Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 maja 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że K. K. w okresie od 1 maja 2014 r. do 31 maja 2015 r. pobrała nienależnie świadczenia emerytalne w łącznej kwocie 15.007,43 zł, zobowiązując ubezpieczoną do zwrotu powyższej kwoty w terminie miesiąca od doręczenia decyzji.

( decyzja – k. 127 akt ZUS)

W dniu 29 czerwca 2015 r. K. K. złożyła odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę w całości poprzez uchylenie obowiązku zwrotu kwoty 15.007,43 zł. Wnioskodawczyni podniosła, że nie zgadza się z przedmiotową decyzją, albowiem nie miała świadomości nienależnie pobranego świadczenia. Wskazała, że w toku przygotowania przez ZUS wstępnej decyzji emerytalnej oraz określenia w niej wstępnej wysokości emerytury, kwestią pozostającą do rozstrzygnięcia było zaliczenie na poczet stażu ubezpieczeniowego udokumentowanego, kilkuletniego okresu przebywania skarżącej za granicą jako okresu nieskładkowego. Wnioskodawczyni podała, że otrzymywane przelewem środki finansowe od maja 2014 r. najpierw w kwocie po 1.040 zł, a następnie w kwocie 1.972,17 zł, zostały przez nią zinterpretowane jako uznanie przez organ rentowy zgłoszonego okresu nieskładkowego. Dodała, że po powrocie do Polski, w listopadzie 2014 r. udała się do ZUS celem odbioru decyzji ostatecznej i wówczas otrzymała dwie decyzje ostateczne: z 16 kwietnia 2014 r. o przeliczeniu emerytury (pismo znak (...) oraz pismo znak (...)), określające różnej wysokości kwoty miesięcznej wypłaty emerytury, oparte na mniej lub bardziej korzystnym sposobie wyliczenia świadczenia. Wnioskodawczyni podniosła, iż poinformowała wówczas pracownika ZUS, że kwoty wskazane w wymienionych decyzjach były inne aniżeli dotychczas przekazywane na jej rachunek bankowy (tj. kwota 1.972,17 zł), w związku z czym poprosiła o wyjaśnienia w tym zakresie. Pracownik organu poinformował wówczas wnioskodawczynię, że sporządzi stosowną notatkę służbową i przekaże sprawę właściwemu pracownikowi. Dalej wnioskodawczyni podała, że w odpowiedzi na zgłoszone wątpliwości, w marcu 2015 r. otrzymała z ZUS dwie decyzje z dnia 1 marca 2015 r., stwierdzające, że od dnia 1 marca 2015 r. wysokość świadczenia do wypłaty wynosi 2.029,69 zł miesięcznie. Wnioskodawczyni wskazała, że otrzymując po raz kolejny decyzje o wysokości przekazywanej emerytury była przekonana o tym, że ZUS sprawdził i potwierdza prawidłowość wyliczonej emerytury, bowiem kwota określona w obu nadesłanych decyzjach pokrywała się z kwotą rzeczywiście przekazywaną na rachunek bankowy. K. K. wskazała, że jeżeli nawet wypłacone świadczenie emerytalne było rzeczywiście zawyżone, to nie miała tego świadomości i w żaden sposób się do tego nie przyczyniła. Podała także, iż będąc przekonana o prawidłowości ustalonej przez ZUS wysokości świadczenia emerytalnego, wykorzystała otrzymywane świadczenie na uzasadnione, bieżące potrzeby, pokrywając koszty utrzymania, leczenia i rehabilitacji.

( odwołanie – k. 2-6)

W odpowiedz na odwołanie z dnia 15 lipca 2015 r. organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Organ podniósł, iż wnioskodawczyni pobiera emeryturę z systemu zreformowanego, której wysokość zgodnie z obowiązującymi przepisami została obliczona dwiema metodami. Rezultat wyliczenia emerytury pierwszą metodą (tj. 1146,11 zł brutto po waloryzacji z 1 marca 2014 r.) został przedstawiony wnioskodawczyni w decyzji z 16 kwietnia 2014 r. znak (...), zaś wynik obliczenia świadczenia według drugiej metody (tj. 1.238,69 brutto po waloryzacji z 1 marca 2014 r.) przedstawiono w decyzji znak (...). Organ wskazał, że wypłata emerytury wyliczonej pierwszą metodą na zasadzie art. 95 ust. 1 u.e.r.f.u.s. uległa zawieszeniu jako świadczenie mniej korzystne. Jednakże, na skutek omyłki organu od maja 2014 r. nieprawidłowo wypłacano wnioskodawczyni emerytury objęte obiema wzmiankowanymi decyzjami, zamiast w myśl art. 95 u.e.r.f.u.s. tylko jedną z nich, tj. korzystniejszą dla ubezpieczonej. Wobec powyższego organ podniósł, iż wnioskodawczyni w okresie od 1 maja 2014 r. do 31 maja 2015 r. pobrała nienależnie emeryturę określoną decyzją (...), co w myśl art. 138 ust. 1 implikowało wydanie decyzji o zwrocie nienależnie pobranych świadczeń.

( odpowiedź na odwołanie – k. 7)

Podczas rozprawy z 19 lutego 2016 r. wnioskodawczyni wystąpiła o zasądzenie na jej rzecz od organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

( protokół rozprawy z 19 lutego 2016 r. – k. 21)

Do chwili zamknięcia rozprawy strony pozostały przy przedstawionych powyżej, dotychczasowych stanowiskach procesowych.

( protokół rozprawy z 19 lutego 2016 r. – k. 21)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawczyni K. K. z domu W. urodziła się (...)

( okoliczności bezsporne; wniosek o emeryturę – k. 1 akt ZUS)

W okresie od 10 października 2003 r. do 31 sierpnia 2009 r. K. K. przebywała w Stałym Przedstawicielstwie RP przy (...) w G. wraz z mężem W. K., pracownikiem służby dyplomatyczno-konsularnej.

( okoliczności bezsporne; zaświadczenie – k. 15 akt ZUS)

Od dnia 4 marca 2010 r. wnioskodawczyni przebywała wraz z mężem delegowanym do placówki w P. – Stałego Przedstawicielstwa RP przy (...). Wymienieni powrócili na stałe do Polski w dniu 21 października 2014 r.

( okoliczności niesporne; zaświadczenie – k. 17 akt ZUS; zeznania W. K. – k. 22)

W dniu 4 grudnia 2013 r., przy okazji przyjazdu do Polski na Święta Bożego Narodzenia, K. K. złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. wniosek o emeryturę. Wnioskodawczyni podała wówczas adres do doręczeń w kraju, ponieważ wraz z mężem planowała powrócić do Polski na początku roku 2014, co jednak nastąpiło dopiero jesienią tamtego roku.

(okoliczności bezsporne; wniosek o emeryturę – k. 1 akt ZUS; przesłuchanie wnioskodawczyni – k. 23)

Decyzją z dnia 14 stycznia 2014 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał K. K. emeryturę w wysokości 1.219,18 zł brutto, która została obliczona wyłącznie w oparciu o metodę wynikającą z art. 26 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W decyzji znalazła się również informacja, że ma ona charakter zaliczkowy, zaś ostateczne obliczenie wysokości emerytury nastąpi po przedłożeniu dodatkowych dokumentów, związanych z pobytem K. K. wraz z mężem na zagranicznych placówkach dyplomatycznych oraz wyjaśnieniu nieprawidłowości na koncie ubezpieczeniowym.

( okoliczności bezsporne; decyzja z 14 stycznia 2014 r. (...) – k. 67-70 akt ZUS)

Decyzją z dnia 14 stycznia 2014 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał K. K. emeryturę w wysokości 1.128,06 zł brutto, której wysokość została obliczona tzw. metodą mieszaną, w oparciu o art. 53 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz o art. 26 tej ustawy. W treści decyzji zastrzeżono, iż ustalona w niej emerytura zostaje zawieszona, ponieważ jest świadczeniem mniej korzystnym aniżeli wynikające z decyzji znak (...) . W decyzji znalazła się również informacja, że ma ona charakter zaliczkowy, zaś ostateczne obliczenie wysokości emerytury nastąpi po przedłożeniu dodatkowych dokumentów, związanych z pobytem K. K. wraz z mężem na zagranicznych placówkach dyplomatycznych oraz wyjaśnieniu nieprawidłowości na koncie ubezpieczeniowym.

( okoliczności bezsporne; decyzja z 14 stycznia 2014 r. (...) – k. 63-66 akt ZUS)

Decyzją z dnia 16 kwietnia 2014 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. dokonał przeliczenia emerytury przyznanej K. K., ustalając jej wysokość od 1 marca 2014 r. na kwotę 1.238,69 brutto (1.046,21 zł do wypłaty). Organ wskazał, że powyższa kwota emerytury została obliczona wyłącznie w oparciu o metodę wynikającą z art. 26 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

( okoliczności bezsporne; decyzja z 16 kwietnia 2014 r. (...) – k. 103-106 akt ZUS)

Decyzją z dnia 16 kwietnia 2014 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. dokonał przeliczenia emerytury przyznanej K. K., ustalając jej wysokość od 1 marca 2014 r. na kwotę 1.146,11 zł brutto. Organ wskazał, że powyższa kwota emerytury została obliczona tzw. metodą mieszaną, to jest w oparciu o art. 53 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz o art. 26 tej ustawy. Jednocześnie, w treści decyzji zastrzeżono, iż ustalona w niej emerytura zostaje zawieszona, ponieważ jest świadczeniem mniej korzystnym aniżeli wynikające z decyzji znak (...).

( okoliczności bezsporne; decyzja z 16 kwietnia 2014 r. (...) – k. 99-102 akt ZUS)

Wnioskodawczyni wystąpiła do ZUS, aby nie doręczać powyższych decyzji na jej adres w kraju, ponieważ ze względu na pobyt za granicą nie będzie mogła ich odebrać. K. K. telefonicznie poinformowała organ rentowy, że odbierze decyzje osobiście po powrocie do kraju.

( przesłuchanie wnioskodawczyni – k. 23)

Zawiadomieniem z dnia 22 kwietnia 2014 r. K. K. została poinformowana, że począwszy od 1 maja 2014 r. przyznane świadczenie emerytalne będzie przekazywane na wskazany przez wnioskodawczynię rachunek bankowy.

( okoliczność bezsporna; zawiadomienie – k. 107 akt ZUS)

W wyniku omyłki organu rentowego, na wskazany przez wnioskodawczynię rachunek bankowy, począwszy od świadczenia emerytalnego należnego za grudzień 2013 r., w okresie od 1 maja 2014 r. do 31 maja 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przelewał emeryturę w kwocie wynikającej z obu decyzji z 16 kwietnia 2014 r. o znakach (...) oraz (...), to jest w łącznej kwocie 2.014,91 zł netto, zaś od marca 2015 r. – w kwocie 2.029,69 zł netto.

( okoliczność bezsporna; zawiadomienie – k. 113 akt ZUS; decyzje o waloryzacji – k. 145-152 akt ZUS)

K. K. stawiła się w dniu 17 listopada 2014 r. w siedzibie ZUS I Oddziału w Ł. celem osobistego odbioru decyzji ostatecznej w przedmiocie przyznania emerytury, której ze względu na pobyt za granicą aż do tamtego momentu jeszcze nie odebrała. Wnioskodawczyni próbowała wówczas ustalić, czy organ rentowy zaliczył na poczet stażu ubezpieczeniowego jako okres nieskładkowy czas jej pobytu wraz z mężem na zagranicznych placówkach dyplomatycznych, czego wnioskodawczyni oczekiwała. K. K. uzyskała wówczas ze strony pracownika ZUS zapewnienie, że sprawa zostanie przekazana osobie przygotowującej wydane decyzje.

( okoliczności bezsporne; protokół – k. 115-116 akt ZUS; zeznania W. K. – k. 22)

Po dokonaniu odbioru powyższych decyzji w dniu 17 listopada 2014 r., wnioskodawczyni informowała organ rentowy za pośrednictwem pracownika ZUS, iż kwota rzeczywiście wypłacanej emerytury jest wyższa aniżeli wynikająca z obu decyzji o jej przyznaniu.

( okoliczność bezsporna; pozew – k. 4; przesłuchanie wnioskodawczyni – k. 24)

Decyzjami o waloryzacji emerytury z dnia 1 marca 2015 r. znaki (...) oraz (...) ZUS I Oddział w Ł. stwierdził, że od 1 marca 2015 r. wysokość świadczenia emerytalnego wypłacanego wnioskodawczyni wynosi 2.029,69 zł netto (2.457,00 zł brutto). Jednocześnie, w treści decyzji znak (...) wskazano, że emerytura po waloryzacji od 1 marca 2015 r. wynosi 1.182,11 zł brutto, zaś w decyzji znak (...) podano, że świadczenie emerytalne wnioskodawczyni po waloryzacji wynosi 1.274,69 zł brutto.

( decyzje o waloryzacji z 1 marca 2015 r. – k. 145-152)

Otrzymawszy powyższe decyzje z 1 marca 2015 r. wnioskodawczyni uznała, że organ rentowy zaliczył jako okresy składkowe 11 lat pobytu przy mężu na zagranicznej placówce dyplomatycznej, co skutkowało wzrostem przyznanej emerytury do kwoty 2.400 zł brutto. K. K. doszła do wniosku, że skoro organ rentowy w decyzjach waloryzacyjnych z 1 marca 2015 r. potwierdził wypłacaną dotychczas kwotę emerytury, to kwota ta jest prawidłowa.

( przesłuchanie K. K. – k. 23-24)

W dniu 27 maja 2015 r. organ rentowy ujawnił nadpłatę emerytury pobieranej przez K. K. za okres od 1 maja 2014 r. do 31 maja 2015 r. w łącznej kwocie 15.007,43 zł.

( notatka pracownika ZUS – k. 123 akt ZUS; informacja o nienależnie pobranych świadczeniach – k. 125 akt ZUS)

Decyzją z dnia 27 maja 2015 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że K. K. w okresie od 1 maja 2014 r. do 31 maja 2015 r. pobrała nienależnie świadczenia emerytalne w łącznej kwocie 15.007,43 zł, zobowiązując ubezpieczoną do zwrotu powyższej kwoty w terminie miesiąca od doręczenia decyzji.

( decyzja – k. 127 akt ZUS)

Pismem z dnia 23 czerwca 2015 r. K. K. wystąpiła do organu rentowego o wyjaśnienie rozbieżności pomiędzy kwotami do wypłaty wynikającymi z decyzji o przeliczeniu emerytury z 16 kwietnia 2015 r. znak (...) (1.046,21 zł) oraz z decyzji o waloryzacji z 1 marca 2015 r. (2.029,61 zł) oraz o osobiste doręczenie jej prawidłowych decyzji.

( pismo wnioskodawczyni – k. 139 akt ZUS)

W treści skierowanego do wnioskodawczyni pisma z dnia 7 lipca 2015 r. organ rentowy wyjaśnił, że zaistniała w okresie od 1 maja 2014 r. do 31 maja 2015 r. rozbieżność pomiędzy kwotą wypłacanej emerytury a kwotą rzeczywiście należną wynika z nieprawidłowego wypłacania przez ZUS emerytur objętych obiema decyzjami z 16 kwietnia 2014 r., podczas gdy w myśl art. 95 ustawy emerytalnej możliwe było wypłacanie tylko jednej z powyższych emerytur.

( pismo organu – k. 143)

Powyższe ustalenia faktyczne zostały dokonane w oparciu o bezsporne twierdzenia stron, dowody z zeznań W. K. oraz przesłuchania K. K., a także w oparciu o obszerny dokumentarny materiał dowodowy zgromadzony w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się w przeważającej części zasadne i jako takie skutkowało częściową zmianą decyzji organu rentowego.

Odnosząca się do wnioskodawczyni decyzja ZUS I Oddziału w Ł. z dnia 27 maja 2015 r. w przedmiocie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń została wydana na podstawie art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 144 ze zm.). Jak stanowi ust. 1 przywołanego przepisu, osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Definicja legalna nienależnie pobranego świadczenia została zawarta w treści art. 138 ust. 2 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym za nienależnie pobrane świadczenia uważa się:

1)  świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2)  świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Należy jednak podkreślić, że nie każda nieprawidłowa, nadmierna wypłata świadczenia przez organ rentowy będzie stanowić desygnat użytej przez ustawodawcę nazwy „nienależnie pobrane świadczenie”. Konieczne jest bowiem rozróżnienie świadczenia nienależnie pobranego od pojęcia świadczenia nienależnego, którego zakres znaczeniowy jest szerszy. O ile zatem każde świadczenie nienależnie pobrane będzie świadczeniem nienależnym, o tyle nie działa tu reguła odwrotna (por. Bartnicki M. Komentarz do art. 138 u.e.r.F.U.S. w: Antonów. K. (red) Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz. LEX 2014). Ogólnie rzecz ujmując, świadczeniem nienależnym będzie każdy przypadek nadmiernej, bo nieznajdującej podstawy w przepisach prawa wypłaty świadczenia przez organ rentowy. Aby jednak zakwalifikować świadczenie nienależne również jako świadczenie nienależnie pobrane, konieczne jest kumulatywne wystąpienie drugiego elementu w postaci „nienależnego pobrania”. W judykaturze został wypracowany jednolity obecnie pogląd, że z nienależytym pobraniem mamy do czynienia w wypadku pobrania świadczenia przez osobę, której przypisać można określone, negatywne cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone ujemne działania bądź zaniechania (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 10 lipca 2013 r. III AUa 365/13). Podkreśla się, że w przepisach prawa ubezpieczeniowego regulujących nienależnie pobrane świadczenie następuje swoiste połączenie tych dwóch elementów w samej definicji "świadczenia nienależnie pobranego", a więc na gruncie art. 138 u.e.r.f.u.s. "świadczenie nienależnie pobrane" to nie tylko "świadczenie nienależne" (obiektywnie, np. wypłacane bez podstawy prawnej), ale także "nienależnie pobrane", a więc pobrane przez osobę, której można przypisać określone ujemne cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 19 lutego 2014 r. III AUa 289/13).

Konsekwencją stanowiska, że na nienależnie pobrane świadczenie składa się obiektywna „nienależność” świadczenia oraz nienależność samego pobrania jest pogląd, że dla ustalenia obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia decydujące znaczenie ma świadomość i zamiar ubezpieczonego, który pobrał świadczenie w złej wierze (tak: wyrok SN z 24 listopada 2004 r. I UK 3/04 teza 2.). Innymi słowy, nienależnie pobrane świadczenie w rozumieniu art. 138 ust. 2 pkt 1 u.e.r.f.u.s. to świadczenie wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części na skutek okoliczności leżących po stronie ubezpieczonego. Wynika z tego, że nie można przyjąć, aby doszło do pobrania nienależnego świadczenia, jeżeli jego wypłata (mimo zaistnienia wskazanych okoliczności) nastąpiła z przyczyn niezależnych od ubezpieczonego. Mogą to być zarówno przyczyny leżące po stronie organu rentowego, lub niezależne od tego organu (tak: wyrok SN z 4 września 2007 r. I UK 90/07; wyroki SA w Rzeszowie z 10 lipca 2013 r. III AUa 365/13 oraz z 5 lutego 2014 r. III AUa 1061/13).

Typowym przykładem okoliczności niezależnych od ubezpieczonego, a powodujących zawyżoną wypłatę przyznanego świadczenia jest błąd (omyłka) organu rentowego, odnoszący się do samego faktu przysługiwania świadczenia bądź li tylko do jego wymiaru. Błąd ten może polegać zarówno na niewłaściwej wykładni lub zastosowaniu przepisu prawa, jak i omyłce rachunkowej wynikającej z błędu człowieka lub systemu komputerowego, wreszcie – omyłkowym, wielokrotnym dokonaniu przelewu na rachunek bankowy jednego ubezpieczonego. Tego rodzaju przyczyna nadpłaty ze swej istoty wyłącza zastosowanie do zwrotu świadczenia instytucji wynikającej z przepisu art. 138 u.e.r.f.u.s., o ile oczywiście błędu nie wywołał lub nie wyzyskał sam ubezpieczony. Powyższe jest wyrazem zasługującej na aprobatę aksjologii, że działająca w dobrej wierze jednostka nie może ponosić negatywnych skutków zaniedbania organu, również polegającego na omyłkowym, bo nieznajdującym oparcia w prawie wypłaceniu ubezpieczonemu zbyt dużej ilości środków pieniężnych. W takim wypadku dochodzenie przez organ nadpłaconych świadczeń, wobec niedopuszczalności skorzystania z regulacji zawartej w art. 138 e.r.f.u.s., może nastąpić wyłącznie w drodze procesu cywilnego (por. nadal aktualne: uchwała SN z 21 maja 1984 r. III UZP 20/84; wyrok SN z 26 czerwca 1985 r. II URN 98/85, wyrok SN z 28 lipca 1977 r. II UR 5/77).

Reasumując powyższe rozważania należy stwierdzić, że w sytuacji, gdy decyzja przyznająca świadczenie lub sam jego wymiar były wynikiem błędu organu rentowego niezawinionego przez świadczeniobiorcę, świadczenia nie są uznawane za nienależnie pobrane w rozumieniu art. 138 ustawy emerytalnej. Wypłacenie świadczenia w sposób, na który nie miała wpływu wina świadczeniobiorcy, nie uzasadnia bowiem powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Tym samym podstawowym warunkiem uznania, iż wypłacone świadczenie podlega zwrotowi w myśl art. 138 ust. 1 u.e.r.f.u.s. jest, przede wszystkim - brak prawa do świadczenia, a ponadto, świadomość co do tego osoby przyjmującej to świadczenie, płynąca ze stosownego pouczenia (tak: wyrok SA w Katowicach z 17 września 2013 r. III AUa 2159/12).

Odnosząc dotychczasowe rozważania do przedmiotowej sprawy wymaga wskazania, że fakt dokonania przez ZUS na rzecz K. K. w okresie od 1 maja 2014 r. do 31 maja 2015 r. wypłat emerytury w zawyżonym wymiarze nie był pomiędzy stronami przedmiotem sporu. Należy przy tym podkreślić, że wspomniana nadpłata emerytury była wyłącznie rezultatem błędu popełnionego przez organ rentowy. Dokonawszy wyliczenia emerytury wnioskodawczyni dwiema przepisanymi prawem metodami i po ujawnieniu tych wyliczeń w dwóch odrębnych decyzjach, pomimo nominalnego wstrzymania w myśl art. 98 ust. 1 w zw. z art. 95 ust. 1 e.r.f.u.s. wypłaty emerytury niższej – organ rentowy nieprawidłowo zsumował kwoty dwóch emerytur objętych dwiema konkurencyjnymi decyzjami i taką właśnie kwotę przelewał na rachunek bankowy K. K..

Co istotne, aż do dnia 17 listopada 2014 r. wnioskodawczyni nie dysponowała realną możliwością zweryfikowania prawidłowości wypłacanego świadczenia. Dopiero bowiem w tamtym dniu K. K. odebrała decyzje ZUS z 16 kwietnia 2014 r. dotyczące przyznanych świadczeń, co zostało ujawnione w stosownym protokole sporządzonym przez pracownika ZUS. Przed dniem 17 listopada 2014 r. przebywająca za granicą wnioskodawczyni nie mogła zapoznać się z wydanymi decyzjami, kontaktując się z Zakładem wyłącznie za pośrednictwem telefonu. Nie dysponując decyzjami o przyznaniu emerytury K. K. nie mogła sprawdzić, czy wypłacana przez organ rentowy kwota emerytury pokrywa się z rzeczywiście przyznanym, a przez to należnym świadczeniem. Wymaga podkreślenia, że wypłacana wnioskodawczyni kwota emerytury, opiewająca na nieco ponad 2.000 zł miesięcznie, z perspektywy rozsądnego obywatela nie mogła wydawać się oczywiście i rażąco wygórowana, biorąc pod uwagę wysokość świadczeń emerytalnych wypłacanych obecnie przez ZUS. W ocenie sądu, wnioskodawczyni miała prawo przypuszczać, że wzmiankowana kwota emerytury stanowiła wyraz uznania przez ZUS 11-tu lat pobytu ubezpieczonej przy mężu na zagranicznej placówce dyplomatycznej zwłaszcza, że organ rentowy miał problemy z ostatecznym zakwalifikowaniem tego okresu. Konsekwentnie należało uznać, że aż do dnia 17 listopada 2014 r. K. K. pobierała świadczenie emerytalne w zawyżonej wysokości będąc w dobrej wierze, a zatem w świetle przytoczonego wcześniej orzecznictwa – nie dokonała nienależnego pobrania świadczenia w rozumieniu art. 138 ust. 2 ustawy emerytalnej, lecz wypłacona jej emerytura była jedynie świadczeniem nienależnym. Wobec powyższego konieczna była zmiana zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że wnioskodawczyni nie jest zobowiązana do zwrotu nienależnych świadczeń wypłaconych od 1 maja 2014 r. do listopada 2014 r. włącznie, albowiem dopiero w tym ostatnim miesiącu u K. K. mogła pojawić się świadomość ich nienależności (art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.).

Jednocześnie, z chwilą osobistego odbioru decyzji w dniu 17 listopada 2014 r., K. K. pozyskała wiadomość o rzeczywistej wysokości należnych jej świadczeń emerytalnych. Wnioskodawczyni otrzymała wówczas dwie decyzje z 16 kwietnia 2014 r., zawierające dwa wyliczenia wysokości emerytury w oparciu o odmienne metody, tj. decyzję znak (...) oraz decyzję znak (...). W treści decyzji (...) znalazło się wyraźne zastrzeżenie w osobnym akapicie (k. 132 akt ZUS), że emerytura ustalona wzmiankowaną decyzją zostaje zawieszona, ponieważ jest świadczeniem mniej korzystnym. Biorąc pod uwagę, że wnioskodawczyni jest osobą dobrze wykształconą (wyższe wykształcenie chemiczne) oraz posiadającą ze względu na wiek oraz podróże stosowne doświadczenie życiowe, mogła ona pojąć znaczenie sformułowań zawartych w decyzji. O tym, że K. K. zdała sobie wówczas sprawę z tego, że organ dokonuje wypłat emerytury w zawyżonej wysokości świadczy to, że wnioskodawczyni zwróciła uwagę pracownikowi ZUS na znaczącą rozbieżność pomiędzy kwotami emerytury ujawnionymi w decyzji a środkami pieniężnymi rzeczywiście wpłacanymi na rachunek bankowy ubezpieczonej. Tym samym należy stwierdzić, że w dniu 17 listopada 2014 r. wnioskodawczyni utraciła uprzednią dobrą wiarę dotyczącą wysokości wypłacanej emerytury, a co za tym idzie – od grudnia 2014 r. do lutego 2015 r. włącznie K. K. dokonała nienależnego pobrania świadczeń emerytalnych w rozumieniu art. 138 ust. 2 pkt 1 u.e.r.f.u.s., opiewających na kwotę emerytury wynikającą z decyzji (...). Wypłata emerytury wynikającej z tej decyzji, na zasadzie art. 98 ust. 1 w zw. z art. 95 ust. 1 ustawy emerytalnej, została bowiem wstrzymana, o czym wnioskodawczyni została prawidłowo pouczona przez organ rentowy w treści wydanej decyzji.

Czynność K. K. polegającą na poinformowaniu pracownika ZUS o rozbieżności pomiędzy kwotą emerytury wynikającą z decyzji a rzeczywiście wypłacanymi środkami należy rozumieć jako zawiadomienie organu rentowego w rozumieniu art. 138 ust. 4 ustawy emerytalnej. W praktyce bowiem przyjmuje się, że zawiadomienie w rozumieniu art. 138 ust. 4 stanowi każda informacja wskazująca na zajście okoliczności określonych w powyższym przepisie. Może być to nawet informacja przypadkowa, udzielona np. przy okazji korespondencji prowadzonej z ZUS w związku z innymi sprawami. Bezwzględnym warunkiem jest, aby źródłem tej informacji była osoba pobierająca świadczenie, ewentualnie jej pełnomocnik lub inny przedstawiciel prawny (tak: por. Bartnicki M. Komentarz do art. 138 u.e.r.F.U.S. w: Antonów. K. (red) Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz. LEX 2014). W konsekwencji, zgodnie z art. 138 ust. 4 u.e.r.f.u.s., organ rentowy może domagać się od K. K. zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres 12 miesięcy wstecz, liczonych od daty ostatniej wypłaty (pobrania) nienależnego świadczenia, czyli na gruncie niniejszej sprawy liczonych wstecz od dnia 25 maja 2015 r. Jako, iż żądanie organu ostało się merytorycznie jedynie w odniesieniu do nadpłaconych emerytur za grudzień 2014 r., styczeń 2015 r. oraz luty 2015 r. należy stwierdzić, że żądanie zwrotu powyższych kwot mieści się w ramach czasowych wynikających z art. 138 ust. 4 u.e.r.f.u.s., a zatem w tym zakresie zaskarżona decyzja organu rentowego okazała się prawidłowa. W konsekwencji, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., w odniesieniu do części decyzji dotyczącej zobowiązania wnioskodawczyni do zwrotu nadpłaconej emerytury za okres od grudnia 2014 r. do lutego 2015 r., odwołanie podlegało oddaleniu jako bezzasadne.

Specyfika stanu faktycznego niniejszej sprawy ujawnia się jednak także w tym, iż po utracie przez K. K. w dniu 17 listopada 2014 r. dobrej wiary w aspekcie świadomości nienależności części świadczenia emerytalnego, wnioskodawczyni następczo odzyskała dobrą wiarę na skutek otrzymania dwóch decyzji ZUS z 1 marca 2015 r. (k. 145-152 akt ZUS). We wzmiankowanych decyzjach, znów na skutek omyłki organu rentowego, błędnie wskazano kwotę przysługującej K. K. emerytury „do wypłaty” na 2.029,69 zł. Powyższą wartość organ rentowy uzyskał prawdopodobnie poprzez nieprawidłowe, bo sprzeczne z dyspozycją art. 98 ust. 1 w zw. z art. 95 ust. 1 ustawy emerytalnej zsumowanie kwot dwóch emerytur netto, wynikających ze wzajemnie się wyłączających decyzji znak (...) oraz znak (...). Inkorporacja opisywanej omyłki do wydanych decyzji, doręczonych następnie K. K., utwierdziła wnioskodawczynię w przekonaniu, że jest ona uprawniona do uzyskiwania emerytury w kwocie oscylującej wokół 2.000 zł. Innymi słowy, zawarte w decyzji ZUS stwierdzenie, że kwota do wypłaty wynosi 2.029,69 zł, zostało poczytane przez K. K. jako legitymizacja wypłat emerytury we wzmiankowanej wysokości. W ocenie sądu, trudno wymagać od wnioskodawczyni jako przeciętnego, rozsądnego obywatela, aby posiadła znajomość szczegółowej metodologii obliczania wysokości emerytury, co prowadzi do wniosku, że K. K. była uprawniona do uznania za wiarygodną kwotę emerytury „do wypłaty” określoną w decyzjach ZUS z dnia 1 marca 2015 r. Dodatkowo, widząc wspomnianą kwotę na decyzjach organu rentowego wnioskodawczyni była przekonana, że ZUS uwzględnił zgłoszone okresy pobytu na placówce za granicą, o czym szczerzej była mowa wcześniej.

Pomimo zatem tego, iż wskazanie w decyzjach z dnia 1 marca 2015 r. kwoty emerytury do wypłaty na 2.029,69 zł było obiektywnie nieprawidłowe, ze względu na autorytet Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jako fachowej osoby prawnej zajmującej się obsługą ubezpieczonych, wnioskodawczyni miała prawo przypuszczać, że przysługuje jej emerytura właśnie w tej wysokości. Wskutek wydania powyższych decyzji K. K. odzyskała dobrą wiarę, a zatem od dnia 1 marca 2015 r. do końca okresu objętego zaskarżoną decyzją (tj. do 31 maja 2015 r.) nie miała świadomości, że wypłacane jej świadczenia są zawyżone. Tym samym, wnioskodawczyni nie dokonała wówczas poboru nienależnych świadczeń w rozumieniu art. 138 ust. 2 pkt 1 u.e.r.f.u.s., a zatem decyzja ZUS o zwrocie nadpłaconej emerytury w odniesieniu do okresu od 1 marca 2015 r. do 31 maja 2015 r. jawi się jako błędna. W konsekwencji, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zaskarżoną decyzję należało zmienić również poprzez ustalenie, iż wnioskodawczyni nie jest zobowiązana do zwrotu nienależnych świadczeń emerytalnych za okres od 1 marca 2015 r. do 31 maja 2015 r.

Jako, że ubezpieczona K. K. ostała się ze zgłoszonym żądaniem w jego znacznej części, o kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c., zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz wnioskodawczyni kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Stawkę wynagrodzenia pełnomocnika K. K. ustalono w oparciu o § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490 j.t.).

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć organowi rentowemu.