Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Szymanowski (spr.)

Sędziowie: SO del. Teresa Suchcicka

SA Bożena Szponar - Jarocka

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 marca 2016 r. w B.

sprawy z odwołania A. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o ustalenie właściwego ustawodawstwa w zakresie ubezpieczeń społecznych

na skutek apelacji wnioskodawcy A. B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 16 czerwca 2015 r. sygn. akt V U 1540/14

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od A. B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Odział w B. kwotę 120 (sto dwadzieścia ) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa za drugą instancję.

Sygn. akt III AUa 1026/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddziała w B. decyzją z dnia 15.07.2014 r. wydaną w oparciu o art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 z późń. zm.) oraz art. 11 ust. 3a i art. 13 ust. 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE z 2004 r., nr L 166/1 ze zm.) oraz art. 16 ust. 4 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r. dotyczącego wykonania rozporządzenia ( WE ) nr 883/2004 (Dz. Urz. UE nr L 284/1 z dnia 20.10.2009 r. ze zm.) stwierdził, że dla wnioskodawcy A. B. - w okresie od dnia 01.03.2012 r. do dnia 30.03.2012 r. oraz od dnia 04.05.2012 r. - właściwym ustawodawstwem w zakresie ubezpieczeń społecznych jest ustawodawstwo polskie. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że z analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że jedynym tytułem do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w przypadku wnioskodawcy jest wykonywanie przez niego pozarolniczej działalności gospodarczej na terytorium Polski i dlatego podlega ustawodawstwu polskiemu zgodnie z zasadą ogólna wyrażoną w art. 11 ust. 3a rozporządzenia 883/2004. A. B. nie udowodnił przy tym aby podlegał ubezpieczeniom społecznym na terenie Wielkiej Brytanii, a także nie wykazał, że świadczył na terenie tego kraju pracę na podstawie umowy o pracę. Ponadto Zakład podkreślił, że powyższe stanowisko traktuje jako ostateczne, gdyż zostało ono ustalone w drodze wspólnego porozumienia z instytucją brytyjską.

A. B. w odwołaniu od tej decyzji, zarzucił jej naruszenie art. 16 ust. 2 i 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 987/2009 dotyczącego wykonywania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, poprzez ich nie zastosowanie, co miało znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy oraz naruszenie art. 1 pkt a i art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie. Ponadto skarżący zarzucił przedmiotowej decyzji naruszenie szeregu przepisów postępowania administracyjnego. Mając na uwadze tak sformułowane zarzuty ubezpieczony wnosił o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, że podlega ustawodawstwu Wielkiej Brytanii w okresach wskazanych w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 16 czerwca 2015 roku Sąd Okręgowy w Białymstoku oddalił odwołanie i zasądził od A. B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. kwotę 60 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Sąd Okręgowy ustalił, że A. B. na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej rozpoczął w dniu 01.03.2010r. prowadzenie działalności gospodarczej pod nazwą (...) A. B. z siedzibą w B. przy ul. (...) Przedmiotem prowadzonej działalności było świadczenie pomocy prawnej przy wypadkach we współpracy z firmą odszkodowawczą. W dniu 31.03.2012 r. odwołujący się zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej, a następnie wznowił ją – począwszy od dnia 04.05.2012 r. Z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej skarżący podlegał ubezpieczeniom społecznym ( decyzja z dnia 15.07.2014 r. - akta ZUS, wyjaśnienia wnioskodawcy – k. 58 akt sprawy).

W dniu 11 czerwca 2012 r. do oddziału ZUS wpłynęło pismo A. B. (datowane na dzień 10.05.2012r.) zawierające oświadczenie dotyczące całkowitego wyrejestrowania z ubezpieczenia w ZUS. Z treści pisma wynikało, że ubezpieczony oświadcza, iż od dnia 30.03.2012 r. - mimo nadal prowadzonej w Polsce działalności gospodarczej - jest dodatkowo zatrudniony na podstawie umowy o pracę w firmie mającej swoją siedzibę na terenie Wielkiej Brytanii. Podniósł, że w związku z powyższym, od momentu zatrudnienia go na podstawie umowy o pracę na terenie Wielkiej Brytanii, właściwym ustawodawstwem jest dla niego ustawodawstwo brytyjskie. W załączeniu wnioskodawca przekazał kopię umowy o pracę z dnia 30.03.2012 r. zawartą z firmą (...) Ltd z siedzibą w(...)oraz pasek płacowy za kwiecień 2012 r. (k. 2-14 akt ZUS).

Organ rentowy uznał, że dokumenty nadesłane przez ubezpieczonego nie potwierdzają, że wykonuje on pracę na terenie Wielkiej Brytanii i z tego tytułu podlega ustawodawstwu brytyjskiemu i w dniu 15.06.2012 r. wydał decyzję stwierdzającą m.in., że wnioskodawca podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej w okresie od dnia 01.03.2012 r. do 30.03.2012 r. oraz od 04.05.2012 r. Przedmiotowa decyzja uprawomocniła się z dniem 23.07.2012 r. (decyzja z dnia 15.07.2014 r. -akta ZUS). Pismem z dnia 24.07.2012 r. ZUS poinformował odwołującego się, iż wznowi postępowanie wyjaśniające, a sprawa zostanie ponownie rozpatrzona w przypadku dostarczenia dokumentów potwierdzających podleganie ubezpieczeniom społecznym z tytułu pracy najemnej w Wielkiej Brytanii (k. 16 akt ZUS).

W dniu 13.08.2012 r. do ZUS wpłynęło pismo (z dnia 30.07.2012 r.), w którym A. B. ponownie oświadczył, iż pracuje na terenie Wielkiej Brytanii. W załączeniu przedstawił druk P-46 wraz z potwierdzeniem przyjęcia przez urząd oraz zwrócił się o ustalenie dla niego ustawodawstwa brytyjskiego jako właściwego (k. 20 akt ZUS). Zakład Ubezpieczeń Społecznych w odpowiedzi na przedmiotowe pismo (pismem z dnia 18.09.2012 r.) poinformował skarżącego o obowiązujących przepisach dotyczących ustawodawstwa właściwego oraz ponownie wskazał, ze przedłożone dokumenty nie potwierdzają faktu, iż odwołujący rzeczywiście przebywa i pracuje na terenie Wielkiej Brytanii. Organ zauważył bowiem, że żaden z dokumentów nie zawierał brytyjskiego numeru ubezpieczenia społecznego. Jednocześnie organ rentowy poinformował wnioskodawcę, że wystarczającym dokumentem umożliwiającym stwierdzenie podlegania w Wielkiej Brytanii, a w konsekwencji niepodleganie ubezpieczeniom społecznym w Polsce jest formularz A1 lub inny dokument brytyjskiej instytucji do spraw zabezpieczenia społecznego - potwierdzający, że do ubezpieczonego ma zastosowanie ustawodawstwo brytyjskie (k. 22 akt ZUS).

W piśmie z dnia 06.07.2013 r. odwołujący się po raz kolejny podniósł, że wykonuje pracę na terenie Wielkiej Brytanii oraz, że właściwym dla niego ustawodawstwem jest ustawodawstwo brytyjskie. Jednocześnie oświadczył, że nadal zamieszkuje na terenie Polski. Przy czym skarżący nie przedłożył żadnych nowych dokumentów (k. 23-24 akt ZUS). W związku z powyższym pismem z dnia 28.08.2013 r. ZUS poinformował ubezpieczonego, że przedstawione w przesłanym piśmie wyjaśnienia nie stanowią dowodu potwierdzającego faktyczne wykonywanie pracy najemnej na terenie Wielkiej Brytanii (k. 26 akt ZUS).

W dniu 16.10.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wystąpił do brytyjskiej instytucji ubezpieczeniowej z prośbą o informację, czy A. B. rzeczywiści objęty jest ubezpieczeniem społecznym w Wielkiej Brytanii z tytułu wykonywania pracy najemnej (k. 32 akt ZUS). W odpowiedzi z dnia 19.11.2013 r. instytucja brytyjska poinformowała, że na dokumentach dotyczących ubezpieczonego nie podano numeru Ubezpieczania (...) i w związku z tym nie może zostać wystawiony dokument A1. Jednocześnie przedstawiciel instytucji oświadczył, że prośba o poświadczenie formularza A1 o zastosowaniu ustawodawstwa brytyjskiego zostanie rozpatrzona, jedynie gdy wnioskodawca w całości wypełni i odeśle tej instytucji odpowiedni formularz CA (...). Powyższy druk celem wypełnienia i odesłanie instytucji brytyjskiej został przesłany skarżącemu (k. 31-33 akt sprawy). Pismem z dnia 05.03.2014 r. instytucja brytyjska poinformowała ZUS, że odwołujący przesłał w/w formularz, jednakże nie udzielił odpowiedzi na większość pytań oraz nie przekazał dowodów, o które prosiła ta instytucja. Jednocześnie brytyjska instytucja ubezpieczeniowa wskazała, że wobec niemożliwości wystawienia formularza A1 - w stosunku do A. B. nie ma zastosowania ustawodawstwo Zjednoczonego Królestwa dotyczące ubezpieczeń społecznych. Ponadto instytucja podkreśliła, że odwołujący (nie legitymujący się formularzem A1) w zakresie ubezpieczeń społecznych podlega polskiemu ustawodawstwu ze względu na samo zatrudnienie w Polsce - począwszy od 30.03.2012 r. (k. 28-29 akt sprawy).

W piśmie z dnia 21.05.2014 r. odwołujący się wskazał, że w okresie objętym decyzją z dnia 15.06.2012 r. podlegał ustawodawstwu brytyjskiemu jako właściwemu oraz oświadczył, iż był zatrudniony w brytyjskiej firmie (...) Ltd od 01.04.2012 r. do 05.03.2014 r. Ubezpieczony podkreślił również, że na terytorium Wielkiej Brytanii świadczył rzeczywistą i efektywną pracę, w miejscu i w godzinach ustalonych w umowie o pracę, za którą otrzymywał wynagrodzenie określone umową. Wskazał, że praca ta polegała na przygotowywaniu kampanii reklamowych i wymagała od niego przebywania na terytorium Wielkiej Brytanii, tylko w zakresie czasu, który jest niezbędny do realizacji jego zadań służbowych. Podniósł także, że świadczenie pracy na rzecz byłego pracodawcy nie wymagało stałego przebywania na terytorium tego kraju, a nadto wykonywanie pracy najemnej nie przeszkadzało mu w prowadzeniu działalności gospodarczej w Polsce (k. 66 akt ZUS). W dniu 27.06.2014 r. do oddziału ZUS wpłynęło kolejne pismo odwołującego się z wnioskiem o weryfikację stanowiska ZUS co do podlegania A. B. ustawodawstwu polskiemu (k.72 akt ZUS).

Zdaniem organu rentowego zgromadzony w sprawie materiał nie wykazał, iż A. B. wykonywał czynności jako pracownik na obszarze Wielkiej Brytanii i że podlegał tam ubezpieczeniom, w związku z czym zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją stwierdził, że do A. B. w zakresie ubezpieczeń społecznych ma zastosowanie wyłącznie ustawodawstwo polskie.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz aktach organu rentowego, które Sąd Okręgowy uznał za wiarygodny.

Rozważając powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy wskazał, iż spór

dotyczył tego czy A. B. rzeczywiście rozpoczął od dnia 01.04.2012r. wykonywanie pracy na terytorium Wielkiej Brytanii. Zakład Ubezpieczeń Społecznych podnosił, iż przedstawione przez odwołującego dokumenty nie świadczą o tym, że praca faktycznie była świadczona, natomiast A. B. stał na stanowisku, iż pracę taką w rzeczywistości wykonywał, będąc zatrudnionym w firmie (...) Ltd. Ustalenie opisanych wyżej okoliczności faktycznych było niezbędne do oceny tego, które ustawodawstwo dotyczące ubezpieczeń społecznych - polskie, czy brytyjskie - należało zastosować do odwołującego w okresach wskazanych w decyzji ZUS.

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy dostrzegł, że zastosowanie w sprawie mają zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego ujęte w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego – dalej rozporządzenie Nr 883/2004 (Dz. Urz. L 166, 30/04/2004). W artykule 11 ust. 1 cytowanego rozporządzenia postanowiono, że osoby, co do których stosuje się niniejszy akt prawny podlegają ustawodawstwu tylko jednego Państwa Członkowskiego. Co do zasady osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego (art. 11 ust. 3 lit. a). Odmiennie została uregulowana natomiast sytuacja osób, które normalnie wykonują pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych Państwach Członkowskich, albowiem wówczas podlegają one ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną (art. 13 ust. 3).

Przed przystąpieniem do merytorycznej analizy przedmiotowej sprawy przez pryzmat przytoczonych regulacji unijnych zaakcentowania wymaga, mając na uwadze postawę wnioskodawcy i kierunek prowadzonego przez niego dowodzenia zmierzający do wykazania rzeczywistości świadczonej pracy, iż przez jednoczesne prowadzenie aktywności zarobkowej na terytorium różnych państw A. B. wszedł w stosunki ubezpieczenia społecznego o charakterze transgranicznym, co wiąże się z koniecznością zbadania, czy spełnia warunki ubezpieczenia ustanowione przez system zabezpieczenia społecznego w prawie krajowym wskazanym przez normy kolizyjne jako właściwe (por. wyrok ETS z dnia 15 grudnia 1976 r., C-39/76, L.J. M., (...) 1976 s. 1901, wyrok (...) z dnia 10 marca 2011 r., C-516/09, T. B., C 139/8 Dz. Urz. UE 2011/C 139, poz. 11). W tym wypadku organ ubezpieczeń społecznych miejsca zamieszkania ubezpieczonego jest uprawniony tylko do wskazania ustawodawstwa właściwego stosowania rozporządzenia nr 883/2004 (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2007 r., I UK 68/07, OSNP 2008 „nr 19-20, poz. 300) albowiem nie ma kompetencji do oceny zaistnienia stosunku ubezpieczenia w sensie prawnym. Podkreślenia bowiem wymaga, że ocena ważności umowy o pracę może nastąpić wyłącznie na podstawie wskazanych przez normę kolizyjną przepisów miejsca świadczenia pracy i może być dokonana tylko przez organ władny te przepisy stosować. Określenie ustawodawstwa właściwego wskazującego na instytucję miejsca świadczenia pracy najemnej wyłącza ocenę przez instytucję miejsca zamieszkania, czy stosunek prawny będący podstawą objęcia ubezpieczeniem społecznym w kraju świadczenia pracy jest ważny według prawa miejsca zamieszkania ubezpieczonego (por. wyrok Sadu Najwyższego z dnia 06.06.2013r., II UK 333/12 OSNP 2014/3/27).

Sąd Okręgowy analizując postępowanie organu rentowego po otrzymaniu wniosku A. B. stosował się do obowiązujących regulacji , w szczególności o art. 6, 15 oraz 16 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego nr (...) z dnia 16 września 2009r.- dalej rozporządzenie nr 987/2009, które to przepisy nakazują zwrócenie się — w przypadku istnienia wątpliwości bądź rozbieżności — do instytucji innego państwa członkowskiego. Instytucje niezwłocznie dostarczają lub wymieniają między sobą wszystkie dane niezbędne dla ustanowienia i określenia praw i obowiązków osób, do których ma zastosowanie rozporządzenie podstawowe. Przekazywanie tych danych odbywa się bezpośrednio pomiędzy samymi instytucjami lub za pośrednictwem instytucji łącznikowych. Zaakcentowania w tym miejscu wymaga, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 czerwca 2013r. (II UK 333/12), że współdziałanie i opieranie się na porozumieniu instytucji właściwych ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego i ze względu na miejsce wykonywania przez niego pracy najemnej oznacza, że do instytucji właściwych, jak również do sądu krajowego należy przede wszystkim ustalenie, czy osoba żądająca ustalenia właściwego ustawodawstwa podlega ubezpieczeniu społecznemu w każdym ze wskazanych przez nią państw i postąpienie w celu ustalenia stanu zgodnego z art. 11 ust. 1 rozporządzenia podstawowego. Organ rentowy ani sądy nie mogą, spowodować sytuacji w której osoba prowadząca działalność i wykonująca pracę najemną w różnych państwach członkowskich Unii nie będzie podlegała żadnemu ustawodawstwu lub, że będzie podlegała ustawodawstwu więcej niż jednego państwa. Taki skutek jest niezgodny z celem art. 48-51 TWE, którym jest zapewnienie aby pracownicy, w rezultacie wykorzystania prawa do swobodnego przepływu, nie tracili korzyści należnych im z zabezpieczenia społecznego na podstawie ustawodawstwa danego państwa członkowskiego (por. wyroki ETS z dnia 20 września 1994 r., C-12/93, A. D.., (...) 1994, s. (...), z dnia 26 maja 2005 r., C-249/04, J. A., z dnia 10 czerwca 1986 r., 60/85, M. E. S. L., (...) 1986, s. (...), zdnia 3 maja 1990 r., C-2/89, K. von H., z dnia 16 lutego 1995 r., C-425/93, (...) 8 Co. KG, (...) 1995, s. 269).

Zdaniem Sądu Okręgowego procedowanie ZUS w tym zakresie było prawidłowe. Należy zauważyć, iż przepisy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 r. z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/20004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego – w rozdziale II art. 2, 3 i 4 – obligują wręcz instytucje ubezpieczeniowe państw członkowskich do ścisłego współdziałania przy stosowaniu jego postanowień, także i w sytuacji ustalania właściwego ustawodawstwa. Takie współdziałanie w niniejszej sprawie miało miejsce. Należy bowiem zauważyć, że ZUS z uwagi na niepewność co do mającego zastosowanie ustawodawstwa, nawiązał kontakt z brytyjską instytucją ubezpieczeniową, która w oparciu o własne ustalenia wskazała, że w stosunku do A. B. nie ma zastosowania ustawodawstwo Zjednoczonego Królestwa dotyczące ubezpieczeń społecznych, albowiem odwołujący nie legitymuje się formularzem A1 (który de facto mógłby uzyskać, gdyby przedłożył wymagane dokumenty i odpowiedział na wszystkie zadane mu pytania), wobec tego instytucja stwierdziła, że odwołujący podlega polskiemu ustawodawstwu dotyczącemu ubezpieczeń społecznych, począwszy od 30.03.2012 r. ze względu na samozatrudnienie w Polsce. Po uzyskaniu stanowiska brytyjskiej instytucji ubezpieczeniowej ZUS je zaakceptował i tym samym (wbrew stanowisku skarżącego) uzyskano porozumienie, co do kwestii ustawodawstwa właściwego dla wnioskodawcy.

W tych okolicznościach ZUS miał podstawy by wydać zaskarżoną decyzję stwierdzającą wobec wnioskodawcy podleganie polskiemu ustawodawstwu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w okresie od dnia 01.03.2012 r. do 30.03.2012 r. oraz od 04.05.2012 r. Również postępowanie dowodowe przeprowadzone przez Sąd rozpoznający niniejszą sprawę, potwierdziło prawidłowość decyzji ZUS. Należy bowiem zauważyć, że Sąd Okręgowy w celu ustalenia okoliczności spornych dopuścił dowód z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy oraz z zeznań świadka M. W. i z wyjaśnień odwołującego A. B.. A. B. zeznał, iż do marca 2012 r. faktycznie prowadził działalność gospodarcza w Polsce. Później wyjechał do Wielkiej Brytanii i tam w okresie od kwietnia 2012 r. do marac 2014 r. świadczył pracę w firmie (...) Ltd, przy czym jego osobista działalność gospodarcza prowadzona w Polsce nie została zawieszona. Miejscem zamieszkania wnioskodawcy była (także w okresie pracy w Wielkiej Brytanii) i nadal pozostaje Polska. Odwołujący się twierdził, że firma brytyjska prowadziła działalność reklamową. Natomiast praca ubezpieczonego polegała na pracy przy komputerze. Pracował na własnym sprzęcie komputerowym i firma nie płaciła mu za używanie sprzętu prywatnego. Za wykonaną pracę otrzymywał miesięczne wynagrodzenie w kwocie około 600 funtów i było ono płatne do ręki. Wskazał przy tym, że nie kwitował odbioru pieniędzy (k. 58-58v i 95-96 akt sprawy). Natomiast przesłuchany w drodze pomocy prawnej świadek M. W. potwierdził, iż wnioskodawca pracował w Wielkiej Brytanii w firmie (...) Ltd. Pracę tę odwołujący wykonywał w domu przy komputerze, a polegała ona na wpisywaniu określonych danych wątków odnośnie określonych firm w internecie, czyli na tzw. pozycjonowaniu stron internetowych. Świadek wskazał, że każdy pracownik miał swój komputer, od firmy otrzymywał maila na którego przesyłał efekty swojej pracy. Potwierdził także, iż wnioskodawca pracował na podstawie umowy o pracę. Za wykonaną pracę ubezpieczony otrzymywał wynagrodzenie w granicach około 600 funtów, a jeżeli zrobił więcej niż powinien to otrzymywała większe wynagrodzenie. Pracownicy nie byli rozliczani z godzin w jakich pracują, a praca była czymś w rodzaju telepracy. Od pracowników nie wymagano znajomości języka angielskiego. Świadek wskazywał, że w pewnym okresie w firmie pracowało bardzo dużo osób i nie można było skontrolować pracy wszystkich, tj. faktycznie nie było weryfikowalne, czy osoby świadczące pracę wykonywały ja przebywając na terytorium Wielkiej Brytanii czyn np. przez komputerem w Polsce. Osobiście z pracownikami spotkania odbywały się raz w miesiącu, tj. w momencie wypłacania im wynagrodzenia, co odbywało się „do ręki”. Świadek zeznał także, że nie było obowiązku podpisywania list obecności. Wyjaśnił, że biuro zgłaszało wszystkich pracowników do ubezpieczenia, ale nie występowało o nadanie numeru ubezpieczenia, to należało do pracownika. Świadek dokonywała przelewów na ubezpieczenia ogólnie za określoną liczbę osób, a nie imienne wskazane osoby. Przy czym jak wskazał, składki były odprowadzane od wszystkich, od których składki wychodziły, a to czy wychodziły było zależne od różnych okoliczności, jak np. wiek, płeć, zarobki. M. W. nie był w stanie przypomnieć sobie, czy za odwołującego odprowadzane były składki ( nagranie z przesłuchania świadka w drodze pomocy prawnej - k. 87 akt sprawy).

Jakkolwiek z powyższych zeznań wynika, iż wnioskodawca świadczył pracę na rzecz firmy (...) Ltd to, jednak praca ta nosiła elementy telepracy, nie było możliwości sprawdzenia czy pracownik w rzeczywistości przebywa na terytorium Wielkiej Brytanii, czy pracę świadczy zdalnie np z Polski, a ponadto nie od wszystkich pracowników odprowadzane były składki. Co więcej w wyniku korespondencji prowadzonej z brytyjska instytucją ubezpieczeniową ZUS uzyskał informację, ze adres firmy (...) Ltd jest adresem udostępnianym przez agencje celem rejestracji firmy, jednakże m.in. ta firma nie jest fizycznie obecna na terenie Wielskiej Brytanii i została zakwalifikowana przez instytucję jako firma-skrzynka pocztowa. Istotne w niniejszej sprawie okazała się także informacja uzyskana z II Urzędu Skarbowego w B., z której wynikało, że w rozliczeniu PIT złożonym za 2012 r. wnioskodawca nie wykazał przychodów osiąganych za granicą wynikających z umowy o pracę wykonywanej w Wielkiej Brytanii.

Ostatecznie Sąd Okręgowy uznał, iż A. B. w spornym okresie nie wykonywał pracy najemnej w Wielkiej Brytanii, a kluczowe znaczenie w tym zakresie miał również fakt, iż odwołujący nie przedstawił dokumentu w postaci formularza A1 potwierdzającego zastosowanie ustawodawstwa państwa członkowskiego. Pomimo umożliwienia wnioskodawcy, przez instytucję brytyjską uzyskania stosownego poświadczenia w postaci formularza A1 wnioskodawca nie odpowiedział tej instytucji na żadne pytania, ani nie przedłożył wskazanych przez instytucję dokumentów, wobec czego jego wniosek o wydanie przedmiotowego formularza został rozpatrzony negatywnie.

W tej sytuacji tytułem do objęcia ubezpieczeniem jest prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce, a co za tym idzie w stosunku do A. B. właściwym ustawodawstwem w zakresie ubezpieczeń społecznych jest ustawodawstwo polskie. Z tych przyczyn decyzja jest prawidłowa, a odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. podlegała oddaleniu . O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490).

Apelację od powyższego wyroku wywiódł odwołujący, który zaskarżył go w całości i zarzucając mu naruszenie

1.  przepisów art. 16 ust. 2 i 4 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady

(WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r. dotyczącego wykonania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie,

2. przepisów art. 1 pkt a) i art. 13 ust. 3. rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie;

3.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 k.p.c. polecające na swobodnej

ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego , co miało wpływ na rozstrzygniecie.

Wskazując na powyższe apelacja wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku i decyzji poprzez przyjęcie, iż w okresie od 01.03.2012r. do 04.05.2012r. i od 4.05.2012r. wnioskodawca podlega ustawodawstwu Wielkiej Brytanii oraz zasadzenie na jego rzecz kosztów procesu .

Sąd Apelacyjny zważył co następuje

Apelacja podlegała oddaleniu

Analizując podniesione w apelacji zarzuty rozważania wypada rozpocząć od podniesionego zarzutu naruszenie prawa procesowego tj. 233 ( jak się zdaje skarżący ma na myśli §1 tegoż) bowiem tylko prawidłowo ustalony stan faktyczny może stanowić podstawę do oceny poprawności zastosowania prawa materialnego. Zasadniczo sposób sformułowania zarzutu jak się zdaje jest skutkiem omyłki skarżącego, bowiem zarzut swobodnej oceny dowodów przez sąd nie może być trafny, skoro przepis ten nakazuje sądowi dokonanie właśnie takiej oceny sądowi. Przyjmuje się, że naruszenie art. 233 §1 k.p.c. może nastąpić albo poprzez niedokonanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, czego efektem jest konstruowanie ustaleń faktycznych tylko na części tego materiału albo też na przekroczeniu granic swobody oceny zebranego materiału. Uprawnienie sądu do oceny swobodnej dowodów według własnego przekonania nie może bowiem oznaczać dowolności tej oceny, i poza sporem winno być, iż dokonując takiej oceny sąd nie może ignorować zasad logiki, osiągnięć nauki, doświadczenia czy też wyciągać wniosków, w żaden sposób nie wynikających z materiału dowodowego. Samo wyciągnięcie przez sąd wniosków czy dokonanie ustaleń dla strony niekorzystnych nie daje z reguły jeszcze podstaw do przyjęcia wadliwości oceny materiału dowodowego. Dla skuteczności zarzutu przekroczenia granic oceny konieczne jest wskazanie w czym przejawia się wadliwość oceny danego dowodu przez Sąd, a w grę mogą wchodzić różnego rodzaju uchybienia takie jak np. wadliwe zrozumienie ( odczytanie treści danego dowodu), oparciu się na dowodzie wbrew zasadom logiki, nauki czy doświadczenia życiowego. Czasami taki zarzut może też uzasadniać oparcie się na dowodzie, który jakościowo nie przystaje do reszty zebranego materiału dowodowego, ale w takim przypadku trzeba pamiętać, iż to nie ilość dowodów ma znaczenia, lecz ich jakość wyrażającą się w ich wiarygodności. Tak czy inaczej ogólnie i jak wskazano wcześniej niepoprawnie sformułowany zarzut w apelacji, nieco tylko rozwinięty w uzasadnieniu nie podważa ustaleń Sądu Okręgowego w zakresie w jakim mają one znaczenie dla rozstrzygnięcia.

W sprawie zaś fakty istotne dla rozstrzygnięcia to fakt, że wnioskodawca A. B. na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej rozpoczął w dniu 01.03.2010r. prowadzenie działalności gospodarczej pod nazwą (...) A. B. z siedzibą w B. przy ul. (...) lok. 5. Przedmiotem prowadzonej działalności było świadczenie pomocy prawnej przy wypadkach we współpracy z firmą odszkodowawczą. W dniu 31.03.2012 r. odwołujący się zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej, a następnie wznowił ją – począwszy od dnia 04.05.2012 r. Z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej skarżący podlegał ubezpieczeniom społecznym.

Następnie prowadząc działalność gospodarczą w Polsce w spornym okresie wnioskodawca powołując się na stosunek pracy łączący go z firmą mającą swoją siedzibę na terenie Wielkiej Brytanii domagał się stwierdzenia dla niego podlegania w zakresie ubezpieczeń społecznych ustawodawstwu brytyjskiemu. Powadzona przez ZUS współpraca z organem brytyjskim dotycząca wyjaśnienia czy z tytułu zwartego stosunku pracy z firmą brytyjska wnioskodawca podlegania tam z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym nie dała dla wnioskodawcy wyniku pozytywnego. Instytucja brytyjska odmówiła ostatecznie wnioskodawcy poświadczenie formularza A1 o zastosowaniu ustawodawstwa brytyjskiego, co było skutkiem tego, że odwołujący przesłał jej stosowny formularz, w którym nie udzielił odpowiedzi na większość pytań oraz nie przekazał dowodów, o które instytucja ta prosiła. W konsekwencji brytyjska instytucja ubezpieczeniowa wskazała, że wobec niemożliwości wystawienia formularza A1 - w stosunku do A. B. nie ma zastosowania ustawodawstwo Zjednoczonego Królestwa dotyczące ubezpieczeń społecznych. Ponadto instytucja podkreśliła, że odwołujący (nie legitymujący się formularzem A1) w zakresie ubezpieczeń społecznych podlega polskiemu ustawodawstwu.

Powyżej wskazane okoliczności są w zupełności wystarczające dla rozstrzygnięcia sprawy przy uwzględnieniu najistotniejszych zasad, na których opiera się rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29.04.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE nr L 166/1 z 30.04.2004 ze zm.). Przede wszystkim zasadą wprost ujętą w art. 11 ust 1. rozporządzenia jest jednoczesne podleganie tylko jednemu ustawodawstwu. Jednocześnie stosownie do pkt 11 preambuły do rozporządzenia uwzględnianie okoliczności lub wydarzeń mających miejsce w jednym państwie członkowskim nie może w żaden sposób sprawiać, iż właściwym dla nich stanie się inne państwo, albo że będzie się do nich stosować jego ustawodawstwo. Inaczej mówiąc stosowanie przepisów rozporządzenia do osoby podejmującej aktywność w dwu lub więcej państwach rodzącą obowiązek ubezpieczenia powinno doprowadzić do przesądzenia tego, któremu ze zbiegających się ustawodawstw ubezpieczony podlega i zabezpieczyć go przed niepodleganiem ubezpieczeniom w żadnym z tych państw. Przyjąć należy, iż przepisy wspomnianego wyżej rozporządzenia nr 883/2004 koordynacyjnego jak i rozporządzenia wykonawczego nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r. dotyczącego wykonania rozporządzenia nr 883/2004 nie prowadzą do wniosku, iż polski organ rentowy jest uprawniony bezpośrednio do ustalenia w wydanej decyzji polegania ubezpieczeniu społecznemu w innym państwie, choć w przypadku przyjęcia ustawodawstwa tymczasowego (art. 16 ust 2 rozporządzenia wykonawczego) - być może takie wstępne określenie ustawodawstwa nawet innego państwa należałoby dopuścić, z zastrzeżeniem jego warunkowej skuteczności, która uzależniona byłaby od późniejszej akceptacji wskazanego ustawodawstwa przez uprawniony organ tego państwa ( odmiennie K. Ś.: Ustalanie ustawodawstwa tymczasowego na postawie rozporządzeń 883/2004 oraz 987/2009, Praca i Zabezpieczenie (...) ). Generalnie jednak zasadą winną być, iż tylko organ danego kraju może stwierdzić arbitralnie i wiążąco jedynie podleganie ustawodawstwu tego państwa w imieniu którego działa, natomiast podleganie ustawodawstwu innego państwa może ustalić jedynie pośrednio poprzez wydanie decyzji stwierdzającej niepodleganie ustawodawstwu swojego państwa. Powyższy wywód nie miał charakteru teoretycznego lecz nawiązywał do żądania odwołania i apelacji, aby dokonać stosowanej zmiany wyroku i decyzji poprzez przyjęcie ustawodawstwa brytyjskiego, co nie jest dopuszczalne, zwłaszcza że w sprawie nie mamy już do czynienia z wstępnym określeniem ustawodawstwa. Określenie brytyjskiego ustawodawstwa miałoby władczy charakter i powodowałoby skutek na terytorium innego państwa ( Zjednoczonego Królestwa). W sprawie możliwym byłoby co najwyżej uwzględnienie apelacji (odwołania) wyłącznie przez wykluczenie podlegania ustawodawstwu polskiemu, gdyby można było przyjąć jako przesłankę rozstrzygniecie podleganie przez wnioskodawcę ustawodawstwu brytyjskiemu – co jednak nie zostało wykazane. Wnioskodawca powoływał się na świadczenie pracy najemnej na terenie Wielkiej Brytanii, co uzasadniałoby oczywiście w zbiegu z działalnością gospodarczą w Polsce - przyjęcie ustawodawstwa brytyjskiego w oparciu o art. 11 ust.3 rozporządzenia nr 883/2004 . Jednak poza sporem w sprawie jest, iż uprawniona instytucja brytyjska odmówiła mu w ramach wszczętej procedury ( wnioskodawca złożył jej niewystarczające dokumenty, w szczególności nie wypełnił należycie przesłanego mu formularza) objęcia go ubezpieczeniami społecznymi na terytorium Królestwa. W orzecznictwie wydaje się być bezsporne, iż o tym czy dana aktywność w tym przypadku stosunek pracy powoduje obowiązek ubezpieczenia na terytorium danego państwa władczo rozstrzygnąć może organ tego tylko państwa ( por. w tym zakresie: wyrok SN z 11 września 2014 r. II UK 587/13; wyrok SN z 6 czerwca 2013 r. II UK 333/12, uchwałę SN z dnia 18 marca 2010 r., II UZP 2/10, OSNP 2010 nr 17-18, poz. 216 i wyroki z dnia 6 września 2011 r., I UK 84/11, niepubl. i z dnia 23 listopada 2012 r., II UK 103/12, niepubl.). Organ tego państwa uprawniony jest zatem w oparciu o przepisy tego kraju do materialnoprawnej oceny tego stosunku, w szczególności do oceny tego, czy rodzi on skutki w sferze ubezpieczeń, czy też np. z powodu pozorności, czy nieważności takowych skutków nie rodzi. W sytuacji zatem kiedy na chwilę orzekania przez Sąd Apelacyjny ( art. 316 §1 k.p.c.) poza sporem jest, iż uprawniony brytyjski organ odmówił stwierdzenia wnioskodawcy w spornych okresach podlegania w sferze ubezpieczeń społecznych ustawodawstwu brytyjskiemu – to tym bardziej nie jest dopuszczalne przyjęcie ustawodawstwa tego kraju przez organ polski. Trzeba przy tym zauważyć o czym wcześniej wspomniano, iż ewentualne uwzględnienie apelacji jak wcześniej wspomniano mogłaby polegać jedynie na zmianie decyzji poprzez wykluczeniu ustawodawstwa polskiego, a wówczas doszłoby do naruszenia podstawowej zasady rozporządzenia nr 883/2004, a mianowicie wnioskodawca nie podlegałby w spornym okresie żadnemu ustawodawstwu, co oczywiście nie jest dopuszczalne. Jeżeli wnioskodawca podtrzymuje, że jego aktywność zawodowa w Wielkiej Brytanii uzasadniałoby objęcie go ubezpieczeniem na terenie tego kraju z tytułu stosunku pracy – to jedyną drogą prawną dla niego jest ponowne wszczęcie stosownej procedury przed organem brytyjskim, a pozytywny efekt takiej drogi może uzasadnić ewentualną i stosowną zmianą zaskarżonej decyzji polskiego organu w trybie wznowienia postępowania.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 385 k.p.c. apelację oddalił.

O kosztach procesu za drugą instancję Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 i § 12 ust. 1 pkt 2 w rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 490) mającego jeszcze zastosowanie w sprawie.