Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2015 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSR del. Marzena Foltyn-Banaszczyk

Protokolant stażysta Iwona Jasińska

po rozpoznaniu w dniu 19 października 2015 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku G. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania G. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 24 lutego 2015 r. sygn. (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zalicza wnioskodawcy G. B. okres pracy górniczej od dnia 1 lipca 1991 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku w wymiarze 1,5 krotnym z zastosowaniem przelicznika 1,8 do wysokości emerytury;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz wnioskodawcy G. B. kwotę 60,00 zł (sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VU 555/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 lutego 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z. na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227 z późniejszymi zmianami) przyznał G. B. prawo do emerytury górniczej od dnia 8 grudnia 2014 roku przy zastosowaniu do wyliczenia wysokości emerytury w okresie od dnia 1 lipca 1991 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku przelicznika jednokrotnego.

Powyższą decyzję zaskarżył wnioskodawca w dniu 30 marca 2015 roku. Wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i uwzględnienie okresu pracy górniczej świadczonej na rzecz (...) B. z siedzibą w R. w okresie od dnia 1 lipca 1991 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku w wymiarze półtorakrotnym z zastosowaniem przelicznika 1,8 do wysokości emerytury oraz zasądzenia kosztów postępowania.

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania.

Postanowieniem z dnia 29 kwietnia 2015 roku Sąd Okręgowy – Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G. w sprawie VIII U 623/15 uznał się niewłaściwym do rozpoznania sprawy z odwołania G. B. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. i przekazał ją do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Piotrkowie Tryb. Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zgodnie z właściwością miejscową i rzeczową.

Na rozprawie pełnomocnik wnioskodawcy podtrzymał stanowisko w sprawie.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

ustalił co następuje :

Wnioskodawca G. B. urodzony w dniu (...), w dniu
15 grudnia 2014 roku wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury górniczej. Wnioskodawca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 1-4 akt emerytalnych)

Decyzją z dnia 24 lutego 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z. na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227 z późniejszymi zmianami) przyznał G. B. prawo do emerytury górniczej od dnia 8 grudnia 2014 roku przy zastosowaniu do wyliczenia wysokości emerytury w okresie od dnia 1 lipca 1991 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku, tj. 16 lat, 4 miesiące, przelicznika jednokrotnego. W pozostałym okresie zatrudnienia organ rentowy zastosował do wyliczenia wysokości emerytury wnioskodawcy przelicznik 1,8 tj. łącznie w wymiarze 11 lat i 6 miesięcy.

(dowód: decyzja k. 25-25 akt emerytalnych, obliczenie wskaźnika k. 27 akt emerytalnych, karta przebiegu zatrudnienia k. 28 akt emerytalnych)

G. B. od dnia 2 lipca 1982 roku był zatrudniony w (...)
(...)
z siedzibą w R. na podstawie umowy o pracę.

Wnioskodawca został przyjęty do pracy w (...) B. w B. od dnia 2 lipca 1982 roku na stanowisko tokarza na oddział (...).

W okresie od dnia 24 października 1984 roku do dnia 4 listopada 1986 roku w zatrudnieniu wnioskodawcy nastąpiła przerwa w związku z odbywaniem zasadniczej służby wojskowej.

W dniu 13 listopada 1986 roku wnioskodawca został po powrocie z wojska zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy na oddziale (...) (oddział (...)) na stanowisku montera koparek i zwałowarek.

Wnioskodawca został wówczas skierowany na badania lekarskie i badania psychologiczne w celu wydania orzeczenia o zdolności do podjęcia pracy na stanowisku montera koparek i zwałowarek.

W angażach pracodawca wskazywał jako stanowiska pracy wnioskodawcy – monter koparek i zwałowarek.

Od dnia 1 lipca 1991 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku w angażach wnioskodawcy pracodawca wskazywał stanowisko pracy wnioskodawcy – mechanik maszyn i urządzeń układu (...) ma wydziale (...).

Od dnia 15 stycznia 2007 roku doszło do zmiany nazwy stanowiska pracy zajmowanego przez wnioskodawcę na mechanik maszyn i urządzeń górniczych w przodku (załącznik nr (...) do Rozporządzenia poz. (...)).

Od dnia 1 stycznia 2009 roku w związku ze zmianą schematu organizacyjnego w (...) wnioskodawca został przeniesiony do wydziału (...) Oddział (...).

(dowód: umowa o pracę k. 1 w aktach osobowych część B; oświadczenie k. 2 w aktach osobowych część B; odbycie szkolenia BHP k. 3 w aktach osobowych część B; karta obiegowa k. 4 w aktach osobowych część B; angaże k. 5-6 w aktach osobowych część B; rozwiązanie umowy o pracę k. 7 w aktach osobowych część B; karta kandydata do pracy po powrocie z wojska k. 8 w aktach osobowych część B; podanie k. 9 w aktach osobowych cześć B; skierowanie do lekarza k. 10 w aktach osobowych część B; orzeczenia psychologiczne k. 11 w aktach osobowych część B; oświadczenie k. 13-14 w aktach osobowych część B; karta obiegowa k.15 w aktach osobowych część B; umowa o pracę z dnia 13.11.1986 roku k. 16 w aktach osobowych część B; angaże k. 18-21, k. 22-23, k. 26-28, k. 30-31, k. 33, k. 35-36, k. 41, k. 47, k. 50 w aktach osobowych część B; zaświadczenia lekarskie k. 38, k.40, k. 44, k.45,k. w aktach osobowych część B; wniosek o zmianę nazwy stanowiska pracy k. 52 w aktach osobowych część B; zgłoszenie rozpoczęcia wykonywania pracy k. 55 w aktach osobowych część B; angaż k. 54 w aktach osobowych część B)

Wnioskodawca w okresie zatrudnienia od dnia 13 sierpnia 1986 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku pracował na oddziale (...), tj. Oddział (...). Nazwy oddziału zmieniały się. Od dnia 1 lipca 1991 roku do dnia 31 grudnia 2001 roku nazwa oddziału brzmiała Oddział (...) N. (...), od dnia 1 stycznia 2002 roku do dnia 30 czerwca 2005 roku – Oddział (...) (...); od dnia 1 lipca 2005 roku do dnia 14 września 2006 roku – Oddział (...) (...); od dnia 15 września 2006 roku - Oddział (...) (...).

Oddział (...) niezależnie od nazwy był to oddział bieżącego utrzymania ruchu koparek nakładowych i zwałowarek. Na oddziale pracowało około 150 osób, w brygadzie wnioskodawcy pracowało około 15 osób.

Wnioskodawca pracował na jednej zmianie, nie była to brygada stykowa. Brygada wnioskodawcy i wnioskodawca zajmowali się bieżącą obsługą, konserwacją, naprawami, demontażem i montażem podzespołów i zespołów maszyn podstawowych tj. koparek wielonaczyniowych nakładowych i zwałowarek w przodku eksploatacyjnym. Brygada zajmowała się wyłącznie tymi maszynami podstawowymi. Nie zajmowała się całym układem (...), nie zajmowała się taśmociągiem, nie zajmowała się agregatami. Wykonywała naprawy, usuwała awarie, wykonywała demontaż i montaż podzespołów i zespołów wyłącznie koparek nakładowych wielonaczyniowych i zwałowarek. Wnioskodawca wykonywał z pracownikami brygady bieżące naprawy koparek wielonaczyniowych i zwałowarek w razie ich awarii. Brygada udawała się na przodek i usuwała awarię od strony mechanicznej. Demontowała uszkodzoną część i montowała nową, w razie konieczności i możliwości dokonywała naprawy na miejscu na maszynie uszkodzonej części. W czasie prac wnioskodawcy maszyny podstawowe były w ruchu i wykonywały swoją pracę. Wnioskodawca wymieniał bębny, przekładnie, skrobaki, odbojnice. Sprawdzał luzy, hamulce, wymieniał pękniętą płytę gąsienicową. Smarował bęben, łożysko, wymieniał wkładkę sprzęgłową, smarował przekładnie, wymieniał podzespoły jezdne.

Oprócz naprawy wnioskodawca z pracownikami brygady dokonywali bieżących przeglądów i konserwacji części koparek wielonaczyniowych i zwałowarek. Były to przeglądy smarownicze, przeglądy i konserwacja hamulców, przeglądy stanu olinowania.

W trakcie transportu, montażu czy demontażu, likwidacji maszyn brygada wnioskodawcy pracowała przy kontroli układu jezdnego.

Charakter pracy wnioskodawcy w całym okresie od dnia od dnia 13 sierpnia 1986 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku na oddziale (...) nie zmienił się. W pełnym wymiarze czasu pracy i stale pracował przy bieżącą obsługą, konserwacją, naprawami, demontażem i montażem podzespołów i zespołów koparek wielonaczyniowych nakładowych i zwałowarek w przodku eksploatacyjnym wykonując prace przy naprawie, konserwacji części maszyn oraz przy demontażu i montażu podzespołów oraz przy kontroli układu jednego w trakcie demontażu, montażu, likwidacji i transporcie maszyn.

(dowód: zeznania T. G. protokół rozprawy z dnia 19 października 2015 roku k. 42v-43 nagranie od minuty 00.03.47 do minuty 00.18.45 płyta CD k. 46; zeznania S. S. protokół rozprawy z dnia 19 października 2015 roku k. 43-43v nagranie od minuty 00.19.10 do minuty 00.31.57 płyta CD k. 46; zeznania R. S. protokół rozprawy z dnia 19 października 2015 roku k. 43v-44 nagranie od minuty 00.32.20 do minuty 00.43.57 płyta CD k. 46; zeznania wnioskodawcy G. B. protokół rozprawy z dnia 19 października 2015 roku k. 44v nagranie od minuty 00. 44.12 do minuty 00.54.52 płyta CD k. 46; charakterystyka pracy wnioskodawcy k. 12 w aktach osobowych wnioskodawcy część C, k. 22 akt emerytalnych; charakterystyka pracy k. 22-22v akt sprawy)

Powołana przez pracodawcę wnioskodawcy (...) w oparciu o dokumenty i zeznania świadków określiła, że G. B.:

- w okresie od dnia 13 listopada 1986 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku stale przez 4.916 dniówek pracował jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku wykonując prace mechaniczne na stanowisku wymienionym w dziale (...) do Rozporządzenia.

(dowód: protokół z posiedzenia z wykazem dniówek k.3 w aktach osobowych część C, k. 9-12 akt emerytalnych)

W dniu 18 listopada 2014 roku (...) z siedzibą w R. wystawił wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy górniczej, w którym wskazał, że:

- w okresie od dnia 13 listopada 1986 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą nas stanowisku rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonujący prace mechaniczne Rozporządzenie z dnia 23.12.1994 roku zał. 3, Dz.III, poz. 7.

(dowód: świadectwo k. 9 w aktach osobowych część C, k. 8 akt emerytalnych)

Sąd Okręgowy

dokonał następującej oceny dowodów i zważył co następuje :

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Przesłanki nabycia prawa do emerytury górniczej określa ustawa z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 roku, poz. 1440 z późniejszymi zmianami).

Zgodnie z art. 50 a ust 1 i 2 ustawy górnicza emerytura przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) ukończył 55 lat życia;

2) ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej
co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1;

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Wiek emerytalny wymagany od pracowników: kobiet mających co najmniej
20 lat, a mężczyzn co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym
co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wynosi 50 lat.

Stosownie do treści art. 51 ust 1 ww ustawy przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur, o których mowa w art. 50a lub 50e, stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 2, następujące przeliczniki:

1)1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

2) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50d;

3)1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 1-3 i 5-9, wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią;

4) 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego.

2. Przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur łączny okres pracy obliczony z zastosowaniem przeliczników, o których mowa w ust. 1, uwzględnia się w wymiarze nie dłuższym niż 45 lat.

W sprawie organ rentowy zastosował przy wyliczeniu wysokości emerytury wnioskodawcy w spornym okresie na podstawie art. 51 ust. 1 pkt 4 przelicznik 1,2. Wnioskodawca natomiast domagał się zastosowania do wysokości emerytury w spornym okresie przelicznika 1,8 tj. zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Powyższe wiąże się z koniecznością ustalenia czy praca wykonywana przez wnioskodawcę od dnia 1 lipca 1991 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku wyczerpuje przesłanki z art. 50 c ust 1 pkt 4 ustawy czy też dodatkowo charakteryzuje się przesłankami z art. 50d ustawy, a w konsekwencji z koniecznością ustalenia czy bezspornie wykonywana przez wnioskodawcę praca górnicza była jednocześnie pracą, o której mowa w art. 50 d.

Zgodnie z art. 50 c ust. 1 pkt 4 za pracę górniczą uważa się zatrudnienie na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa.

Z kolei zgodnie z treścią pkt 32 Załącznika nr 2 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz.U. z 1995 roku, Nr 2, poz. 8 ) zawierającego wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego oraz przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń węgla brunatnego uważa się za pracę górniczą takimi stanowiskami są: rzemieślnicy i inni robotnicy zatrudnieni na stale na odkrywce przy wykonywaniu bieżących robót montażowych, konserwacyjnych i remontowych: ślusarze, spawacze, elektrycy, mechanicy, monterzy, wulkanizatorzy, automatycy, cieśle.

Natomiast stosownie do treści pkt 7 dział III Załącznika (...) ww. Rozporządzenia zawierającego wykaz stanowisk pracy, na których okresu w kopalniach węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym osobą spełniającą warunki do uznania jej pracy za pracę górniczą w wymiarze półtorakrotnym jest: rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń.

Należy tym miejscu jednocześnie z całą mocą podkreślić, iż zgodnie z art. 50d ust. 1 pkt 1 ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej półtorakrotnemu przeliczeniu podlegają tylko okresy pracy górniczej wykonywanej " w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych".

Wykaz stanowisk pracy wykonywanej w przodkach uwzględnianej w rozmiarze półtorakrotnym, powinno ustalić rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 50d ust. 3. Ponieważ rozporządzenie takie nie zostało wydane, obowiązuje nadal (z mocy art. 194 wskazanej ustawy) wykaz stanowisk zawarty w załączniku nr 2 i 3 do ww.rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 roku Nr 2, poz. 8), wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 5 ust. 5 i art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 1 lutego 1983 roku o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (tekst jedn.: Dz. U. z 1995 roku, Nr 30, poz. 154).

Z zestawienia powyższych przepisów jednoznacznie wynika, że nie każda praca wykonywana na odkrywce, może być zaliczona do pracy górniczej, chodzi bowiem wyłącznie o prace wymienione jako górnicze w art. 50c.

Z przepisów wynika również, że nie każda praca górnicza, nawet wykonywana w obrębie przodków eksploatacyjnych na stanowiskach określonych w ww. rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, może być kwalifikowana jako zaliczana w wymiarze półtorakrotnym. W judykaturze podkreśla się bowiem konieczność odróżnienia „zwykłej” pracy górniczej górnika kopalni węgla brunatnego wykonywanej na stanowiskach określonych w załączniku nr 2 do ww. Rozporządzenia od kwalifikowanej pracy górniczej wykonywanej na stanowiskach wymienionych w załączniku (...) do ww. Rozporządzenia. Rodzaj zaś prac podlegających zaliczeniu w wymiarze pótoraktrotnym zasadniczo został scharakteryzowany w przepisie art. 50d ust. 1. pkt 1 ustawy emerytalnej. Z treści załącznika (...) do ww. rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994 roku wynika bowiem, iż w wymiarze półtorakrotnym mogą być uznane tylko czynności wykonywane przez górnika, które zostały wskazane w tym załączniku i na wskazanych tam stanowiskach oraz jednocześnie tylko takie, które spełniają warunki przepisu art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy, tj. bezpośrednio są związane z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz inne prace przodkowe, a zatem takie, które należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin. Chodzi wyłącznie o czynności stanowiące element ciągu technologicznego bezpośrednio związany z procesem wydobycia węgla. Wykaz stanowisk pracy, określony pomocniczo w załączniku (...) do rozporządzenia odnosi się zatem wyłącznie do wykonywanych zdań górnika, jeżeli spełniają one kryterium miejsca wykonywania pracy i jej charakteru określonego w przepisie art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy. Wykładnia przepisów załącznika (...) do ww. rozporządzenia dokonywana w oderwaniu od unormowania ustawowego prowadziłaby do sytuacji, w której każdą pracę górnika kopalni odkrywkowej wykonywaną na terenie wyrobiska należałoby uwzględniać w takim korzystnym wymiarze. Tymczasem przeczy temu jednoznacznie treść ww. przepisów. A contrario – jako prace wymienione w załączniku (...) do rozporządzenia mogą być uznane tylko takie czynności wykonywane przez górnika, które bezpośrednio związane są z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach. Z kolei użyte pojęcie inne prace przodkowe należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010 roku, I UK 236/09; z dnia 22 kwietnia 2011 roku, I UK 360/10; z dnia 16 czerwca 2011 roku, IUK 381/10; 4 kwietnia 2012 roku, I UK 440/11; z dnia 28 kwietnia 2010 roku, I UK 339/09; opubl LEX; z dnia 18 marca 2015 roku, I UK 280/14, L. i wskazane w nim orzecznictwo).

Dla oceny, czy ubezpieczony G. B. pracował na stanowisku uprawniającym do przeliczenia spornych okresów pracy w wymiarze półtorakrotnym, istotne znaczenie miał przede wszystkim rodzaj powierzonej mu pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych), tj. rodzaj wykonywanych czynności związanych z obsługą konkretnych wskazanych w przepisach urządzeń i maszyn oraz miejsce ich wykonywania.

W sprawie w celu zaliczenia prac wnioskodawcy do prac wskazanych w pkt 7 dział III załącznika (...) ww. rozporządzenia musiałyby być to prace mechaniczne wykonywane w pełnym wymiarze czas pracy i stale w przodku na koparce wielonaczyniowej lub zwałowarce, przy obsłudze, konserwacji, demontażu i montażu maszyn – koparki wielonaczyniowej, zwałowarki, które to prace są jednocześnie pracami bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku lub innymi pracami przodkowymi, tj. również łączącymi się z bezpośrednimi i zasadniczymi procesami produkcyjnymi zakładu górniczego, a związanymi z pozyskaniem węgla czyli z procesami urabiania lub ładowania urobku lub przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach – por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2012 roku, I UK 295/11, OSNPUiSP 2013,nr 3-4, poz. 38; z dnia 28 kwietnia 2010 roku, I UK 339/09, LEX; wyroki SA w Katowicach z dnia 22 listopada 2012 roku, IIIAUa 437/12, LEX: z dnia 25 marca 2010 roku, IIIAUa 3150/09, LEX; z dnia 30 stycznia 2013 roku, IIIAUa 832/12,LEX; z dnia 28 czerwca 2013 roku, IIIAUa 1952/12, LEX; z dnia 18 marca 2015 roku, I UK 280/14, Legalis i wskazane w nim orzecznictwo.

W pierwszej kolejności należy podnieść, iż kluczową kwestią jest pojęcie przodka. Przepisy nie definiują pojęcia przodka i prac przodkowych. Jednocześnie z potocznego rozumienia tego pojęcia, w tym także używanego przez świadków, wnioskodawcę, czy pracodawcę w charakterystyce stanowiska pracy wnioskodawcy, wynikało, iż osoby te pojmują przodek jako miejsce pracy, które jest bezpośrednio przed koparką wielonaczyniową, tam gdzie koparka wielonaczyniowa urabia urobek.

Przyjęcie tezy, że przodkiem w kopalni węgla brunatnego jest każde miejsce prowadzenia robót górniczych związanych z odwadnianiem, udostępnianiem i eksploatacją złoża kopaliny, jej transportem i transportem nadkładu, a nadto zwałowaniem nadkładu, a następnie rekultywacją wyrobisk i zwałowisk, (związane z pracą koparek, spycharek, ładowarek, zwałowarek) nie odpowiada pojęciu "pracy przodkowej", wynikającej z wykładni przepisów art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. (tak por. wyrok SA w Katowicach z dnia 16 kwietnia 2014 roku, IIIAUa 1121/13, LEX). W orzecznictwie SN kwestionuje się również zasadność rozszerzania samego pojęcia przodka wydobywczego, zauważając, że nie do zaakceptowania jest zapatrywanie, żeby miejsce przodka rozciągać na całą linię taśmociągów transportujących urobek, gdyż pojecie przodka straciłoby swe znaczenie i tym sposobem nie można zaakceptować definicji "przodka", która wynika z opinii naukowo-technicznej i obejmuje wszystkie czynności związane z transportem kopaliny, realizowane w ramach ruchu zakładu górniczego (wyr. SN z 5 maja 2011 roku, I UK 395/10, Legalis).

Z powyższego wynika, iż pojęcie przodka musi być wykładane przez Sąd w sposób ścisły i ograniczać się wyłącznie do miejsca pracy koparek wielonaczyniowych, albo jej bezpośredniego sąsiedztwa, w którym wydobywa się urobek. Praca przodowa polega zaś na urabianiu i ładowaniu urobku lub nakładu, albo jest bezpośrednio związana z procesem urabiania urobku.

Nie może budzić wątpliwości dokonując analizy treści zeznań świadków i wnioskodawcy oraz dokumentów załączonych do wniosku o emeryturę i charakterystyki pracy wnioskodawcy, że wnioskodawca pracował w przodku i to przodku eksploatacyjnym wykonując prace mechaniczne bezpośrednio na maszynach podstawowych, tj. koparkach wielonaczyniowych i zwałowarkach. Wnioskodawca bowiem w okresie zatrudnienia od dnia 13 sierpnia 1986 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku pracował na oddziale (...). Jest to Oddział (...). Nazwy oddziału zmieniały się i od dnia 1 lipca 1991 roku do dnia 31 grudnia 2001 roku nazwa oddziału brzmiała Oddział (...) (...), od dnia 1 stycznia 2002 roku do dnia 30 czerwca 2005 roku – Oddział (...) (...); od dnia 1 lipca 2005 roku do dnia 14 września 2006 roku – Oddział (...) (...); od dnia 15 września 2006 roku - Oddział (...) (...). Oddział (...) jednakże niezależnie od nazwy był to oddział bieżącego utrzymania ruchu koparek nakładowych i zwałowarek. Maszyny te pracują przy urabianiu urobku. Są to maszyny podstawowe pracujące w przodku.

Z poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych wynika zatem iż zarówno miejsce wykonywania pracy przez wnioskodawcę, jak i maszyny na których wykonywał prace mechaniczne, spełniały przesłanki z pkt 7 dział III załącznika (...) ww. rozporządzenia w związku z art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej.

Z analizy powołanych przepisów wynikało jednakże w związku z ustawowym określeniem pojęcia pracy w przodkach, że dla zaliczenia pracy do stażu w wymiarze półtorakrotnym nie chodzi o jakąkolwiek pracę w przodku przy maszynach podstawowych, a wyłącznie o pracę rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń, która to praca polega na montażu, likwidacji i transporcie obudów maszyn ładujących i transportujących w przodkach. Pod określeniem "inne prace przodkowe" należy zaś rozumieć inne prace górnicze w przodku, jednakże rodzajowo nie mniej obciążające niż wymienione w powołanym przepisie ustawy art. 50d ust. 1 pkt 1.

Z powyższych rozważań wynika zatem, iż przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom w kopalni węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym czas pracy górniczej w przodku tylko wówczas, gdy spełnia łącznie wszystkie wskazane w powołanych przepisach przesłanki: co do miejsce wykonywania, co do rodzaju czynności , co do obsługi wskazanych w tym przepisie maszyn i urządzeń . Wypełnienie np. jedynie warunku pracy w przodku nie jest zatem wystarczające do uznania, że praca ta spełnia definicję z art. 50 d ust. 1 pkt 1 i znajduje się w wykazie III załącznika 3 poz. 7 czy poz. 1 rozporządzenia.

Na podstawie ww. materiały dowodowego uznanego za wiarygodny jako bezsporny, jasny i znajdujący potwierdzenie w dokumentacji należało stwierdzić, iż odnośnie zatrudnienia na oddziale (...), brygada, w której zatrudniony był wnioskodawca, zajmowała się w szczególności bieżącą obsługą, konserwacją, naprawami, demontażem i montażem podzespołów i zespołów maszyn podstawowych tj. koparek wielonaczyniowych nakładowych i zwałowarek w przodku eksploatacyjnym. Brygada zajmowała się wyłącznie tymi maszynami podstawowymi. Nie zajmowała się całym układem (...), nie zajmowała się taśmociągiem, nie zajmowała się agregatami. Wykonywała naprawy, usuwała awarie, wykonywała demontaż i montaż podzespołów i zespołów wyłącznie koparek nakładowych wielonaczyniowych i zwałowarek. Wnioskodawca wykonywał z pracownikami brygady bieżące naprawy koparek wielonaczyniowych i zwałowarek w razie ich awarii. Brygada udawała się na przodek i usuwała awarię od strony mechanicznej. Demontowała uszkodzoną część i montowała nową, w razie konieczności i możliwości dokonywała naprawy na miejscu na maszynie uszkodzonej części. W czasie prac wnioskodawcy maszyny podstawowe były w ruchu i wykonywały swoją pracę. Wnioskodawca wymieniał bębny, przekładnie, skrobaki, odbojnice. Sprawdzał luzy, hamulce, wymieniał pękniętą płytę gąsienicową. Smarował bęben, łożysko, wymieniał wkładkę sprzęgłową, smarował przekładnie, wymieniał podzespoły jezdne.

Oprócz naprawy wnioskodawca z pracownikami brygady dokonywali bieżących przeglądów i konserwacji części koparek wielonaczyniowych i zwałowarek. Były to przeglądy smarownicze, przeglądy i konserwacja hamulców, przeglądy stanu olinowania.

W trakcie transportu, montażu czy demontażu, likwidacji maszyn brygada wnioskodawcy pracowała przy kontroli układu jezdnego.

Charakter pracy wnioskodawcy w całym okresie od dnia od dnia 13 sierpnia 1986 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku na oddziale (...) nie zmienił się. W pełnym wymiarze czasu pracy i stale pracował przy bieżącą obsługą, konserwacją, naprawami, demontażem i montażem podzespołów i zespołów koparek wielonaczyniowych nakładowych i zwałowarek w przodku eksploatacyjnym wykonując prace przy naprawie, konserwacji części maszyn oraz przy demontażu i montażu podzespołów oraz przy kontroli układu jednego w trakcie demontażu, montażu, likwidacji i transporcie maszyn.

Z ustaleń dokonanych w niniejszej sprawie przez Sąd w oparciu o zeznania wnioskodawcy i świadków oraz na postawie dokumentów z akt osobowych wynika, iż ubezpieczony w spornym okresie pracował na oddziale (...) jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace mechaniczne przy konserwacji, remontach, montażu, demontażu wymiany uszkodzonych lub zużytych części i podzespołów tych maszyn i urządzeń oraz przy ich naprawie. W trakcie transportu, montażu czy demontażu, likwidacji maszyn brygada wnioskodawcy pracowała przy kontroli układu jezdnego. Prace te wyczerpywały pojęcie prac przodkowych jako pozostających w bezpośrednim związku z procesem urabiania i pozyskiwania urobku oraz przy likwidacji i transporcie maszyn urabiających w przodkach.

Należy w tym miejscu podkreślić, iż Sąd miał na uwadze, że o uznaniu konkretnej pracy za pracę górniczą zaliczaną w wymiarze półtorakrotnym – zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego – decyduje charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika, a nie treść umowy o pracę łączącej go z pracodawcą ani nazwa zajmowanego stanowiska pracy określona w angażach czy zaświadczeniu o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych (por. wyroki SN z dnia 25 marca 1998 roku, II UKN 570/98; z dnia 22 marca 2001 roku, IIUKN 262/00; z dnia 2 czerwca 2010 roku, I UK 25/10; publ. LEX). Nie mają również znaczenia zakładowe wykazy stanowisk oraz protokoły komisji weryfikacyjnej kwalifikujące określone stanowisko. Przepisy normujące nabywanie prawa do emerytury górniczej muszą być bowiem wykładane w sposób ścisły, a dla oceny charakteru pracy górniczej, nie mogą mieć decydującego znaczenia protokoły komisji weryfikacji (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 28 czerwca 2013 roku, IIIAUa 1127/12, LEX).

Dokonana przez pracodawcę w świadectwie pracy kwalifikacja zajmowanego przez pracownika stanowiska, jak i kwalifikacja tego stanowiska na podstawie protokołu komisji weryfikacyjnej nie przesądzała o zaliczeniu zatrudnienia na tymże stanowisku do pracy górniczej, w tym pracy kwalifikowanej w wymiarze półtorakrotnym, ale poczynione przez Sąd ustalenia faktyczne. O uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach nie decyduje bowiem treść tych dokumentów, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998 r., II UKN 570/97, OSNAPiUS 1999 Nr 6, poz. 213; z dnia 22 marca 2001 r., II UKN 263/00, OSNAPiUS 2002 Nr 22, poz. 553; z dnia 2 czerwca 2010 r., I UK 25/10, LEX nr 621137).

Należy podkreślić, iż prace na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego jest odpowiednikiem pracy w przodkach pod ziemią, gdy polega na zatrudnieniu przy pracach bezpośrednio łączących się z procesami zawiązanymi z pozyskiwaniem węgla brunatnego ze złoża. Praca rzemieślnika tylko wówczas będzie zaliczona w wymiarze półtoraktronym, gdy rzemieślnik ten wykonuje pracę w przodku polegająca na konserwacji, montażu i demontażu części tych maszyn podstawowych. Prace te zatem były całkowicie odmienne od prac, o których mowa w załączniku 2 poz. 32 Rozporządzenia w związku z art. 50 c ust. 1 pkt 4 ustawy, do których stosuje się przelicznik 1,2, a które wykonywane są na terenie odkrywki. Skoro zatem wnioskodawca wykonywał pracę w miejscu, gdzie odbywało się urabianie urobku przy pomocy maszyn urabiających – koparek wielonaczyniowych i zwałowarek, a także jego praca była związana bezpośrednio z zakresem robót wymienionych w art. 50 d ust.1 pkt 1 na maszynach podstawowych – koparkach wielonaczyniowych i zwałowarkach, o których to pracach jest mowa w wykazie III załącznika 3 poz. 7 czy poz. 1 rozporządzenia oznaczało to, że w spornym okresie mimo nazwania jego stanowiska pracy jako mechanika maszyn i urządzeń układu (...)czy mechanika maszyn urządzeń górniczych w przodku wykonywał pracę, do których należy zastosować przelicznik 1,8 do wysokości przyznanej emerytury.

W konsekwencji należało uznać, iż zastosowanie przez organ rentowy przelicznika 1,2 w przypadku wnioskodawcy w odniesieniu do spornego okresu było całkowicie nieuprawnione. Tym bardziej, że kolejny okres, tj. po 14 stycznia 2007 roku, zatrudnienia wnioskodawcy na tym samym wydziale (...) przy wykonywaniu tych samych czynności, organ rentowy uwzględnił przy wysokości emerytury z zastosowaniem przelicznika 1,8.

Biorąc wszystkie powyższe względy pod uwagę Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.