcy i w oparciu o umowę o pracę, a więc nie kwestionował samego tytułu ubezpieczenia. Z tego powodu sąd przyjął, że tytułem do ubezpieczenia była umowa o pracę na czas określony z dnia 1 września 2014r.

Kwestią sporną wymagającą rozstrzygnięcia sądu była wysokość wynagrodzenia ustalona w umowie o pracę. Organ rentowy powołując się na zakres powierzonych S. C. obowiązków, posiadane kwalifikacje zawodowe i wkład pracy stwierdził, że podstawą wymiaru składek powinno być wynagrodzenie w wysokości 1 680 zł brutto miesięcznie, natomiast ustalone w umowie o pracę wynagrodzenie w wysokości 4 928 zł jest zawyżone. Organ rentowy argumentował przy tym, że wysokość wynagrodzenia ubezpieczonego jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Analizując powyższe sąd uznał, że ustalone przez strony wynagrodzenie za pracę nie było zawyżone i mieściło się w zakresie swobody kontraktowej stron. Przypomnienia wymaga, że zostało ono ukształtowane na poziomie 4 928 zł brutto, co oznacza, że zainteresowany realnie z tytułu zatrudnienia miał do dyspozycji miesięcznie kwotę około 3 500 zł netto. Sąd w takiej sytuacji nie miał wątpliwości, że ustalona w ten sposób kwota nie mogła być uznana za wygórowaną, bowiem w żaden sposób nie odbiegała od przeciętnego wynagrodzenia osób zatrudnionych na tego rodzaju stanowiskach. Jak stwierdził to odwołujący się – stawki osób wykonujących takie prace jakie powierzył ubezpieczonemu na rynku pracy to zwykle 7 000 – 9 000 zł, a są takie osoby które zarabiają nawet 20 000 – 30 000 zł. Sąd oceniając powyższą okoliczność miał przy tym na uwadze opisywany zgodnie zarówno przez płatnika składek, jak i S. C. zakres obowiązków: współpraca z kontrahentami, przewóz, załadunek i rozładunek specjalistycznym sprzętem specyficznego towaru, konieczność utrzymywania tajemnicy handlowej, pełna rzetelność i lojalność w stosunku do pracodawcy związana ze specyfiką rynku metali szlachetnych i odpadów z ich produkcji. W ocenie sądu, J. S. w przekonujący sposób uzasadnił ukształtowanie wynagrodzenia S. C. – kładąc nacisk przede wszystkim na zaufanie i rzetelność ubezpieczonego. Sąd dal mu również wiarę, że zamierzała wykorzystać kwalifikacje ubezpieczonego w zakresie kierowania samochodami ciężarowymi i obsługą tzw. (...). To, że do tej pory takiego zakupu nie dokonał uzasadnione jest tym, że ubezpieczony od wielu miesięcy jest chory, jest po poważnym zabiegu operacyjnym i podlega dłuższej rehabilitacji. Zaś J. S. ma uzasadnione powody, by nie zatrudniać do takiej pracy innych nieznanych osób. Sąd miał przy tym na uwadze, że ubezpieczony przed zawarciem spornej umowy był zdrowy. Schorzenie kręgosłupa pojawiło się nagle , podczas podróży na początku listopada 2014r. Trudno więc abstrakcyjnie zakładać, że skoro od 3 listopada 2014r. korzysta ze świadczeń związanych chorobą, to w chwili zawarcia umowy o pracę w dniu 1 września 2014r. miał zamiar chorować, przebywać na długotrwałym zwolnieniu lekarskim, a w konsekwencji zabezpieczyć sobie wyższe świadczenia z ubezpieczenia społecznego.

Sąd nie zgodził się natomiast z podnoszonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych argumentem, że przeciwko ukształtowaniu wynagrodzenia wnioskodawcy na poziomie 4 928 zł przemawiał brak kierunkowego wykształcenia i doświadczenia w aktualnie wykonywanej przez niego pracy. Przede wszystkim sąd miał w tym zakresie na uwadze, że kwestia ta zasadniczo była domeną pracodawcy i to uprawnieniem pracodawcy była ocena przydatności pracownika do wykonywania określonych czynności. Dodatkowo, w ocenie Sądu, płatnik składek jako pracodawca miał prawo oczekiwać od wnioskodawcy, że będzie pracownikiem przede wszystkim lojalnym i uczciwym, oraz samodzielnym i komunikatywnym. Mógł tym samym uznać, że może powierzyć mu szerszy i bardziej odpowiedzialny zakres obowiązków. Wniosek taki jest tym bardziej uprawniony, jeśli zauważyć, że jako pracodawca miał wcześniej negatywne doświadczenia w tym zakresie.

Sąd uznał również, że zatrudnienie zainteresowanej za miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości 4 928 zł brutto mieściło się w ramach racjonalnego działania przedsiębiorcy. Działalność gospodarcza prowadzona przez płatnika składekbyła rentowna i przynosiła wymierne zyski. Specyfika planowanych zmian (zakup pojazdu ciężarowego z systemem (...)) w działalności płatnika składek – i zatrudnienia na stanowisku kierowcy tego sprzętu i jednocześnie handlowca – uzasadniał zatrudnienie osoby, która sprosta jego wymaganiom. Stąd zatrudnienie ubezpieczonego za miesięcznym wynagrodzeniem 4 928 zł brutto nie odbiegało od standardów rynkowych.

Nie sposób pominąć, że z punktu widzenia treści stosunku pracy i roszczeń z niego wynikających nie ma przeszkód, aby prywatny pracodawca przyznawał pracownikowi świadczenia w dowolnie wysokich kwotach. Nie można pominąć jednak faktu, że autonomia stron umowy o pracę w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych ocena wysokości wynagrodzenia uzgodnionego przez strony stosunku pracy ma istotne znaczenie z uwagi na okoliczność, że ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy następuje w oparciu o przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze.

W przedmiotowej sprawie sąd oceniając postępowanie stron stosunku pracy nie zgodził się ze stanowiskiem organu rentowego, jakoby ustalenie wynagrodzenia za pracę na poziomie odbiegającym o 700 zł brutto od przeciętnego wynagrodzenia stanowiło o sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Orzecznictwo i judykatura zgodnie przyjmują, że przepis art. 58 § 2 k.c. przewiduje nieważność czynności prawnej w razie jej sprzeczności z konkretnymi zasadami współżycia społecznego. Do takiej oceny czynności prawnej może dojść ze względu na cel, do którego osiągnięcia czynność zmierza, rażąco krzywdzące działanie jednej ze stron, zachowanie nieuczciwe, nielojalne lub naruszające interesy osób trzecich. Konieczne jest dokonanie wartościowania zachowania z konkretnymi zasadami współżycia społecznego w kontekście skutku prawnego (wyrok Sadu Najwyższego z dnia 3 lutego 2011 r., I CSK 261/10, Lex nr 784986).

Organ rentowy w zaskarżonej decyzji wskazał, że przeciętny stosunek świadczeń z ubezpieczenia społecznego był niewspółmierny do wniesionej składki. Sąd nie zgodził się z przytoczonym stanowiskiem organu rentowego, ponieważ możliwość uznania wysokości ukształtowanego przez strony umowy wynagrodzenia jako sprzecznego z zasadami współżycia społecznego wymagała w ocenie sądu wykazania, że wysokość ta rażąco odbiegała od wynagrodzeń osób zatrudnionych na tego rodzaju stanowiskach. Sąd nie miał wątpliwości, że nie sposób było postanowienia umowy o pracę kształtującego wynagrodzenie w granicach niewiele większych niż przeciętnego wynagrodzenia pracownika w skali kraju i przyjętego generalnie na rynku pracy, traktować jako sprzecznego z zasadami współżycia społecznego.

Należy zauważyć, że zawarcie umowy o pracę, nawet wyłącznie w celu skorzystania z prawa do świadczeń ubezpieczeniowych nie może być jako takie, uznawane za sprzeczne z prawem, gdyż jest to legalny cel nawiązania stosunku pracy, który może wynikać z różnych indywidualnych motywów ubezpieczonego. Generalnie bowiem, jednym z celów umowy o pracę jest jego przewidywany (w dalszym bądź bliższym czasie) skutek w prawie do świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Skorzystanie z ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym jest legalnym celem zawierania umów o pracę (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 17 stycznia 2012 r., sygn. akt III AUa 1481/11, Lex nr 1110005). Sąd dostrzegł, że zainteresowany nie wykonywał swoich obowiązków przez dłuższy czas, jednak wzajemne, nawet krótkotrwałe, wykonywanie przez pracownika i pracodawcę obowiązków wynikających z nawiązanej umowy o pracę wskazuje na to, że cel tej umowy został zrealizowany zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 r., sygn. akt II UK 141/04, Lex nr 152390). Nawet gdyby celem zawarcia umowy o pracę było objęcie pracownika ubezpieczeniem społecznym, ale strony realizowałyby postanowienia tej umowy w sposób odpowiadający warunkom określonym w przepisie art. 22 k.p., należałoby wysunąć wniosek, że strony tej umowy zmierzały do z góry założonego celu w sposób, któremu trudno zarzucić obejście obowiązujących przepisów.

Z powyższych względów Sąd na podstawie art. 477 ^{( 14 )}§ 2 k.p.c. zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. z dnia 12 marca 2015r. w ten sposób, że stwierdził, iż w okresie od dnia 01 września 2014r. podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe ubezpieczonego S. C. z tytułu zatrudnienia u platnika składek (...) wynosi 4 928 zł.

Orzekając o kosztach, sąd kierował się dyspozycją art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym, strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do dochodzenia praw i celowej obrony.

Mając na uwadze powyższe, sąd na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. i § 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokatów oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2013.461 t.j.) zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. na rzecz odwołującego się J. S. kwotę 2 400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.