Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2016 r. w Gliwicach

sprawy H. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o odsetki

na skutek odwołania H. O.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 11 sierpnia 2015 r. nr (...)- (...)- (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu prawo
do odsetek ustawowych za opóźnienie w wypłacie emerytury należnej za okres
od grudnia 2013 r. do maja 2014 r., liczonych od dnia 8 maja 2014 r. do dnia
9 lipca 2015 r. oraz od świadczeń należnych za okres od czerwca 2014 r. do lipca 2015 r., liczonych od 7 dnia każdego miesiąca do dnia 9 lipca 2015 r.,

2.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie,

3.  zasądza od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

(-) SSO Grażyna Łazowska

Sygn. akt VIII U 1558/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 sierpnia 2015 roku, znak: 480000/72/2015-SER3-ENS/6/048035085 Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonemu H. O. prawa do odsetek.

W uzasadnieniu organ wskazał, że w dniu 2 lipca 2015 roku przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od daty określonej w wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach i wypłacił należne świadczenie wraz z wyrównaniem, zgodnie z treścią wyroku.

Zdaniem organu rentowego dniem wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji był dzień wpływu do organu rentowego orzeczenia Sądu Odwoławczego, który oddalił apelację od wyroku Sądu Okręgowego. Ponieważ między tym dniem, a dniem wydania decyzji nie upłynęło 30 dni, brak jest podstaw prawnych do naliczania i wypłaty odsetek.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony, domagając się jej zmiany poprzez naliczenie odsetek ustawowych za opóźnienie w ustaleniu prawa do emerytury. Ponadto wniósł o zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania. W uzasadnieniu ubezpieczony wskazał, że w dniu 5 grudnia 2013 roku złożył wniosek o przyznania emerytury. W związku z odmowną decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniósł odwołanie. Wyrokiem z dnia 6 sierpnia 2014 roku Sąd Okręgowy w Gliwicach przyznał mu prawo do emerytury. Apelacja od wyżej wymienionego wyroku została oddalona. Decyzją z dnia 2 lipca 2015 roku organ rentowy przyznał mu prawo do emerytury, nie dokonał jednak naliczenia i wypłaty odsetek od poszczególnych zaległych świadczeń emerytalnych. Zaskarżoną decyzją z dnia 11 sierpnia 2015 roku organ rentowy odmówił wypłaty odsetek. Zdaniem ubezpieczonego Zakład Ubezpieczeń Społecznych ponosi odpowiedzialność za niewydanie decyzji w określonym terminie. Wszystkie okoliczności niezbędne do wydania pozytywnej dla ubezpieczonego decyzji były ustalone. Organ rentowy początkowo odmówił jednak ubezpieczonemu prawa do emerytury powołując się na błędną interpretację przepisów prawa materialnego. W takiej sytuacji organ rentowy ponosi odpowiedzialność za niewydanie decyzji w związku z czym powinien był również naliczyć odsetki. Ubezpieczony wskazał, że bez znaczenia jest fakt, iż Sąd Okręgowy przyznający mu prawo do emerytury nie orzekł w przedmiocie odpowiedzialności ZUS za niewydanie decyzji w ciągu 30 dni od ustalenia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. W ocenie ubezpieczonego organ rentowy winien naliczyć na jego rzecz odsetki ustawowe od każdoczesnego z przyznanych świadczeń emerytalnych, tj. od siódmego dnia każdego miesiąca, do dnia 9 lipca 2015 roku.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie argumentując jak w zaskarżonej decyzji. Ponadto organ rentowy wskazał, że zarówno Sąd Okręgowy jak i Sąd Apelacyjny orzekające w przedmiocie przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury nie ustaliły odpowiedzialności ZUS za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ rentowy podkreślił, że wyrok Sądu apelacyjnego wpłynął do niego w dniu 13 maja 2015 roku, natomiast w dniu 5 czerwca 2015 roku organ zwrócił się do ubezpieczonego o dostarczenie druków Rp-7 za lata 1999-2012 celem ustalenia wysokości świadczenia. Żądane dowody wpłynęły w dniach od 15 do 26 czerwca 2015 roku. Decyzja o przyznaniu emerytury została wydana w dniu 2 lipca 2015 roku, a zatem w ustawowym terminie. Brak jest więc podstaw do wypłaty odsetek z tytułu opóźnienia w wypłacie świadczenia.

Sąd ustalił, co następuje:

H. O. w dniu 5 grudnia 2013 roku złożył wniosek o przyznanie mu emerytury w niższym wieku w oparciu o art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego.

Decyzją z dnia 7 kwietnia 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Odział w Z. odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury, powołując się na brak udowodnienia 15 – letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Zdaniem organu rentowego ubezpieczony wykazał jedynie 14 lat, 7 miesięcy i 27 dni pracy w takich warunkach.

W chwili wydawania decyzji organ rentowy dysponował świadectwami pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych. W dniu 2 kwietnia 2014 roku do organu rentowego wpłynęło zaświadczenia od pracodawcy - Huty (...) S.A., o zajmowanych przez ubezpieczonego stanowiskach pracy w poszczególnych okresach.

Odwołanie od wyżej wymienionej decyzji wniósł ubezpieczony, wskazując, że legitymuje się wymaganym 15 –letnim okresem pracy w szczególnych warunkach. Zdaniem ubezpieczonego organ rentowy błędnie nie zaliczył części zatrudnienia w Hucie (...), a także okresu pełnienia czynnej służby wojskowej.

Wyrokiem z dnia 6 sierpnia 2014 roku Sąd Okręgowy w Gliwicach (sygn. VIII U 1173/14) zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury poczynając od 1. grudnia 2013 roku. Sąd ustalił, iż ubezpieczony spełnia wszystkie przesłanki nabycia prawa do emerytury w niższym wieku, w tym kwestionowaną przesłankę 15 – letniej pracy w szczególnych warunkach. Swoje rozstrzygnięcie Sąd oparł na dowodach z dokumentów, którymi dysponował wcześniej organ rentowy. Sąd Okręgowy wskazał, że do 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach wliczyć należy ubezpieczonemu także okres służby wojskowej od dnia 3 stycznia 1979 roku do dnia 31 sierpnia 1979 roku. Występujące w orzecznictwie wątpliwości co do wliczania do okresu pracy w szczególnych warunkach okresu służby wojskowej zostały wyjaśnione w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2014 roku (II UK 293/13), w którym to wyroku Sąd stwierdził, że okres służby wojskowej wlicza się do zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem – do czasu zmiany przepisów, tj. do dnia 30 września 1979 roku.

Apelacja od orzeczenia Sądu Okręgowego została wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 2 kwietnia 2015 roku (III AUa 2325/14) oddalona. Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji dotyczące wykładni przepisów o wliczania do okresu pracy w szczególnych warunkach okresu służby wojskowej. Sąd Apelacyjny nie przeprowadził żadnych nowych dowodów.

W dniu 5 czerwca 2015 roku ubezpieczony H. O. został wezwany do wskazania rachunku bankowego, na który przekazywana ma być emerytura oraz do przedłożenia druków Rp-7 za lata 1999-2012. Żądane druki Rp-7 zostały dostarczone przez ubezpieczonego w dniach 15,16 oraz 26 czerwca 2015 roku.

Decyzją z dnia 2 lipca 2015 roku organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury wraz z wyrównaniem za okres od 1 grudnia 2013 roku do 30 czerwca 2015 roku. Organ rentowy nie naliczył odsetek od świadczenia należnego za wyżej wymieniony okres. Kwota wyrównania wraz z bieżącym świadczeniem emerytalnym za miesiąc lipiec 2015 roku została ubezpieczonemu wypłacona w dniu 9 lipca 2015 roku. ZUS ustalił termin płatności świadczenia na 6. dzień każdego miesiąca.

W dniu 29 lipca 2015 roku ubezpieczony wniósł o naliczenie odsetek ustawowych od każdoczesnego z zaległych świadczeń emerytalnych i ich wypłatę.

Zaskarżoną decyzją z dnia 11 sierpnia 2015 roku organ rentowy odmówił naliczenia i wypłaty odsetek.

Powyższy stan faktyczny jest w bezsporny i wynika bezpośrednio z materiału dowodowego zebranego w sprawie, akt sprawy o sygn. VIII 1173/14 oraz akt rentowych – dołączonych do akt niniejszej sprawy. Sąd ocenił zebrany materiał dowodowy jako kompletny i spójny, a poprzez to mogący stanowić podstawę ustaleń faktycznych w sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Na wstępie stwierdzić trzeba, że w stosunkach opartych na prawie ubezpieczeń społecznych, odsetki od opóźnionego świadczenia uregulowane są – dla potrzeb tego prawa – wyczerpująco. Świadczenia należne w tym systemie nie mają charakteru obligacyjnego, więc obowiązek zapłaty odsetek może wynikać tylko z ustawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2007r. II BU 18/06 LEX nr 951500). Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych - odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń.

Zgodnie natomiast z art. 85 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych - jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności . Wskazany przepis dotyczy zatem odsetek za zwłokę w świadczeniu, powstałą na skutek okoliczności, za które organ odpowiada, a nie za opóźnienie, w którym nie ma elementu winy. Tak więc stwierdzenie zawinionego błędu organu rentowego będzie w konsekwencji powodowało prawo do odsetek (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002r., II UK 214/02, OSNAPiUS z 2004r., Nr 5. poz. 89 i z dnia 7 kwietnia 2010r. I UK 345/09, OSNP 2011/19-20/257).

W przedmiotowej sprawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych podnosił, że Sąd wydając wyrok przyznający prawo do emerytury oraz Sąd oddalający apelację nie orzekł o winie organu rentowego. Zgodzić się jednak należy ze stanowiskiem zajętym przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 24 marca 2011r. (I UZP 2/11, LEX nr 784338), zgodnie z którym brak orzeczenia organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o którym mowa w art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia. Niezamieszczenie przez Sąd w treści wyroku ustalenia w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego nie jest bowiem równoznaczne z orzeczeniem negatywnym.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że zawarte w art. 85 ust. 1 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych określenie: "nie ustalił prawa do świadczenia" oznacza zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania. W tym ostatnim wypadku chodzi o sytuacje, w których organ rentowy odmawiając przyznania świadczenia, naruszył przepisy prawa materialnego określające przesłanki nabycia prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego, przy czym dla powstania obowiązku wypłaty odsetek konieczne jest stwierdzenie naruszenia prawa przez organ rentowy prawomocnym wyrokiem sądu zmieniającym decyzję organu rentowego i przyznającym prawo do tego świadczenia.

Przechodząc do dalszych rozważań należy podkreślić, że zgodnie z treścią art. 118 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust.2 i 3 oraz art. 120. Z kolei ust. 1a tej normy stanowi, że - w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Wyjaśnienie okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w rozumieniu powołanego art. 118 ust. 1 musi być rozumiane jako dokonanie czynności mającej na celu ustalenie stanu faktycznego, czyli przeprowadzenie dowodów i ich ocenę. W sytuacji, w której przyznanie prawa do świadczenia następuje na skutek ustaleń faktycznych sądu, dla stwierdzenia, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia. Ocena ta musi być dokonana przy uwzględnieniu okoliczności czy organ rentowy - w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków - poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji (por. wyrok z dnia 21 kwietnia 2009 r., I UK 345/08, LEX nr 551000).

W niniejszej sprawie organ rentowy w dniu wydania decyzji o odmowie prawa do przyznania emerytury (tj. w dniu 7 kwietnia 2014 roku) dysponował świadectwami pracy ubezpieczonego, które uwzględniały pracę w szczególnych warunkach wraz z podaniem stanowisk pracy. Organ dysponował również informacją od pracodawcy, która wpłynęła w dniu 2 kwietnia 2014 roku, dotyczącą stanowisk pracy zajmowanych przez ubezpieczonego w poszczególnych okresach. W ocenie Sądu informacje zawarte w tym dokumencie stanowiły wyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ rentowy od dnia 2 kwietnia 2014 roku dysponował zatem wszelkimi niezbędnymi dokumentami do wydania pozytywnej dla ubezpieczonego decyzji, mając pełną wiedzę co do okresów pracy ubezpieczonego w szczególnych warunkach. Jednakże organ odmówił przyznania prawa do świadczenia powołując się na brak wykazania 15 – letniego okresu pracy w takich warunkach. W ocenie organu rentowego okres służby wojskowej ubezpieczonego nie mógł być bowiem zaliczony do wskazanego okresu.

Sąd Okręgowy rozpoznający sprawę na skutek odwołania ubezpieczonego, dokonał odmiennej wykładni przepisów prawa materialnego dotyczących zaliczania do okresu pracy w szczególnych warunkach okresu służby wojskowej. Ocenę taką podzielił również Sąd Apelacyjny, który oddalił apelację organu rentowego. Co istotne oba Sądu swoje rozstrzygnięcia oparły na materiale dowodowym, którym wcześniej dysponował organ rentowy. Przed sądem nie zostały przeprowadzone żadne nowe dowody, a spór dotyczył wyłącznie wykładni przepisów prawa materialnego. Pokreślić również należy, że istniejące wcześniej w orzecznictwie wątpliwości dotyczące zaliczania do okresu pracy w szczególnych warunkach służby wojskowej, zostały wyjaśnione w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2014 roku (II UK 293/13). Organ rentowy wydając decyzję w dniu 7 kwietnia 2014 miał więc możliwość zapoznania się z treścią rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego. Tym samym w ocenie Sądu organ ponosi odpowiedzialność za niewydanie decyzji w określonym terminie.

Wskazać również należy, że nie zasługiwały na uwzględnienie twierdzenia organu rentowego, jakoby wcześniejsze ustalenie prawa do emerytury nie było możliwe z uwagi na brak druków Rp-7 za okres od 1999 do 2012, które ubezpieczony dostarczył na żądanie organu w dniach od 15 do 26 czerwca 2015 roku. Druki te w ocenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych były niezbędne do obliczenia wysokości należnej ubezpieczonemu emerytury. Podkreślić jednak należy, że zgodnie z § 10 ust. 2 rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe z dnia 11 października 2011 r. - dokumenty, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 2 i 4 (tj. dokumenty stwierdzające datę urodzenia, okresy uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość oraz wysokość wynagrodzenia przyjmowaną do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń), nie są wymagane, jeżeli konto ubezpieczonego zawiera dane pozwalające na ustalenie prawa i wysokości świadczenia. Ponieważ ubezpieczony we wskazanych okresie posiadał indywidualne konto, na którym ewidencjonowane były składki na ubezpieczenie społeczne, zaś pracodawca co miesiąc przedkładał do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stosowne druki – uznać należy, że sam brak druków Rp-7 nie uniemożliwiał organowi rentowemu ustalenia okoliczności niezbędnych do przyznania prawa do emerytury. Tym samym dostarczenie przez ubezpieczonego żądanych druków Rp-7 w czerwcu 2015 roku nie eliminuje zwłoki organu rentowego już w okresie wcześniejszym.

W ocenie Sądu odsetki za okres od grudnia 2013 roku do maja 2014 roku powinny być liczone od dnia 8 maja 2014 roku do dnia 9 lipca 2015 roku. Pierwsza decyzja w przedmiocie świadczenia emerytalnego została wydana, jak wskazano wyżej w dniu 7 kwietnia 2014 roku, a więc z zachowaniem 30-dniowego okresu wynikającego z art. 118 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Mając na uwadze wszystkie okoliczności sprawy, nie ulega wątpliwości, że organ rentowy w tym dniu powinien był wydać decyzję pozytywną dla ubezpieczonego. Gdyby decyzja taka została wydana, świadczenie emerytalne ubezpieczonemu zostałoby wypłacone najpóźniej po 30 dniach, a więc w dniu 7 maja 2014 roku. Tym samym organ rentowy pozostawał w zwłoce od dnia 8 maja 2014 roku. Wyrównanie świadczenia emerytalnego zostało wypłacone w dniu 9 lipca 2015 roku, zatem do tego dnia należy liczyć odsetki.

Wymagalność świadczeń emerytalnych za miesiące od czerwca 2014 do lipca 2015 nastąpiła już po wskazanej dacie 8 maja 2014 roku, dlatego odsetki od tych świadczeń liczyć należy - od kwoty świadczenia należnej za poszczególne miesiące od dnia 7 każdego miesiąca - do dnia 9 lipca 2015 roku. Termin płatności poszczególnych świadczeń emerytalnych został bowiem określony na dzień 6 każdego miesiąca.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do odsetek ustawowych za opóźnienie w wypłacie emerytury należnej za okres od grudnia 2013r. do maja 2014 r., liczonych od 8 maja 2014r. do dnia 9 lipca 2015 r. oraz od świadczeń należnych za okres od czerwca 2014r. od lipca 2015r. liczonych od 7. dnia każdego miesiąca do dnia 9 lipca 2015r.

W pozostałej części odwołanie, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., należało oddalić, bowiem sposób liczenia odsetek wskazany przez ubezpieczonego za okres od grudnia 2013 roku do maja 2014 roku, z wyżej wskazanych względów, nie był prawidłowy.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszeni przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (w brzmieniu od 15 sierpnia 2015 roku), zasądzając od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kwotę 180 zł.

(-) SSO Grażyna Łazowska