Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 grudnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 grudnia 2015 r. w Gdańsku

sprawy B. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne

na skutek apelacji B. G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 czerwca 2015 r., sygn. akt IV U 215/15

oddala apelację.

SSA Aleksandra Urban SSA Małgorzata Gerszewska SSA Iwona Krzeczowska - Lasoń

Sygn. akt III AUa 1446/15

UZASADNIENIE

Ubezpieczony B. G. odwołał się od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział E. z dnia 26.01.2015 r., którą odmówiono mu prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Ubezpieczony w odwołaniu wskazywał, że jest nauczycielem z 20-letnim stażem i nie przyznanie mu prawa do świadczenia kompensacyjnego, w sytuacji,
gdy innym pracownikom przyznano to prawo, jest naruszeniem art. 32 Konstytucji RP.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział E. wniósł o oddalenie odwołania i przywołując przepis art. 2 pkt 1 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych wskazał, że do okresów pracy w nauczycielstwie nie został uwzględniony okres pracy wnioskodawcy w Centrum Kształcenia Praktycznego
od 01.09.2003 r. do 31.12.2014 r., bowiem wśród wymienionych w powyższym przepisie placówek, w których zatrudnienie nauczycieli uprawnia do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego nie została wymieniona placówka Centrum Kształcenia Praktycznego. W ocenie pozwanego ubezpieczony wykazał jedynie 9 lat, 4 miesięcy i 28 dni pracy nauczycielskiej w jednostkach wymienionych ww. ustawą.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 24 czerwca 2015 r. oddalił odwołanie ubezpieczonego (sygn. akt IV U 215/15).

Sąd Okręgowy orzekał na podstawie następujących ustaleń faktycznych
i rozważań prawnych.

Ubezpieczony B. G., urodzony (...), w okresie aktywności zawodowej jako nauczyciel był zatrudniony:

- od 01.09.1989 r. do 28.02.1998 r. w Zespole Szkół Zawodowych w E. jako nauczyciel zawodu w pełnym wymiarze czasu pracy,

- od 01.09.1999 r. do 31.08.2000 r. w (...) Ośrodku (...)
w K. jako nauczyciel praktycznej nauki zawodu w wymiarze 22/22 etatu,

- od 01.09.2002 r. do 31.12.2015 r. w Centrum (...) w E. jako nauczyciel praktycznej nauki zawodu w wymiarze 22/22 etatu.

Ubezpieczony w dniu 22 kwietnia 2014 r. wystąpił do organu rentowego
z wnioskiem o przyznanie prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Pozwany, decyzją z dnia 8 maja 2014 r., odmówił wnioskodawcy prawa
do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, wskazując, że ubezpieczony nie spełnia przesłanki 20-letniego okresu wykonywania z pracy, o której jest mowa
w art. 2 pkt 1 ustawy nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych oraz nie rozwiązał stosunku pracy. Jednocześnie pozwany wskazał, że uznał jako pracę nauczyciela okres wynoszący łącznie 19 lat, 3 miesięcy i 21 dni.

Z ponownym wnioskiem ubezpieczony wystąpił do organu rentowego w dniu

8 grudnia 2014 r.

Pozwany decyzją z dnia 26 stycznia 2015 r. ponownie odmówił ubezpieczonemu prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
Z decyzji wynikało, że pozwany na podstawie przedłożonych dokumentów ustalił,
iż ubezpieczony nie udowodnił 20-letniego okresu wykonywania pracy, o której jest mowa w art. 2 pkt 1 ustawy nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych oraz ostatnim miejscem pracy nie była jednostka wymieniona w tym przepisie. Jednocześnie pozwany wskazał, że uznał jako pracę nauczyciela okres wynoszący łącznie 9 lat, 28 miesięcy i 12 dni (po wyłączeniu okresów nieskładkowych).

Ubezpieczony nie zgodził się z powyższą decyzją organu rentowego i wniósł odwołanie do Sądu.

Sąd Okręgowy stwierdził, że skarżący B. G. ukończył 59 lat, legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym 43 lata,
3 miesiące i 5 dni oraz rozwiązał z dniem 31 grudnia 2014 r. stosunek pracy. Niekwestionowanym było, że skarżący od 01.09.2007 r. był zatrudniony w Centrum Kształcenia Praktycznego w E. jako nauczyciel praktycznej nauki zawodu.

Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, prawo do takiego świadczenia przysługuje nauczycielowi, który łącznie spełnia następujące warunki:

1. ukończył w latach 2009-2014 wiek, o którym mowa w art. 4 ust. 3, wynoszący
55 lat w przypadku mężczyzn;

2. ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 30 lat, w tym 20 lat wykonywania pracy w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć
w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy, tj.:

a. w publicznych i niepublicznych przedszkolach,

b. w szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych,

c. publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i placówkach,
o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.), tj. w:

- ośrodkach umożliwiających dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo
w stopniu głębokim udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych, organizowanych zgodnie z odrębnymi przepisami, a także umożliwiających dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym z niepełnosprawnościami sprzężonymi realizację odpowiednio: obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego dziecka w wieku 6 lat w przedszkolu albo w oddziale przedszkolnym zorganizowanym
w szkole podstawowej, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki;

- placówkach zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem zamieszkania.

Warunkiem uzyskania świadczenia jest także rozwiązanie stosunku pracy
na swój wniosek lub w przypadku jego rozwiązania lub wygaśnięcia
w okolicznościach, o których mowa w art. 20 ust. 1, 5c i 7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.).

Prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego przysługuje nauczycielowi wykonującemu pracę w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Cytowana ustawa w art. 2 definiuje, że nauczycielem jest nauczyciel, wychowawca
i inny pracownik pedagogiczny zatrudniony w publicznych i niepublicznych przedszkolach, szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych, publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego
i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r.
o systemie oświaty.

Sąd Okręgowy podkreślił, że zakres przedmiotowy ustawy obejmuje zatem trzy grupy jednostek. Pierwsza to przedszkola, druga szkoły i trzecia placówki kształcenia ustawicznego i placówki, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy
o systemie oświaty. Nie ma wątpliwości, iż sporny okres zatrudnienia
od 01.09.2002 r. nie przypadał skarżącemu w przedszkolu, jak też szkole. Kwestią
do rozstrzygnięcia pozostawało więc, czy wnioskodawca był zatrudniony w placówce kształcenia ustawicznego, czy też w placówce opisanej w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy
o systemie oświaty. Spór dotyczył wyłącznie oceny prawnej, tj. czy Centrum Kształcenia Praktycznego jest placówką wymienioną w art. 2 pkt 1 ustawy
o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych.

Sąd I instancji nie miał wątpliwości, że Centrum Kształcenia Praktycznego,
w którym był zatrudniony wnioskodawca nie jest „placówką kształcenia ustawicznego”, o której mowa w art. 2 pkt 1 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych.

Sąd Okręgowy odwołał się do treści art. 60 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia
7 września 1991 r. o systemie oświaty, zgodnie z którym statut szkoły lub placówki publicznej powinien określać w szczególności nazwę i typ szkoły lub placówki oraz ich cele i zadania. Jednocześnie rozporządzenie wykonawcze wydane na podstawie art. 60 ust. 2 ustawy, tj. rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie ramowych statutów: publicznego centrum kształcenia ustawicznego, publicznego ośrodka dokształcania i doskonalenia zawodowego oraz publicznego centrum kształcenia praktycznego (Dz. U. z 2003 r.; Nr 132; poz. 1226) określa, co należy rozumieć pod pojęciem publicznego centrum kształcenia ustawicznego. Jednym z warunków takiego statusu jest używanie nazwy "Centrum Kształcenia Ustawicznego" – wynika to jednoznacznie z § 1 ust. 1 pkt 1 załącznika
nr 1 do rozporządzenia. Stąd też Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości,
iż wnioskodawca nie był pracownikiem Centrum Kształcenia Ustawicznego.

W tej sytuacji weryfikacji podległo, czy ubezpieczony był nauczycielem placówki wymienionej w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy o systemie oświaty, gdyż tylko zatrudnienie w takiej jednostce uzasadniałoby nabycie przez skarżącego prawa
do spornego świadczenia.

Zgodnie z treścią art. 2 pkt 5 ustawy o systemie oświaty do tych placówek zalicza się: młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze
dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 16 ust. 7, a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym
z niepełnosprawnościami sprzężonymi realizację odpowiednio obowiązku szkolnego. Z kolei art. 2 pkt 7 omawianej ustawy wymienia placówki zapewniające opiekę
i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy nie miał też wątpliwości, że wnioskodawca nie był zatrudniony w jednostce, o której mowa w treści art. 2 pkt 5 i 7 ustawy
o systemie oświaty, gdyż zatrudniające go Centrum Kształcenia Praktycznego nie mieści się w definicji wyżej opisanych jednostek.

Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, jak wskazał Sąd,
że jednostka zatrudniająca ostatnio wnioskodawcę jest placówką, o której mowa
w treści art. 2 ust. 3a ustawy o systemie oświaty. Wynika to z treści cytowanego już rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 13 czerwca 2003 r.
w sprawie ramowych statutów: publicznego centrum kształcenia ustawicznego, publicznego ośrodka dokształcania i doskonalenia zawodowego oraz publicznego centrum kształcenia praktycznego. Ramowy statut publicznego centrum kształcenia praktycznego w § 1 ust. 1 pkt 1 jednoznacznie stanowi, że statut publicznego centrum kształcenia praktycznego określa nazwę centrum. Nazwa centrum kształcenia praktycznego zawiera: określenie "Centrum Kształcenia Praktycznego" ( vide: załącznik nr 3) i taką właśnie nazwę nosiła jednostka ostatnio zatrudniająca skarżącego.

Z treści załączników nr 1 i 3 do w/w rozporządzenia MENiS jednoznacznie wynika, iż centrum kształcenia ustawicznego i centrum kształcenia praktycznego nie są tożsamymi jednostkami i w tej sytuacji należało podzielić stanowisko pozwanego wyrażone w zaskarżonej decyzji, że wnioskodawca nie spełnia przesłanki 20 lat wykonywania pracy w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy.

Sąd Okręgowy oddalił wnioski dowodowe strony skarżącej. W ocenie Sądu nie było potrzeby przeprowadzania postępowania dowodowego na okoliczności wskazywane przez skarżącego, bowiem fakt, że ubezpieczony pracował
w charakterze nauczyciela od 01.09.2002 r. nie był kwestionowany, natomiast znaczenie miał jedynie charakter jednostki, w której wykonywał on pracę nauczycielską od 01.09.2002 . do 31.12.2014 r.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 32 Konstytucji RP, Sąd Okręgowy wskazał, że obowiązujące przepisy prawne korzystają z domniemania zgodności
z Konstytucją i dopóki Trybunał Konstytucyjny nie wyda odmiennego orzeczenia, należą one do obowiązującego systemu prawa.

W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd zważył, że przed Trybunałem Konstytucyjnym nie zapadło żadne orzeczenie w przedmiocie niezgodności
z Konstytucją przepisów ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, a odnoszących się do nauczycieli zatrudnionych CKP.

W myśl art. 190 ust. 1 Konstytucji, orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Przepis powyższy należy traktować jako wyraz związania władzy publicznej, jak i jednostek, wszelkimi orzeczeniami Trybunału,
w tym wyrokami w przedmiocie wniosku o zbadanie zgodności ustaw z Konstytucją. Artykuł 190 ust. 3 i 4 Konstytucji stanowi, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego, który nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę. Wynika z tego, że wobec stwierdzenia niekonstytucyjności określonych przepisów, wraz z odroczeniem utraty przez nie mocy obowiązującej, do daty wskazanej przez Trybunał, przepisy te pozostają w porządku prawnym jako obowiązujące i wobec tego winny być stosowane przez wszystkie organy w tym również sądy. Rozstrzygnięcia sądu muszą więc znajdować uzasadnienie w obowiązujących normach prawnych, które z kolei muszą być wyinterpretowane z przepisów prawa z zachowaniem powszechnie przyjętych reguł wykładni.

W przypadku uznania przepisów ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych za niezgodne z Konstytucją art. 401 ¹ k.p.c. otworzy ubezpieczonemu drogę do wznowienia postępowania.

Reasumując, Sąd Okręgowy zważył, że sądy związane są przepisami obowiązującego prawa – nie zaś oczekiwaniami społecznymi czy innymi, chociażby były one jak najbardziej uzasadnione. Realizacja takich oczekiwań należy
do kompetencji organów stanowiących prawo, a nie do Sądu, który jedynie stosuje prawo.

Na marginesie Sąd wskazał, że Trybunał Konstytucyjny w sprawie SK 49/12 orzekał jedynie w kwestii uprawnień do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego instruktorów praktycznej nauki zawodu, zatrudnionych w innych jednostkach niż wskazane w przepisie art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2009 r.
o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (por. wyrok TK z 04.06.2013 r.).

W konsekwencji, uznając, że skarżący nie wykazał 20 lat pracy nauczycielskiej w jednostkach wymienionych w ustawie o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, Sąd Okręgowy oddalił odwołanie wnioskodawcy stosownie
do art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od wyroku wywiódł ubezpieczony, zaskarżając wyrok Sądu I instancji w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez zmianę decyzji pozwanego i przyznanie prawa do świadczenia kompensacyjnego z jednoczesnym uwzględnieniem kosztów postępowania apelacyjnego, w tym wynagrodzenia pełnomocnika według norm przepisanych, względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie Sądowi
I instancji do ponownego rozpoznania.

Zaskarżonemu wyrokowi wnioskodawca zarzucił naruszenie przepisów postępowania cywilnego, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia, a co za tym idzie na wynik sprawy: 

A) art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 217
§ 2 i 3 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. w związku z art. 382 k.p.c. w związku
z art. 380 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych powoda, co prowadzi
w istocie do zaniechania przeprowadzenia postępowania dowodowego
na okoliczności istotne, w znacznej mierze,

B) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów, a polegające na dowolnym dokonaniu ustaleń faktycznych na okoliczność charakteru prawnego zatrudnienia powoda w placówce systemu oświaty oraz faktycznego rodzaju i typu rzeczonej placówki, co skutkowało błędną wykładnią prawa materialnego.

W następstwie naruszeń przepisów kodeksu postępowania cywilnego, Sąd
I instancji naruszył zdaniem skarżącego następujące przepisy prawa materialnego:

A) art. 67 Konstytucji RP w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP
w związku z art. 68a i 70 ustawy o systemie oświaty w związku z art. 2 ust. 1 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych poprzez błędną wykładnię poprzez wykluczenie, a priori, że kształcenie ustawiczne odbywa się również
w placówkach kształcenia praktycznego, co skutkuje tym, iż pomimo wynikającej
ze statutu nazwy jednostki, w której powód był zatrudniony, rzeczywisty charakter zatrudnienia powoda mógł być zatrudnieniem w placówce kształcenia ustawicznego, co skutkowałoby nabyciem prawa do świadczenia, albowiem art. 68a i 70 ustawy
o systemie oświaty rozciąga kształcenie ustawiczne na placówki kształcenia zarówno ustawicznego, jak i praktycznego, zaś art. 2 ust. 1 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych kładzie nacisk na charakter zatrudnienia nauczyciela w placówce, w kontekście faktycznego zakresu działania placówki, a nie na jej nazwę.

B) art. 60 ustawy o systemie oświaty w związku z § 1 ust. 1 pkt 1 załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia
13 czerwca 2003 r. w sprawie ramowych statutów (....) w związku z art. 65 § 1 i 2 k.c. w związku z postanowieniami statutu CKP, w którym powód był zatrudniony poprzez przyjęcie, iż tylko sama nazwa placówki odpowiada jej rzeczywistemu charakterowi prawnemu w rozumieniu art. 68a i 70 ustawy o systemie oświaty oraz w art. 2 ust. 1 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych,

C) naruszenie konstytucyjnej zasady równości obywateli wobec prawa oraz zasady bezpośredniego stosowania przepisów konstytucji przez sądy powszechne, w sytuacji, gdy ustawodawca z naruszeniem konstytucyjnej zasady równości obywateli wobec prawa oraz równości praw w zakresie świadczeń
z zabezpieczenia społecznego zdywersyfikował prawo do świadczeń kompensacyjnych dla nauczycieli uzależniając ich status prawny od rodzaju placówki w ramach systemu kształcenia, w tym w ramach kształcenia ustawicznego
i praktycznego, poprzez niezastosowanie norm konstytucyjnych i tym samym poprzez uznanie za legalne wyłączenie z katalogu nauczycieli uprawnionych
do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego nauczycieli zatrudnionych
w placówkach, które nazwą odpowiadają placówkom kształcenia praktycznego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie. Nie zawiera bowiem zarzutów skutkujących koniecznością zmiany bądź uchylenia zaskarżonego wyroku.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była kwestia spełnienia
przez wnioskodawcę B. G. przesłanek warunkujących przyznanie nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego na podstawie art. 4 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. Nr 97, poz. 800 ze zm.).

We wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył
poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c. Wobec podniesionych w apelacji zarzutów podkreślenia wymaga,
iż w ocenie Sądu odwoławczego zasadnym było prowadzenie przez Sąd I instancji postępowania dowodowego tylko w zakresie, w jakim było to konieczne
dla stwierdzenia, czy Centrum Kształcenia Praktycznego w E. było jednostką,
o której mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.). W celu ustalenia powyższego nie było zaś potrzeby badania ani charakteru pracy ubezpieczonego, ani form pracy dydaktycznej, organizacji zajęć, zakresu zadań zleconych przez organ prowadzący, podstaw programowych, zakresu zadań i celów czy też sposobu organizacji
i realizacji zadań dydaktyczno-wychowawczych Centrum Kształcenia Praktycznego. Sąd Okręgowy nie naruszył zatem żadnych norm prawa procesowego, oddalając wnioski dowodowe B. G. zgłoszone na powyższe okoliczności.

Reasumując, Sąd Okręgowy nie popełnił uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia. W konsekwencji, Sąd odwoławczy oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji uznał je za własne, co oznacza, iż zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku Sądu odwoławczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., sygn. I PKN 339/98, OSNAPiUS
z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Przypomnieć można, iż przesłanki warunkujące nabycie prawa
do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, jak prawidłowo wskazał Sąd
I instancji, określa art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Zgodnie z tym przepisem świadczenie przysługuje nauczycielom, którzy spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek, o którym mowa w ust. 3;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U.
z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z zm.), wynoszący 30 lat, w tym 20 lat wykonywania pracy w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1, w wymiarze co najmniej
1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć;

3) rozwiązali stosunek pracy.

Na podstawie art. 4 ust. 3 pkt 1 ustawy nauczyciel ma prawo do świadczenia, jeżeli ukończył 55 lat - w latach 2009-2014, zaś zgodnie z art. 2 pkt 1 ustawy użyte
w ustawie określenie nauczyciel oznacza nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w:

a) publicznych i niepublicznych przedszkolach,

b) szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych,

c) publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego
i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.).

Należy zwrócić uwagę, iż z art. 7 ust. 1 cytowanej ustawy wynika, że prawo
do świadczenia powstaje z dniem spełnienia warunków wymaganych do nabycia tego prawa, podczas gdy art. 4 ustawy wymaga, aby warunki te spełnione były łącznie. Z powyższego wynika zatem, że nabycie prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego jest możliwe tylko w przypadku spełniania w dacie decyzji łącznie wszystkich warunków, o których stanowi cytowany wyżej przepis
art. 4 ustawy, tj. wymaganego wieku, stażu ubezpieczeniowego, w tym określonego stażu pracy w charakterze nauczyciela oraz wykazania rozwiązania stosunku pracy. W razie negatywnej oceny choćby jednej z wymienionych wyżej przesłanek, prawo do świadczenia nie powstaje.

Pokreślenia wymaga, że stan faktyczny w niniejszej sprawie był w zasadzie niesporny między stronami. Skarżący i pozwany odmiennie interpretowali natomiast status prawny jednostki ostatnio zatrudniającej skarżącego tj. Centrum Kształcenia Praktycznego w E., co przekładało się na ocenę spełnienia przez B. G. przesłanki warunkującej prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, o której mowa w art. 4 ust. 3 pkt 1 lit. c ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych.

Sąd Apelacyjny, jak już wyżej wskazano, w pełni podziela wywód prawny Sądu I instancji przeprowadzony we wskazanym powyżej zakresie, nie widząc zatem potrzeby jego szczegółowego powtarzania. Nie ulega wątpliwości, iż w świetle przepisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie ramowych statutów: publicznego centrum kształcenia ustawicznego, publicznego ośrodka dokształcania i doskonalenia zawodowego oraz publicznego centrum kształcenia praktycznego (Dz. U. z 2003 r.; Nr 132; poz. 1226), wydanego na podstawie art. 60 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, za centrum kształcenia ustawicznego może być uznany wyłącznie podmiot, który posługuje się nazwą zawierającą określenie: "Centrum Kształcenia Ustawicznego", co wynika to jednoznacznie z § 1 ust. 1 pkt 1 załącznika nr 1
do ww. rozporządzenia. Sąd Okręgowy prawidłowo zatem ustalił, że wnioskodawca nie był pracownikiem centrum kształcenia ustawicznego. Sąd Okręgowy trafnie również uznał, czego zresztą apelujący nie kwestionował, że ubezpieczony nie był nauczycielem placówki wymienionej w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy o systemie oświaty
tj. młodzieżowego ośrodka wychowawczego, młodzieżowego ośrodka socjoterapii, specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego lub specjalnego ośrodka wychowawczego dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, bądź też ośrodka umożliwiającego dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 16 ust. 7, a także dzieciom i młodzieży
z upośledzeniem umysłowym z niepełnosprawnościami sprzężonymi realizację odpowiednio obowiązku szkolnego, jak również nie był nauczycielem placówki zapewniającej opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki
poza miejscem stałego zamieszkania.

Status Centrum Kształcenia Praktycznego w E., zgodnie z § 1 ust. 1
pkt 1 załącznika nr 3 do ww. rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu
z dnia 13 czerwca 2003 r., należy określić jako status placówki kształcenia praktycznego. Jest to zatem jednostka wymieniona w art. 2 ust. 3a ustawy
o systemie oświaty, odrębnie od placówek kształcenia ustawicznego. Ustalenie takie znajduje potwierdzenie piśmie CKP w E. z dnia 29 stycznia 2015 r. (k. 32 akt ZUS).

Przechodząc do oceny zarzutu naruszenia przez Sąd Okręgowy wynikającej
z art. 32 Konstytucji zasady równości wobec prawa, Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że kwestia podmiotowego zróżnicowania uprawnionych do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, wynikająca z warunku wykonywania pracy
w jednostkach wymienionych w art. 2 pkt 1 ustawy była przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który w wyroku z dnia 3 lutego 2012 r. (II UK 126/11, LEX nr 1165821) jednoznacznie stwierdził, iż zróżnicowanie takie nie oznacza naruszenia art. 32 Konstytucji przez odmowę uznania za taką pracę okresu wykonywania pracy instruktora praktycznej nauki zawodu, który nie był zatrudniony w przedmiotowych jednostkach.

W uzasadnieniu przywołanego powyżej wyroku Sąd Najwyższy wyjaśnił,
że prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego nie zostało określone w Konstytucji i jej art. 32 nie stanowi podstawy prawnej do jego przyznania. Zgodnie z jej art. 67 ust. 1: "Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa". Na gruncie więc samej Konstytucji nie można pominąć, że art. 67 ust. 1 jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 32. Relacja ta była już rozważana
przez Trybunał Konstytucyjny, który stwierdzał, że ustawodawca jest uprawniony
do zmiany prawa emerytalnego, a nawet do ograniczania uprawnień uprzednio przyznanych, zwłaszcza w warunkach zmian społecznych i gospodarczych, w tym wprowadzania kompleksowych reform systemu emerytalno-rentowego (zob. wyroki Trybunału z 20 grudnia 1999 r., K 4/99 i z 11 lutego 1992 r., K 14/91). Do istoty ubezpieczenia społecznego należy finansowanie świadczeń ze środków uzyskanych w wyniku opłacania składek. Granice usprawiedliwionych oczekiwań jednostek wyznacza założenie równowagi finansowej całego systemu ubezpieczeń społecznych. Zakres i wysokość świadczeń z ubezpieczeń społecznych uzależnione są od zakresu dostępnych środków finansowych. Państwo ma obowiązek podjąć wszelkie działania w celu zapewnienia środków finansowych niezbędnych
dla realizacji praw konstytucyjnych. Ubezpieczony musi jednak liczyć się z tym,
że pozyskiwanie tych środków ma swoje granice ekonomiczne, a w konsekwencji państwo może być zmuszone do zmiany obowiązujących regulacji prawnych
na niekorzyść, żeby dostosować zakres realizacji praw socjalnych do zakresu dostępnych środków finansowych w określonych warunkach ekonomicznych
(por. wyrok Trybunału z 22 czerwca 1999 r., K 5/99). Poza zakresem kontroli Trybunału Konstytucyjnego jest też sfera określonej swobody ustawodawcy w tej materii, jako że do niego należy wybór rozwiązań, które uważa za optymalne
z punktu widzenia potrzeb obywateli i wymogów rozwoju gospodarczego kraju.
Do uprawnień ustawodawcy należy stanowienie prawa odpowiadającego założonym celom politycznym i gospodarczym oraz przyjmowanie takich rozwiązań prawnych, które jego zdaniem będą najlepiej służyły realizacji tych celów. Zadaniem Trybunału Konstytucyjnego nie jest zatem orzekanie o merytorycznej trafności rozwiązań przyjmowanych przez ustawodawcę (por. orzeczenie z 24 lutego 1997 r., K 19/96) oraz ocena czy ustawodawca znalazł najbardziej słuszne i celowe rozstrzygnięcie normowanej kwestii (wskazany wyrok Trybunału z 20 grudnia 1999 r., K 4/99).

Sąd Najwyższy wywodził dalej – a Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie
w pełni podziela te rozważania – iż podmiotowe zróżnicowanie uprawnionych
do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, wynikające z warunku wykonywania pracy (przez co najmniej 20 lat) w jednostkach wymienionych w art. 2 pkt 1 ustawy z 2009 r. (a więc w przedszkolach, szkołach, placówkach kształcenia ustawicznego i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty), nie oznacza naruszenia art. 32 Konstytucji,
przez odmowę uznania za taką pracę okresu wykonywania pracy instruktora praktycznej nauki zawodu, który nie był zatrudniony w tych jednostkach. Jeżeli chodzi o kontrolę zgodności przyjętego rozwiązania z art. 32 Konstytucji, to równość wobec prawa oznacza bowiem, że wszystkie podmioty prawa (adresaci norm prawnych), charakteryzujące się daną cechą istotną (relewantną) w równym stopniu, mają być traktowane równo (zob. orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 3 września 1996 r., K 10/96 i wyrok z 21 września 1999 r., K 6/98). Ocena każdej regulacji prawnej
z punktu widzenia zasady równości musi być zatem poprzedzona dokładnym zbadaniem sytuacji prawnej podmiotów i przeprowadzeniem analizy, jeśli chodzi
o ich cechy wspólne i cechy różniące (wyrok Trybunału z 28 maja 2002 r., P 10/01).

Warto również zwrócić uwagę na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia
4 czerwca 2013 r. w sprawie SK 49/12, zgodnie z którym art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych w zakresie,
w jakim nie uwzględnia wśród uprawnionych do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego instruktorów praktycznej nauki zawodu, zatrudnionych w innych jednostkach niż wskazane w tym przepisie jest zgodny z art. 67 ust. 1 w związku
z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Przytoczona powyżej argumentacja pozostaje aktualna w odniesieniu
do zarzutu apelującego niezastosowania przez Sąd I instancji wprost przepisów Konstytucji. Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, iż znajdujące zastosowanie
w niniejszej sprawie przepisy prawa materialnego nie są niezgodne z Konstytucją, innymi słowy – podmiotowy zakres ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych wypełnia standard konstytucyjny, co sprawia, iż brak jest podstaw do stwierdzania ich niekonstytucyjności w ramach prowadzonego postępowania
czy też występowania z pytaniem prawnym.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na stanowisko Ministerstwa Edukacji Narodowej, wyrażone w piśmie podsekretarza stanu z dnia 15 stycznia 2014 r.
nr (...)Wen (...) (http://www.senat.gov.pl/gfx/senat/userfiles/ _public/k8/komisje/2014/kpcpp/petycje/p8- (...).pdf), które podziela, a zgodnie
z którym, gdyby ustawodawca zamierzał przyznać prawo do nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych wszystkim nauczycielom zatrudnionym w placówkach wymienionych w art. 2 pkt 3a ustawy o systemie oświaty, to zgodnie z systematyką przepisów przyjętą w ustawie o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, zawarłby ogólne odesłanie do art. 2 pkt 3a ustawy o systemie oświaty. Innymi słowy, intencją ustawodawcy nie było przyznanie prawa do nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych nauczycielom zatrudnionym we wszystkich placówkach wymienionych w art. 2 pkt 3a ustawy, w tym w placówkach kształcenia praktycznego.

Ministerstwo podkreśliło, że poselski projekt ustawy (druk nr (...))
o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, który został pozytywnie zaopiniowany przez Radę Ministrów w stanowisku z dnia 19.02.2009 r.,
w pierwotnym brzmieniu zakresem podmiotowym nie obejmował nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w jakichkolwiek placówkach. Przez odesłanie do „placówek” w art. 2 pkt 1 lit. d pierwotnego brzmienia projektu należy rozumieć szkoły, zespoły szkół oraz szkolne punkty konsultacyjne przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych
i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej utworzone w celu kształcenia dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą. Innymi słowy, w pierwotnym zamyśle projektodawców nie leżało objęcie wszystkich nauczycieli zakresem podmiotowym ustawy, lecz ukształtowanie zakresu podmiotowego w sposób obejmujący konkretne grupy nauczycieli szkół. W toku prac parlamentarnych zakres podmiotowy projektu ustawy został rozszerzony
o nauczycieli placówek, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty.

Jak dalej wyjaśniało Ministerstwo w cytowanym piśmie z dnia 15 stycznia
2014 r., w petycji wniesionej przez Radę Pedagogiczną Centrum Kształcenia Praktycznego w W. poddano w wątpliwość, czy zakres podmiotowy ustawy, uregulowany w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, obejmujący nauczycieli konkretnych rodzajów placówek, wypełnia standard konstytucyjnej zasady państwa prawnego i zasady równości.

Odnosząc się do kwestii ewentualnej niekonstytucyjności ustawy z dnia
22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych,
we wspomnianym już powyżej wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2013 r. (sygn. SK 49/12, Dz. U. z 2013 r. poz. 693), w zakresie art. 2 pkt 1
ww. ustawy, który określa krąg osób uprawnionych doświadczenia, Trybunał Konstytucyjny nie orzekł o niezgodności przepisu tej ustawy z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej.

Uzasadnienia dla takiego, a nie innego, ukształtowania zakresu podmiotowego ustawy należałoby poszukiwać w charakterze prawnym nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych analizowanym na tle rozstrzygnięć powszechnego systemu emerytalnego. W pierwszym rzędzie zaakcentowania wymaga kwestia braku merytorycznych podstaw dla generalnego kwalifikowania nauczycieli jako objętych możliwością przechodzenia na emerytury pomostowe,
a ponadto kwestia oceny prawnej charakteru instytucji nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych jako instytucji stanowiącej dodatkowy element do systemu emerytur pomostowych. Ponieważ celem ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r.
o emeryturach pomostowych nie było generalne kwalifikowanie nauczycieli jako uprawnionych do emerytur pomostowych, wydaje się uzasadnione stanowisko,
iż zakres podmiotowy systemu nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych - jako uzupełniającego system emerytur pomostowych - również nie powinien być kształtowany w sposób generalny. 

Reasumując, Ministerstwo podkreśliło, że argumentów przemawiających
za ścisłą interpretacją art. 2 pkt 1 ustawy należy poszukiwać przede wszystkim
w wykładni celowościowej ustawy (celu instytucji nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych jako uzupełniającej instytucję emerytur pomostowych) wskazującej na brak merytorycznych podstaw dla generalnego kwalifikowania nauczycieli jako objętych możliwością przechodzenia na ww. świadczenia.

W omawianym piśmie z dnia 15 stycznia 2014 r. zwrócono uwagę, iż próby rozszerzenia zakresu podmiotowego ustawy były już podejmowane przez posłów
i senatorów. W 2011 r. wniesiono poselski projekt ustawy o zmianie ustawy
o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, który rozszerzał zakres podmiotowy ustawy o nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w publicznych placówkach opiekuńczo- wychowawczych, ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych, wychowawców i pedagogów zatrudnionych w (...), a także poradniach psychologiczno-pedagogicznych oraz placówkach zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem zamieszkania, który został przez Rząd zaopiniowany negatywnie. W 2013 r. Komisja Nauki, Edukacji i Sportu Senatu RP wniosła
o podjęcie postępowania w sprawie inicjatywy ustawodawczej dotyczącej projektu ustawy o zmianie ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, który ma na celu rozszerzenie zakresu podmiotowego ustawy o nauczycieli zatrudnionych w zakładach kształcenia nauczycieli.

Dodać należy, iż w roku 2014, w odpowiedzi na petycję członków rady pedagogicznej przy Centrum (...) w W. senacka Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji przygotowała projekt nowelizacji ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, rozszerzający grono uprawnionych do tego świadczenia o nauczycieli uczących w centrach kształcenia praktycznego. Senat odrzucił jednak tenże projekt. Do chwili obecnej zakres podmiotowy ustawy nie został rozszerzony.

Reasumując, Sąd Apelacyjny przypomina, iż prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego przysługuje nauczycielowi wykonującemu pracę
w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2009 r.
o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Cytowana ustawa w art. 2 definiuje, że nauczycielem jest nauczyciel, wychowawca i inny pracownik pedagogiczny zatrudniony w publicznych i niepublicznych przedszkolach, szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych, publicznych
i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. B. G. zatrudniony był natomiast w placówce kształcenia praktycznego, która wymieniona została jako odrębny podmiot w art. 2 pkt 3a ustawy o systemie oświaty, do którego to przepisu ustawa o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych – w zakresie definicji nauczyciela (art. 2 pkt 1) - nie zawiera odesłania. Nie ulega zatem wątpliwości, że zatrudnienie apelującego w placówce innej, niż wymieniona w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, nie uprawnia do uzyskania nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

W tym stanie rzeczy, uznając, iż Sąd I instancji nie dopuścił się zarzucanych naruszeń tak przepisów postępowania, jak i przepisów prawa materialnego, Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uwzględnienia apelacji B. G.,
a w konsekwencji oddalił ją na podstawie art. 385 k.p.c. jako bezzasadną,
jak w sentencji wyroku.

SSA Aleksandra Urban SSA Małgorzata Gerszewska SSA Iwona Krzeczowska-Lasoń