Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 listopada 2015 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Beata Łapińska

Protokolant st. sekr. sądowy Karolina Rudecka

po rozpoznaniu w dniu 4 listopada 2015 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku J. K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania J. K. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 13 stycznia 2015 r. sygn. (...)

1. zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje J. K. (1) prawo do emerytury poczynając od dnia (...) 2014 roku,

2. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.
na rzecz J. K. (1) kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego.

Sygn. akt V U 207/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 stycznia 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił wnioskodawcy J. K. (1) prawa do emerytury. W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że nie zaliczył ubezpieczonemu ani jednego okresu zatrudnienia do pracy w warunkach szczególnych, gdyż wskazane w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach stanowisko ślusarza w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk spawalniczych nie znajduje się w wykazach A ani B rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W odwołaniu z dnia 16 lutego 2015 roku pełnomocnik wnioskodawcy J. K. (2) odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepianych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wniósł o oddalenie odwołania.

Na rozprawie w dniu 4 listopada 2015 roku pełnomocnik wnioskodawcy podtrzymał odwołanie jednocześnie precyzując, że podstawą roszczenia strony skarżącej jest zmiana decyzji ZUS poprzez wskazanie, że ubezpieczony w spornym okresie wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na stanowisku prac przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym i gazowym.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

J. K. (1), urodzony w dniu (...), złożył w dniu (...) 2014 roku wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Wnioskodawca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

( dowód: wniosek o emeryturę k. 1 – 4v akt o emeryturę)

Na dzień 1 stycznia 1999 roku wnioskodawca udowodnił staż pracy wynoszący 25 lat i 15 dni. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie zaliczył J. K. (1) do pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia w Fabryce (...) S.A. w P. od dnia 1 sierpnia 1977 roku do dnia 17 maja 1992 roku oraz od dnia 1 września 1992 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku.

( dowód: decyzja ZUS z dnia 13 stycznia 2015 roku k. 12-12v akt o emeryturę oraz k. 6)

Ubezpieczony od dnia 15 lutego 1971 roku do dnia 24 czerwca 1973 roku kształcił się w (...) przy Fabryce (...) S.A. w P. celem uzyskania zawodu tokarza.

(dowód: umowa nr (...) z dnia 15 lutego 1971 roku w aktach osobowych oraz świadectwo pracy z dnia 8 kwietnia 2003 roku k. 3-3v akt kapitałowych i w aktach osobowych)

Wnioskodawca od dnia 1 czerwca 1973 roku do dnia 14 sierpnia 1973 roku pełnił obowiązki tokarza w Fabryce (...) S.A. w P..

(dowód: karta obiegowa zmiany w aktach osobowych; podanie z dnia 24 lipca 1973 roku w aktach osobowych oraz świadectwo pracy z dnia 8 kwietnia 2003 roku k. 3-3v akt kapitałowych i k. 9)

J. K. (1) od dnia 24 czerwca 1976 roku do dnia 31 lipca 1977 roku pełnił obowiązki tokarza w wydziale (...) w Fabryce (...) S.A. w P..

(dowód: umowa o pracę z dnia 25 czerwca 1976 roku k. 2 cz. B akt osobowych; karta obiegowa zmiany k. 1 cz. B akt osobowych oraz pismo z dnia 9 września 1976 roku k. 3 cz. B akt osobowych)

Wnioskodawca od dnia 1 sierpnia 1977 roku do dnia 17 maja 1992 roku, od dnia 1 września 1992 roku do dnia 30 listopada 2003 roku oraz od dnia 1 marca 2005 roku do dnia 30 czerwca 2015 roku pełnił obowiązki ślusarza w Fabryce (...) S.A. w P. w wydziale M-42 -odpowiedzialnym za produkcję przenośników taśmowych do koparek oraz obudowy do koparek. W powyższym okresie J. K. (1) stale i w pełnym wymiarze czasu zajmował się wstępnym spawaniem wsporników do przenośników taśmowych, składaniem i spawaniem osłon siatkowych do przenośników, a także spawaniem kozłów, szyn i belek. Stanowisko pracy wnioskodawcy znajdowało się w niewielkiej odległości od stanowisk spawaczy i było oddzielone od nich kurtyną z blachy.

(dowód: pismo z dnia 15 lipca 1977 roku k. 6 cz. B akt osobowych; karta obiegowa zmiany k. 8 cz. B akt osobowych; pismo k. 9 cz. B akt osobowych; pismo z dnia 22 sierpnia 1978 roku k. 10 cz. B akt osobowych; pisma k. 11-17, k. 19-22, k. 24-37, k. 39-41, k. 48-56 i k. 58-59 cz. B akt osobowych; karta obiegowa zmiany k. 47 cz. B akt osobowych; arkusz oceny pracownika k. 6 cz. B akt osobowych; wypowiedzenie zmieniające z dnia 10 listopada 2004 roku k. 75 cz. B akt osobowych; pismo k. 76 cz. B akt osobowych; formularz oceny okresowej k. 77 i k. 79 akt osobowych, pismo k. 80 i k. 86 cz. B akt osobowych; wniosek o nagrodę jubileuszową k. 68 cz. B akt osobowych; rozwiązanie umowy o pracę k. 1 cz. C akt osobowych; karta obiegowa zmiany k. 2 cz. C akt osobowych; zaświadczenie z dnia 23 maja 2003 roku k. 4 akt kapitałowych; zeznania świadka Z. D. protokół rozprawy z dnia 4 listopada 2015 roku nagranie od minuty 17:37 do minuty 25:07 k. 29v-30; zeznania świadka S. S. protokół rozprawy z dnia 4 listopada 2015 roku nagranie od minuty 25:07 do minuty 30:05 k. 30 oraz zeznania wnioskodawcy protokół rozprawy z dnia 4 listopada 2015 roku nagranie od minuty 4:07 do minuty 16:02 w zw. z nagraniem od minuty 31:13 do minuty 32:40 k. 29-30)

Ubezpieczony od dnia 1 kwietnia 1978 roku do dnia 23 czerwca 1978 roku uczestniczył w przeszkoleniu spawalniczym i uzyskał ocenę dobrą.

(dowód: książka spawacza k. 10-11)

J. K. (1) od dnia 18 maja 1992 roku do dnia 31 sierpnia 1992 roku, z uwagi odbywanie rehabilitacji, pełnił obowiązki ślusarza-spawacza w wydziale (...) w Fabryce (...) S.A. w P..

(dowód: skierowanie k. 43 cz. B akt osobowych; karta obiegowa zmiany k. 44 cz. B akt osobowych; pismo k. 45 cz. B akt osobowych oraz karta o zakończeniu rehabilitacji k. 46 cz. B akt osobowych)

Ubezpieczony od dnia 15 września 1994 roku do dnia 25 października 1994 roku uczestniczył w kursie przepalaczy tlenem i uzyskał ocenę dobrą. Powyższy kurs miał na celu opanowanie umiejętności praktycznych i wiadomości teoretycznych w zakresie cięcia tlenem.

(dowód: zaświadczenie o ukończeniu kursu k. 12)

Wnioskodawca od dnia 1 grudnia 2003 roku do dnia 28 lutego 2005 roku pełnił obowiązki brygadzisty ślusarza w Fabryce (...) S.A. w P. w wydziale (...).

(dowód: pismo k. 68 cz. B akt osobowych; pismo z dnia 27 listopada 2003 roku k. 69 cz. B akt osobowych; pismo z dnia 28 września 2004 roku k. 72 cz. B akt osobowych oraz wypowiedzenie zmieniające z dnia 10 listopada 2004 roku k. 75 cz. B akt osobowych)

Fabryka (...) S.A. w P. wystawiła wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, w którym stwierdziła, że pracował on w takich warunkach w okresach od dnia 1 sierpnia 1977 roku do dnia 17 maja 1992 roku oraz od dnia 1 września 1992 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku wykonując stale i w pełnym wymiarze czasu prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym i atomowodorowym na stanowisku ślusarza (pracownika zatrudnionego w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk spawalniczych – stała praca w warunkach, w których nie są zachowane higieniczne normy pracy) – Dział XIV, poz. 12, pkt 18 wykazu stanowiącego Załącznik Nr 1 do zarządzenia Nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983 roku w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których wykonywane są prace w warunkach szczególnych.

(dowód: świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 3 grudnia 2014 roku k. 7 akt o emeryturę, k. 122 akt osobowych i k. 7)

Przy zaliczeniu wnioskodawcy do pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia w Fabryce (...) S.A. od dnia 1 sierpnia 1977 roku do dnia 17 maja 1992 roku oraz od dnia 1 września 1992 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku jego staż pracy w takich warunkach wynosi więcej niż 15 lat.

(okoliczność niesporna)

Sąd Okręgowy zważył i ocenił co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 (tj. poniżej 65 lat dla mężczyzn). Art. 32 ust. 4 wyżej wymienionej ustawy stanowi zaś, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 roku) osiągnęli:

1.  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2.  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało zatem rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem. Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2.  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

Okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Brak takiego świadectwa nie wyklucza jednak dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego. Stanowisko takie wielokrotnie zajmował również Sąd Najwyższy, który między innymi w wyroku z dnia 2 lutego 1996 roku w sprawie o sygn. akt II URN 3/95, OSNAP 1996/16/239 stwierdził, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami. Dodatkowo wskazać należy, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w szczególnych warunkach miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie jest bowiem dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., a tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast omawiane świadectwo traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Sąd, a także organ rentowy, są zatem uprawnione do weryfikacji danych zawartych w świadectwie wykonywania prac w warunkach szczególnych, wystawionym przez pracodawcę. Jeżeli świadectwo to zawiera dane, które nie są zgodne z prawdą, nie mogą na jego podstawie dokonać ustaleń, od których uzależnione jest prawo do świadczeń emerytalnych. To samo dotyczy ujawnienia okoliczności, że wskazane w zaświadczeniu pracodawcy stanowisko pracy wykonywanej w szczególnych warunkach nie figuruje w wykazie powołanym w tym zaświadczeniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2004 roku w sprawie o sygn. akt I UK 15/04, OSNP 2005/11/161).

Spór pomiędzy stronami, w związku z zarzutami podniesionymi przez wnioskodawcę w odwołaniu, ograniczał się do faktu, czy ma on wymagany piętnastoletni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości – wnioskodawca ma wymagany okres zatrudnienia, to jest 25 lat, a w dniu (...) 2014 roku ukończył 60 lat i nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

Dokonując ustaleń w zakresie rodzaju prac wykonywanych przez skarżącego w okresach od dnia 1 sierpnia 1977 roku do dnia 17 maja 1992 roku oraz od dnia 1 września 1992 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku Sąd oparł się na dokumentach zawartych w aktach sprawy oraz na treści zeznań przesłuchanych w niniejszej sprawie świadków jak i samego ubezpieczonego. Dokumenty powyższe nie były kwestionowane przez żadną ze stron i nie budziły wątpliwości w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.

W ocenie Sądu Okręgowego zeznania przesłuchanych w niniejszej sprawie świadków jak i zeznania ubezpieczonego zasługują na wiarę. Ich treść jest spójna, logiczna i koresponduje z pozostałymi dowodami zebranymi w sprawie. Podkreślić przy tym należy, iż organ rentowy nie przedstawił w toku postępowania żadnych dowodów, które pozwoliłyby na podważenie wiarygodności wskazanych wyżej dowodów.

Wnioskodawca będąc zatrudnionym w Fabryce (...) S.A. w P. w okresie od dnia 1 sierpnia 1977 roku do dnia 17 maja 1992 roku oraz od dnia 1 września 1992 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku pracował w wydziale M-42 gdzie do jego czynności należało wstępne spawanie wsporników do przenośników taśmowych, składanie i spawanie osłon siatkowych do przenośników, a także spawanie kozłów, szyn i belek.

Mając powyższe na względzie nie powinno budzić wątpliwości, że wnioskodawca wykonywał w spornych okresach stale i w pełnym wymiarze czasu prace wymienione w Wykazie A, Dziale XIV, poz. 12 (prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym i gazowym).

W ocenie Sądu Okręgowego bez wpływu na powyższe pozostaje fakt, że stanowisko ślusarza nie jest wymienione w wykazie A i B do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Nie powinno bowiem budzić wątpliwości, że o zakwalifikowaniu danej pracy do prac wykonywanych w warunkach szczególnych decyduje nie nazwa stanowiska pracy, a rodzaj wykonywanych czynności (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 roku w sprawie o sygn. akt I UK 393/10, LEX Nr 950426). Z analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika jednoznacznie, że wszystkie prace wykonywane przez wnioskodawcę w spornych okresach, mimo formalnie zajmowanego przez niego stanowiska ślusarza, były pracami w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy, dokonując ustaleń w zakresie faktycznie wykonywanych przez wnioskodawcę w spornym okresie czynności, wziął również pod uwagę wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 9 kwietnia 2015 roku sygn. akt III AUa 858/14, który został wydany w sprawie o zbliżonym stanie faktycznym do niniejszego postępowania. Sąd Apelacyjny stwierdził, że pracownik, który u jednego pracodawcy w tym samym czasie (okresie) wykonywał różne rodzaje pracy w szczególnych warunkach (wymienione w załączniku do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 - wykaz A), stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie powinien być pozbawiony uprawnienia do zaliczenia tego okresu do zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganego do emerytury na podstawie art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy o emeryturach i rentach.

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego należało stwierdzić, że zakład pracy w wystawionym wnioskodawcy świadectwie pracy w warunkach szczególnych nie sprecyzował wyczerpująco rodzaju wykonywanej przez niego pracy zgodnie z załącznikiem A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Ustaleń w tym zakresie dokonał Sąd w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy (w szczególności na podstawie książki spawacza i zaświadczenia o ukończeniu kursu spalania tlenem) jak i na podstawie treści zeznań świadków oraz wnioskodawcy. Z dowodów tych bezsprzecznie wynika, że J. K. (1) nie tylko pracował w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk spawalniczych, ale także do jego podstawowych obowiązków należało wstępne spawanie wsporników do przenośników taśmowych, składanie i spawanie osłon siatkowych do przenośników, a także spawanie kozłów, szyn i belek. Wszystkie te prace, jak zostało wyżej wskazane, są pracami w warunkach szczególnych.

Mając powyższe na uwadze należało zatem przyjąć, że wnioskodawca w okresie od dnia 1 sierpnia 1977 roku do dnia 17 maja 1992 roku oraz od dnia 1 września 1992 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu prace w warunkach szczególnych, wskazanych w Wykazie A, dziale XIV pkt 12 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku – prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym i atomowodorowym.

W związku z tym, że wykazane przez J. K. (1) okresy pracy w warunkach szczególnych wynoszą więcej niż 15 lat, stwierdzić należało, iż spełnia on wszystkie wymagane prawem warunki do uzyskania prawa do emerytury, zgodnie z art. 32 ust. 1 w zw. z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w punkcie I sentencji wyroku zmienił zaskarżoną decyzję, przyznając J. K. (1) prawo do emerytury poczynając od dnia (...) 2014 roku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w myśl art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik, zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na rzecz J. K. (1) kwotę 120 złotych, na podstawie § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 11 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 490).