Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 października 2014 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach Wydział II Cywilny Ośrodek (...) w R.

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Jarosław Klon

Protokolant: Bogumiła Brzezinka

po rozpoznaniu w dniu 8 października 2014 roku w Rybniku

sprawy z powództwa T. P.

przeciwko Miastu J.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

1)  pozbawia w części, co do kwoty 258 361,78 złotych (dwieście pięćdziesiąt tysięcy osiem tysięcy trzysta sześćdziesiąt jeden złotych 78/100) wraz z odsetkami ustawowymi, wykonalności tytuł wykonawczy a to nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym w dniu 10 stycznia 2003 roku przez Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek (...) w R. w sprawie II Nc 2/03 zaopatrzony w klauzulę wykonalności w dniu 12 maja 2008 roku w zakresie dotyczącym T. P. jako małżonki dłużnika M. P., nadanej postanowieniem tegoż Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodek (...) w R. z dnia 5 lutego 2008 roku w sprawie o sygnaturze akt II Co 32/07,

2)  zasądza od pozwanego Miasta J. na rzecz powódki T. P. kwotę 20 136 złotych (dwadzieścia tysięcy sto trzydzieści sześć złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

UZASADNIENIE

W pozwie przeciwko Miastu J. powódka T. P. domagała się:

1)  pozbawienia w części, co do kwoty 258 361,78 złotych wraz z odsetkami ustawowymi wykonalności tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodek (...) w R. z dnia 10 stycznia 2003 roku sygnatura akt II Nc 2/03/3 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 12 maja 2008 roku w zakresie dotyczącym T. P. małżonki dłużnika M. P., nadaną postanowieniem tegoż sądu z dnia 5 lutego 2008 roku sygnatura akt II Co 32/07,

2)  zasądzenia od pozwanego na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W motywach swego żądania podniosła, iż nakaz zapłaty został wydany przeciwko jej byłemu mężowi M. P.. Egzekucja zasądzonej kwoty okazała się bezskuteczne i w tej sytuacji wierzyciel wystąpił o nadanie klauzuli wykonalności co do małżonka dłużnika T. P., co stało się na podstawie postanowienia Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodek (...) w R. z dnia 5 lutego 2008 roku. Jednak już w toku tego postępowania T. P. podnosiła, iż od 29 października 2003 roku jest w separacji z M. P.. Natomiast postanowienie sądu zostało wydane bez zaznaczenia, iż odpowiedzialność T. P. zostaje ograniczona do majątku objętego wspólnością ustawową. Ponieważ jednak T. P. wyrażała zgodę na treść wniosku wierzyciela, przeto żadna ze stron nie zwróciła uwagi na fakt, iż w treści wydanego postanowienia brak było zapisu co do ograniczenia odpowiedzialności małżonka dłużnika do majątku objętego wspólnością ustawową małżeńską. Wskazany tytułu wykonawczy pozwolił na sprzedaż wspólnej nieruchomości T. i M. P. i dokonanie podziału uzyskanej kwoty, w oparciu o treść art. 1025 k.p.c. i wpłat na rzecz wierzyciela w wielkościach w adnotacji na tytule wykonawczym. Jednak następnie powódka została zaskoczona, kiedy w dniu 17 stycznia 2014 roku została powiadomiona o wszczęciu egzekucji z majątku osobistego, którego podstawą był tytułu wykonawczy w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, wyżej opisany, gdzie brak było adnotacji o ograniczeniu egzekucji do majątku wspólnego małżonków. Powódka wniosła zażalenie na to postanowienie do sądu i w dniu 4 lutego 2014 roku Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek (...) w R. uchylił poprzednie postanowienie z dnia 5 lutego 2008 roku w trybie art. 395§2 k.p.c w związku z art. 13§2 k.p.c i nadał klauzulę wykonalności nakazowi zapłaty z dnia 10 stycznia 2003 roku przeciwko T. P. z ograniczeniem odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską. Następnie w wyniku zażalenia wierzyciela na to postanowienie Sąd Apelacyjny w Katowicach postanowieniem z dnia 29 kwietnia 2014 roku wydanym w sprawie VACz 392/14 uchylił zaskarżone postanowienie i obciążył dłużniczkę kosztami postępowania. W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny stwierdził, iż po pierwsze dłużniczka nie zachowała terminu do wniesienia zażalenia wynikającego z treści art. 795§2 k.p.c a nadto wskazał na drugą podstawę uchylenia postanowienia a to na brak wspólnego majątku wynikający z faktu separacji a obecnie rozwodu. W tej sytuacji powódka podniosła, iż opiera swoje powództwo o treść art. 840 ¹ k.p.c w związku z art. 840§1 pkt. 2 i 3 k.p.c., bowiem po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie w postaci orzeczenia separacji a następnie rozwodu, eliminujące możliwość egzekucji z majątku wspólnego stron. Wskazała na treść orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 1994 roku wydanego w sprawie III CZP 11/94. Ponadto powódka podniosła, iż brak było w ogóle podstaw do wydania postanowienia sądu z dnia 5 lutego 2008 roku, bowiem na ten dzień nie istniała między małżonkami małżeńska wspólność ustawowa, co wykluczało możliwość zastosowania przepisu art. 787 i 787 ¹k.p.c a to z uwagi na treść art. 54§1 k.r.i.o. Dodatkowo powódka wskazała na treść art. 5 k.c w związku z art. 840 §1 k.p.c.

W odpowiedzi na pozew pozwane Miasto J. wniosło o:

1)  oddalenie powództwa,

2)  zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

Pozwana podniosła, iż nie jest biernie legitymowana w tej sprawie bowiem zarówno nakaz zapłaty jak i późniejsze, opisane przez powódkę, orzeczenia zostały wydane bądź z powództwa bądź na wniosek Prezydenta Miasta J..

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. P. zawarł z Prezydentem Miasta J. w dniach:

1)  24 listopada 1999 roku,

2)  23 maja 2000 roku,

3)  26 września 2000 roku

umowy – na podstawie art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 123, poz.776 z późniejszymi zmianami) – w oparciu o którą Prezydent J. zobowiązał się między innymi do refundacji kosztów utworzenia pięciu stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych, które to miejsca pracy utworzył M. P.. Zostały na to wydane kwoty w wysokości 200 000 złotych. W dniu 4 września 2002 roku Prezydent J. skontrolował wywiązywanie się przez M. P. z realizacji tych umów i okazało się, iż osoby niepełnosprawne zostały zwolnione. Spowodowało to wezwanie M. P. do zapłaty zrefundowanych kosztów. Ostatecznie Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek (...) w R. wydał nakaz zapłaty, w postępowaniu upominawczym, w którym zasądził od M. P. na rzecz Prezydenta Miasta J. kwotę 200 000 złotych z ustawowymi odsetkami od 11 listopada 2002 roku oraz kwotę 60 000 złotych z odsetkami ustawowymi od 11 listopada 2002 roku oraz kwotę 93 868 złotych z ustawowymi odsetkami od 11 listopada 2002 roku oraz kwotę 7200 złotych tytułem kosztów postępowania, nadto nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gliwicach – Ośrodka (...) w R. kwotę 4823, 35 złotych tytułem nieuiszczonego wpisu sądowego. Nakaz ten uprawomocnił się w 5 lutego 2003 roku.

Dowód: umowy zawarte pomiędzy Prezydentem Miasta J. a M. P. k. 9 – 27 akt, protokół kontroli k. 32, nakaz zapłaty k. 48 – wszystko w aktach sprawy II Nc 2/03,

W dniu 29 października 2003 roku Sąd Okręgowy w Gliwicach – Ośrodek (...) w R. orzekł separację małżonków T. P. z domu O. i M. P., którzy związek małżeński zawarli 12 lipca 1969 roku w Urzędzie Stanu Cywilnego w P..

Dowód: postanowienia Sądu Okręgowego w Gliwicach – Ośrodek (...) w R. – akta sprawy II RNs 19/03,

W dniu 5 lutego 2008 roku Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek (...) w R. w sprawie II Co 32/07 nadał klauzulę wykonalności tytułowi egzekucyjnemu – nakazowi zapłaty z dnia 10 stycznia 2003 roku wydanemu przez Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek (...) w R. w sprawie II Nc 2/03 przeciwko małżonce dłużnika T. P. i zasądził od T. P. na rzecz wierzyciela kwotę 65 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Dowód: postanowienie z dnia 5 lutego 2008 roku w sprawie II Co 32/07 – k. 39 akt sprawy II Co 32/07,

W dniu 6 kwietnia 2011 roku Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek (...) w R. wydał wyrok, w którym rozwiązał małżeństwo T. P. z domu O. i M. P. zawarte w dniu 12 lipca 1969 roku w Urzędzie Stanu Cywilnego w P. i zarejestrowane w księdze małżeństw za numerem (...).

Dowód: wyrok z dnia 6 kwietnia 2011 roku k. 12 akt sprawy II Rc 102/11,

W dniu 27 czerwca 2013 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Jastrzębiu – Zdroju podjął czynności egzekucyjne wobec T. P. w oparciu o tytuł wykonawczy – nakaz zapłaty wydany w dniu 10 stycznia 2003 roku w sprawie II Nc 2/03 – na wniosek wierzyciela Prezydenta Miasta J..

Dowód: zawiadomienie o wszczęciu postępowania egzekucyjnego k. 10 akt,

W dniu 23 stycznia 2014 roku T. P. złożyła zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodek (...) w R. wydane w dniu 5 lutego 2008 roku. W dniu 4 lutego 2014 roku Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek (...) w R. wydał postanowienie, gdzie w punkcie 1 uchylił, w trybie art. 395§2 k.p.c. w związku z art. 13§2 k.p.c, postanowienie z dnia 5 lutego 2008 roku, następnie w 2 punkcie nadał klauzulę wykonalności tytułowi egzekucyjnemu – nakazowi zapłaty z dnia 10 stycznia 2003 roku wydanemu przez Sąd Okręgowy w Gliwicach – Ośrodek (...) w R. w sprawie II Nc 2/03 przeciwko małżonce dłużnika T. P. z ograniczeniem jej odpowiedzialności do majątku odrębnego objętego wspólnością majątkową małżeńską a w punkcie 3 postanowienia zasądził od T. P. na rzecz wierzyciela kwotę 65 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania klauzulowego.

Dowód: postanowienie z dnia 4 lutego 2014 roku k. 62 akt sprawy II Co 32/07,

Po zażaleniu wniesionym na wyżej opisane postanowienie przez wierzyciela Sąd Apelacyjny w Katowicach wydał postanowienie w dniu 29 kwietnia 2014 roku, w którym uchylił zaskarżone postanowienie oraz orzekł o kosztach postępowania. Sąd Apelacyjny w Katowicach podniósł, iż:

- po pierwsze zażalenie T. P. było spóźnione i przedstawił na to swoją argumentację,

- po drugie, pomiędzy T. P. i M. P., już w dniu wydania postanowienia w 2008 roku, nie istniała wspólność majątkowa małżeńska.

Dowód: postanowienie z dnia 29 kwietnia 2014 roku wydane w sprawie V Acz 392/14 k. 88 – 91 akt sprawy II Co 32/07,

Sąd zważył co następuje:

Powództwo okazało się zasadne.

Bezsporne między stronami była treść wszystkich orzeczeń wydanych przez Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek (...) w R. oraz fakt wszczęcia egzekucji przez Komornika Sądowego działającego przy Sądzie Rejonowym w Jastrzębiu – Zdroju a to przeciwko T. P. i to na podstawie tytułu wykonawczego – nakazu zapłaty wydanego w sprawie II Nc 2/03, gdzie klauzulę wykonalności nadano przeciwko powódce, jako małżonce dłużnika na podstawie postanowienia opisanego w stanie faktycznym.

Spornym było, czy pozwane Miasto J. posiada legitymację bierną do występowania w tej sprawie?

W sprawie II Nc 2/03 osią sporu była nienależna refundacja stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych, którą uzyskał M. P. – mąż powódki T. P.. Podstawą tej refundacji były opisane w stanie faktycznym umowy, które M. P. zawarł z Prezydentem Miasta J.. Natomiast Prezydent Miasta J. działał na podstawie art. 26 ust. 2 ustawy dnia 27 sierpnia 1997roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (aktualnie Dz.U z 2011, poz. 127 poz. 721 tekst jednolity) zwanej dalej ustawą o rehabilitacji zawodowej. Stosownie do treści art. 35a ust.1 pkt.9b tego aktu prawnego, zadania realizowane przez Prezydenta Miasta J. zostały przez ustawodawcę określone jako zadania własne powiatu. Natomiast stosownie do treści art. 91 i 92 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym (Dz.U. 2013.595 tekst jednolity) wynika, iż:

Art. 91. Prawa powiatu przysługują miastom, które w dniu 31 grudnia 1998 r. liczyły więcej niż 100.000 mieszkańców, a także miastom, które z tym dniem przestały być siedzibami wojewodów, chyba że na wniosek właściwej rady miejskiej odstąpiono od nadania miastu praw powiatu, oraz tym, którym nadano status miasta na prawach powiatu, przy dokonywaniu pierwszego podziału administracyjnego kraju na powiaty.

Art. 92. 1. Funkcje organów powiatu w miastach na prawach powiatu sprawuje:

1)rada miasta;

2)prezydent miasta.

2. Miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą zadania powiatu na zasadach określonych w tej ustawie.

3. Ustrój i działanie organów miasta na prawach powiatu, w tym nazwę, skład, liczebność oraz ich powoływanie i odwoływanie, a także zasady sprawowania nadzoru określa ustawa o samorządzie gminnym.

„…O tym, że jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną przesądza przepis art. 165 ust. 1 Konstytucji. Natomiast w świetle treści przepisów art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r., nr 142, poz. 1591 ze zm.), art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r., nr 142, poz. 1592 ze zm), oraz art. 6 ust. 2 ustawy z dnia z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r., nr 142, poz. 1590 ze zm.) osobowość prawną mają gmina, powiat i województwo. Z kolei zgodnie z art. 38 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) osoba prawna działa poprzez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie… W myśl art. 92 ustawy o samorządzie powiatowym funkcje organów powiatu w miastach na prawach powiatu sprawuje rada miasta i prezydent miasta (ust. 1). Miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą zadania powiatu na zasadach określonych w tej ustawie (ust. 2). Ustrój i działanie organów miasta na prawach powiatu, w tym nazwę, skład, liczebność oraz ich powoływanie i odwoływanie, a także zasady sprawowania nadzoru określa ustawa o samorządzie gminnym (ust. 3).

W Z. już w glosie do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 stycznia 2000 r. K 7/99 (Przegląd Sejmowy (...)) wyraźnie stwierdził, że treść art. 91 ust. 5 ustawy powiatowej w zestawieniu z art. 92 ust. 2, zgodnie z którym "miasta na prawach powiatu wykonują zadania powiatu na zasadach określonych w tej ustawie", przemawia za tym, aby zakres stosowania ustawy powiatowej do miast na prawach powiatu ograniczyć wyłącznie do zadań i funkcji powiatu. W sferze ustrojowej do miasta na prawach powiatu powinno się stosować przepisy gminne, jeżeli przepis szczególny wyraźnie nie stanowi inaczej.

Jak wskazał B. D. w komentarzu do art. 91 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (w:) B. D., R. C., J. G.-P., J. J., C. M., M. B., A. W., Ustawa o samorządzie powiatowym. Komentarz, ABC, 2007 w literaturze i orzecznictwie poświęconym problematyce miast na prawach powiatu, jednostki te są określane także mianem "powiatów grodzkich". "Powiat grodzki" nie jest nazwą normatywną, jako że na gruncie obowiązujących przepisów prawa mowa jest wyłącznie o miastach na prawach powiatu, niemniej jednak w doktrynie pojęcie "powiatu grodzkiego" jest synonimem pojęcia "miasto na prawach powiatu". Określanie miast na prawach powiatu mianem "powiatów grodzkich" może jednak rodzić błędną sugestię, iż jednostki te są powiatami, stąd też właściwszym wydaje się posługiwanie się w odniesieniu do tych gmin ich ustawową nazwą, tj. "miasta na prawach powiatu".

Od samego początku funkcjonowania miast na prawach powiatu jednostki te wzbudzały najwięcej kontrowersji. Ustawodawca nie podał bowiem definicji tego nowo utworzonego podmiotu samorządowego. Istniejące kontrowersje stanowiły w znacznej mierze konsekwencję mało precyzyjnych przepisów rozdziału 9 ustawy o samorządzie powiatowym w brzmieniu ustalonym na dzień wejścia w życie tej ustawy.

Artykuł 91 ust. 5 u.s.p. wywołał także istotne wątpliwości w zakresie dotyczącym statusu miasta na prawach powiatu jako jednostki samorządu terytorialnego, a konkretnie w kwestii odpowiedzi na pytanie, czy miasto na prawach powiatu jest gminą czy powiatem. Doktryna - po wejściu w życie przepisów ustawy o samorządzie powiatowym - podzieliła się bowiem na zwolenników teorii zakładającej, że miasto na prawach powiatu jest powiatem oraz zwolenników koncepcji uznania miasta na prawach powiatu za gminę.

Wątpliwości dotyczące statusu miast na prawach powiatu jako jednostek samorządu terytorialnego szczebla gminnego czy powiatowego zostały usunięte wskutek wprowadzenia z dniem 30 maja 2001 r. nowelizacji przepisów rozdziału 9 ustawy o samorządzie terytorialnym. Mocą art. 2 pkt 42 ustawy z dnia 11 kwietnia 2001 r. o zmianie ustaw: o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym, o samorządzie województwa, o administracji rządowej w województwie oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 45, poz. 497 ze zm.) jednoznacznie przyjęto, że miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą zadania powiatu na zasadach określonych w tej ustawie, zaś ustrój i działanie organów miasta na prawach powiatu, w tym nazwę, skład, liczebność oraz ich powoływanie i odwoływanie, a także zasady sprawowania nadzoru określa ustawa o samorządzie gminnym.

Także w komentarzu do art. 92 wyraźnie stwierdzono, że skoro miasto na prawach powiatu jest gminą, której ustawodawca dodatkowo przypisał wykonywanie zadań powiatu, to tym samym przyjąć należy, iż katalog zadań składających się na kompetencje jego organów, jest szerszy niż w przypadku organów gminy nieposiadającej statusu powiatu czy organów powiatu.

Również A. W. w artykule Co wolno miastu na prawach powiatu (Rzeczpospolita 2005/8/10) podkreślił, że miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą zadania powiatu na zasadach określonych przez ustawę o samorządzie powiatowym.

Natomiast w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego podkreślono, że w mieście na prawach powiatu, w granicach kompetencji przyznanych na podstawie art. 60 i art. 53 ust. 4 pkt 10 p.z.p. w związku z art. 92 ust. 1 pkt 2 ustawy o samorządzie powiatowym, całe postępowanie niezbędne do rozstrzygnięcia sprawy będzie uprawniony prowadzić jeden organ, to jest prezydent miasta będący jednocześnie starostą (II OSK (...) z dnia 16 października 2007 r.). Prezydent miasta działającego na prawach powiatu łączy w sobie uprawnienia do realizacji zadań zarówno z zakresu samorządu gminnego, jak i powiatowego. Prezydent jest zatem jednocześnie starostą w znaczeniu funkcjonalnym, a pracownicy urzędu w procesie wydawania decyzji przez starostę stają się pracownikami tego starostwa (I OSK 346/05 z dnia 20 stycznia 2006 r.)… do miasta na prawach powiatu mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym…” (Z uzasadnienia do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 października 2008 roku w sprawie I (...))

„…Jednostki podziału terytorialnego państwa (tj. gminy, powiaty oraz województwa samorządowe) nie stanowią jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa, o których mowa w art. 67 § 2, lecz są odrębnymi osobami prawnymi (por. wyrok SA w Lublinie z dnia 25 czerwca 1997 r., I ACa 87/97, Apel.-Lub. 1997, nr 4, s. 24), reprezentowanymi w postępowaniu cywilnym przez swoje organy, którymi są odpowiednio wójt (burmistrz, prezydent miasta), zarząd powiatu oraz zarząd województwa.” (Komentarz do aktualizowanego art.67 kodeksu postępowania cywilnego stan prawny na 01.04.2014 roku)

Odnosząc wypowiedzi sądu administracyjnego i doktryny do rozpoznawanej sprawy, w ocenie sądu, właściwą stroną pozwaną w tej sprawie winno być Miasto J. a to stosownie do treści art.91 i 92 ustawy o samorządzie powiatowym i art. 35 a ust.9b ustawy o rehabilitacji zawodowej. Innymi słowy nie można było podzielić zarzutu pozwanej o braku jej legitymacji biernej do występowania w tej sprawie. Już jedynie na marginesie należy podnieść, iż nie ma tutaj znaczenia, iż jako powód w sprawie II Nc 2/03 został oznaczony Prezydent J. i podobnie stało się w sprawie II Co 32/07, gdzie wierzycielem został oznaczony również Prezydent Miasta J., natomiast warto zauważyć, iż już Sąd Apelacyjny w Katowicach, w swym orzeczeniu z dnia 23 maja 2014 roku – jako wierzyciela wskazał Miasto J.. Reasumując Miasto J. posiadało legitymację bierną w przedmiotowej sprawie z powództwa T. P..

Powódka T. P. – zdaniem sądu – wykazała, iż nakaz zapłaty wydany w sprawie II Nc 2/03 nie mógł być wobec niej opatrzony klauzulą wykonalności na podstawie art. 787 k.p.c w brzmieniu obowiązującym w dniu orzekania przez sąd, czyli 5 lutego 2008 roku.

Norma prawna art. 787 k.p.c pozwalała na nadanie klauzuli wykonalności także przeciwko małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, ale oczywiście w sytuacji, gdy taka wspólność między małżonkami jeszcze istniała. Natomiast od 29 października 2003 roku T. P. i M. P. byli w separacji, czy stosownie do treści art. 54§1 k.r.i.o nie obowiązywał ich już ustrój wspólności ustawowej małżeńskiej.

„…Dłużnikowi lub osobie trzeciej przysługują dwa rodzaje obrony przed egzekucją: obrona formalna lub merytoryczna. Obrona formalna zmierza do eliminacji naruszeń przepisów procesowych i zapewnienia zgodnego z prawem przebiegu egzekucji i jest realizowana m.in. w drodze zastosowania środków zaskarżenia przewidzianych w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym (zażalenie na postanowienie sądu o nadaniu klauzuli wykonalności, skarga na czynności komornika, zażalenie na postanowienie sądu, zarzuty wobec planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji itd. - por. uwagi do art. 767). Obrona merytoryczna natomiast polega na zwalczaniu zasadności lub dopuszczalności egzekucji i wyraża się w przyznaniu stronie (osobie trzeciej) uprawnienia do wniesienia powództwa przeciwegzekucyjnego. Dłużnik lub osoba trzecia w razie naruszenia ich praw podmiotowych wynikających z prawa materialnego nie mają prawnej możliwości domagania się ochrony tych praw od organu egzekucyjnego, gdyż ten nie może badać zasadności ani wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym (zob. art. 804), ale mogą skorzystać ze środków obrony merytorycznej, jakimi są powództwa przeciwegzekucyjne. Por. uchwała SN z dnia 14 października 1993 r., III CZP 141/93, OSNC 1994, nr 5, poz. 102. (Komentarz aktualizowany do art. 840 k.p.c. stan prawny na 01.04.2014 – LEX)

Zatem, odnosząc powyższą wypowiedź do sytuacji prawnej powódki T. P., fakt, iż nie zdołała ona zwalczyć postanowienia Sądu z 5 lutego 2008 roku poprzez obronę formalnoprawną – zażaleniem na to orzeczenie – nie wykluczało to użycia przez powódkę drogi merytorycznego postępowania, w trybie powództwa opozycyjnego opartego o treść art. 840 k.p.c.

„Małżonek dłużnika w zależności od okoliczności danego przypadku może zwalczać egzekucję w drodze powództwa z art. 840 bądź z art. 841. Nie można jednak mówić o uprawnieniu małżonka dłużnika do wyboru pomiędzy powództwem opozycyjnym i ekscydencyjnym. Jeżeli bowiem przeciwko małżonkowi została nadana klauzula wykonalności, to powinien on, jako dłużnik egzekwowany, skorzystać z powództwa opozycyjnego (por. m.in. postanowienie SN z dnia 13 czerwca 2001 r., II CKN 498/00, LEX nr 52645), chyba że egzekucję skierowano do majątku osobistego małżonka dłużnika, a tytuł przewiduje ograniczenie odpowiedzialności małżonka do majątku wspólnego (por. uwagi do art. 841). Jeżeli bowiem małżonek dłużnika nie zwalcza tytułu wykonawczego, ale jedynie żąda zwolnienia zajętego przedmiotu z egzekucji, to jest wówczas uważany za osobę trzecią w rozumieniu art. 841 i przysługuje mu droga powództwa ekscydencyjnego.

Małżonkowi przysługuje powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności wówczas, gdy twierdzi, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi się nie należy. Małżonek dłużnika może się powoływać nie tylko na zarzuty wynikające z własnego prawa (np. wady oświadczenia woli), lecz także na te, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść. Należy zaznaczyć, że według brzmienia przepisu obowiązującego po dniu 5 lutego 2005 r. małżonek dłużnika nie może podnieść wszelkich zarzutów, z którymi mógł wystąpić dłużnik, lecz tylko te, których dłużnik wcześniej nie mógł podnieść (np. przedawnienie, które nastąpiło po wydaniu tytułu). Pod tym warunkiem powództwo opozycyjne małżonka dłużnika dochodzone na podstawie art. 840 § 1 pkt 3 może być oparte także na zarzutach dotyczących zdarzeń, które wystąpiły przed powstaniem tytułu egzekucyjnego. Uwzględnienie takiego powództwa nie powoduje zmiany treści tytułu wykonawczego, ale ogranicza jedynie krąg podmiotów, w stosunku do których można prowadzić postępowanie egzekucyjne (wyrok SN z dnia 25 lutego 1998 r., II CKN 603/97, OSNC 1998, nr 10, poz. 165).” (Komentarz do art. 840 k.p.c – autorstwa jak wyżej)

W ocenie sądu, powódka T. P. miała prawo powoływać się na treść normy prawnej art. 840§1 pkt. 3 k.p.c bowiem wykazała, iż egzekwowane świadczenie wierzycielowi się od niej nie należało a to dlatego, że w chwili gdy wierzyciel wystąpił o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko niej – jako małżonce M. P. – powódka pozostawała w separacji z mężem. Zatem nie istniał już między nimi ustrój wspólności ustawowej małżeńskiej, co eliminowało możliwość prowadzenia egzekucji z takiego majątku bowiem już go nie było. W tej sytuacji zasadnym było powództwo powódki i sąd pozbawił w części, co do kwoty 258 361,78 złotych (dwieście pięćdziesiąt osiem tysięcy trzysta sześćdziesiąt jeden złotych 78/100) wraz z odsetkami ustawowymi, wykonalności tytuł wykonawczy nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym w dniu 10 stycznia 2003 roku przez Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek (...) w R. w sprawie II Nc 2/03 zaopatrzony w klauzulę wykonalności z dnia 12 maja 2008 roku w zakresie dotyczącym T. P. małżonki dłużnika M. P., nadanej postanowieniem tegoż Sądu z dnia 5 lutego 2008 roku w sprawie o sygnaturze akt II Co 32/07. (Pkt. 1 wyroku)

Skoro powódka w całości wygrała proces należało na podstawie art. 98§1 w związku z art. 99 k.p.c w związku z w związku z §2 ust.1 i §6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U nr 163, poz. 1349, z późniejszymi zmianami), zasądzić na jej rzecz od pozwanej koszty postępowania w kwocie 20 136 złotych na co złożyły się:

- 7200 złotych wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika,

- 17 złotych z tytułu opłaty od pełnomocnictwa,

- 12 919 złotych z tytułu opłaty sądowej.

Sędzia Jarosław Klon