Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 stycznia 2016r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy, II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Jerzy Dydo

Sędziowie SO Barbara Nowicka

SO Alicja Chrzan

Protokolant Bogusława Mierzwa

po rozpoznaniu w dniu 5 stycznia 2016r. w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z wniosku G. M. i W. M.

przy udziale (...) SA w K.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawców

od postanowienia Sądu Rejonowego w Świdnicy

z dnia 25 czerwca 2015 r. sygn. akt I Ns 289/14

p o s t a n a w i a:

oddalić apelację.

(...)

Sygn. akt II Ca 926/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 22 sierpnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Świdnicy ustanowił na nieruchomości wnioskodawców G. M. i W. M., położonej w W., składającej się z działki gruntu nr (...), opisanej w księdze wieczystej nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Świdnicy na rzecz uczestnika postępowania (...) SA w K. służebność przesyłu, polegającą na:

a)  prawie korzystania przez uczestnika z powyższej nieruchomości w celu utrzymania, konserwacji, naprawy i modernizacji, przebiegających przez tę nieruchomość urządzeń przesyłowych w postaci sieci energii elektrycznej (...), służących do przesyłu energii elektrycznej zgodnie z aktualnym przebiegiem sieci ujawnionym na mapie sytuacyjnej w opinii biegłego z dnia 4 grudnia 2012 r., stanowiącej integralną część postanowienia,

b)  ograniczeniu prawa wnioskodawców do korzystania z powyższej nieruchomości, polegającym na niepodejmowaniu działań, mogących mieć negatywny wpływ na trwałość i prawidłową eksploatację sieci energii elektrycznej w strefie kontrolowanej o szerokości (...)metrów

za jednorazowym wynagrodzeniem w wysokości 37.540 zł, należnym wnioskodawcom solidarnie.

W pozostałym zakresie wniosek został oddalony.

Sąd uwzględnił zarzut zasiedzenia służebności przesyłu, co do linii(...)i oddalił wniosek w tej części, ustalił zaś służebność przesyłu, co do linii (...), za stosownym wynagrodzeniem.

Na skutek apelacji uczestnika postępowania, Sąd Okręgowy w Świdnicy postanowieniem z 16 stycznia 2014r. uchylił zaskarżone postanowienie w punkcie I b w części, dotyczącej ustalenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu oraz w punktach III, IV i V (dotyczących kosztów postępowania) i w tym zakresie sprawę przekazał do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy wskazał, że Sąd Rejonowy w Świdnicy w sposób niewłaściwy ustalił wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na działce nr (...) w W.. Opinia biegłego, będąca podstawą do wyliczenia wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, faktycznie stanowi wyliczenie jednorazowego odszkodowania za ustanowienie służebności. Biegły ustalił wysokość odszkodowania za ustanowienie służebności przesyłu rozumianego, jako należność za zmniejszenie wartości nieruchomości, obliczoną, jako różnicę wartości gruntu, objętego służebnością przesyłu przy jego optymalnym wykorzystaniu zgodnie z założeniami w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego pod zabudowę mieszkaniową, a wartością tego gruntu, jako działki rolnej. Przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu należy mieć na uwadze, że służebność nie pozbawia w zupełności faktycznego władztwa właściciela nad nieruchomością z racji swojej specyfiki, gdyż winna zostać ustanowiona każdorazowo w zakresie niezbędnym do zapewnienia prawidłowej eksploatacji urządzeń przemysłowych, z jak najmniejszym obciążeniem całej nieruchomości.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 25 czerwca 2015r., po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy w Świdnicy ustalił jednorazowe wynagrodzenie w wysokości 6.282,44zł należne solidarnie wnioskodawcom W. M. i G. M. za ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości, opisanej

Sygn. akt II Ca 926/15

- 3 -

w księdze wieczystej KW nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Świdnicy, jak w punkcie I a i b postanowienia Sądu Rejonowego w Świdnicy z dnia 22 sierpnia 2013r., sygn. akt I Ns 837/11, płatne w terminie 14 dni od uprawomocnienia się niniejszego postanowienia, oddalając wniosek w dalszej części. Oddalił wnioski uczestników o zasądzenie kosztów postępowania oraz nakazał uiścić solidarnie wnioskodawcom i uczestnikowi na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Świdnicy kwoty po 6.865zł tytułem wynagrodzenia biegłych wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sąd Rejonowy ustalił, że wynagrodzenie za korzystanie ze służebności przesyłu, ustanowionej na działkach gruntu nr (...) wynosi odpowiednio 3.207, 49 zł i 3.074, 95 zł.

Przy takich ustaleniach Sąd Rejonowy uwzględnił wniosek w zakresie ustalenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności częściowo.

W uzasadnieniu wskazał, że przepisy prawa nie podają konkretnych sposobów obliczenia wartości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. Na jego wysokość będzie miał na pewno wpływ zakres ograniczeń własności nieruchomości, w tym uciążliwość ustanawianego prawa dla właściciela nieruchomości obciążonej, rodzaj, rozmiar i sposób eksploatacji urządzeń przesyłowych, ich powierzchnia, a także rodzaj, powierzchnia i przeznaczenie nieruchomości obciążonej. Wysokość wynagrodzenia jest ustalana przez biegłego rzeczoznawcę.W rozpoznawanej sprawie powołany biegły w swej opinii obliczył wprawdzie wartość służebności przesyłu dla linii energetycznych (...), jednak w składowych częściach tego wyliczenia – obok wartości z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości - znajduje się wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości w związku ze służebnością. I tak dla działki nr (...) współczynnik ten określony jest kwotą 3.207, 49 zł, a dla działki nr (...) – 3.074, 95 zł. Obie kwoty po zsumowaniu stanowią wynagrodzenie należne solidarnie wnioskodawcom za ustanowienie przez sąd I instancji służebności przesyłu w postanowieniu z dnia 22 sierpnia 2013 r., czyli kwotę 6.282, 44 zł.

W dalszej części wniosek, co do przyznania wynagrodzenia Sąd Rejonowy oddalił jako zbyt wygórowany.

Sąd oddalił wnioski wnioskodawców i uczestnika postępowania o zasądzenie kosztów postępowania, uznając, że nie zachodzą wyjątki od zasady wyrażonej w ar. 520§1 kpc, stanowiącej, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania we własnym zakresie. Zarówno wnioskodawcy, jak i uczestnik posiadali interes w rozstrzygnięciu niniejszej sprawy.

Apelację od tego postanowienia złożyli wnioskodawcy zarzucając mu:

1)  naruszenie prawa materialnego – art. 305 ²§2 kc poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że w skład „odpowiedniego wynagrodzenia” należnego im za ustanowienie służebności przesyłu nie wchodzi wynagrodzenie z tytułu obniżenia wartości służebności;

2)  naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy – art. 233 kpc poprzez określenie wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, które nie uwzględnia zmniejszenia wartości nieruchomości na skutek lokalizacji urządzeń przesyłowych a zostało wskazane w opinii biegłego, podczas gdy nieruchomość przedstawia wartość mniejszą w porównaniu do wartości jaką by przedstawiała gdyby nie było urządzeń przesyłowych.

Sygn. akt II Ca 926/15

- 5 -

W oparciu o powyższe zarzuty wnieśli o zmianę zaskarżonego postanowienia przez zasądzenie od uczestnika na ich rzecz solidarnie kwoty 15.360,78zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, które uwzględnia obniżenie wartości nieruchomości na skutek posadowienia na niej urządzeń przesyłowych oraz kosztów postępowania za obie instancje. Ewentualnie domagali się uchylenia zaskarżonego postanowienia w całości i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy rozpoznając apelację oparł się na ustaleniach faktycznych Sądu Rejonowego mających uzasadnienie w zebranym w sprawie materiale dowodowym zważył co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu.

Nietrafne są zarzuty wnioskodawców dotyczące zarówno naruszenia prawa materialnego – art. 305 ²§2 kc prawa procesowego art. 233 kpc sprowadzające się do zakwestionowania wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości stanowiącej ich własność, obejmującej działkę nr (...) w W., ustalonej przez Sąd Rejonowy. Przepis art. 305 ²§2 kc stanowi, że właściciel nieruchomości obciążonej może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Jakkolwiek nie ma żadnych ustawowych wskazówek w jaki sposób określić wysokość tego wynagrodzenia, jednakże z ugruntowanych poglądów judykatury w tym zakresie wynika, że przy ustalaniu wynagrodzenia należy przede wszystkim uwzględnić stopień ingerencji przedsiębiorstwa przesyłowego w treść prawa własności a co za tym idzie zakres ograniczeń właściciela, które musi znosić nie mogąc w pełni korzystać ze swojego prawa. Ponadto należy mieć także na uwadze wartość nieruchomości i w tym kontekście szkodę

-6- właściciela z uszczuplenia prawa własności w postaci trwałego w dłuższej perspektywie ograniczenia go w korzystaniu z części swojej nieruchomości w pasie służebności przesyłu, sposób zagospodarowania i charakter nieruchomości, jej położenie , rozmiar, kształt, rodzaj (w tym przeznaczenie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego) jak również przebieg urządzeń przesyłowych, ich trwałość, fakt, iż urządzenia te służą też zaspokajaniu potrzeb właściciela nieruchomości, sposób wykorzystania pozostałych (sąsiednich) nieruchomości właściciela fakt posadowienia także na nich urządzeń przesyłowych i związane z tym ograniczenia ewentualnych zamierzeń inwestycyjnych właściciela (vide: postanowienie SN z 29 maja 2015r. V CSK 468/14, Lex nr 1793714; postanowienie SN z 5 kwietnia 2012r. II CSK 401/11, Lex nr 1211144; postanowienie SN z 18 kwietnia 2012r V CSK 190/11, Lex nr 1212828; postanowienie SN z 9 października 2013 V CSK 491/12, Lex nr 1394096).

W każdym przypadku wysokość wynagrodzenia powinna być zindywidualizowana w zależności od zakresu obciążenia nieruchomości służebnością i powinna być proporcjonalna do stopnia ingerencji w prawo własności.

W rozpoznawanej sprawie służebność przesyłu została ustanowiona na części nieruchomości wnioskodawców objętej księgą wieczystą nr (...) – działce nr (...)postanowieniem Sądu Rejonowego w Świdnicy z dnia 22 sierpnia 2013r sygn. akt I Ns 837/11 (pkt I). W pozostałym zakresie wniosek G. M. i W. M. został oddalony (pkt II). Pierwotnie wnioskodawcy domagali się ustanowienia służebności przesyłu na rzecz uczestnika postępowania na nieruchomości składającej się z działek: nr (...) dla której urządzona jest księga wieczysta nr (...). W trakcie postępowania toczącego się przed

Sygn. akt II Ca 926/15

- 7 -

wydaniem postanowienia z 22 sierpnia 2013r. doszło do podziału działki nr (...) na działki o numerach:(...),(...) i (...), (...), (...) i (...) oraz działki nr (...) na działki o numerach : (...), (...) i(...). Wnioskodawcy nie wnieśli apelacji od postanowienia z 22 sierpnia 2013r., zaskarżyli jedynie orzeczenie o kosztach postępowania natomiast uczestnik postępowania zaskarżył to postanowienie w pkt I, w części dotyczącej wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności oraz orzeczenie o kosztach postępowania (pkt IV).

Sąd Okręgowy, po rozpoznaniu apelacji uczestnika, postanowieniem z 16 stycznia 2014r. sygn. akt II Ca 900/13 uchylił zaskarżone postanowienie w pkt I b, w części dotyczącej ustalenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu oraz w pkt III, IV i V (rozstrzygnięcia o kosztach postępowania) i tylko w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Zatem rzeczą Sądu Rejonowego było ponowne rozpoznanie sprawy jedynie w zakresie ustalenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na części nieruchomości wnioskodawców obejmującej działkę nr (...), bowiem w pozostałej części ( nie uchylonej ) postanowienie z 22 sierpnia 2013r. stało się prawomocne, gdyż żaden z uczestników nie zaskarżył zakresu obciążenia nieruchomości wnioskodawców służebnością.

Zaskarżonym postanowieniem z 25 czerwca 2015r. Sąd Rejonowy ustalił wynagrodzenie w kwocie 6.282,44zł za ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości opisanej w księdze wieczystej Kw nr (...) (aktualny numer (...)) jak w pkt I a i b postanowienia z 22 sierpnia 2013r. sygn. akt I Ns 837/11, a więc w części tej nieruchomości obejmującej działkę nr (...), aczkolwiek z motywów pisemnego uzasadnienia wynika, że kwotę

- 8 -

powyższą przyznał wnioskodawcom jako wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu również na działce nr (...), co jednak nie znajduje odzwierciedlenia w treści zaskarżonego postanowienia.

Ustanowiona na działce nr (...) służebność przesyłu pozwala uczestnikowi na korzystanie z tej nieruchomości w celu utrzymania, konserwacji, naprawy i modernizacji przebiegającej przez nią napowietrznej linii elektroenergetycznej średniego napięcia (...) (...)w pasie eksploatacyjnym o szerokości (...) m. Na działce nr (...) jest posadowiony jeden słup żelbetowy przelotowy. Linia energetyczna przecina tę działkę ukośnie ze wschodu na północ (k. 380) w niedalekiej odległości od granicy działki, przy czym działka ta jest lekko pochylona w kierunku wschodnim. Sąsiednie działki nr (...) należące do tej samej nieruchomości wnioskodawców są również obciążone służebnością przesyłu na rzecz uczestnika nabytą przez niego w drodze zasiedzenia z racji eksploatacji innej linii elektroenergetycznej średniego napięcia (...) (...). Jak wynika z akt księgi wieczystej nr (...) wnioskodawcy są właścicielami objętej tą księgą nieruchomości od 1993r. na podstawie umowy zamiany, zaś linia średniego napięcia (...)została wybudowana w 1997r.

Przez pozostałe działki nr (...) należące do tej nieruchomości także przechodzą linie elektroenergetyczne (...) i (...)należące do przedsiębiorstwa uczestnika postępowania. Aktualnie działki wchodzące w skład nieruchomości wnioskodawców objętej księgą wieczystą nr (...) są użytkowane jako grunty orne a w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego działka nr (...) jest przeznaczona pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, podobnie jak działka nr (...), a działka nr (...) na drogę wewnętrzną , przy czym w planie zagospodarowania przestrzennego dla tych działek przewidziano, że powierzchnia zabudowy nie może przekroczyć 40% powierzchni

Sygn. akt II Ca 926/15

- 9 -

działki. Zatem możliwość potencjalnej zabudowy działki nr (...) jest ograniczona nie tylko z powodu przebiegającej nad nią linii energetycznej, ale również z racji ukształtowania terenu i wymogów stawianych w planie zagospodarowania, jednakże przebieg linii (...) nie stanowi szczególnej uciążliwości dla właścicieli nieruchomości i nie uniemożliwia jej zabudowy w przyszłości w centralnej i zachodniej części działki nr (...) przylegającej do działki nr (...), a przy aktualnym sposobie użytkowania działki tylko w niewielkim stopniu uszczupla prawo własności wnioskodawców.

Tym samym niezasadnym jest zarzut naruszenia art. 305 ²§2 kc poprzez ustalenie przez Sąd Rejonowy wynagrodzenia za ustanowienie służebności w nieodpowiedniej kwocie , nie uwzględniającej obniżenia wartości nieruchomości. Wprawdzie biegły K. K. obliczył „wartość służebności przesyłu” jako sumę wartości z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości ((...)) i wynagrodzenia za dalsze korzystanie nieruchomości do służebności (W.). jednakże uszło uwagi skarżących , że według tych obliczeń wynagrodzenie za ustanowienie służebności na działce nr (...) wyniosłoby 7.490,72zł a nie 15.360/78zł, jak domagają się w apelacji. Natomiast na skutek niezaskarżenia postanowienia przez uczestnika otrzymali wynagrodzenie w wysokości 6.282,44zł , które w ocenie Sądu Okręgowego jest odpowiednim ekwiwalentem ustanowienia na rzecz uczestnika postępowania ograniczonego prawa rzeczowego, które nie pozbawia wnioskodawców w zupełności władztwa nad częścią nieruchomości, lecz jedynie ogranicza ich prawo własności przez nałożenie na nich obowiązku znoszenia istnienia na gruncie urządzeń przesyłowych (napowietrznej linii elektroenergetycznej i jednego słupa żelbetowego).

- 10 -

W wynagrodzeniu tym bowiem Sąd Rejonowy ujął ekwiwalent „za korzystanie za służebności” na dwóch działkach (...), a więc ich strata z uszczuplenia prawa własności została odpowiednio wynagrodzenia.

Wprawdzie wnioskodawcy zaskarżyli orzeczenie w całości, jednak że nie przedstawili zarzutów odnośnie do rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, pomimo korzystania z pomocy profesjonalisty.

Biorąc pod uwagę przebieg całego postępowania we wszystkich instancjach zakres, uwzględnienia żądań wnioskodawców zarówno co do ilości działek – składowych ich nieruchomości, na których ostatecznie ustanowiono służebności jak i co do wysokości wynagrodzenia oraz przy sprzeczności ich interesów w tej sprawie, każdy z uczestników częściowo wygrał sprawę, więc rozstrzygnięcie o kosztach postępowania na podstawie art. 520§1 kpc jest słuszne. Trafnie też Sąd Rejonowy obciążył wnioskodawców i uczestnika po połowie wydatkami na opinie biegłych. Koszty opinii biegłego J. Ś. (4.367,16zł) wnioskodawcy powinni ponieść w całości skoro wniosek o jego wyłączenie złożyli dopiero po sporządzeniu przez niego opinii, wiedząc wcześniej o przyczynach wyłączenia.

Z powyższych przyczyn Sąd Okręgowy oddalił apelację stosownie do art. 385 kpc w zw. z art. 13§2 kpc.