Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 sierpnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 sierpnia 2013 r. w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa K. H.

przeciwko Skarbowi Państwa - Sądowi Rejonowemu w Sochaczewie

o zadośćuczynienie i odszkodowanie

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku

z dnia 10 grudnia 2012 r. sygn. akt I C 164/12

I. z apelacji strony pozwanej zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 i 2 w ten sposób, że oddala powództwo w całości;

II. odrzuca apelację powoda w zakresie zaskarżenia punktu 3 wyroku;

III. oddala apelację powoda w pozostałym zakresie;

IV. nie obciąża powoda kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej w postępowaniu apelacyjnym;

V. przyznaje i nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Płocku na rzecz adwokat B. S. prowadzącej Kancelarię Adwokacką w P. kwotę 2.394,94 (dwa tysiące trzysta dziewięćdziesiąt cztery i 94/100) złotych brutto z tytułu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 311/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 10 grudnia 2012r. w sprawie z powództwa K. H. przeciwko Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu w Sochaczewie
o zadośćuczynienie i odszkodowanie, Sąd Okręgowy w Płocku zasądził od pozwanego Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Sochaczewie na rzecz powoda kwotę 7.000 złotych tytułem zadośćuczynienia oraz kwotę 19.823 złote tytułem odszkodowania, obie kwoty płatne wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 27 lutego 2012r. i oddalił powództwo w pozostałej części oraz orzekł w przedmiocie kosztów procesu, przyznając wynagrodzenie pełnomocnikowi powoda z urzędu za udzieloną pomoc prawną oraz nie obciążył powoda kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa.

(wyrok k. 323)

Powyższy wyrok zapadł na podstawie poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych, z których wynika, że wyrokiem łącznym z dnia 14 lipca 2010r., wydanym
w sprawie II K 269/10, Sąd Rejonowy w Sochaczewie, w punkcie V, połączył kary pozbawienia wolności wynikające z wyroków wymienionych w punkcie VI wstępnej części orzeczenia:

a)  Sądu Rejonowego w Suwałkach z dnia 18 marca 2002r., w sprawie II K 276/02 za przestępstwo popełnione w okresie od 7 do 19 grudnia 2000r. na karę 1 roku pozbawienia wolności, przy czym na poczet wymierzonej kary zaliczono okres tymczasowego aresztowania od dnia 23 lutego 2002r. do dnia 18 marca 2002r.;

b)  Sądu Rejonowego w Poznaniu z dnia 3 września 2003r., w sprawie VI K 293/03 za przestępstwo popełnione w okresie od 25 czerwca 2001r. do 9 sierpnia 2001r. na karę
1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności;

c)  Sądu Rejonowego w Inowrocławiu z dnia 30 stycznia 2004r., w sprawie VII K 756/03 za przestępstwo popełnione w dniu 5 września 2001r na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,

d)  Sądu Rejonowego w Inowrocławiu z dnia 12 lipca 2005r., w sprawie II K 879/02 za ciąg przestępstw popełnionych w okresie od 5 października 1999r. do 23 sierpnia 2001r. na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności;

e)  Sądu Rejonowego w Inowrocławiu z dnia 26 września 2005r., w sprawie II K 529/05 za przestępstwa popełnione w dniach 16 marca 1999r. i 5 listopada 2000r. na łączną karę
2 lat pozbawienia wolności,

które to wyroki były objęte wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Inowrocławiu z dnia
8 listopada 2005r., w sprawie II K 511/05 i wymierzył karę łączną 4 lat pozbawienia wolności, zaliczając skazanemu K. H. na poczet orzeczonej kary, okres tymczasowego aresztowania od dnia 23 lutego 2002r. do dnia 18 marca 2002r., odbytego w sprawie objętej wyrokiem Sądu Rejonowego w Suwałkach z dnia 18 marca 2002r. (sygn. akt II K 276/02). Pozostałe rozstrzygnięcia zawarte w punktach I - IV i VI - VIII wyroku nie obejmowały kar łącznych pozbawienia wolności.

W dniu 23 lipca 2010r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy V Wydział Penitencjarny
i Nadzoru nad Wykonywaniem Orzeczeń Karnych, po rozpoznaniu wniosku skazanego K. H. i Dyrektora Aresztu Śledczego w B., niezwłocznie zwolnił warunkowo K. H., skazanego prawomocnymi wyrokami, w tym Sądu Rejonowego w Inowrocławiu z dnia 8 listopada 2005r., w sprawie II K 511/05, z odbycia reszty kary, której koniec przypadał na dzień 15 czerwca 2012r.

K. H. po opuszczeniu zakładu karnego do października 2010r. wykonywał prace dorywcze, jako spawacz, a od dnia 15 października 2010r. podjął zatrudnienie, do tymczasowego wykonywania, w Spółce (...) na terenie Republiki Czeskiej. Umowy o pracę były sukcesywnie przedłużane. Ostatnia taka umowa przewidywała okres wykonywania pracy od 1 do 30 kwietnia 2011r. Od 1 maja 2011r. powód miał otrzymać stałą umowę o pracę. Podczas pobytu w Polsce, w okresie świat Wielkanocnych, powód został zatrzymany w dniu 23 kwietnia 2011r. i doprowadzony do zakłady karnego, celem odbycia kary pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego
w Sochaczewie w z dnia 14 lipca 2010r. w sprawie II K 269/10. W okresie od kwietnia do listopada 2011r. powód przebywał w Areszcie Śledczym w B., a następnie
w Zakładzie Karnym w S..

Dyrektor Aresztu Śledczego w B., po osadzeniu powoda w placówce penitencjarnej, wystąpił do Sądu Rejonowego w Sochaczewie z wnioskiem
o rozstrzygnięcie wątpliwości, co do wykonania wyroku łącznego z dnia 14 lipca 2010r., w tym w zakresie orzeczonej w nim kary pozbawienia wolności. Postanowieniem z dnia 30 sierpnia 2011r. Sąd Rejonowy w Sochaczewie, w sprawie II K 269/10, rozstrzygnął powyższą wątpliwość, zaliczając dodatkowo na poczet kary łącznej 4 lat pozbawienia wolności orzeczonej w punkcie V wyroku łącznego Sądu Rejonowego w Sochaczewie
z dnia 14 lipca 2010r., w sprawie II K 269/10, okres pozbawienia wolności od dnia 17 grudnia 2009r. do 23 lipca 2010r. w sprawie Sądu Rejonowego w Inowrocławiu o sygn. akt II K 511/05.

Na skutek zażalenia na powyższe postanowienie, złożonego przez K. H., Sąd Okręgowy w Płocku - Wydział V Karny Odwoławczy w dniu 16 listopada 2011r.,
w sprawie V Kzw 542/11, zmienił zaskarżone postanowienie zaliczając dodatkowo okres kary pozbawienia wolności rzeczywiście odbytej w okresie od 9 stycznia 2008r. do 17 grudnia 2009r., w sprawie II K 511/05, Sądu Rejonowego w Inowrocławiu.
W uzasadnieniu rozstrzygnięcia podniósł, że Sąd Rejonowy w Sochaczewie nie dostrzegł, iż w punkcie V wyroku łącznego z dnia 14 lipca 2010r. połączył kary orzeczone
w sprawach Sądu Rejonowego w Suwałkach sygn. akt II K 276/02 i Sądu Rejonowego
w Poznaniu sygn. akt VI K 293/03, które objęte były wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Inowrocławiu w sprawie II K 511/05, a orzeczoną karę pozbawienia wolności skazany odbywał w okresie od 9 stycznia 2008r. do 17 grudnia 2009r. Tym samym, skoro oba wyroki podlegały łączeniu wyrokiem wraz z jeszcze innymi trzema karami wymierzonymi w opisanych sprawach, to nie sposób uznać, aby wskazany wyżej okres wykonania kary, nie podlegał zaliczeniu na poczet kary łącznej orzeczonej nowym wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Sochaczewie z dnia 14 lipca 2010r.

Postanowieniem z dnia 16 kwietnia 2012r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy, V Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonywaniem Orzeczeń Karnych zwolnił warunkowo K. H. od odbycia reszty kary pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Sochaczewie, w sprawie II K 269/10. W dniu 15 listopada 2011r. K. H. opuścił zakład karny - przerwa w karze.

Powód podjął starania o ponowne zatrudnienie w Spółce (...), które okazały się bezskuteczne. Pracując w Czechach w okresie od 15 października 2010r. do momentu zatrzymania 23 kwietnia 2011r. powód uzyskiwał miesięczne wynagrodzenie netto
w wysokości 17.734 koron czeskich.

Aktualnie powód nie pracuje i oczekuje na wyjazd do Niemiec.

W świetle powyższych ustaleń Sąd Okręgowy uwzględnił w części wytoczone powództwo, stwierdzając jego zasadność, wobec faktu, że w okresie od dnia 23 kwietnia do dnia 15 listopada 2011r., kiedy powód korzystał z warunkowego zwolnienia od odbywania reszty kary pozbawienia wolności, został faktycznie bezpodstawnie zatrzymany i osadzony w zakładzie karnym, celem odbycia kary 4 lat pozbawienia wolności, wynikającej z wyroku Sądu Rejonowego w Sochaczewie, wydanego w sprawie II K 269/10, w sytuacji gdy w wyniku postępowania wyjaśniającego przeprowadzonego w obu instancjach, co do treści wyroku z dnia 14 lipca 2010r. wymierzającego karę łączną za czyny opisane w punkcie VI ppkt 3, 6, 10, 12 i 13 powołanych wyroków wynikał, że
w dacie osadzenia powoda w dniu 23 kwietnia 2011r. nie miał on do odbycia kary pozbawienia wolności. W ten sposób zostało naruszone dobro osobiste powoda w postaci wolności osobistej.

W konsekwencji na podstwie art. 417 kc w zw. z art. 448 kc Sąd Okręgowy przyznał powodowi od strony pozwanej kowtę 7.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, uznając wskazaną kwotę za adekwatną do rozmiaru i stopnia cierpień powoda, w związku z izolacją i brakiem możliwości swobodnej samorealizacji, przyjmując kwotę 1.000 złotych za każdy miesiąc bezpodstawnego pozbawienia wolności. Ustalając wysokość zadośćuczynienia Sąd Okręgowy pisiłkował się stawką netto miesięczngo wynagrodzenia.

Natomiast odnoścnie żądania zasądzenia odszkodowania, na podstwie art. 417 kc
w zw. z art. 24 § 2 kc, Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kowtę 19.823 złote tytułem utraconych zarobków, jakie powód uzyskiwał przed bezpodstawnym zatrzymaniem i osadzeniem w zakładzie karnym. Pracując w Czechach powód zykiwał bowiem wynagrodzenie w wysokości 17.734 korony czeskie miesięcznie, co w dacie orzekania stanowiło równowartość 2.936 złotych, a zatem przy uwzględnieniu 6 miesięcy i 22 dni izolacji powoda, stanowi zasądzoną kwotę.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstwie art. 102 kpc, nie obciążając powoda kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej.

(uzasadnienie k. 329 - 332)

Pozwany zaskarżył powyższy wyrok apelacją w części tj. w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w pkt 1 orzeczenia - zasądzającego na rzecz powoda kwotę 7.000 złotych tytułem zadośćuczynienia i 19.823 złotych tytułem odszkodowania - razem 26.823 złotych, a także w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w pkt 3 i 4 orzeczenia, zarzucając naruszenie przepisów prawa:

I. procesowego, tj.:

1) art. 233 § 1 kpc i dokonanie błędnych ustaleń faktycznych, poprzez przyjęcie, że
w dniu 23 kwietnia 2011r. powód nie miał do odbycia żadnej kary pozbawienia wolności,
a w konsekwencji bezpodstawne stwierdzenie, że w analizowanym przypadku doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda, poprzez jego bezzasadne zatrzymanie i osadzenie,
a nadto, że okoliczności te spowodowały szkodę w majątku powoda;

2) art. 233 § 1 kpc poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego
w sprawie materiału dowodowego i w konsewkencji bezpodstawne przyjęcie pewnych okoliczności za uwodnione, przy obliczeniu wysokości odszkodowania w oparciu
o twierdzenia powoda, podczas gdy - mając na uwadze zainteresowanie strony
w rozstrzygnięcie sprawy na jej korzyć wiarygodność jej twierdzeń jest wątpliwa. Ustalenie wartości uszczerbku majątkowego powoda odbyło się więc - zdaniem pozwanego - z całkowitym pominięciem wyjaśnienia spornych okoliczności innymi dowodami. Zdaniem pozwanego z żadnego dowodu, przede wszystkim dokumentu nie wynika, aby powód miał otrzymać stałą umowę o pracę od dnia 1 maja 2011r. Pozwany zaprzeczył wszystkim twierdzeniom powoda, a ponadto samo twierdzenie powoda, nie jest dowodem, a jako kwestia dotycząca istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności (art. 227 kkpc) powinno być udowodnione przez powoda jako stronę je zgłaszającą;

II. jak również prawa materialnego, tj.:

1) art. 24 kc w zw. z art. 448 kc, poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że zostały naruszone dobra osobiste powoda, w wyniku czego została mu wyrządzona krzywda;

2) art. 448 kc, poprzez jego zastosowanie i zasądzenie na rzecz powoda zadośćuczynienia oraz uznanie, że kwota 7.000 złotych jest kwotą odpowiednią
w rozumieniu powołanego przepisu do doznanej przez powoda krzywdy;

3) art. 5 kc, poprzez zasądzenie zadośćuczynienia i odszkodowania na rzecz powoda
w sytuacji, gdy – w ocenie strony pozwanej – żądanie to jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, albowiem z analizy akt wynika jednak, że powód naruszał porządek prawny i był karany (co wynika chociażby z analizy postanowienia II K 269/10 z dnia 30 sierpnia) między innymi za czyn z art. 286 kk, zatem w odczuciu społeczeństwa nienaruszającego porządek prawny i ewentualnie pokrzywdzonych taka sytuacja stwarzać może odczucie niesprawiedliwości społecznej;

4) art. 417 kc, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności pozwanego Skarbu Państwa. Tymczasem analizując roszczenia powoda w kontekście odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa, wynikającej z art. 417 § 1 i następnych kc należy zwrócić uwagę, że podstawową przesłanką odpowiedzialności Skarbu Państwa jest bezprawność działania, której ciężar wykazania spoczywa na powodzie. Dla określenia niniejszej odpowiedzialności odszkodowawczej, obok zdarzenia sprawczego, konieczne jest ustalenie pozostałych przesłanek odpowiedzialności deliktowej, tj. szkody i związku przyczynowego. Wszystkie wymienione przesłanki muszą wystąpić łącznie. Ciężar dowodu istnienia szkody i jej rozmiaru, a także związku przyczynowego między szkodą a zdarzeniem wywołującym szkodę spoczywa na pokrzywdzonym - powodzie zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną również w art. 6 kc. Zatem to powód powinien był dowieść istnienia wszystkich przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa. Jednakże powód nie wykazał istnienia tych przesłanek. W konsekwencji w ocenie pozwanego Skarbu Państwa zgłoszone roszczenia powoda są całkowicie bezzasadne, tak co do zasady, jak i co do wysokości.

W konkluzji strona pozwana wniosła o zmianę kwestionowanego wyroku
w zaskarżonej części i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz strony pozwanej kosztów postępowania przed Sądem I i II instancji według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie kwestionowanego wyroku w zaskarżonej części
i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

(apelacja pozwanego k. 339 - 344)

Powód również zaskarżył powyższy wyrok apelacją w części oddlającej wytoczone powództwo (punkt 2 wyroku), tj. co do kwoty 61.000 złotych oraz w zakresie rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu (punkt 3 wyroku), zarzucając obrazę prawa:

I. procesowego, tj. art. 98 § 1 kpc w zw. z § 6 pkt 6 i § 2 pkt. 2 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163 poz. 1348 ze zm.), poprzez przyznanie ze Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Płocku na rzecz pełnomocnika powoda wynagrodzenia
w kwocie 2.952 zł, obejmującej podatek VAT, tytułem pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, zamiast wynagrodzenia w kwocie 3.276,72 zł, w tym podatek VAT, tytułem pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu oraz zasądzenia na rzecz powoda kwoty 1.151,28 zł, w tym podatek VAT, tytułem zwrotu kosztów procesu, obejmujących koszty pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

II. jak i prawa materialnego, tj. art. 448 kc, poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zbyt niskiego zadośćuczynienia w kwocie jedynie 7.000 zł, przy przyjęciu kwoty 1.000 zł za jeden miesiąc pozbawienia wolności, która jest nieadekwatna do cierpień psychicznych powoda wynikających z izolacji oraz niemożności realizowania się w życiu zawodowym i rodzinnym.

W konkluzji apelujący powód wniósł o zmianę kwestionowanego wyroku
w zaskarżonym zakresie, poprzez zasądzenie od stroony pozwanej na rzecz powoda kwoty 61.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 27 lutego 2012r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz przyznanie na rzecz pełnomocnika powoda wynagrodzenia w kwocie 3.276,72 zł w tym podatek VAT, tytułem pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu oraz zasądzenie na rzecz K. H. kwoty 1.151,28 zł, w tym podatek VAT, tytułem zwrotu kosztów procesu obejmujących koszty pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, a także rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

(aplacja powoda k. 348 - 352)

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie należy podnieść, że Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne dokonane przez sąd I instancji i przyjmuje je za własne.

Istotne jednak zastrzeżenia sądu odwoławczego budzą wnioski Sądu Okręgowego wyciągnięte na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego. Zastrzeżenia te dotyczą przyjęcia przez tenże sąd, że w dniu 23 kwietnia 2011 roku powód nie miał do odbycia żadnej kary pozbawienia wolności, co skutkowało postawieniem tezy, że doszło do bezzasadnego zatrzymania i osadzenia powoda i skłoniło Sąd Okręgowy do zastosowania norm prawa materialnego – art. 24 kc w zw. z art. 448 kc i art. 417 § 1 kc. Zarzut apelacyjny, opisany jako naruszenie art. 233 § 1 kpc, jest zatem w świetle zebranego materiału dowodowego trafny.

Należy podkreślić, że wyrok łączny w sprawie II K 269/10 został wydany przez Sąd Rejonowy w Sochaczewie w dniu 14 lipca 2010 roku. Najważniejszym dla niniejszej sprawy rozstrzygnięciem tego wyroku jest punkt V, zgodnie z którym połączono kary pozbawienia wolności opisane w pkt.: VI ppkt 3,6,10,12 i 13a i 13c. Co istotne, m.in. wskazane wyroki z pkt. VI ppkt 3 i 6 oraz 10,12 i 13a i 13c były uprzednio połączone już wyrokiem łącznym z dnia 8 listopada 2005 roku wydanym w sprawie II K 511/05, na podstawie którego wymierzono powodowi kary łączne odpowiednio 2 lat pozbawienia wolności (ppkt 3 i 6) oraz 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności (10,12,13a i 13c). Powód, zgodnie z tym wyrokiem łącznym wydanym w sprawie II K 511/05, odbywał wymierzone na jego podstawie kary łączne pozbawienia wolności. Postanowieniem z dnia 23 lipca 2010 roku został warunkowo przedterminowo zwolniony z odbycia reszty tych kar, których koniec miał przypaść na dzień 15 czerwca 2012 roku. Powodowi wyznaczono okres próby w wymiarze 2 lat, tj. do dnia 23 lipca 2012 roku.

Wykonywanie powyższych kar i korzystanie z przysługującego już środka probacyjnego niejako „zaburzył” powodowi przedmiotowy wyrok łączny, wydany w sprawie II K 269/10. Jego uprawomocnienie się 10 grudnia 2010 roku, na skutek nieskutecznie wywiedzionej apelacji obrońcy powoda, spowodowało, że po stronie powoda została ukształtowana nowa sytuacja prawnokarna, która wpłynęła negatywnie na dalsze korzystanie przez niego z warunkowego przedterminowego zwolnienia. Mimo iż cieszył się z dobrodziejstwa środka probacyjnego, z chwilą uprawomocnienia się wyroku łącznego powstała konieczność powrotu do zakładu karnego.

Aby rozwinąć tę myśl należy poczynić uwagi natury ogólnej. Wyrok łączny to instytucja karnoprocesowa, której zadaniem jest realizacja prawa karnego materialnego w zakresie kary łącznej wobec osoby prawomocnie skazanej wyrokami różnych sądów na kary podlegające połączeniu. Może zostać wydany nawet wówczas, gdy wszystkie z orzeczonych, podlejących połączeniu wyrokami kar, zostały już wykonane (zob. T. Grzegorczyk i J. Tylman, Polskie postępowanie karne, Warszawa 2007, s. 966).

Wyrok łączny w chwili uprawomocnienia się powoduje nową sytuację prawną. Zgodnie z art. 576 § 1 kpk od tego momentu wyroki podlegające połączeniu nie ulegają wykonaniu w zakresie objętym wyrokiem łącznym. Z formalnego punktu widzenia wyrok łączny ma byt samodzielny, jest szczególnym rodzajem wyroku skazującego, nie rozstrzygającego o kwestii winy, o której prawomocnie już orzeczono w podlegających połączeniu wyrokach, lecz tylko o kwestii kary łącznej i stanowi orzeczenie, które podlega wykonaniu (Z. Gostyński (w:) Z. Gostyński (red.), J. Bratoszewski, L. Gardocki, S. M. Przyjemski, R.A. Stefański, S. Zabłocki: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Tom II, Dom Wydawniczy ABC, 1998, teza 2 do art. 569 kpk).

Z momentem wydania prawomocnego wyroku łącznego orzeczone wobec skazanego jednostkowe kary pozbawienia wolności nie podlegają zatem wykonaniu, co powoduje, że nie jest możliwe udzielenie i kontynuowanie warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty tych kar. Postanowienie o warunkowym przedterminowym zwolnieniu z odbycia reszty kar jednostkowych z chwilą uprawomocnienia się wyroku łącznego, właśnie z tego powodu, traci przymiot wykonalności (zob. postanowienie SA w Lublinie, II AKzw 273/2005, LexPolonica nr 1493205).

Toteż z chwilą uprawomocnienia się wyroku łącznego wydanego w sprawie II K 269/10 postanowienie z dnia 23 lipca 2010 roku o warunkowym przedterminowym zwolnieniu z odbycia reszty kary pozbawienia wolności straciło, z powyżej przytoczonych względów, rację bytu. Wyrok łączny stworzył nowy byt prawny i ukształtował na nowo sytuację prawnokarną powoda w zakresie połączonych kar pozbawienia wolności. Zgodnie z treścią tego wyroku powód powinien odbyć karę łączną w wymiarze 4 lat pozbawienia wolności. Sąd procedujący w przedmiocie wydania wyroku łącznego w istocie powinien, z uwagi na treść art. 577 kpk, zamieścić w wyroku okresy, jakie powinny być zaliczone na poczet kary łącznej. Było to tym bardziej potrzebne z uwagi na fakt, że nowy wyrok łączny łączył kary pozbawienia wolności objęte poprzednim wyrokiem łącznym, które powód realnie odbywał.

Mimo niedoskonałości wyroku łącznego z dnia 14 lipca 2010 roku, funkcjonował on w obrocie prawnym. Od dnia 10 grudnia 2010 roku stał się prawomocny, a zatem podlegał wykonaniu. Na podstawie tego wyroku w sposób prawidłowy podjęto więc czynności zmierzające do osadzenia powoda w zakładzie karnym. Nie stało ku temu na przeszkodzie wcześniejsze postanowienie o warunkowym przedterminowym zwolnieniu, bowiem, jak wyżej podkreślono, postanowienie to straciło przymiot wykonalności z chwilą uprawomocnienia się przedmiotowego wyroku łącznego.

W istocie, na poczet kary łącznej 4 lat pozbawienia wolności sąd powinien zaliczyć stosowne okresy pozbawienia wolności, na co zwrócił uwagę Sąd Rejonowy w Sochaczewie w postanowieniu z dnia 30 sierpnia 2011 roku (II K 269/10) oraz Sąd Okręgowy w Płocku z dnia 16 listopada 2011 roku (V Kzw 542/11). Na poczet cytowanej kary powinny być zatem zaliczone okresy: od dnia 23 lutego 2002 do dnia 18 marca 2002 roku, od 9 stycznia 2008 roku do dnia 17 grudnia 2009 roku oraz od dnia 17 grudnia 2009 roku do dnia 23 lipca 2010 roku. Łącznie na poczet tej kary powinien zostać zaliczony okres 2 lat 7 miesięcy i 7 dni. Tym samym powodowi zostałoby do odbycia 1 rok 4 miesiące i 23 dni kary pozbawienia wolności.

Wyliczenie powyższe wskazuje, że również przy prawidłowym zaliczeniu okresów pozbawienia wolności na poczet kary łącznej, powód i tak musiałby stawić się do zakładu karnego, bowiem nie mógłby od razu domagać się warunkowego przedterminowego zwolnienia z kary łącznej orzeczonej wyrokiem łącznym. Jako że do niego stosuje się art. 78 § 2 kk w zw. z art. 64 § 1 kk, można by było warunkowo zwolnić go z reszty kary pozbawienia wolności dopiero po odbyciu 2/3 kary, a więc w tym wypadku po 2 latach i 8 miesiącach pozbawienia wolności. Zaliczono mu tymczasem 2 lata 7 miesięcy i 7 dni. To oznacza, że w momencie uprawomocnienia się wyroku łącznego, przy założeniu, że dokonano w nim od razu prawidłowych zaliczeń na poczet kary, powód musiałby stawić się do zakładu celem odbycia reszty kary. Dopiero po upływie stosownego okresu mógłby ubiegać się o zastosowanie wobec niego wspomnianego środka probacyjnego.

Zresztą wielce prawdopodobne jest, że do zakładu karnego musiałby się stawić także i wówczas, gdyby w momencie uprawomocnienia się wyroku łącznego od razu przysługiwało mu prawo do ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie. Dyrektywa zawarta w art. 576 § 1 kpk, która odnosi się bezpośrednio do wyroków podlegających połączeniu w wyroku łącznym, ale pośrednio również i do orzeczenia o warunkowym przedterminowym zwolnieniu z odbycia reszty kar jednostkowych wymierzonych tymi wyrokami, nie działa ex lege. Określa natomiast podstawę prawną do podejmowania odpowiednich decyzji wykonawczych, również w przedmiocie warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty podlegającej obecnie wykonaniu kary łącznej orzeczonej wyrokiem łącznym. Sytuacja taka dawałaby więc asumpt do rozważenia możliwości wszczęcia z urzędu, przez właściwy miejscowo sąd penitencjarny, postępowania w przedmiocie warunkowego przedterminowego zwolnienia skazanego, jednakże stosowna decyzja musiałaby zapaść przed osadzeniem skazanego w zakładzie karnym (zob. Ibidem, a także postanowienie SA w Krakowie z 22 czerwca 2010 roku, II AKzw 549/2010, LexPolonica nr 2501706).

Reasumując, należy wskazać, że Sąd I instancji błędnie przyjął, że na dzień 23 kwietnia 2011 roku powód nie miał do odbycia żadnej kary pozbawienia wolności, skoro w obrocie prawnym funkcjonował prawomocny wyrok łączny wymierzający powodowi karę łączną 4 lat pozbawienia wolności. Niepoprawna konstatacja Sądu Okręgowego doprowadziła go do błędnego zastosowania norm prawa materialnego.

Należy podzielić stanowisko skarżącego pozwanego, że doszło do naruszenia przez Sąd I instancji art. 24 w zw. z art. 448 kc poprzez przyjęcie, że zostało naruszone dobro osobiste powoda w postaci utraty wolności osobistej i w konsekwencji zasądzenie na jego rzecz zadośćuczynienia w kwocie 7000 złotych.

Jak wyżej wskazano, na dzień 23 kwietnia 2011 roku, czyli na dzień zatrzymania powoda, funkcjonował w obrocie prawnym prawomocny wyrok łączny. Powód, który sam zainicjował wydanie takiego wyroku przez złożenie stosownego wniosku, miał świadomość, że taki wyrok egzystuje. Znał również jego treść. Została złożona przez jego obrońcę, profesjonalistę, apelacja od tego wyroku, która w swych zarzutach nie podnosiła błędnego zaliczenia okresów rzeczywistego pozbawienia wolności powoda na poczet orzeczonej kary łącznej. W efekcie wyrok łączny się uprawomocnił.

Powód, który na dzień uprawomocnienia się wyroku łącznego cieszył się już kilkumiesięcznym pobytem na wolności z racji korzystania z wolnościowego środka probacyjnego, za sprawą tego wyroku łącznego znalazł się w nowej sytuacji prawnokarnej. Nowy wyrok przewidywał bezwzględną karę 4 lat pozbawienia wolności. Nawet po prawidłowym zaliczeniu na poczet tej kary okresu 2 lat 7 miesięcy i 7 dni, do odbycia pozostawał jeszcze 1 rok i niespełna 5 miesięcy kary pozbawienia wolności. Widmo powrotu do zakładu karnego było z pewnością bolesne dla powoda, ale nieodzowne w świetle rozstrzygnięć nowego wyroku łącznego. Stosowne organy podjęły standardowe czynności celem wprowadzenia w życie rozstrzygnięć prawomocnego wyroku łącznego. Podjęto próby wezwania powoda do dobrowolnego stawienia się do zakładu karnego. Były one jednak nieskuteczne, gdyż powód przebywał poza granicami kraju. Polecenie zatrzymania powoda i doprowadzenia go do zakładu karnego było zatem uzasadnione w świetle przepisu art. 79 § 2 kkw. Pozbawienie wolności powoda nie było tym samym bezprawne.

K. H. upatrywał naruszenia również takich dóbr osobistych jak godność, wizerunek, bowiem czynność zatrzymania została podjęta w domu w obecności jego córki, co było dla niego „najboleśniejsze”. Nie negując odczuć powoda w chili zatrzymania jak i potem, należy podnieść, że nie było przeciwwskazań do tego, aby zatrzymanie nastąpiło właśnie w miejscu zamieszkania powoda, skoro właściwe organy posiadły wiadomość, że skazany, przebywający dotąd zagranicą, tam się znajduje. W domu natomiast są zazwyczaj obecni i inni członkowie rodziny. Sam powód wykazał się tutaj brakiem dbałości o swoje interesy, bowiem wiedział, że przeciwko niemu został wydany prawomocny wyrok łączny opiewający na bezwzględną karę 4 lat pozbawienia wolności i że zgodnie z procedurą karną zostanie on wprowadzony do wykonania. Powód powinien więc liczyć się z tym, że w przypadku powrotu do kraju zostanie zatrzymany celem osadzenia w zakładzie karnym. Jak wyżej wskazano, również przy prawidłowym zaliczeniu okresów pozbawienia wolności na poczet kary łącznej, K. H. musiałby zostać pozbawiony wolności, a zatem również byłby wzywany do stawienia się do zakładu karnego. Także i w tym wypadku zostałby wprowadzony tryb przymusowego doprowadzenia go do zakładu karnego w przypadku bezskuteczności wcześniejszych wezwań (zob. art. 79 § 2 kkw).

W ocenie Sąd Apelacyjnego działania polegające na zatrzymaniu i osadzeniu w zakładzie karnym powoda nie były więc bezprawne, a przez to nie można mówić, iż doszło do naruszenia dobra osobistego w postaci pozbawienia wolności, naruszenia godności osobistej, czy wizerunku. K. H. nie wskazywał na naruszenie innych dóbr osobistych.

Skoro nie można mówić o naruszeniu dóbr osobistych, nie można orzekać wobec powoda o zadośćuczynieniu w oparciu o art. 24 § 1 kc w zw. z art. 448 kc. To wskazuje, że Sąd I instancji nieprawidłowo zastosował tenże przepis i niezasadnie przyznał K. H. zadośćuczynienie w kwocie 7000 złotych.

Z takich samych względów niewłaściwe zastosowanie dotyczyło także art. 24 § 2 kc w zw. z art. 417 § 1 kc, stąd niezasadne było zasądzenie na rzecz powoda kwoty 19 823 złotych tytułem odszkodowania. Sąd Okręgowy dodatkowo błędnie uznał, że zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności pozwanego Skarbu Państwa, o których mowa w art. 417 § 1 kc.

Należy tymczasem wskazać, że na gruncie art. 417 § 1 kc do powstania zobowiązaniowego stosunku odszkodowawczego mogą prowadzić wyłącznie niezgodne z prawem działania lub zaniechania. Owa bezprawność musi być natomiast ustalana na postawie norm regulujących dany stosunek publicznoprawny. Charakter norm regulujących oznaczone stosunki publicznoprawne oraz nakładających na organy władzy publicznej obowiązki określonego działania lub zaniechania przesądzał będzie o istnieniu lub nieistnieniu bezprawności w danym stosunku. Zasadniczym kryterium bezprawności będą zatem konkretne normy prawne (zob. Kodeks Cywilny. Komentarz, pod red. E. Gniewka i P. Machnikowskiego, 2013, punkt V do art. 417 kc).

Organy zatrzymujące powoda w celu doprowadzenia go do zakładu karnego działały w ramach norm prawnych, określonych w art. 79 kkw. Ich działania nie wychodzą poza granice tego unormowania. Źródłem podjęcia tych czynności był natomiast prawomocny wyrok karny łączny. Był on wprawdzie do momentu prawomocnego sprostowania wadliwy, ale jednak obowiązywał. Powód miał możliwość zainicjowania jego kontroli instancyjnej, z czego skorzystał, choć nieskutecznie. W oparciu zatem o art. 417 § 1 kc nie sposób mówić, iż doszło w dniu 23 kwietnia 2011 roku do niezgodnego z prawem zatrzymania i osadzenia powoda w zakładzie karnym.

Ramy niniejszego postępowania zakreślone przez żądanie powoda, który żądanie odszkodowania i zadośćuczynienia uzasadnia bezpodstawnym zatrzymaniem i osadzeniem w zakładzie karnym nie pozwalają nie rozważanie przesłanek z art. 417 (1) § 2 kc. Zresztą, żądania naprawienia szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia można żądać, co do zasady, po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu jego niezgodności z prawem.

Z tych wszystkich względów apelacja pozwanego skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem powództwa w całości, o czym Sąd Apelacyjny orzekł w puncie 1. wyroku na podstawie art. 386 § 1 kpc.

Z uwagi na poczynione rozważania zarzuty apelacji powoda dotyczące punktu 2. wyroku Sądu Okręgowego nie mogły zostać uwzględnione, co skutkowało oddaleniem apelacji w tym zakresie, o czym Sąd Apelacyjny orzekł w punkcie 3. wyroku na podstawie art. 385 kpc.

Z kolei apelacja powoda co do punktu 3. wyroku Sądu Okręgowego podlegała odrzuceniu. Powód nie miał interesu prawnego w zaskarżeniu rozstrzygnięcia o ponoszeniu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej mu z urzędu, bowiem sąd tymi kosztami nie obciążył powoda. Koszty te zostały przyznane ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Płocku. Jeśli natomiast pełnomocnik powoda miał zastrzeżenia co do wysokości przyznanych na jego rzecz kosztów pomocy prawnej powinien we własnym imieniu wywieść zażalenie. Apelacja powoda jawi się natomiast jako niedopuszczalna w tym względzie, stąd na podstawie art. 373 kpc podlegała odrzuceniu, o czym Sąd Apelacyjny orzekł w punkcie 2. wyroku.

Mając na uwadze wynik postępowania apelacyjnego, powód zgodnie z art. 98 § 1 kpc, winien ponosić koszty tejże instancji. Jednakże ze względu na szczególne położenie osobiste i zarobkowe powoda, jak również charakter wysuniętych przez niego żądań, Sąd Apelacyjny zastosował art. 102 kpc i nie obciążał powoda kosztami postępowania apelacyjnego, o czym orzekł w punkcie 4. wyroku.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi w postępowaniu apelacyjnym Sąd orzekł w oparciu o § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2012 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.