Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 29 sierpnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 sierpnia 2013 r. na posiedzeniu niejawnym

sprawy A. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. W. .

o podjęcie wypłaty emerytury - w przedmiocie skargi ubezpieczonej o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. w sprawie o sygn. VIU 1510/11

na skutek zażalenia ubezpieczonej

na postanowienie Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 czerwca 2013 r. sygn. akt VI U 353/13

p o s t a n a w i a :

1.  odrzucić zażalenie na punkt I. zaskarżonego postanowienia;

2.  uchylić punkt II. zaskarżonego postanowienia i przekazać sprawę Sądowi Okręgowemu w Gorzowie Wielkopolskim Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania.

SSA Zofia Rybicka-Szkibiel SSA Jolanta Hawryszko SSA Eugeniusz Skotarczak

Sygn. akt III AUz 400/13

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 11 czerwca 2013 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uchylił postanowienie Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 11 czerwca 2013 r. w przedmiocie wznowienia postępowania w sprawie VI U 1510/11 (punkt I.) i odrzucił skargę o wznowienie postępowania w tej sprawie (punkt II.).

Sąd Okręgowy ustalił, że prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 stycznia 2012 r., sygn. akt IV U 1510/11 oddalono odwołanie A. K. od decyzji ZUS odmawiającej jej podjęcia wypłaty emerytury, ponieważ ubezpieczona pozostawała w zatrudnieniu. Od powyższego orzeczenia ubezpieczona nie wniosła apelacji, natomiast w dniu 27 grudnia 2012 r. wniosła skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskimi z dnia 25 stycznia 2012 r. (sygn. akt VI U 1510/11). W uzasadnieniu skargi A. K. wskazała, że podstawą wydania zaskarżonej decyzji ZUS i wyroku Sądu Okręgowego był art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r., który został uznany za niekonstytucyjny zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. W związku z tym A. K. domagała się wznowienia postępowania sądowego zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 25 stycznia 2012 r. i zmiany powyższego wyroku poprzez orzeczenie o podjęciu wypłaty emerytury od dnia zawieszenia wypłaty, tj. od 1 października 2011 r. do dnia wznowienia wypłaty wraz z odsetkami, jak też zasądzenia od organu rentowego na rzecz skarżącej kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, że skarga ubezpieczonej, uzasadniona orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. odpowiadała wymogom formalnym co do terminu jej wniesienia (art. 407 § 2 k.p.c.) i wymogom określonym w art. 409 k.p.c., jednakże wskazana w niej podstawa wznowienia nie mogła mieć zastosowania wobec ubezpieczonej. Odwołując się do uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego oraz okoliczności faktycznych związanych z podstawami wstrzymania ubezpieczonej prawa do wypłaty emerytury od dnia 1 października 2011 r., Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczona nie należy do kategorii emerytów, o której stanowi wskazane orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, nabyła bowiem prawo do emerytury od dnia 1 lutego 2004 r., kontynuując zatrudnienie i nie rozwiązała stosunku pracy w dniu 1 października 2011 r. Na tej podstawie Sąd Okręgowy rozpoznając skargę o wznowienie postępowania stwierdził, że decyzja organu rentowego o zawieszeniu prawa do wypłaty emerytury była zgodna z Konstytucją, podobnie jak wyrok Sądu Okręgowego z dnia 25 stycznia 2013 r. Z tych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 410 § 1 k.p.c. odrzucił skargę A. K. jako nieopartą na ustawowej podstawie.

Zażalenie na powyższe postanowienie w całości wniosła ubezpieczona A. K., zarzucając naruszenie prawa procesowego poprzez uchylenie postanowienia w przedmiocie wznowienia postępowania w sprawie oraz naruszenie prawa materialnego poprzez uznanie, że skarga o wznowienie postępowania nie jest oparta na ustawowej podstawie i podlega odrzuceniu. Wskazując na powyższe zarzuty A. K. domagała się zmiany zaskarżonego postanowienia w całości i zmiany zaskarżonej decyzji z dnia 27 września 2011 r. oraz obciążenia organu rentowego kosztami postępowania w sprawie, ewentualnie uchylenia zaskarżonego postanowienia w całości i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zażalenie na rozstrzygnięcie o uchyleniu postanowienia w przedmiocie wznowienia postępowania w sprawie VI U 1510/11 (punkt I.) jako niedopuszczalne zostało odrzucone, natomiast uzasadnione okazało się zażalenie na postanowienie o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania, skutkując uchyleniem zaskarżonego rozstrzygnięcia w tym zakresie i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania przed Sąd Okręgowy.

Zgodnie z art. 394 § 1 k.p.c. zażaleniem zaskarżalne są postanowienia sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie oraz postanowienia sądu pierwszej instancji i zarządzenia przewodniczącego wyliczone w tym przepisie. Katalog rozstrzygnięć zawarty we wskazanej regulacji nie zawiera jednak postanowienia o uchyleniu postanowienia o wznowieniu postępowania w sprawie, ani też postanowienia o wznowieniu postępowania. Objęte zażaleniem rozstrzygnięcie sądu okręgowego w tym zakresie nie jest też postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie. Z tych względów jako postanowienie niezaskarżalne, zgodnie z art. 394 k.p.c. a contrario i art. 373 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. uległo odrzuceniu.

Co do rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego w przedmiocie odrzucenia skargi o wznowienie postępowania, Sąd Apelacyjny uznał je za nietrafne, odwołując się w tym zakresie w szczególności do najnowszego orzecznictwa Sądu Najwyższego, które zapadło m.in. na kanwie zażaleń od postanowień tut. Sądu Apelacyjnego w postępowaniach ze skargi o wznowienie postępowania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2013 r./ II UZ 36/12 oraz z dnia 26 marca 2013 r., III UZ 3/13). W orzecznictwie tym, Sąd Najwyższy powielił bowiem pogląd, z którego wynika, że skarga nie opiera się na ustawowej podstawie w rozumieniu przepisu art. 410 § 1 k.p.c., gdy przytoczona w niej podstawa nie odpowiada wzorcowi którejkolwiek z podstaw wznowienia lub gdy podstawa ta odpowiada wprawdzie termu wzorcowi, lecz z uzasadnienia skargi wynika, że w rzeczywistości nie wystąpiła (tak Sąd Najwyższy w postanowieniach z dnia 28 października 1999 r., II UKN 174/99, OSNP 2001/4/133; z dnia 10 lutego 2006 r., I PZ 33/05, OSNP 2007 nr 3-4, poz. 48; z dnia 9 maja 2008 r., II PZ 65/07, OSNP 2009 nr 17-18, poz. 233; z dnia 25 maja 2012 r., I CZ 35/12. LEX nr 1214537). Dalej Sąd Najwyższy argumentował, że nie można przy tym pomijać następstw uchylenia art. 411 k.p.c., który przewidywał, że na rozprawie sąd rozstrzyga przede wszystkim o dopuszczalności wznowienia i odrzuca skargę, jeżeli brak jest ustawowej podstawy wznowienia. Obecnie, wobec braku takiej regulacji, nastąpiło więc poszerzenie kognicji sądu badającego na posiedzeniu niejawnym, czy skarga opiera się na ustawowej podstawie wznowienia i sąd ten istotnie powinien ocenić czy powołana w skardze podstawa wznowienia rzeczywiście istnieje. Podkreśla się jednak, że na tym etapie postępowania ocena ta opiera się zasadniczo na twierdzeniach skarżącego co do istnienia okoliczności, które mają uzasadniać podstawę wznowienia. Za uzasadnione należy zatem uznać stanowisko Sądu Najwyższego, że stwierdzenie, czy skarga opiera się na ustawowej podstawie wznowienia, powinno być dokonane zasadniczo na podstawie twierdzeń zawartych w skardze (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2005, IC CZ 50/05, z dnia 24 czerwca 2005 r., V Cz 70/05). Na istnienie ustawowej podstawy wznowienia powinny wskazywać powołane przez skarżącego okoliczności uzasadniające wniesienie skargi o wznowienie postępowania. Odrzucenie skargi dlatego, że już z samego jej uzasadnienia wynika, że przytoczona podstawa wznowienia nie występuje, jest możliwe tylko wtedy, gdy nie zachodzą w tym względzie żadne wątpliwości (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 czerwca 2012 r., IV CZ 38/12, LEX nr 1231339). Odrzucenie skargi o wznowienie postępowania w trybie art. 410 § 1 k.p.c. może więc nastąpić, gdy skarga nie opiera się na ustawowej podstawie wznowienia, nie zaś gdy podstawa ta nie jest merytorycznie uzasadniona i wymaga analizy materiału dowodowego. Powyższy pogląd przyjmuje Sąd Apelacyjny.

Odnosząc dotychczasowe rozważania do sytuacji występującej w rozpoznanej sprawie, Sąd Apelacyjny uznał zatem, że wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, twierdzenia skarżącej zawarte w skardze w konfrontacji z zaskarżonym orzeczeniem dawały przesłanki do stwierdzenia, że skarga ubezpieczonej opiera się na ustawowej podstawie, tj. art. 401 ¹ k.p.c. Przepis ten stanowi, że można żądać wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie. Skarżąca jako podstawę skargi wskazała wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r., sygn. akt K 2/12, który uznał za niezgodny z Konstytucją art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 257 poz. 1726 oraz z 2011 r. nr 291 poz. 1707) w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153 poz. 1227, z 2010 r. nr 40 poz. 224, nr 134 poz. 903, nr 205 poz. 1365, nr 238 poz. 1578 i nr 257, poz. 1726, z 2011 r. nr 75 poz. 398, nr 149 poz. 887, nr 168 poz. 1001, nr 187 poz. 1112 i nr 205 poz. 1203 oraz z 2012 r. poz. 118 i 251), dodany przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. W uzasadnieniu skargi A. K. podniosła, że w decyzji o wstrzymaniu wypłaty emerytury organ rentowy powołał art. 103a ustawy emerytalnej, a także zaskarżony wyrok oparty został na tej podstawie prawnej, co zresztą wynika z jego uzasadnienia. Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, twierdzenia ubezpieczonej zawarte w skardze o występowaniu w sprawie podstawy wznowienia z art. 401 ¹ k.p.c. zostały więc wystarczająco uprawdopodobnione. Z treści skargi, faktycznie nie wynika, od kiedy ubezpieczona nabyła prawo do emerytury, czy i do kiedy kontynuowała zatrudnienie, zaś z samej sentencji wyroku Trybunału nie wynika jednoznacznie, w jakim zakresie ma on zastosowanie do osób które nabyły prawo do emerytury w 2004 r. Analizy tej sąd I instancji dokonał, po przeprowadzeniu dowodu z akt emerytalnych ubezpieczonej, odnosząc wynikające z nich ustalenia faktyczne do obowiązujących podstaw prawnych oraz rozważań zawartych w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego, co ostatecznie doprowadziło sąd I instancji do wniosku, że zarówno decyzja organu rentowego i wyrok sądu okręgowego z dnia 25 stycznia 2013 r. w stosunku do ubezpieczonej są prawidłowe i nie naruszają Konstytucji. W istocie więc przekonanie o nie oparciu skargi na ustawowej podstawie Sąd I instancji oparł na ocenie i analizie materiału dowodowego sprawy, w tym akt organu rentowego prowadzonych dla ubezpieczonej oraz kwestionowanego rozstrzygnięcia, dokonując ponownej oceny podstaw prawnych wydanych orzeczeń. Rozważania sądu okręgowego sprowadzają się zatem do tego czy powołana podstawa skargi została wykazana, co w świetle powołanego na wstępie orzecznictwa Sądu Najwyższego, nie może być ocenienie we wstępnej fazie postępowania ze skargi, bo jest już elementem jej merytorycznego rozpoznania.

Odnotować wypada, że w razie uznania dopuszczalności wznowienia postępowania sąd rozpoznaje sprawę na nowo w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia (art. 412 § 1 k.p.c.). Wynika z tego, że sąd nie może brać pod uwagę z urzędu innych podstaw wznowienia niż przytoczone przez stronę oraz powinien ograniczyć rozpoznanie sprawy do rozstrzygnięcia o wpływie zaistnienia podstawy wznowienia (w tej sprawie – orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego) na wynik prawomocnie zakończonej sprawy. Rozpoznanie sprawy w granicach zakreślonych przez podstawę wznowienia oznacza, że sąd może oceniać, czy wskazana w skardze podstawa wznowienia jest uzasadniona i jaki wpływ na treść zaskarżonego wyroku ma jej ewentualna zasadność. W tak określonym zakresie rozpoznania mieści się również możliwość uznania, że pomimo zasadności podstawy wznowienia, orzeczenie odpowiada prawu. Przyjęcie odmiennego założenia oznaczałoby, że rozpoznanie sprawy na nowo, już po rozstrzygnięciu o dopuszczalności wznowienia, nie mogłoby uwzględniać całokształtu okoliczności sprawy, a wyrok wydany w postępowaniu inicjowanym skargą o wznowienie nie uwzględniałby w pełni stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 k.p.c.). Założenie takie byłoby też sprzeczne z istotą wznowienia. Jak wskazał Sąd Najwyższy skarga o wznowienie postępowania nie nosi wyłącznie cechy charakterystycznej dla środków zaskarżenia, jaką jest uchylenie albo zmiana orzeczenia sądowego, ani nie jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, takim jak skarga kasacyjna, której celem jest wyłącznie uchylenie lub wyjątkowo zmiana prawomocnego orzeczenia, lecz należy ją kwalifikować jako szczególny środek prawny, w którym tkwią zarówno elementy środka zaskarżenia, jak i powództwa. Jak każdy środek zaskarżenia, skierowana jest przeciwko orzeczeniu, zmierza jednak podobnie jak powództwo do ponownego rozpoznania sprawy według zasad obowiązujących w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, także wtedy gdy zaskarżone zostało orzeczenie sądów różnych instancji. Skarga o wznowienie postępowania jest więc środkiem prawnym o charakterze opozycyjnym i reparacyjnym, wnoszonym w celu reasumpcji wadliwego procesu i zastąpienia zapadłego orzeczenia orzeczeniem nowym (uzasadnienie uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2008 r., III CZP 142/07, OSNC 2008 nr 11, poz. 122). Według treści zawartej w przepisie art. 412 § 2 k.p.c. po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd stosownie do okoliczności bądź oddala skargę o wznowienie, bądź uwzględniając ją zmienia zaskarżone orzeczenie albo je uchyla i w razie potrzeby pozew odrzuca lub postępowanie umarza. Wynika z tego, że oddalenie skargi następuje w razie bezzasadności podstaw wznowienia, co następuje zarówno wtedy gdy nie istnieją okoliczności stanowiące podstawy wznowienia, jak i wtedy, gdy nie istnieją okoliczności uzasadniające podstawę (inna niż nieważność postępowania ) istnieją, ale nie mają wpływu na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia. W rezultacie, jak trafnie wskazano w doktrynie, oddalenie skargi o wznowienie postępowania jest wyrazem negatywnej oceny zasadności zgłoszonej podstawy wznowienia postępowania lub braku jej wpływu na treść wydanego uprzednio wyroku (M. Jędrzejewska w Kodeks postępowania cywilnego, Komentarz pod red. T. Erecińskiego, Warszawa 2006 r., s. 296).

Uwzględniając powyższe, Sąd Apelacyjny jako trafne ocenił zarzuty skarżącej odnośnie nieprawidłowego uznania przez Sąd Okręgowy w oparciu o art. 410 § 1 k.p.c., że skarga nie została oparta na ustawowej podstawie wznowienia. W ocenie Sądu Odwoławczego na obecnym etapie nie ma możliwości odniesienia się do zarzutów dotyczących zasadności tej skargi, albowiem oceny takie wykraczają poza wstępną fazę postępowania ze skargi o wznowienie postępowania, w której obecnie sprawa się znajduje.

Z tych względów na podstawie art. 397 § 2 k.p.c. w związku z art. 386 § 4 k.p.c., Sąd Apelacyjny uchylił punkt II. zaskarżonego postanowienia, co skutkuje przekazaniem sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego jej rozpoznania.

SSA Zofia Rybicka-Szkibiel SSA Jolanta Hawryszko SSA Eugeniusz Skotarczak