Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 30 września 2013 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Marzenna Ernest

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym

w dniu 30 września 2013 r. w S.

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

przeciwko R. D., I. D. i A. W.

o zapłatę

na skutek skargi pozwanych o wznowienie postępowania

zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 27 listopada 2012r., sygn. akt II Ca 455/12

postanawia:

odrzucić skargę.

Sygn. akt II Ca 1308/12

UZASADNIENIE

Pozwani R. D., I. D. i A. W. w dniu 28 listopada 2012r. złożyli skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 27 listopada 2012 r., sygn. akt II Ca 455/12. Jako podstawę wznowienia postępowania skarżący wskazali przepis art. 401 pkt 2 k.p.c., art. 403 § 1 pkt 1 i 2 oraz § 2 k.p.c., art. 404 k.p.c. Skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego orzeczenia i uwzględnienie apelacji w całości lub uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Skarżący podnieśli, iż powód dopuścił się wobec pozwanych szeregu ciężkich przestępstw przeciwko zdrowiu, życiu i mieniu, z podstępnym wyłudzeniem umowy najmu włącznie, będącej przedmiotem niniejszej sprawy, zaś z winy Prokuratury i Sądu Rejonowego w Świnoujściu nie zostało wszczęte w tym zakresie jak dotychczas żadne postępowanie. Zdaniem skarżących wyrok Sądu Rejonowego w sprawie o sygn. akt I C 31/12 oparty jest na fałszywych zeznaniach powoda i powołanych przez niego świadków, a Sąd nie zastosował art. 177 § 1 pkt 4 i § 2 k.p.c. Ponadto wyrok oparty został m.in. na dokumencie - operat szacunkowy z dnia 27.10.2011 r., gdzie poświadczono nieprawdę. Skarżący dodali też, iż Prokuratura Rejonowa w Kamieniu Pomorskim prowadzi obecnie śledztwo z art. 231 § 1 k.k. oraz art. 271 § 1 k.k. Kolejno skarżący wskazali, iż ich apelacja od wyroku w sprawie o sygn. akt I C 31/12 została oddalona, co też Sędzia w sprawie o sygn. akt I C 363/10 im zapowiedziała, stąd w ich ocenie wyrok Sądu II instancji oddalający apelację nie został wydany w sposób bezstronny i niezawisły. W związku z czym skarżący zaznaczyli, iż w dniu 10 lipca 2012 r. Prokuratura Rejonowa w Kamieniu Pomorskim wszczęła śledztwo w sprawie przekroczenia uprawnień przez sędziego Sądu Rejonowego wydającego wyrok w sprawie I C 31/12 (Ds. 745/12), a także w październiku 2012 r. Prokuratura Rejonowa S. -N. wszczęła śledztwo w sprawie zorganizowanych działań przestępczych na szkodę skarżących (2 Ds. 307/12). Ponadto skarżący stwierdzili, iż w czasie całego procesu, na skutek przestępstw powoda, skarżący pozostawali w ciężkim stanie i rozstroju zdrowia, i praktycznie nie byli zdolni do skutecznej obrony swoich praw przed sądem. Zdaniem skarżących nie byli oni również należycie reprezentowani, gdyż wniosek skarżących o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu pozostał bez odpowiedzi Sądu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Skarga pozwanych jako nie oparta na ustawowej podstawie wznowienia podlegała odrzuceniu.

Tytułem wstępu wymaga wskazać, iż instytucja wznowienia postępowania opiera się na przysługującej poza tokiem instancji skardze o reasumpcję wadliwego procesu przez zastąpienie zapadłego orzeczenia, orzeczeniem nowym. Nadzwyczajny charakter tego środka prawnego, skierowanego przeciwko prawomocnemu wyrokowi powoduje, że przywrócenie stanu sprzed zamknięcia postępowania sądowego ulegającego wznowieniu może nastąpić wyłącznie z powodów ściśle określonych w ustawie. Postępowanie w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania rozpoczyna się badaniem przez sąd zagadnienia dopuszczalności wznowienia postępowania. Zgodnie z treścią art. 410 § 1 k.p.c. sąd odrzuca skargę wniesioną po upływie przepisanego terminu, niedopuszczalną lub nieopartą na ustawowej podstawie. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym. Z regulacji tej wynika, iż w ramach postępowania wstępnego sąd bada czy skarga o wznowienie postępowania została wniesiona w terminie (wynikającym z przepisów art. 407 i 408 k.p.c.), czy jest dopuszczalna (ze względu na zaskarżone orzeczenie) i czy jest oparta na ustawowej podstawie. Wystąpienie zaś którejkolwiek z wymienionych w tej regulacji przeszkód oznacza obowiązek sądu odrzucenia skargi. Należy przy tym podkreślić, iż badanie przez sąd zagadnienia dopuszczalności wznowienia postępowania nie ogranicza się do tego, czy wskazane przez skarżącego okoliczności dają się podciągnąć pod przewidzianą w ustawie podstawę wznowienia. Wymaga zwrócić uwagę na stanowisko judykatury, zgodnie z którym sformułowanie podstawy wznowienia postępowania w sposób odpowiadający przepisom art. 401- 404 k.p.c. nie oznacza oparcia skargi na ustawowej podstawie wznowienia, jeżeli już z samego jej uzasadnienia wynika, że podnoszona podstawa nie zachodzi. Taka skarga, jako nieoparta na ustawowej podstawie wznowienia podlega odrzuceniu zgodnie z art. 410 § 1 k.p.c. (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2006 r., sygn. akt I CZ 103/06, LEX nr 610070). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 maja 2007 r. wydanym w sprawie o sygn. akt III CSK 56/07 stwierdził też, iż zgodnie z treścią art. 410 § 1 k.p.c. skarga podlega odrzuceniu nie tylko wtedy, gdy powołana w niej podstawa wznowienia została sformułowana w sposób nieodpowiadający ustawie, ale także wówczas, gdy wskazane w niej okoliczności wprawdzie dadzą się podciągnąć pod przewidzianą w ustawie podstawę wznowienia, to jednak w rzeczywistości podstawa ta nie występuje (zob. też uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2012 r., I CZ 104/12, LEX nr 1232738).

Przenosząc powyższe uwagi na grunt rozpatrywanej sprawy Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności stwierdza, że skarżący wprawdzie sformułowali podstawy wznowienia postępowania w sposób odpowiadający przepisowi art. 401 pkt 2 k.p.c., wskazując na brak należytego reprezentowania i pozbawienie możności działania wskutek naruszenia przepisów prawa, jednakże w rzeczywistości podstawy te nie występują. W art. 401 pkt 2 k.p.c. chodzi o reprezentację w znaczeniu procesowym, obejmującą zarówno brak organu czy przedstawiciela ustawowego, jak i reprezentację przez pełnomocnika procesowego. Należy podzielić argumenty zawarte w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 2008 r., III CZP 22/08 (LEX nr 450155), że przewidziana w art. 401 pkt 2 k.p.c. podstawa wznowienia postępowania w postaci braku należytej reprezentacji strony obejmuje nie tylko wypadki, w których za stronę nie działał przedstawiciel ustawowy lub osoba działająca w tym charakterze nie miała w rzeczywistości do tego umocowania, albo strona niebędąca osobą fizyczną nie miała organu powołanego do jej reprezentacji lub osoba działająca za stronę nie była piastunem funkcji członka organu, lecz także wypadek, w którym za stronę działała jako pełnomocnik osoba, która nie była należycie umocowana. Tymczasem z taką sytuacją nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Skarżący upatrują brak należytej reprezentacji w tym, iż ich wniosek o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu pozostał bez odpowiedzi. Brak rozpoznania takiego wniosku można rozważać jedynie w kontekście pozbawienia strony do możności działania. Wskazania przy tym wymaga, iż strona zostaje pozbawiona możności działania tylko wtedy, gdy doszło do całkowitego pozbawienia jej możności obrony, w więc gdy znalazła się w takiej sytuacji, która uniemożliwiła, a nie tylko utrudniła lub ograniczyła popieranie przed sądem dochodzonych żądań (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 października 1999 r., II UKN 174/99, OSNP 2001, Nr 4, poz. 133). Jej zakresem są objęte wyłącznie okoliczności, które powodują pozbawienie strony możności działania w postępowaniu, nie spowodowane przez samą stronę i niezależne od jej zachowania się, chociażby postępowanie strony stanowiło naruszenie przepisów prawa (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 2 grudnia 2004r., wydane w sprawie o sygn. akt I ACa 1921/04, LEX nr 147155). Warto również zwrócić uwagę na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2002 r., wydane w sprawie o sygn. akt III CZ 9/02 (LEX nr 688044), z którego wynika, iż pozbawienie strony możności działania tylko wówczas jest ustawową podstawą wznowienia postępowania w rozumieniu art. 401 pkt 2 k.p.c., jeżeli nastąpiło ono wskutek naruszenia przepisów prawa przez Sąd lub przez drugą stronę i to przed uprawomocnieniem się orzeczenia. Niemożność ta nie musi występować w toku całego postępowania, aby uzasadniać wznowienie postępowania. Nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli niemożność działania ustała przed uprawomocnieniem się wyroku (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2001r., V CZ 175/01, Prok. i Pr. 2002, nr 5, poz. 42). Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy stwierdza, iż w rozpatrywanej sprawie skarżący jedynie gołosłownie podnieśli, iż złożyli wniosek w przedmiocie ustanowienia pełnomocnika z urzędu, nie precyzując nawet w jakich okolicznościach miałoby do tego dojść. Jak bowiem wynika z akt sprawy o sygn. I C 31/12, która toczyła się przed Sądem Rejonowym w Świnoujściu, skarżący takiego wniosku do tej sprawy nie złożyli, jak również nie uczynili tego na etapie postępowania apelacyjnego. Z akt sprawy II Ca 455/12 wynika, iż do ww. akt wpłynęło pismo procesowe skarżących z dnia 16 lipca 2012 r. zatytułowane „wniosek dowodowy strony skarżącej”, do którego zostało załączone nie podpisane pismo skarżących z dnia 10 lipca 2012 r. w sprawie II Cz 980/12 zatytułowane „wniosek strony pozwanej o natychmiastowe wstrzymanie wykonania postanowienia Sądu z dnia 27.06.2012 r. kończącego postępowanie w sprawie o sygn. akt II Cz 980/12 oraz wyznaczenie adwokata z urzędu w celu sporządzenia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem postanowienia Sądu j.w.”. Wniosek o wyznaczenie dla skarżących adwokata z urzędu został zatem złożony w innej sprawie. Nie ma też innych podstaw do przyjęcia, aby Sąd lub druga strona postępowania miałaby się dopuścić naruszenia przepisów prawa w sposób skutkujący pozbawieniem skarżących możności realizacji uprawnień procesowych. Twierdzenia skarżących, iż pozostawali w ciężkim stanie i rozstroju zdrowia, co powodowało, iż nie byli oni zdolni do skutecznej obrony swoich praw, nie zostały poparte żadnymi dowodami. Zauważyć trzeba, iż skarżący zawiadomieni byli w sposób prawidłowy o terminach rozprawy apelacyjnej w dniu 02 sierpnia 2012 r. oraz w dniu 27 listopada 2012 r., na których to rozprawach ich obecność nie była obowiązkowa. Swoje stanowisko w sprawie przedstawili w obszernej apelacji. Nadto w związku z zarzutami apelacji, jak również ze złożonymi wnioskami zawartymi w kolejnych pismach procesowych skarżących z dnia 16 lipca 2012 r. („wniosek dowodowy strony skarżącej”) oraz z dnia 27 lipca 2012 r. („replika na odpowiedź na apelację powoda”) Sąd Okręgowy odroczył rozprawę apelacyjną w dniu 02 sierpnia 2012 r., zwracając się o akta spraw Sądu Okręgowego w Szczecinie I C 826/10 oraz I C 940/10. W dniu 14 września 2012 r. wpłynął do Sądu Okręgowego w Szczecinie kolejny wniosek dowodowy skarżących z dnia 12 września 2012 r. w sprawie II Ca 455/12. Po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 27 listopada 2012 r., na której to rozpoznane zostały wnioski dowodowe strony powodowej i po jej zamknięciu, Sąd Okręgowy wydał w sprawie wyrok. W tych okolicznościach nie ma zatem podstaw do uznania, by działanie Sądu w niniejszej sprawie naruszało przepisy prawa.

Przechodząc dalej Sąd Okręgowy stwierdza, iż skarżący powołując w skardze art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c. nie sformułowali nawet w tym zakresie podstawy wznowienia postępowania w sposób odpowiadający temu przepisowi. W myśl art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c. można żądać wznowienia na tej podstawie, że wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym. W rozpoznawanej sprawie zarówno wyrok nie został oparty na skazującym wyroku karnym, jak też skarżący nie podnosili, aby jakikolwiek z dokumentów, na których został ten wyrok oparty jest podrobiony lub przerobiony w rozumieniu tego przepisu oraz nie powołali się na jakikolwiek wyrok stwierdzający popełnienie w tym zakresie przestępstwa. Dla porządku Sąd orzekający jedynie wskazuje, iż podrobienie polega na sporządzeniu dokumentu w taki sposób, by nadać mu pozory autentyczności, w szczególności w postaci pochodzenia od osoby, która w rzeczywistości nie jest wystawcą dokumentu. Przerobienie zaś dokumentu polega na nadaniu mu innej treści niż pierwotnie posiadana.

Pozwani uzasadniają podstawę skargi istnieniem dokumentu – operatu szacunkowego z dnia 27 października 2011 r. – zawierającego poświadczenie nieprawdy. Art. 403 § 1 pkt 2 k.p.c. stanowi, że można żądać wznowienia na tej podstawie, że wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa. Przepis art. 404 k.p.c. stanowi uzupełnienie wymienionej regulacji i przewiduje, że dodatkowym warunkiem oparcia skargi o wznowienie postępowania o podstawę w postaci uzyskania wyroku za pomocą przestępstwa jest co do zasady stwierdzenie popełnienia przestępstwa prawomocnym wyrokiem skazującym. Natomiast wznowienie postępowania z powodu przestępstwa w wypadku, gdy jego popełnienie nie zostało ustalone prawomocnym wyrokiem skazującym, jest dopuszczalne jedynie wówczas gdy postępowanie karne nie może być wszczęte lub gdy zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów. Poświadczenie nieprawdy w dokumencie, użytym przez stronę jako środek dowodowy, nie jest podstawą wznowienia postępowania, wymienioną w art. 403 § 1 pkt 2 k.p.c. (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 1999 r., III CKN 1075/98, OSNC 1999/7-8/138, Biul.SN 1999/6/6). Warto przy tym zauważyć, iż zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w postanowieniu z dnia 2 grudnia 2011 r. w sprawie o sygn. akt III CZ 69/11 (LEX nr 1119504) nie można żądać wznowienia postępowania na podstawie art. 403 § 1 pkt 2 k.p.c., gdy zarzut fałszu dokumentu był zgłoszony w dotychczasowym postępowaniu i został przez sąd uznany za niezasadny.

Mając powyższe uwagi na względzie Sąd Okręgowy stwierdza, iż skarżący nie sformułowali podstawy wznowienia postępowania w sposób odpowiadający temu unormowaniu. Skarżący powołując się na popełnione przestępstwa nie wskazali jednak na jakikolwiek prawomocny wyrok skazujący, którym mógłby świadczyć o tym, że wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa, jak też nie ma podstaw do przyjęcia, że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów. Niemniej zarzuty dotyczące uzyskania wyroku za pomocą przestępstwa, w tym w odniesieniu do sędziów wydających orzeczenia sprawie, której dotyczy skarga o wznowienie postępowania, nie zostały w żaden sposób wykazane.

Dokonanie odmiennej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie może być rozważane w kontekście popełnienia przestępstwa przez sędziego – poświadczenia nieprawdy. W utrwalonej judykaturze wielokrotnie wskazywano, że swobodna sędziowska ocena dowodów może być podważona jedynie wówczas, gdyby okazała się rażąco wadliwa lub oczywiście błędna (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 18 lutego 1997 r., II UKN 77/96, OSNAPiUS 1997 nr 21, poz. 426 lub z dnia 27 lutego 1997 r., I PKN 25/97, OSNAPiUS 1997 nr 21, poz. 420), jednak nadal nie stanowi ona przestępstwa. Co do zasady - Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, dokonując wyboru określonych środków dowodowych. Nie budzi wątpliwości, że instytucja swobodnej oceny dowodów służy ustaleniu podstawy faktycznej orzeczenia.

W tym też kontekście nie można żądać wznowienia postępowania na tej podstawie, że sąd pominął środek dowodowy wskazany przez stronę, uznając go na przykład za nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy lub niewiarygodny, albo gdy sama strona, nie przypisując mu należytego znaczenia, nie zgłosiła go. Skarga o wznowienie postępowania nie służy bowiem korygowaniu wszelkich nieprawidłowych orzeczeń, lecz tylko wzruszeniu orzeczeń zapadłych w wyniku nieważności postępowania w rozumieniu art. 401 k.p.c. lub orzeczeń wydanych na podstawie dokumentu przerobionego lub podrobionego albo gdy w późniejszym czasie został wykryty prawomocny wyrok dotyczący tego samego stosunku prawnego lub takie okoliczności faktyczne bądź środki dowodowe, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, lecz strona nie mogła z nich skorzystać, gdyż były jej nie znane (art. 403 k.p.c.).

Skarżący jako podstawę wznowienia postępowania wskazali także na art. 403 § 2 k.p.c., który stanowi iż można również żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku, dotyczącego tego samego stosunku prawnego, albo wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Niemożność skorzystania w poprzednim postępowaniu z określonych okoliczności faktycznych lub środków dowodowych nie zachodzi, gdy istniała obiektywna możliwość powołania ich w tym postępowaniu, a tylko na skutek opieszałości, zaniedbania, zapomnienia czy błędnej oceny potrzeby ich powołania strona tego nie uczyniła (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 1999 r., sygn. akt II CKN 807/98, LEX nr 78214). Ponadto Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że obowiązkiem strony powołującej się na nowe dowody, jako na przesłankę skargi o wznowienie postępowania, jest oznaczenie okoliczności faktycznych, które za pomocą środka dowodowego zamierza wykazać. Sąd nie może bowiem samodzielnie rekonstruować zakresu okoliczności faktycznych, których wykazaniu ma służyć przeprowadzenie wnioskowanego w skardze dowodu (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2007 r., V CZ 28/07, niepubl.). Przenosząc powyższe uwagi na grunt rozpatrywanej sprawy Sąd Okręgowy stwierdza, iż skarżący nie powołali się na wyrok o którym mowa w cytowanej regulacji, ani też nie wskazali, aby po uprawomocnieniu się wyroku wykryli takie okoliczności faktyczne lub środki dowodowe, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których nie mogli oni skorzystać w postępowaniu przed wydaniem tego wyroku.

W świetle powyższych rozważań skarga R. D., I. D. i A. W., jako nieoparta na ustawowej podstawie wznowienia, podlega odrzuceniu na podstawie art. 410 § 1 k.p.c.