Pełny tekst orzeczenia

249/3/B/2015


POSTANOWIENIE

z dnia 18 lutego 2015 r.
Sygn. akt Ts 85/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wojciech Hermeliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej E.P. w sprawie zgodności:
art. 52 § 2 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r. poz. 788, ze zm.) z art. 18 w zw. z art. 32 oraz art. 64 ust. 2 w zw. z art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,


p o s t a n a w i a:

1) podjąć zawieszone postępowanie,
2) odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 31 marca 2014 r. E.P. (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności art. 52 § 2 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r. poz. 788, ze zm.; dalej: k.r.o.) z art. 18 w zw. z art. 32 oraz art. 64 ust. 2 w zw. z art. 32 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została złożona w związku z następującym stanem faktycznym sprawy. 30 listopada 2005 r. skarżąca zawarła z mężem umowę wprowadzającą rozdzielność majątkową. 3 stycznia 2006 r. skarżąca wniosła powództwo o orzeczenie separacji, którą Sąd Okręgowy w Olsztynie orzekł wyrokiem z 2 czerwca 2006 r. (sygn. akt VI RC 19/06). 19 grudnia 2012 r. skarżąca złożyła pozew o ustanowienie od 1 stycznia 2002 r. do 29 listopada 2005 r. rozdzielności majątkowej małżeńskiej między nią a mężem, z którym pozostawała w separacji. Wyrokiem z 25 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie – III Wydział Rodzinny i Nieletnich (sygn. akt III RC 1487/12) oddalił powództwo. Od powyższego wyroku Skarżąca wniosła apelację, którą oddalił Sąd Okręgowy w Olsztynie – VI Wydział Cywilny Rodzinny wyrokiem z 11 grudnia 2013 r. (sygn. akt VI RCa 260/13). Sądy orzekające w sprawie skarżącej stwierdziły, powoławszy się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, że ustanowienie na podstawie art. 52 § 2 k.r.o. rozdzielności majątkowej z datą wsteczną nie jest możliwe ani po umownym wyłączeniu wspólności, ani po uprawomocnieniu się wyroku orzekającego separację, powodującego powstanie między małżonkami ustroju rozdzielności majątkowej małżeńskiej (a obie te okoliczności wystąpiły w sprawie skarżącej).
Skarżąca podnosi, że zakwestionowany przepis jest niezgodny z Konstytucją w zakresie, w jakim nie przewiduje prawa do żądania ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną dla osób, które w dniu wnoszenia powództwa nie pozostają już w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Zdaniem skarżącej zakwestionowany przepis służy ochronie rodziny w sytuacji, w której jeden z małżonków swoim nieodpowiedzialnym zachowaniem doprowadza do jej zubożenia. Skoro, jak podkreśla skarżąca, ustawodawca wprowadził możliwość ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną, to powinno to mieć zastosowanie do wszystkich stanów faktycznych, w których jest to konieczne do ochrony rodziny, bez względu na to, czy małżonkowie wciąż pozostają w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Skarżąca twierdzi bowiem, że nic nie wiedziała o zobowiązaniach publicznoprawnych swojego męża powstałych w latach 2003-2005. Uniemożliwienie osobom, które już pozostają w ustroju rozdzielności majątkowej, uzyskania ochrony praw majątkowych za pomocą instytucji uregulowanej w art. 52 § 2 k.r.o. narusza – w przekonaniu skarżącej – art. 18 w zw. z art. 32 oraz art. 64 ust. 2 w zw. z art. 32 Konstytucji. Skarżąca podkreśla, że skoro wprowadzono możliwość ustanowienia rozdzielności małżeńskiej z datą wsteczną, to zgodnie z zasadą równości powinno to mieć zastosowanie do wszystkich podmiotów znajdujących się w takiej samej sytuacji faktycznej.
Trybunał ustalił, że od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie – VI Wydział Cywilny Rodzinny z 11 grudnia 2013 r. (sygn. akt VI RCa 260/13) skarżąca wniosła skargę kasacyjną, która została zarejestrowana pod sygn. IV CSK 209/14. Postanowieniem z 4 lipca 2014 r. Trybunał zawiesił postępowanie do czasu zakończenia postępowania przed Sądem Najwyższym. W piśmie nadanym w dniu 28 listopada 2014 r. skarżąca poinformowała, że Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania (postanowienie z 9 października 2014 r., sygn. akt IV CSK 209/14).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony wolności lub praw. Musi ona spełniać wiele przesłanek warunkujących jej dopuszczalność, które zostały uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji i doprecyzowane w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z treścią art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem dopuszczalności skargi konstytucyjnej jest istnienie związku pomiędzy zaskarżonym przepisem, wydanym na jego podstawie orzeczeniem a naruszeniem konstytucyjnych wolności lub praw skarżącego. Jeżeli źródłem tego naruszenia nie jest przepis, lecz zachowanie samego skarżącego, to skardze nie można nadać dalszego biegu.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego analizowana skarga konstytucyjna nie spełnia przesłanek jej merytorycznego rozpoznania. W swoim orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że skarga konstytucyjna ma charakter środka ochrony podstawowych wolności i praw zagwarantowanych w Konstytucji. Dlatego też przy jej rozpatrywaniu szczególną uwagę należy zwrócić na wykazanie się przez skarżącego należytą dbałością o własne interesy (zob. postanowienie TK z 28 maja 2013 r., Ts 120/12, OTK ZU nr 6/B/2013, poz. 578). Skarga nie może być wykorzystywana jako instrument służący korygowaniu zaniedbań, do których doszło w postępowaniu poprzedzającym jej wniesienie (zob. postanowienia TK z: 23 listopada 2009 r., Ts 41/09, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 43; 18 września 2012 r., Ts 207/10, OTK ZU nr 1/B/2013, poz. 23; 24 lutego 2014 r., Ts 289/13, niepubl.).
Zaskarżony art. 52 § 2 k.r.o. stanowi: „Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu”.
Trybunał stwierdza, że skarżąca nie wykazała się należytą dbałością o własne interesy. Jak bowiem zauważył Sąd Okręgowy w Olsztynie, „funkcjonowanie w ramach wspólności majątkowej małżeńskiej nie jest sytuacją wymuszoną, wynika jedynie z decyzji stron. Strony uprawnione były do zawarcia umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową w dowolnym czasie, nawet przed zawarciem związku małżeńskiego. Powódka zatem aktualnie ponosi konsekwencje własnych decyzji i brak jest podstaw, by obciążyć nimi inne podmioty, a szczególnie wierzycieli stron, którzy uprawnienie są do dochodzenia swoich roszczeń”.
W ocenie Trybunału sytuacja prawna skarżącej jest konsekwencją podjętych przez nią decyzji, i to nie tyle tych sprzed zawarcia małżeństwa, dotyczących nieuregulowania ustroju majątkowego w drodze umowy, ile przede wszystkim tych późniejszych. To bowiem, że skarżąca nie mogła domagać się przed sądem ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną, wynikało z zawartej już przez nią w trakcie trwania małżeństwa umowy majątkowej wprowadzającej rozdzielność majątkową, a następnie – z ogłoszenia separacji na skutek wniesionego przez nią pozwu. Skoro w chwili składania pozwu o ustanowienie rozdzielności majątkowej z mocą wsteczną między małżonkami istniała już rozdzielność majątkowa (do czego doprowadziła sama skarżąca), to skarżąca nie mogła domagać się jej ustanowienia na podstawie art. 52 k.r.o. To, że skarżąca nie była w pełni świadoma konsekwencji prawnych decyzji, które podjęła, nie ma znaczenia dla stwierdzenia, że to jej wcześniejsze działania przyczyniły się do oddalenia wytoczonego przez nią powództwa o ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną. To zatem w tych okolicznościach, a nie w treści zakwestionowanego przepisu (a ściślej – w jego utrwalonej wykładni), należy szukać przyczyn obecnej sytuacji prawnej skarżącej.
Odnosząc się do wskazanych przez skarżącą wzorców kontroli, Trybunał zwraca uwagę na to, że przywołanie art. 32 Konstytucji powinno towarzyszyć innemu przepisowi Konstytucji będącemu źródłem wolności lub praw – zarzut polega wtedy na twierdzeniu, że ta wolność lub prawo nie dotyczą wszystkich na równych zasadach. Wskazany przez skarżącą art. 18 Konstytucji nie jest jednak źródłem konkretnych praw podmiotowych (zob. wyrok TK z 9 listopada 2010 r., SK 10/08, OTK ZU nr 9/A/2010, poz. 99) Artykuł 18 w zw. z art. 32 Konstytucji nie mogą być wzorcami kontroli konstytucyjności w postępowaniu zainicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej.

Wziąwszy powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.