Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 lutego 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił S. S. prawa do odsetek z tytułu opóźnienia w wypłacie świadczenia. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, iż w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego. Ponieważ w przedmiotowej sprawie taką ostatnią okolicznością był wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 października 2012 r., który wpłynął do organu rentowego w dniu 17 grudnia 2012 r., a nadto uwzględniając fakt, że organ odwoławczy nie orzekł o odpowiedzialności organu rentowego za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczenia ani o należnych odsetkach, ZUS dokonał wypłaty świadczenia na dzień 10 lutego 2013 r. (z uwzględnieniem 30-dniowego terminu przewidzianego na wydanie decyzji w sprawie świadczenia).

W odwołaniu ubezpieczony domagał się przyznania odsetek za zwłokę od dnia 1 marca 2011 r. do 31 stycznia 2013 r. z tytułu różnicy między należną emeryturą, a faktycznie wypłaconą przez ZUS.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swe dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Sąd ustalił i zważył, co następuje :

S. S. ukończył 65 rok życia z dniem(...)r., kontynuował ubezpieczenie do 29 marca 2011 r., a z wnioskiem o emeryturę wystąpił 16 marca 2011 r. Ubezpieczony miał ustalone również uprawnienia do emerytury na podstawie art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej jako: „ustawa emerytalna”), jednak nie pobierał świadczenia emerytalnego ze względu na pozostawanie w zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu pracy u tego samego pracodawcy do dnia 29 marca 2011 r. Uwzględniając powyższe okoliczności Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 2 lutego 2012 r., sygn. akt VI U 1392/11 zmienił decyzję organu rentowego i przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 1 marca 2011 r. Rozstrzygnięcie tej treści zostało utrzymane w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 25 października 2012 r., sygn. akt III AUa 697/12 i z tym dniem stało się prawomocne. Wyrok powyższy, jako prawomocny, z mocy art. 365 § 1 k.p.c. wiąże zarówno strony (czyli ubezpieczonego i Oddział ZUS-u w B.) jak i sąd, który go wydał, a także inne sądy i inne organy państwowe. Jak wynika z akt rentowy (...) Oddział w B. wykonując powyższy wyrok, dokonał w dniu 10 lutego 2013 r. wypłaty wyrównania emerytury za okres od 1 marca 2011 r. do 29 lutego 2013 r. W ocenie organu rentowego po wpływie przedmiotowego wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku w dniu 17 grudnia 2012 r., wypłata wyrównania mogła zostać zrealizowana w dniu 10 lutego 2013 r. ponieważ okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności, którą był wpływ wyroku do organu rentowego, a najbliższym terminem płatności, tj. 10 stycznia 2013 r. był krótszy niż 30 dni.

Zgodnie z przepisem art. 85 ustawy z dnia 13.10.1999 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 205 poz. 1585 ze zm., dalej: „ustawa systemowa”), jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyjmowania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to jednak przypadku, w którym opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które ZUS nie ponosi odpowiedzialności. Termin, w jakim organ rentowy winien wydać decyzję w sprawie świadczenia, określa przepis art. 118 ust. 1 ustawy emerytalnej – organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji (przepis ten stosuje się odpowiednio przy dokonywaniu wypłaty wynikającej z decyzji ponownie ustalającej prawo do świadczenia – ust. 4). Oznacza to tym samym, że wydanie przez organ rentowy decyzji w terminie późniejszym jest opóźnione. Ze wskazanych powyżej uregulowań wynika w sposób jednoznaczny, że termin, od którego ewentualnie można domagać się wypłacenia odsetek, nie jest uzależniony od daty powstania prawa do świadczenia, lecz od daty złożenia wniosku o to świadczenie.

Powoływanie się przez organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie na przepis ust. 5 cyt. artykułu, iż wypłata świadczenia wynikająca z decyzji, o której mowa w ust. 4, następuje w najbliższym terminie płatności świadczenia albo w następnym terminie płatności, jeżeli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni jest bezprzedmiotowe. Przepis ten dotyczy możliwości przesunięcia terminu do wydania decyzji wyłącznie w toku postępowania przed organem rentowym i to tylko wtedy, gdy decyzja nie może być wydana z powodu konieczności przeprowadzenia przez organ rentowy dodatkowego postępowania wyjaśniającego. Nie ma on jednak zastosowania w niniejszej sprawie, ponieważ opóźnienie w przyznaniu ubezpieczonemu prawa do spornego świadczenia nie nastąpiło w konsekwencji przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego przez sam organ rentowy, lecz na skutek odwołania ubezpieczonego od wydanej przez organ decyzji odmownej i rozstrzygania wynikłego stąd sporu na drodze sądowej.

Natomiast zgodnie z art. 118 ust. 1a wskazanej ustawy w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Wskazany przepis może dotyczyć wyłącznie takiej sytuacji, w której dla wykazania okoliczności, która miałaby wpływ na prawo do świadczenia lub na jego wysokość, dopiero w postępowaniu sądowym zostałby przedstawione odpowiednie dowody, z których strona mogła skorzystać już w postępowaniu przed organem rentowym, lecz tego nie uczyniła. Taka sytuacja nie występowała jednakże w rozpoznawanej sprawie, w której przedmiotem sporu była jedynie ocena stanu prawnego, w szczególności odpowiedź na pytanie czy ubezpieczony zachował prawo do emerytury na podstawie art. 55 ustawy emerytalnej. Odpowiedź taka wynika wprost z przepisów prawa i dla jej udzielenia nie było konieczne prowadzenie postępowania przed Sądem ubezpieczeń społecznych. Dlatego w przedmiotowej sprawie data wpływu prawomocnego wyroku sądu do organu rentowego nie może być uważana za wyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Zdaniem Sądu, nie może w niniejszym sporze znaleźć zastosowania wyłączenie odpowiedzialności organu rentowego za odsetki, ponieważ nie można uznać, aby przyznanie ubezpieczonemu z opóźnieniem prawa do emerytury (a opóźnienie to jest okolicznością niekwestionowaną w sprawie), było następstwem okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności. Organ rentowy był bowiem zobowiązany przeprowadzić postępowanie w sposób zmierzający do terminowego i prawidłowego ustalenia czy ubezpieczonemu przysługuje prawo, którego uzyskania się domaga. Analogiczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 22.04.2004 r., sygn. akt III UA 1/04 (OSN Zb. Urz. Nr 23/2004, poz. 406), stwierdzając, iż użyte w wymienionym art. 118 ustawy emerytalnej sformułowanie "wyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędne do wydania przez organ rentowy decyzji" należy rozumieć w ten sposób, iż 30-dniowy termin winien być liczony od jej "faktycznego wyjaśnienia". W konsekwencji, jeżeli organ rentowy nie wyda decyzji pozytywnej w sprawie ustalenia prawa do świadczenia lub nie wypłaci tego świadczenia w terminie 30-dniowym od tak określonej "daty wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania przez organ rentowy decyzji", a następnie - w wyniku przeprowadzonego w sprawie postępowania - okaże się, iż w tej dacie zostały już faktycznie wyjaśnione wszystkie okoliczności niezbędne dla wydania takiej decyzji, to wówczas organ rentowy obowiązany jest także do wypłaty stosownych odsetek od tego świadczenia.

W niniejszej sprawie okoliczności uzasadniające przyjęcie, że ZUS ponosi odpowiedzialność za opóźnienie wynika bezpośrednio z uzasadnienia wyroku tut. Sądu Okręgowego oraz Sądu Apelacyjnego w Gdańsku. Wynika z tego, że ZUS odmawiając ubezpieczonemu przyznania prawa do emerytury podjął błędną decyzję, dlatego wypłacając wyrównanie w dniu 10 lutego 2013 r. organ ten był już w opóźnieniu, za które ponosi odpowiedzialność (zwłoka). Zauważyć przy tym należy, że żądanie odsetek nie było przedmiotem powyższego postępowania sądowego, gdyż sprawa dotyczyła odwołania od decyzji o nieprzyznaniu ubezpieczonemu prawa do emerytury więc logicznie rzecz biorąc Sąd nie mógł jednocześnie zamieszczać w orzeczeniu rozstrzygnięcia o odsetkach od tego świadczenia, skoro nie było ono przedmiotem rozpoznania w postępowaniu administracyjnym.

Zgodnie z przepisem § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustalaniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U. Nr 12, poz. 104), odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń. Okres opóźnienia w wypłaceniu świadczeń okresowych liczy się od dnia następującego po ustalonym terminie ich płatności - § 4. Ta regulacja uzasadnia przyznanie odsetek ustawowych od dnia 11 maja 2011 r., a nie, jak tego domagał się skarżący już od 1 marca 2011 r.

Biorąc pod uwagę, że wniosek dotyczący emerytury został złożony przez ubezpieczonego w dniu 16 marca 2011r., a do terminu wypłaty kolejnego świadczenia było mniej niż 30 dni ( świadczenie wypłacane jest 10 każdego miesiąca), zatem winien on zostać pozytywnie rozpatrzony najpóźniej do kolejnego terminu płatności, tj. 10 maja 2011r., czyli od dnia 11 maja 2011r. organ rentowy pozostawał w zwłoce ( art. 118 ust. 4 i 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ).

Mając na uwadze powyższe ustalenia i rozważania, na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd orzekł jak w pkt 1 wyroku, oddalając odwołanie w pozostałym zakresie (art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. ).

SSO K. Chudzinska-Koczorowicz