Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 3 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

po rozpoznaniu w dniu 2 marca 2016r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z wniosku M. B. (1)

przy uczestnictwie: J. S. (1), J. B. (1) , M. B. (2), Z. K. (1), C. F., H. M. , K. K. (1) , M. G., I. D., J. B. (2), D. S., T. M. , M. B. (3)

o dział spadku po K. B. (1) i zniesienie współwłasności

na skutek apelacji uczestników|: J. S. (1), Z. K. (1), C. F., H. M., K. K. (1) i I. D.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Targu

z dnia 29 września 2015 r., sygn. akt I Ns 587/13

p o s t a n a w i a :

1. zmienić zaskarżone postanowienie w pkt III w ten sposób, że zasądzić od wnioskodawczyni M. B. (1) na rzecz uczestników: C. F., I. D., H. M., K. K. (1), J. S. (1) solidarnie kwotę 9 706 zł (dziewięć tysięcy siedemset sześć złotych) tytułem spłaty, płatną w terminie do dnia 3 czerwca 2016r. z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia;

2. w pozostałej części apelację oddalić;

3. orzec, że wnioskodawczyni i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

(...)

Sygn. akt III Ca 839/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 29 września 2015 r. Sąd Rejonowy w Nowym Targu w sprawie z wniosku M. B. (1) z udziałem J. S. (1), J. B. (1), M. B. (2), Z. K. (1), C. F., H. M., K. K. (1), M. G., I. D., J. B. (2), D. S., T. M., M. B. (3) dział spadku po K. B. (1) i zniesienie współwłasności :

- ustalił, że przedmiotem działu spadku jest gospodarstwo rolne składające się z dz. ewid. (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...) o powierzchni 1.2585 ha położone w N. wraz z zabudowaniami objęte KW (...) Sądu Rejonowego w Nowym Targu V Wydział ksiąg Wieczystych (pkt I);

- dokonał działu spadku i zniesienia współwłasności w ten sposób, że:

a/ dz. ewid.(...), (...), (...), (...), (...) wraz z zabudowaniami przyznał na wyłączną własność M. B. (1) c. K. i Z.,

b/ dz. ewid. (...), (...) przyznał na współwłasność po 1/5 części dla C. F. c. J. i J., I. D. c. J. i J., H. M. c. J. i J., K. K. (1) c. J. i J., J. S. (1) s. J. i J. (pkt II);

- zasądził od uczestników C. F., I. D., H. M., K. K. (1), J. S. (1) – solidarnie- na rzecz wnioskodawczyni M. B. (1) kwotę 32 018 zł tytułem spłaty, płatną w terminie jednego roku od uprawomocnienia się niniejszego postanowienia, z ustawowymi odsetkami w przypadku zwłok (pkt III);

- wartość działu spadku po K. B. (2) i zniesienie współwłasności ustalił na kwotę 663 484 zł a wysokość opłaty sądowej na kwotę 1 000 zł (pkt IV);

- nakazał ściągnąć od wnioskodawczyni M. B. (1) na rzecz Skarbu Państwa kwotę 300 zł tytułem uzupełnienia opłaty sądowej od wniosku (pkt V);

- nakazał ściągnąć od C. F., I. D., H. M., K. K. (1), J. S. (1)- solidarnie- na rzecz Skarbu Państwa, kwotę 200 zł tytułem uzupełnienia opłaty sądowej od wniosku (pkt VI);

- nakazał ściągnąć od wnioskodawczyni M. B. (1) na rzecz Skarbu Państwa kwotę 1540,08 zł tytułem zwrotu zaliczek na wynagrodzenie biegłych, tymczasowo wypłaconych ze środków budżetowych (pkt VII);

- zasądził od wnioskodawczyni M. B. (1) na rzecz uczestniczki C. F. kwotę 2 000 zł tytułem zwrotu zaliczek na wynagrodzenie biegłych za sporządzone opinie (pkt VIII);

- pozostałe koszty postępowania w tym koszty zastępstwa procesowego wzajemnie zniósł (pkt IX).

Sad ustalił ,że właścicielem dz.ewid. (...),(...), (...), (...), (...),(...), (...) położonych w N. wraz z zabudowaniami o łącznej powierzchni 1.2585 ha był K. B. (1). K. B. (1) zmarł a jego spadkobiercami zostały dzieci; M. B. (1), C. B. (1), A. B. (1), Z. K. (1) i J. S. (2) z tym, że uprawnionymi do dziedziczenia wchodzącego w skład spadku gospodarstwa rolnego zostali: M. B. (1), J. S. (2), C. B. (1) i A. B. (1). Spadkobierczyni ustawowa J. S. (2) zmarła a jej spadkobiercami zostali mąż J. S. (3), dzieci: C. F., J. S. (1), I. D., H. M., M. G., K. K. (1) (S.). Wchodzące w skład spadku po J. S. (2) gospodarstwo rolne na mocy ustawy nabyły wyłącznie dzieci. Mąż J. S. – J. S. (3), zmarł a jego spadkobiercami zostały dzieci: C. F., J. S. (1), I. D., H. M., M. G., K. K. (1) (S.).

Spadkodawca K. B. (1) wspólnie ze swoją żoną Z. B. prowadzili gospodarstwo rolne o powierzchni około 4 ha, w skład którego weszły zarówno działki pochodzące z majątku rodziców Z. B. (m.in. jej matki W. M. ) jak i z majątku rodziców K. B. (1). Po śmierci Z. B. w 1953/1954 roku, K. B. (1) wspólnie ze wszystkimi dziećmi dokonali nieformalnego działu spadku po Z. B. i zniesienia współwłasności.

W wyniku tego działu spadku, nieruchomości otrzymali; C. B. (1), J. S. (2) i M. B. (1). Na działki, które były przedmiotem nie tylko nieformalnego działu spadku po Z. B. ale również przedmiotem darowizny ze strony K. C. B., J. S. (2) i M. B. (1) uzyskali akty własności ziemi.

Spadkobierca ustawowy C. B. (1) na działki otrzymane w wyniku nieformalnego działu spadku po matce i nieformalnej darowizny od ojca K. B. (1), otrzymał następujące akty własności ziemi : (...) nr (...) obejmujący dz.ewid. (...), (...) o pow.0.5794ha położone w O. bez zabudowań - o wartości 17.738 zł; (...) nr (...) obejmujący dz.ewid. (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...) o pow.1.0983 ha położone w K. bez zabudowań, z tym że jedynie dz.ewid. (...), (...), (...), (...) o pow. 0.5672 ha były przedmiotem nieformalnego działu spadku po Z. B. i darowizny ze strony ojca K. B. (1) - o wartości 43.128złł; (...) nr (...) wydany zarówno na C. B. (1) jak i na jego żonę J. B. (2), którego przedmiotem były dz.ewid. (...), (...), (...), (...), (...) o pow.1.1363 ha położone w N. wraz z zabudowaniami. Z protokołu uwłaszczeniowego z dnia 17.07.1976r. wynika, że jedynie działki nr (...) były przedmiotem nieformalnej darowizny uczynionej przez rodziców C. B. (1) w 1955 r- na rzecz obojga małżonków tj. C. B. (1) i jego żony J. B. (2). Wartość działek nr (...) – wynosi 459.288 zł. Ł. wartość nieruchomości otrzymanych przez C. B. (1) w wyniku nieformalnego działu spadku po matce i darowizn od ojca K. B. (1) wynosi 290.510zł ( 459.288 : 2 = 229.644 zł) wartość darowizny dla każdego małżonka tj. C. B. (1) i J. B. (2), wartość darowizny w kwocie 229.644 zł dla J. B. (2) nie podlega zaliczeniu (+ 17.738 + 43.128 ).

Na otrzymane działki od ojca K. B. (1) i dokonanego nieformalnego działu spadku po matce, akty własności ziemi otrzymały również J. S. (2) i M. B. (1).

Spadkobierczyni J. S. (2) otrzymała (...) nr.(...) obejmujący działki wraz z zabudowaniami o powierzchni 0.9574 ha położone w N.. Ł. wartość nieruchomości otrzymanych przez J. S. (2) w wyniku nieformalnego działu spadku po matce Z. B. i darowizn od ojca K. B. (1) wynosi 142.909 zł.

Na rzecz M. B. (1) zostały wydane trzy akty własności ziemi nr (...), (...), (...) ale jedynie działki nr (...) bez zabudowań uwidocznione w AWZ (...), były przedmiotem nieformalnego działu spadku po matce Z. B. i nieformalnej darowizny od ojca K. Ł. wartość darowizn wynosi 51 799 zł.

W dniu 19 sierpnia 2011 roku, wnioskodawcy C. B. (1) i A. B. (1) umową darowizny sporządzoną przed notariuszem A. P. darowali swojej siostrze M. B. (1) całe swoje udziały wynoszące po ¼ części w nieruchomościach objętych niniejszym działem spadku. Darowiznę powyższą M. B. (1) przyjęła. W dniu 11 września 2011 roku zmarł wnioskodawca A. B. (2) a jego spadkobiercami zostali; rodzeństwo: M. B. (1), C. B. (1), Z. K. (1), siostrzeńcy: C. F., I. D., H. M., M. G., K. K. (1), J. S. (1). W dniu 30.06.2014 r. zmarł wnioskodawca C. B. (1) a jego spadkobiercami została żona J. B. (2) i dzieci: J. B. (1), M. B. (2), D. S., T. M., M. B. (3).

Wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne nie jest wykorzystywane do produkcji rolnej. Żaden ze spadkobierców nie jest zainteresowany produkcją rolną na tych działkach. Wszystkie działki zmieniły swoje przeznaczenie w miejscowym planie zagospodarowania. Gospodarstwo pomimo obszaru przekraczającego 1 ha, nie posiada żadnych cech charakteryzujących gospodarstwo rolne i może być przez Sąd w sposób dowolny przyznawane z uwzględnieniem ich wartości i wielkości udziałów posiadanych przez poszczególnych uprawnionych. Wartość tego gospodarstwa wynosi - 663.484 zł. Uczestniczka M. G. zrzekła się na rzecz rodzeństwa tj. na rzecz C. F., I. D., H. M., K. K. (1), J. S. (1) swojej części w spadku po K. B. (1). Pełnomocnicy uczestniczki Z. K. (1) nie złożyli wniosku o przyznanie na jej rzecz jakiejkolwiek działki lub zasądzenie spłat.

W swych rozważaniach prawnych opartych na powyższych ustaleniach Sąd Rejonowy przyjął m.in, iż w związku z darowizną dokonaną przez wnioskodawców C. B. (1) oraz A. B. (1) na rzecz M. B. (4), jej udział w spadku wynosi ¾. W ocenie Sądu darowiznę tę, wbrew podnoszonym zarzutom, należało traktować nie jako wymagające zgody pozostałych spadkobierców rozporządzenie udziałem w przedmiocie należącym do spadku (art. 1036 kc) lecz jako nie wymagające takiej zgody zbycie udziału w spadku (art. 1051 zd. 2 kc).

Dalej uznając za bezsporne, że spadkodawca K. B. (1) wspólnie ze swoją żoną Z. B. prowadzili objęte wnioskiem gospodarstwo na prawach ustawowej wspólności małżeńskiej, wspólnie dokonali darowizn na rzecz swych dzieci, a następnie po śmierci Z. K. (2) B. wspólnie z dziećmi: J. S. (2), C. B. (1) i M. B. (1) przeprowadzając nieformalny dział spadku po żonie dokonał równocześnie darowizn na rzecz tych dzieci „części swojego majątku objętego wspólnością ustawową”, w oparciu o przepis art. 1039 § 1 kc i art. 1042 § 1 kc, dokonał odpowiedniego zaliczenia tych darowizn na poczet schedy spadkowej.

Sąd przyjął, że wartość schedy spadkowej wynosi 906 092 zł. Kwotę tę uzyskał dodając do wartości gospodarstwa rolnego - 663 484 zł połowę wartości poszczególnych darowizn: 71 454 (1/2 z 142 909 zł), 145 255 zł (1/2 z 290.510 zł) oraz 25 899 (1/2 z 51 799zł). Kwotę tę podzielił następnie na 4 przyjmując, że każdy ze spadkobierców powinien otrzymać udział o wartości 226 523 zł. Dalej uwzględniając podlegające zaliczeniu darowizny wskazał, że darowizna dokonana na rzecz C. B. (2) nie przewyższyła jego udziału. Odpowiadała ona bowiem jedynie kwocie 145 255zł. Tak samo darowizny dokonane na rzecz M. B. (1) (25 899 zł ) i J. S. (2) (71 454 zł). Mając na uwadze darowiznę dokonaną na rzecz M. B. (1) przez jej braci wskazał z kolei, że wartość jej udziału w schedzie wzrosła do kwoty 508 415 zł.

Dokonując działu spadku Sąd miał na względzie brak zgodnego wniosku stron w tym zakresie oraz wnioski opinii biegłego, co do braku przeszkód do dowolnego podziału gospodarstwa. Kierował się tym, aby każdy ze spadkobierców otrzymał działki, które z jednej strony odpowiadałyby wartościom ich udziałów a z drugiej strony aby taki podział zgodny był z ich wnioskami. Przyznając spadkobiercom po J. S. (2) działki o wartości przekraczającej ich udział ( 187 087 zł) zasądził Sąd od nich solidarnie na rzecz wnioskodawczyni spłatę w kwocie 32 018 zł.

Za niewykazany uznał Sąd zarzut uczestników będących spadkobiercami J. S. (2), że budynek mieszkalny na działkach, które ona otrzymała od rodziców został wybudowany przez J. S. (2) i jej męża.

Apelację od tego postanowienia złożyli uczestnicy J. S. (1), Z. K. (1), C. F., H. M., K. K. (1), I. D. zaskarżając ją w pkt II i III.

Zarzucili dopuszczenie się błędów w ustaleniach faktycznych polegających na bezzasadnym uznaniu, że:

- jedynie połowa wartości nieruchomości dotyczących dz. ewid. nr (...) i (...). (...) nr (...) winna być zaliczona jako darowizna dokonana na rzecz C. B. (1), bowiem druga połowa została zaliczona na rzecz jego małżonki;

- wartość nieruchomości dotyczących dz. ewid. nr (...), (...), (...), (...). (...) nr (...) winna być zaliczona jako darowizna dokonana na rzecz C. B. (1);

- wartość nieruchomości dotyczących dz. ewid. nr (...), (...) obj. (...) nr (...) winna być zaliczona w całości jako darowizna dokonana na rzecz C. B. (1), podczas gdy z protokołów uwłaszczeniowych wynika, że nieruchomości te C. B. (1) otrzymał od rodziców;

- połowa wartości nieruchomości dotyczącej dz. ewid. nr (...), (...), (...), (...), (...), (...). (...) nr (...) winna być zaliczona jako darowizna dokonana na rzecz J. S. (2), mimo że z protokołów uwłaszczeniowych wynika, że darowizna ta została dokonana przez matkę J. S. (2) J. B. (2) a nie również przez jej ojca;

- połowa wartości nieruchomości dotycz. dz. ewid. (...), (...), (...), (...). (...) nr (...)winna być zaliczona jako darowizna dokonana na rzecz M. B. (1), mimo, że z protokołów uwłaszczeniowych wynika, że darowizna ta została dokonana tytułem nieprzeprowadzonego spadku po matce Z. B. z czego nie wynika, że ojciec stron był współwłaścicielem nieruchomości po połowie;

- zabudowania znajdujące się na nieruchomości obj. AWZ (...) winny być zaliczone na poczet uczynionej przez K. B. (1) na rzecz J. S. (2) darowizny, mimo braku jakichkolwiek dowodów świadczących o tym, że budynek ten został wzniesiony przez rodziców J. S. (2). Podnieśli, że błędy te skutkowały naruszeniem przepisów prawa materialnego, a to art. 1039 kc i art. 1040 kc.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty wnieśli o uchylenie zaskarżonego postanowienia, twierdząc, że brak ustaleń stanu faktycznego uniemożliwia ustalenie wartości schedy spadkowej przy zaliczeniu wartości wszystkich darowizn.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się częściowo uzasadniona.

Przed odniesieniem się do podniesionych w niej zarzutów stwierdzić jednak trzeba, że w sprawie nie zachodzą uchybienia, które Sąd Okręgowy bierze pod uwagę z urzędu, a których skutkiem byłaby nieważność postępowania – art. 378 § 1 kpc.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i przyjmuje je za własne. Wskazana w sentencji zmiana zaskarżonego postanowienia jest następstwem stwierdzenia uchybień Sądu I instancji zaistniałych w ramach dokonywanej subsumpcji, a dotyczących podniesionej w apelacji kwestii nieprawidłowości przy ustaleniu darowizn podlegających zaliczeniu na schedę spadkową.

Stwierdzenia w pierwszym rzędzie wymaga, że wyprowadzone w tym zakresie przez Sąd Rejonowy wnioski prawne nie wynikają z dokonanych uprzednio ustaleń faktycznych. W ramach tych ustaleń Sąd Rejonowy przyjął jedynie, że spadkodawca K. B. (1) wspólnie ze swoją żoną Z. B. prowadzili gospodarstwo rolne o pow. 4 ha, w skład którego weszły zarówno działki pochodzące z majątku rodziców Z. B. (m.in. jej matki W. M.) jak i z majątku rodziców K. B. (1). Dokonując subsumpcji Sąd uznał natomiast, że przedmiotowe gospodarstwo rolne stanowiło współwłasność obydwojga małżonków. Za bezsporny przyjął Sąd fakt, iż skoro prowadzili oni to gospodarstwo wspólnie to występowała między nimi ustawowa wspólność co do wszystkich wchodzących w skład tego gospodarstwa działek.

Powyższe zestawienie ewidentnie zatem wskazuje, że wnioski prawne Sądu nie znajdują oparcia w ustalonym stanie faktycznym. Ten ostatni nie daje mianowicie jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, aby wszystkie działki wchodzące w skład gospodarstwa małżonków Z. i K. B. (1) zostały objęte ustrojem małżeńskiej wspólności ustawowej. Ma to natomiast, o tyle istotne znaczenie, że za uzasadnione pozwala ocenić zarzuty, w których apelujący kwestionowali zaliczenie na poczet schedy spadkowej darowizn uczynionych wyłącznie przez Z. B.. Na aprobatę zasługuje tu bowiem stanowisko apelujących, że na poczet schedy spadkowej zalicza się tylko takie darowizny, których przedmiotem były nieruchomości stanowiące własność spadkodawcy lub w odpowiedniej części jego współwłasność na prawach ustawowej wspólności małżeńskiej. Brak jest natomiast podstaw do zaliczenia darowizn dokonanych przez współmałżonka spadkodawcy, których przedmiotem były nieruchomości stanowiące jego własność.

Sąd Rejonowy w swych rozważeniach przyjął niejako ad hoc, że przedmiotem wszystkich darowizn, jakie skutkowały wydaniem kolejnych (...) były nieruchomości objęte ustawową wspólnością małżeńską. Założenie to, jak słusznie podnoszą apelujący w żaden sposób nie wynika tymczasem z zebranego materiału dowodowego.

Wskazania w tym miejscu jednak wymaga, że brak takiego materiału nie pozwalał na przychylenie się do wniosku apelacyjnego o uchylenie zaskarżonego postanowienia.

Brak materiału dowodowego koniecznego dla merytorycznej oceny zasadności wniosku, w myśl at. 386 § 4 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc może co prawda skutkować uchyleniem zaskarżonego postanowienia, ale wskazany przepis nie nakłada jednak na Sąd drugiej instancji obowiązku zastosowania takiego skutku a jedynie pozostawia mu taką możliwość. W niniejszej sprawie kwestia własności nieruchomości będących przedmiotem dokonanych darowizn stanowiła istotę sprawy. W interesie wnioskodawczyni oraz uczestników a obecnie też apelujących leżało zatem przedstawienie odpowiednich dowodów w tym zakresie przed sądem I instancji, bądź w postępowaniu apelacyjnym. Apelujący mimo, że prezentowani byli przez profesjonalnego pełnomocnika takich natomiast nie wskazali.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał, iż do podniesionych w apelacji zarzutów można się odnieść jedynie w kontekście takich dowodów, jakie zostały w sprawie zgromadzone. To natomiast oznacza, iż koniecznym jest oparcie się jedynie na dowodach z akt uwłaszczeniowych i zeznaniach stron, co do tego, które darowizny były uczynione przez oboje rodziców (z założeniem, iż te w ½ części mogły być zaliczone na poczet schedy spadkowej jako dotyczące nieruchomości których spadkodawca K. B. (1) był w takim udziale na zasadach wspólności ustawowej małżeńskiej współwłaścicielem) a które wyłącznie przez Z. B. z założeniem, że obejmowały one nieruchomości stanowiące jej majątek odrębny i jako takie nie mogły być zaliczone na poczet schedy spadkowej po K. B. (1).

I tak jak wynika z protokołów uwłaszczeniowych dz. ewid. (...), (...), (...), (...). (...) nr (...) wydanym na rzecz M. B. (1), ta ostania otrzymała w 1956 r. tytułem nieprzeprowadzonego spadku po swej matce Z. B..

Z tego samego tytułu J. S. (2) zgodnie z tymi protokołami miała otrzymać obj. (...) nr (...) dz. ewid. (...), (...), (...), (...), (...), (...). C. B. (1) obj. (...) (...) dz. ewid. (...), (...), (...), (...) również otrzymał w 1956r z tytułu spadku po matce Z. B.. Według tych protokołów jedynie działki (...) obj. (...) nr (...) (k. 233) oraz dz. ewid. nr (...) i (...). (...) nr (...) (k. 225) miał otrzymać od rodziców. Przy czym ta pierwsza darowizna miała mieć miejsce na jego rzecz najpóźniej w 1968 r. a ta druga na rzecz jego i jego współmałżonki w 1955 r.

Zawarte w protokołach uwłaszczeniowych zapisy dotyczące tytułu posiadania wskazanych nieruchomości zostały poczynione na podstawie oświadczeń zainteresowanych uzyskaniem potwierdzenia własności.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że ujawnione w tych protokołach informacje znajdują potwierdzenie w złożonych w niniejszej sprawie zeznaniach uczestników. I tak jako szczególnie istotne ocenić tu trzeba zeznania M. B. (1), która stanowczo podała, że zarówno ona jak i J. S. (2) sporne działki miały otrzymać po swej matce, że tytułem spadku po matce otrzymał też działki brat C.. (k. 211, 273). Potwierdziła te zeznania uczestniczka C. F. ( k – 210) podając, że J. S. (2) otrzymała grunty na terenie K. od swoich krewnych ze strony matki. Również C. B. (1) mimo, że nie miał w tym interesu zeznał, że M. B. (1) otrzymała działki od babki W. i z tytułu nieformalnego działu spadku po matce , także J. S. (2) otrzymała działki z tytułu działu spadku po matce. ( k – 272 )

Odnośnie swojej sytuacji C. B. (1) podał, że działkę na której stoi budynek mieszkalny miał otrzymać w 1957 r. aktem notarialnym od ojca oraz oświadczył ,że innych działek od ojca nie dostał (k. 211), natomiast działki (...) objęte (...) otrzymał od obojga rodziców.( k – 272 )

Wskazana konsekwencja powołanych wyżej twierdzeń stron co omawianej kwestii, mimo upływu okresu czasu obejmującego ponad 30 lat, tym bardziej prowadzi do przekonania, że powinny one stanowić podstawę dla wniosków, jakie należy wyciągnąć w niniejszej sprawie.

I tak też Sąd Okręgowy oceniając powyższe informacje pod kątem obowiązujących norm prawnych uznał, iż zaliczeniu stosownie do treści art. 1039 § 1 k.c i art. 1042 § 1 i 2 k.c, na poczet schedy spadkowej podlegają jedynie darowizny dokonane na rzecz C. B. (1), które objęte zostały (...)

( połowa wartości tj. kwota 8869 zł ) oraz (...), w części obejmującej działki (...) ( ¼ ich wartości w kwocie 114 822 zł ). Działki (...) objęte AWZ (...) jako otrzymane przez C. B. (1) tytułem działu spadku po matce nie podlegały zaliczeniu na schedę spadkową po ojcu K. B. (1).

Konsekwencją powyższych ustaleń i podjętych wniosków prawnych, przy podzieleniu w przeważającej mierze zarzutów apelujących, była częściowa zmiana zaskarżonego postanowienia.

Za pozbawione podstaw ocenić trzeba zarzuty apelujących, iż Sąd Rejonowy bezzasadnie zaliczył całą wartość działek obj. (...) nr (...), a powinien zaliczyć jedynie połowę wartości tych działek jako że C. B. (1) otrzymał je od rodziców a zatem przedmiotem darowizny ze strony C. B. (1) mogła być jedynie ½ udziału. Z uzasadnienia postanowienia wynika jednoznacznie, że Sąd Rejonowy w istocie darowizny tej nie zaliczył w całości a jedynie we wskazywanej przez apelujących części.

Nie można też zgodzić się z apelującymi w zakresie, w jakim kwestionowali uznanie przez Sąd Rejonowy, że jedynie połowa wartości nieruchomości dotyczących dz. ewid. nr (...) i (...). (...) nr (...) winna być zaliczona jako darowizna dokonana na rzecz C. B. (1), bowiem druga połowa została zaliczona na rzecz jego małżonki, wobec wydania (...) na oboje małżonków.

Wskazania wymaga, że wbrew temu co podnoszą apelujący z protokołu uwłaszczeniowego wynika, że przedmiotowe działki małżonkowie C. B. (1) i J. B. (2) w całości posiadali od początku wspólnie, jako małżonkowie. Sugestia płynąca z twierdzeń apelujących, że w chwili darowizny ,być może C. B. (1) nie pozostawał w związku małżeńskim, nie podważa wniosków prawnych Sądu I instancji co do możliwości zaliczenia darowizny w wysokości odpowiadającej ¼ wartości dz. ewid. nr (...) i (...). (...) nr (...). Odwołać w tym miejscu należy się do utrwalonego w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądu co do charakteru nabycia nieruchomości przez małżonków w trybie ustawy z dnia 26 października 1971r.

W postanowieniach z dnia 28 czerwca 2002r sygn. I CKN 884/00 i dnia 11 września 2002r sygn. V CKN 1232/00 Sad Najwyższy stwierdził, że nieruchomość rolna nabyta na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1971r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych przez jedno z małżonków wchodzi w skład majątku wspólnego obojga małżonków jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy stosunki majątkowe pomiędzy małżonkami podlegały ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, nawet gdy stroną umowy zawartej bez prawem przewidzianej formy o przeniesienie własności nieruchomości był jeden z małżonków.

Kontynuacją powyższego stanowiska było postanowienie Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2004r sygn.. III CK 475/02 w którym przedstawiono charakter prawny nabycia na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1971r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 ze zm.) oraz dotychczasowy dorobek orzecznictwa w tym przedmiocie. Sad Najwyższy stwierdził m/i, że kwestia zaliczenia do majątku wspólnego lub odrębnego małżonków nieruchomości nabytej na podstawie podlega ocenia na gruncie przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Stanowisko to wywodzi się z powszechnie aprobowanego poglądu, że nabycie własności nieruchomości, na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy, ma charakter nabycia pierwotnego. Podłożem tego poglądu jest stwierdzenie, że art. 1 ust. 1 ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych nie był wyrazem konwalidacji nieformalnych umów zbycia nieruchomości rolnych, lecz stanowił formę pierwotnego nabycia własności. W istocie chodziło o usankcjonowanie stanów posiadania gruntów rolnych oraz uporządkowanie skomplikowanych stosunków własnościowych na wsi, w związku z czym prawodawca istniejącym stanom faktycznym nadał walor prawny przez przyznanie samoistnym posiadaczom - z mocy samej ustawy prawa własności posiadanych nieruchomości.

Według zasad kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w brzmieniu obowiązującym na dzień 4 listopada 1971r a w szczególności jego art. 31, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa małżeńska obejmująca ich dorobek, chyba że ustrój ten zostanie umownie wyłączony przez zainteresowane strony. Wspólny majątek małżonków stanowią przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Dorobek - w rozumieniu art. 31 k.r. i op. obejmuje wszelkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej, jeżeli tylko nie stanowią one odrębnego majątku jednego z małżonków z mocy przepisu art. 33 k.r. i op.

W myśl tych zasad każda nieruchomość rolna nabyta na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych powinna być zaliczona do majątku wspólnego małżonków, gdy w dniu 4 listopada 1971 r. istniała między nimi wspólność ustawowa (taką ostatecznie ukształtowaną linię orzecznictwa potwierdzają np.: uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 1 lutego 1989 r., III CZP 114/88 , z dnia 24 stycznia 1991 r., III CZP 61/90 i z dnia 14 kwietnia 1994 r., III CZP 45/94 , wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 9 września 1999 r., II CKN 458/98, z dnia 9 listopada 2000 r., II CKN 327/00.

Za uzasadniony ocenić trzeba natomiast zarzut, w którym podnosili apelujący że na poczet schedy spadkowej nie powinna być zaliczona jako darowizna wartość budynku na działkach, które otrzymała J. S. (2). Okoliczność dokonania darowizny samej działki a dopiero potem przystąpienie do budowy przez J. S. (2) przy pomocy członków rodziny wynika z materiału dowodowego sprawy. Jest to jednak dla rozstrzygnięcia sprawy nieistotne, skoro jak wskazano to wyżej nieruchomości te J. S. (2) otrzymała tytułem działu spadku po matce, co powoduje niezaliczenie jako darowizny w niniejszej sprawie.

Mając na uwadze powyższe wskazać należy, że wartość podlegających zaliczeniu na schedę spadkową darowizn opiewa łącznie na kwotę 123 691 zł. I tak przyjmując, że darowizna obejmująca działki (...) o wartości 17 738 zł podlegała zaliczeniu w połowie uwzględniono kwotę 8869 zł. Przyjmując z kolei, że działki (...) o wartości 459 288 zł stanowiły własność C. B. (1) i jego żony J., a także, że również na poczet schedy spadkowej mogła być zaliczona taka jej część, która odpowiadała wartości udziału spadkodawcy K. B. (1) w majątku wspólnym (1/2) uwzględniono ¼ tej wartości, tj. kwotę 114 822 zł. Suma obu tych kwota daje podaną wartość 123 691 zł. Doliczając tę kwotę do wartości majątku spadkowego- 663 484 zł przyjąć należy, że wartość całej schedy spadkowej wynosi 787 175 zł a zatem wartość schedy spadkowej każdego ze spadkobierców wynosi 196 794 zł. ( 787 175 : 4 ) W przypadku C. B. (3) wartość tej schedy należało jednak obniżyć o wartość dokonanej na jego rzecz darowizny w kwocie 123 691 zł, co oznacza że należna mu scheda odpowiada kwocie 73 103 zł (art. 1042 § 1 i 2 kc). Ponieważ C. B. (1) oraz A. B. (1) dokonali skutecznego darowania swych udziałów w spadku na rzecz M. B. (1) , przyjąć z kolei należało, że tak obliczony jej udział w spadku wzrósł do kwoty 466 691zł (196 794 zł +73 103 zł +196 794 zł).

Ponieważ tytułem działu spadku otrzymała ona nieruchomości o wartości 476 397 zł, a zatem przewyższającej o kwotę 9706 zł wartość swego udziału, to taką kwotę powinna uiścić na rzecz apelujących tytułem spłaty. Wartość nieruchomości jaką ci otrzymali tytułem dokonanego działu wynosi bowiem 187 087 zł a zatem spłata ta pozwoli na wyrównanie należnego im udziału w wysokości 196 794 zł.

Na uwzględnienie nie zasługiwała apelacja co do pkt II. Stwierdzenia wymaga, że apelujący wskazując jako zakres zaskarżenia także tę część postanowienia, nie podnieśli żadnych co do niej zarzutów. Również w pisemnym uzasadnieniu apelacji do tejże części postanowienia w żaden sposób się nie ustosunkowali. Obecny na rozprawie apelacyjnej w dniu 2 marca 2016 r. pełnomocnik apelujących nie uzupełnił natomiast braków w tym zakresie.

Z tych wszystkich przyczyn orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c i art. 386 § 1 k.p.c w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na zasadzie art. 520 § 1 kp.c przyjmując, że w sprawie o dział spadku, niezależnie od zajmowanych stanowisk co do sposobu dokonania działu, brak podstaw do odstąpienia od zasady ponoszenia kosztów postępowania wynikającej z art. 520 § 1 k.p.c.

(...)