Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 sierpnia 2013 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSR del. Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 22 sierpnia 2013 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę

na skutek odwołania J. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 21 lutego 2013 r. sygn. (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt V U 400/13

UZASADNIENIE

Wnioskodawca J. K.wystąpił w dniu 31 stycznia 2013 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.z wnioskiem o przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury przewidzianej dla pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze lub w szczególnych warunkach.

Decyzją z dnia 21 lutego 2013r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury, podnosząc iż nie udowodnił wymaganych przepisami 15 lat pracy w warunkach szczególnych. ZUS nie zaliczył wnioskodawcy do pracy w szczególnych warunkach okresu od dnia 1 lipca 1971r. do 10 lipca 1974r. w K. R.w G.z uwagi na nie przedstawienie przez wnioskodawcę dowodów na wykonywanie pracy w szczególnych warunkach oraz okresu od dnia 1 czerwca 1990r. do dnia 31 stycznia 1998r., gdyż wnioskodawca wykonywał pracę na podstawie umowy agencyjnej, a nie umowy o pracę.

W odwołaniu wniesionym od powyższej decyzji w dniu 5 marca 2013r. J. K. wniósł o jej zmianę i przyznanie mu prawa do emerytury.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca J. K., urodzony w dniu (...), pobierający rentę, na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymował się okresem ubezpieczenia w rozmiarze 25 lat, w tym stażem pracy w szczególnych warunkach wynoszącym 5 lat 7 miesięcy i 22 dni ( okres od 10 października 1984r. do 31 maja 1990r. ). Wnioskodawca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego (okoliczność bezsporna).

W okresie od dnia 1 lipca 1971r. do 10 lipca 1974r. J. K.był zatrudniony K. R. w G..

(dowód: oświadczenie z dnia 17 maja 2004r. – k.15 akt rentowych)

Od dnia 1 czerwca 1990r. do 31 stycznia 1998r. J. K. świadczył usługi agencyjne na rzecz Lasów Państwowych Nadleśnictwa P.. Wnioskodawca wydzierżawiał od Nadleśnictwa P. ciągnik, którym wykonywał usługi jako kierowca na rzecz Nadleśnictwa.

( dowód: świadectwo pracy z dnia 20 lutego 1998r. – k. 23 akt rentowych, zaświadczenie z dnia 27 kwietnia 2004r. – k. 27 akt rentowych, zaświadczenie z dnia 30 grudnia 2003r. – k. 29 akt rentowych, świadectwo z dnia 15 stycznia 2013r. – k. 5 akt emerytalnych)

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Odwołanie nie jest uzasadnione.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2).

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało zatem rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem.

Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2.  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

W przedmiotowej sprawie kwestią sporną między stronami było to, czy wnioskodawca posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości – wnioskodawca ma wymagany okres zatrudnienia, to jest 25 lat, ukończył 60 lat i nie pozostaje w stosunku pracy.

Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

Prawidłowe rozumienie pojęcia pracy w szczególnych warunkach nie jest możliwe bez wnikliwej analizy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z § 1 rozporządzenie stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, zwanych dalej "wykazami". W myśl § 2 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracowniczym.

Stosownie do art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowę o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. A contr ario osoba zatrudniona na innej podstawie prawnej niż wskazana w &2 k.p. nie jest pracownikiem. A zatem nie jest pracownikiem osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło, umowy agencyjnej oraz umowy o pracę nakładczą. Pracownikami nie są również członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych. Pracownikiem jest strona stosunku pracy.

Z zestawienia § 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w zw. z art. 2 k.p. wynika, że określone w nich świadczenia przysługują tylko pracownikom zatrudnionym na podstawie: umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy przy pracach (na stanowiskach pracy) wskazanych w załączniku do tego aktu.

Takie też stanowisko zostało wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 maja 1986 r. II UR 6/86, w którym stwierdzono, że świadczenia z tytułu pracy w szczególnych warunkach przysługują tylko pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę i wykonującym stale oraz w pełnym wymiarze czasu prace określone przepisami ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Z rozważanym zagadnieniem wiąże się również uchwała Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 1986 r. III UZP 20/85, w której stwierdzono, że przepisy ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, normujące świadczenia dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nie mają zastosowania do osób wykonujących prace nakładcze.

Z kolei w uchwale z dnia 22 sierpnia 1986, III UZP 31/86 Sąd Najwyższy stwierdził, że okres wykonywania rzemiosła nie podlega wliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach, wymaganego do przyznania wzrostu emerytury z tytułu takiej pracy.

Natomiast w wyroku z dnia 12 lutego 2004r. w sprawie II UK 246/03 Sąd Najwyższy podniósł, że okres wykonywania czynności na podstawie umowy agencyjnej, mimo że objęty ubezpieczeniem, nie jest wliczany do okresu pracy w szczególnych warunkach, od osiągnięcia którego uzależnione jest uprawnienie do wcześniejszej emerytury.

W będącej przedmiotem osądu sprawie, fakt zatrudnienia wnioskodawcy w spornym okresie od 1 czerwca 1990r. do dnia 31 stycznia 1998r. na podstawie umowy agencyjnej był bezsporny między stronami. Fakt ten potwierdzają zgromadzone w aktach ZUS dokumenty w postaci świadectwa pracy z dnia z dnia 20 lutego 1998r., zaświadczenia z dnia 27 kwietnia 2004r., zaświadczenia z dnia 30 grudnia 2003r. Również wnioskodawca - składając przed Sądem wyjaśnienia – nie kwestionował faktu, iż był agentem, wręcz przeciwnie sam przyznał tę okoliczność. Stosunek prawny łączący ubezpieczonego z Nadleśnictwem P. w spornym okresie należy zatem rozpatrywać w aspekcie umowy agencyjnej, a nie umowy o pracę.

Nie zmienia tej okoliczności wystawienie ubezpieczonemu przez Nadleśnictwo P. świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 15 stycznia 2013r., potwierdzającego, że w całym okresie od dnia 10 października 1984r. do 31 stycznia 1998r. J. K. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace na stanowisku kierowcy ciągnika, który to okres zalicza się do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. (Dz. U z 1983r. nr 8 , poz. 43) – wykaz A dział VIII poz. 3.

Świadectwo pracy nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 k.p.c., nie korzysta zatem z domniemania prawdziwości i autentyczności, a li tylko dokumentem prywatnym i jako taki stanowi jedynie dowód tego, że osoba która je podpisała złożyła oświadczenie w nim zawarte (art. 245 k.p.c. ). Świadectwo pracy samo przez się nie tworzy zatem praw podmiotowych ani ich nie pozbawia. A zatem fakt wystawienia przez pracodawcę wnioskodawcy świadectwa pracy w szczególnych warunkach, które uwzględnia sporny okres, nie oznacza, że wnioskodawca taką pracę w istocie wykonywał. Wobec zakwestionowania prawdziwości świadectwa pracy w tym aspekcie przez organ rentowy, ciężar wykazania tej okoliczności spoczywał na wnioskodawcy, który jednak nie podjął żadnej inicjatywy dowodowej w tym zakresie.

O tym, czy praca jest wykonywana w szczególnych warunkach nie decyduje li tylko rodzaj wykonywanej pracy – jak chce skarżący - ale także stosunek prawny, w ramach którego ta praca jest świadczona. Mimo zatem, że wnioskodawca w całym okresie od 10 października 1984r. do 1 stycznia 1998r. – jak wynika ze świadectwa pracy - pracował jako kierowca ciągnika, tylko okres jego pracy w ramach pracowniczego stosunku pracy od dnia 10 października 1984r. do 31 maja 1990r. podlega zaliczeniu do pracy w szczególnych warunkach. Świadczenie usług jako kierowca ciągnika w okresie od dnia 1 czerwca 1990r. do 1 stycznia 1998r. jako wykonywane w ramach umowy cywilnoprawnej – umowy agencyjnej, nie podlega zaliczeniu do pracy w szczególnych warunkach na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.). Jak sama bowiem nazwa wskazuje rozporządzenie to ma wyłącznie zastosowanie do pracowników, a wnioskodawca w spornym okresie nie był pracownikiem tylko agentem. Osoby świadczące pracę na podstawie umowy agencyjnej (umowy zlecenia) nie mogą być utożsamione z pracownikami w rozumieniu przepisów kodeksu pracy.

Według orzecznictwa Sądu Najwyższego, przy ocenie charakteru stosunku prawnego łączącego strony należy uwzględniać specyfikę funkcjonowania podmiotu zatrudniającego, przy czym nazwa umowy (umowa agencyjna) i odwołanie się w jej treści do przepisów Kodeksu cywilnego przemawia przeciwko zakwalifikowaniu jej jako umowy o pracę. Nawet określenie w umowie czynności z zastrzeżeniem ich osobistego wykonywania w określonych dniach i godzinach nie przesądza o nawiązaniu stosunku pracy, ponieważ takie elementy występują też w stosunkach cywilnoprawnych (por. wyrok z dnia 6.10.1998 r., I PKN 389/98 - OSNAPiUS 1999 nr 22, poz. 718, a także wyrok z dnia 15.10.1999 r., I PKN 307/99, OSNAPiUS 2001 nr 7, poz. 214).

Wnioskodawca w niniejszej sprawie, jak już wyżej zaznaczono, nie kwestionował charakteru swojego zatrudnienia w Nadleśnictwie P.. Przyznał bowiem , iż w spornym okresie był zatrudniony na podstawie umowy agencyjnej, a nie na podstawie umowy o pracę. Wyjaśnił, że na rzecz Nadleśnictwa P. wykonywał osobiście usługi wydzierżawionym przez siebie ciągnikiem jako kierowca. Pracowniczy stosunek pracy łączył ubezpieczonego z Nadleśnictwem P. tylko w okresie od 10 października 1984r. do 31 maja 1990r. i okres ten został zaliczony wnioskodawcy do stażu pracy w szczególnych warunkach przez organ rentowy. Od dnia 1 czerwca 1990r. charakter wykonywanej przez wnioskodawcę pracy na rzecz Nadleśnictwa P. uległ diametralnej zmianie. Praca wykonywana przez ubezpieczonego nie podlegała już bowiem reżimowi prawno pracowniczemu, a reżimowi cywilnoprawnemu. Umowa agencyjna należy do grupy umów cywilnoprawnych. W praktyce wspólnym mianem tych umów obejmuje się zarówno umowy agencyjne uregulowane w kodeksie cywilnym (art. 758-764 k.c.), jak i umowy na warunkach zlecenia (art. 734-751 k.c.).

Biorąc zatem pod uwagę, że J. K. w spornym okresie od 1 czerwca 1990r. do 31 stycznia 1998r. świadczył usługi agencyjne na rzecz Nadleśnictwa P., a wykonywanie czynności na podstawie cywilnoprawnej umowy agencyjnej, nie jest zatrudnieniem w ramach stosunku pracy, okresu takiej działalności nie można zaliczyć do pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.

Określenie warunków w jakich ta praca była świadczona przez wnioskodawcę jest tu bez znaczenia, gdyż z uwagi na świadczenie jej poza pracowniczym stosunkiem pracy, jej wykonywanie nie może być uznane za pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Wnioskodawca nie udowodnił również szczególnego charakteru wykonywanej pracy w okresie zatrudnienia w K. R.w G.od dnia 1 lipca 1971r. do 10 lipca 1974r. Na okoliczność swojego zatrudnienia przedstawił jedynie oświadczenie K. R.w G.z dnia 17 maja 2004r. potwierdzające fakt jego zatrudnienia w spornym okresie. Z oświadczenia tego nie wynika w jakim charakterze wnioskodawca pracował, ani co należało do jego stałych obowiązków. Co więcej z oświadczenia tego nie wynika nawet, czy ubezpieczony był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy. Na rozprawie wnioskodawca wyjaśnił, że w K. R. pracował jako kierowca ciągnika. Jego wyjaśnienia, jako nie poparte żadnymi dowodami, należy uznać za gołosłowne. Wnioskodawca pomimo spoczywającego na nim ciężaru dowodu, o czym został pouczony zarządzeniem Przewodniczącego z dnia 17 czerwca 2012r., doręczonym mu w dniu 21 czerwca 2013r. zobowiązującym go do wskazania miejsca przechowywania akt osobowych oraz do złożenia wniosków dowodowych w sprawie - świadków mogących potwierdzić charakter zatrudnienia, nie wywiązał się z tego obowiązku.

Na marginesie należy dodać, że nawet gdyby wnioskodawca wykazał świadczenie pracy w szczególnych warunkach w okresie od dnia 1 lipca 1971r. do 10 lipca 1974r., to wobec cywilnoprawnego zatrudnienia w okresie od 1 czerwca 1990r. do dnia 1 stycznia 1998r. i tak nie legitymowałby się 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych.

Mając zatem na względzie, iż w toku procesu wnioskodawca nie wykazał, aby spełnił przesłankę wykonywania pracy w warunkach szczególnych w ilości co najmniej 15 lat, Sąd Okręgowy uznał, iż nie spełnił on wymaganych prawem warunków do uzyskania prawa do emerytury, zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.