Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lipca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 lipca 2013 r. w Katowicach

sprawy z odwołania A. S. (A. S. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych

na skutek apelacji ubezpieczonego A. S.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Częstochowie

z dnia 29 sierpnia 2012 r. sygn. akt IV U 810/12

oddala apelację.

/-/ SSA J. Ansion /-/ SSA E. Piotrowska /-/ SSA M. Małek-Bujak

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 2052/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 29.08.2012r. w sprawie IV U 810/12 Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie oddalił odwołanie A. S. od decyzji ZUS Oddział w C. z dnia 30.03.2012r.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd I instancji podał, że zaskarżoną decyzją organ rentowy odmówił ubezpieczonemu przyznania prawa do emerytury w wieku obniżonym
z uwagi na pracę w szczególnych warunkach, gdyż nie spełnia przesłanek z art. 184 ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Organ rentowy nie zaliczył ubezpieczonemu do pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia w Zakładach (...) w M. na stanowisku ślusarza od 5.06.1989r. do 22.10.1989r., w (...) Zakładach (...) na stanowisku ślusarza od 3.11.1971r. do 31.03.1978r. oraz w (...) Zakładach (...) na stanowisku ślusarza.

Ubezpieczony w odwołaniu domagał się zmiany decyzji i przyznania świadczenia wskazując, że w Zakładach (...) pracował na stanowisku ślusarza urządzeń dźwigowo-remontowych i pracę te wykonywał na wydziałach produkcyjnych, na wysokości w pełnym wymiarze czasu pracy. W zakładach (...) natomiast pracował na stanowisku mechanika i ślusarza wózków akumulatorowych. Praca odbywała się w warsztacie przy naprawie tychże wózków i ładowaniu akumulatorów. Wskazywał, że w miejscu tym unosiły się opary kwasu wydzielające się podczas ładowania akumulatorów.

Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczony, ur. (...), jest uprawniony do pobierania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy (wcześniej renty inwalidzkiej III grupy) od 5.03.1994r. na stałe. W dniu 14.03.2012r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Na dzień 1.01.1999r. staż ubezpieczonego wynosił 27 lat i 14 dni okresów składkowych i 9 miesięcy i 27 dni okresów nieskładkowych i zdaniem organu rentowego
w ogóle nie posiadał okresów pracy w warunkach szczególnych. Pozostałe przesłanki
z art. 184 ustawy o FUS odwołujący spełniał.

W (...) Zakładach (...) ubezpieczony pracował od
5 kwietnia 1968r. Początkowo pracował na stanowisku mechanika wózków akumulatorowych i pracę wykonywał do 12 października 1969r. Następnie od 13 października 1969r. odbywał zasadniczą służbę wojskową. Po jej odbyciu do pracy powrócił od 3 listopada 1971r. na stanowisko ślusarza samochodowego. Pracę wykonywał do 31 marca 1978r., po czym wypowiedział stosunek pracy. Ponownie został zatrudniony od 23 października 1989r. jako ślusarz naprawy wózków i pracę wykonywał do 28 lipca 1990r. Z kolei w okresie od
5 listopada 1990r. do 2 grudnia 1990r. pracował na stanowisku ślusarza samochodowego.
We wszystkich powyższych okresach pracy ubezpieczony zajmował się naprawą wózków akumulatorowych od strony mechanicznej. Pracę wykonywał w warsztacie, gdzie pracowali ponadto elektrycy. Praca odbywała się w systemie 3-zmianowym i na każdej zmianie pracę wykonywał jeden elektryk i jeden mechanik. Wózków akumulatorowych pracodawca wnioskodawcy posiadał około 40 i średnio kilka w ciągu dnia pracy ulegało awariom.
Do obowiązków odwołującego należała wymiana kolumny kierowniczej, resorów, tylnego mostu, kół, łożysk, oleju. Prace te, poza wymianą oleju, nie odbywały się w kanale remontowym. Większość napraw odbywała się w warsztacie, ale część napraw odbywała się na halach produkcyjnych, np. gdy przebiciu uległo koło. Praca na hali produkcyjnej nie przekraczała jednak w ciągu dnia pracy pół godziny. Odwołujący wykonywał ponadto czasem czynności pomocnicze przy ładowaniu akumulatorów przez elektryków, pomagając przy dźwiganiu balonu z elektrolitem. Akumulatorownia znajdowała się w odrębnym od warsztatu pomieszczeniu. Na zmianie ładowało się 20 wózków i codziennie akumulatory uzupełniane były wodą destylowaną. Elektrolitem zalewane były natomiast nowe akumulatory.

W okresie od 3 kwietnia 1978r. do 31 maja 1989r. ubezpieczony był zatrudniony
w (...) Zakładach (...) w M. na stanowisku ślusarza dźwigowego w Warsztacie Elektrycznym.

Sąd I instancji ustalił stan faktyczny w oparciu o:

- akta rentowe, akta osobowe z (...) Zakładów (...)
w M., zeznania świadków: R. M. k.23-23v, B. M. k.23v., J. S. k.23v.-24 oraz wyjaśnienia ubezpieczonego słuchanego w charakterze strony k.24.

Powołując się na przepisy art.184 i art.32 ust.4 ustawy Sąd I instancji stwierdził,
że rozporządzenie Rady Ministrów z 7.02.1983r. stosuje się do pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, zwanych dalej „wykazami”. Właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalali
w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B (§ 1 ust.2). Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych
w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy tej stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust.2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 wyżej powołanego rozporządzenia).

Przepisy § 1 ust.2 i 3 rozporządzenia, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, nie należą do „przepisów dotychczasowych”, bowiem nie normują materii wskazanej w art.32 ust.4 powołanej ustawy, czyli nie określają ani wieku emerytalnego, ani rodzajów i stanowisk pracy, ani warunków przechodzenia na emeryturę. Stanowisko Sądu Najwyższego znalazło również potwierdzenie w uzasadnieniu powołanego przez Sąd Okręgowy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 czerwca 2004 roku.

Sąd I instancji podał, że w niniejszej sprawie spornym jest czy na dzień 1 stycznia 1999r. ubezpieczony przepracował 15 lat w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony domagał się uwzględnienia do stażu, pracy w warunkach szczególnych
w (...) Zakładach (...) w M. oraz w (...) Zakładach (...).

Organ rentowy odmówił jednak zaliczenia okresów zatrudnienia u powyższych pracodawców, z uwagi na niezgodność zajmowanych stanowisk z wykazem resortowym.

Okresy pracy w warunkach szczególnych, wskazane w powołanym wyżej rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach, mogą być wykazywane przez zainteresowanego, przed Sądem wszelkimi środkami dowodowymi, a przewidzianymi przez Kodeks postępowania cywilnego, a w szczególności dokumentami z osobowych akt pracowniczych, zeznaniami świadków, przesłuchaniem stron. Przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków przed organem rentowym nie jest dopuszczalne (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1985r. - III UZP 5/85 LEX nr 14635, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984r. - III UZP 48/84 LEX nr 14630, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984r. - III UZP 6/84 LEX nr 14625).

W obecnym stanie prawnym zarządzenia resortowe, zawierające uściślenia dokonane w innym okresie przez właściwych ministrów, polegające na ustaleniu wykazów stanowisk, powołane w świadectwach wykonywania prac w warunkach szczególnych zakwestionowanych przez organ rentowy nie mają wartości normatywnych, lecz jedynie informacyjną. „W państwie prawnym nie jest dopuszczalne zamieszczanie w rozporządzeniu jako akcie wykonawczym upoważnienia do podejmowania określonych działań przez inny podmiot i wyposażanie go w kompetencje wykonawcze. W świetle Konstytucji z 1997r. rozporządzenie jako akt wykonawczy oparty na ustawie nie może zawierać subdelegacji.

W konsekwencji, przedmiotem wykładni są wyłącznie przepisy ustawy i wydane na jej podstawie akty wykonawcze (…). W rezultacie zatem o spełnieniu przesłanki „praca
w szczególnych warunkach” przesądza wykonywanie pracy wymienionej w załącznikach „A” i „B” do rozporządzenia z 7.II.1983r., które stanowią integralną część rozporządzenia jako aktu wykonawczego, niezależnie od tego, w jakim zakładzie praca taka była (lub jest) wykonywana” (por. glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 1999r. III RN 25/99
T. Binczyckiej-Majewskiej OSP 2002/4/48 t.2).

Tym niemniej Sąd zważył, że opierając się także na zeznaniach zgłoszonych świadków, brak jest podstaw do uznania, iż odwołujący pracował w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez wymagany okres 15 lat.

Z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika, że praca ubezpieczonego
w (...) Zakładach (...) nie odbywała się stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych, który to rodzaj pracy wymieniony jest w dziale XIV poz.16 załącznika do rozporządzenia
z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983r. Nr 8, poz.43
ze zm.). Z wyjaśnień samego ubezpieczonego wynika, że w kanałach odbywała się wyłącznie wymiana oleju. W zakres jego obowiązków wchodziło jednak dużo więcej czynności naprawczych, które nie były wykonywane w kanałach. Nie można również uznać,
iż wykonywał on pracę polegającą na bieżącej konserwacji urządzeń na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie (dział XIV, poz.25), bowiem jak wynika z zeznań świadków na hali produkcyjnej odbywała się jedynie wymiana koła. Świadek R. M. wskazał szczegółowo, że praca na hali produkcyjnej nie zajmowała więcej niż pół godziny w ciągu dnia. Brak jest również podstaw do uznania, że odwołujący wykonywał pracę w akumulatorowniach polegającą na opróżnianiu, oczyszczaniu i wymianie stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych (Dział XIV, poz.13). Ubezpieczony zasadniczo wykonywał bowiem pracę w swoim warsztacie, który znajdował się w odrębnym od akumulatorowi pomieszczeniu. Ponadto nie zajmował się on pracami wymienionymi w rozporządzeniu, ale czynnościami pomocniczymi przy tych pracach. Ponadto jak wynika z zeznań R. M. pomoc ta udzielana była czasami. Zauważyć przy tym wypada, iż jak wynika z zeznań świadka B. M., napełnianie elektrolitem miało miejsce tylko w przypadku nowych akumulatorów. Natomiast codziennie odbywało się uzupełnienie wody destylowanej w akumulatorach, czyli pracy innej niż wymienione w rozporządzeniu opróżnianie, oczyszczanie i wymiana stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych. Niewątpliwie w okresie zatrudnienia w (...) Zakładach (...) ubezpieczony nie pracował w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Nieuwzględnienie tego okresu powoduje, iż ubezpieczony nie wykaże 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Nawet bowiem uwzględnienie w całości okresu pracy w (...) Zakładach (...) w M. od 3 kwietnia 1978r. do
31 maja 1989r. pozwoli mu na uwzględnienie niespełna 11 lat i 2 miesięcy. Sytuacji tej nie zmieniłoby nawet uwzględnienie okresu pracy w Zakładach (...) w M. od 5 czerwca 1989r. do 22 października 1989r. (którego uwzględnienia
w postępowania sądowym nie domagał się ubezpieczony).

Sąd I instancji podkreślił, że w sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego, jej treść wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999r., sygn. II UZ 52/99, OSNP 2000/15/601).

Istota decyzji organu rentowego polega na rozstrzygnięciu o prawie do konkretnego świadczenia (lub o jego wysokości) jako całości, a nie o poszczególnych elementach składających się na to prawo. Sąd stwierdzający spełnienie przez ubezpieczonego jednego lub więcej warunków powstania prawa do świadczenia, nie może ustalić tego w sentencji wyroku, przy jednoczesnym oddaleniu odwołania ubezpieczonego od niekorzystnej dla niego decyzji organu rentowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2000r., sygn. akt II UKN 147/00, OSNP 2002/16/389).

W związku z powyższym Sąd nie przeprowadzał szczegółowego postępowania dowodowego w celu ustalenia charakteru pracy ubezpieczonego w okresie od 3 kwietnia 1978r. do 31 maja 1989r. w (...) Zakładach (...) w M..

Apelację od powyższego wyroku złożył ubezpieczony nie precyzując zarzutów
i wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie prawa do emerytury względnie
o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W uzasadnieniu apelacji ubezpieczony podniósł, że wszystkie prace przy naprawie wózków akumulatorowych wykonywał na hali wózków, zaś tylko niektóre prace naprawcze wykonywał w warsztacie, który znajdował się na tej hali i na tejże hali znajdowały się stanowiska pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony powołał się na okoliczność,
że świadkowie, którzy wspólnie z nim pracowali w tych zakładach mają prawo do emerytur.

Ubezpieczony podniósł także, że wszystkie prace odbywały się w systemie 3 zmianowym po 8 godzin dziennie w hali wózków akumulatorowych, gdzie była bezpośrednia styczność
z ołowiem i kwasem, a prace naprawcze wykonywał podczas ładowania akumulatorów
w oparach kwasu, czego Sąd I instancji nie wziął pod uwagę. Ubezpieczony zarzucił, że Sąd nie odniósł się do jego pracy w (...) Zakładach (...), na suwnicach,
na wysokości i w wysokiej temperaturze.

Sąd Apelacyjny, po rozpoznaniu sprawy, zważył co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie podlega uwzględnieniu.

Sąd I instancji przeprowadził bowiem prawidłowe i staranne postępowanie dowodowe, a ocena zebranego materiału jest trafna, nie budzi wątpliwości, toteż Sąd Apelacyjny w pełni ją podziela i przyjmuje za swoją.

Sąd I instancji prawidłowo również powołał, mające w sprawie zastosowanie, przepisy art.184 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. nr 162 poz. 1118 ze zm.) w związku z § 2 i §4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8/43) ustalając spełnienie przesłanki co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych na stanowiskach wymienionych w Wykazie A załącznika do powołanego rozporządzenia Rady Ministrów do dnia 1.01.1999r. Zastosowanie przepisów resortowych, jak słusznie zauważył Sąd I instancji, jest uprawnione tylko wówczas, gdy powołane tam stanowiska pracy w warunkach szczególnych można odnieść do konkretnych stanowisk
w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983r.

Wbrew twierdzeniu apelacji, Sąd I instancji odniósł się w uzasadnieniu do pracy ubezpieczonego w (...) Zakładach (...) stwierdzając jednak, że nawet uznanie całego okresu pracy w tych zakładach, jako pracy w warunkach szczególnych, nie wystarczyłoby do spełnienia przesłanki 15 lat takiej pracy. Sąd ustosunkował się również do okresu pracy w Zakładach (...) w okresie niespełna 5 miesięcy 1989r., która to praca nie uzupełniłaby okresu pracy w warunkach szczególnych w zakładach papierniczych do wymaganych 15 lat.

Aby w pełni ocenić trafność rozstrzygnięcia Sądu należy dokonać analizy stanowisk pracy w warunkach szczególnych wymienionych w wykazie A Dziale III (w hutnictwie
i przemyśle metalowym) załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983r. powołanego wyżej. W dziale III nie występuje stanowisko ślusarza bądź mechanika wózków akumulatorowych, zaś w dziale XIV (prace różne) pod poz. 13 wymienione są „prace
w akumulatorowniach: opróżnianie, oczyszczanie i wymiana stężonego kwasu siarkowego
i płyt ołowianych”. Praca przy wszelkich mechanicznych i ślusarskich naprawach wózków akumulatorowych nie może zostać zakwalifikowana pod tą pozycją, nawet, jeśli była wykonywana w sąsiedztwie tych prac w warunkach szczególnych. Przepisy rozporządzenia wymieniają bowiem ściśle określone stanowiska pracy i wykonywane czynności, które nie mogą być świadczone sporadycznie i pomocniczo, lecz muszą stanowić istotę pracy
w pełnym wymiarze czasu dla danego stanowiska. W opisie czynności ubezpieczonego natomiast bardzo precyzyjne zeznania złożyli świadkowie, szczególnie św. R. M. (23 a.s.). Również poz. 25 Działu XIV nie ma zastosowania do pracy wykonywanej przez ubezpieczonego, gdyż wózki akumulatorowe nie stanowią „agregatów
i urządzeń” na oddziałach będących w ruchu, a tylko pełnią pomocniczą rolę wewnętrznego transportu.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny uznał, że zaskarżony wyrok jest zgodny ze stanem faktycznym i prawnym niniejszej sprawy, zaś apelacja nie zawiera uzasadnionych zarzutów, dlatego orzekł jak w sentencji na mocy art. 385 kpc.

/-/ SSA J. Ansion /-/ SSA E. Piotrowska /-/ SSA M. Małek-Bujak

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM