Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący:SSA Tadeusz Kiełbowicz

Sędziowie:SSA Robert Wróblewski (spr.)

SSO del. do SA Edyta Gajgał

Protokolant:Anna Turek

przy udziale prokuratora Beaty Lorenc- Kociubińskiej wykonującego zadania Prokuratora Regionalnego

po rozpoznaniu w dniach 4 grudnia 2015r. , 24 lutego 2016 r.

sprawy M. D.

oskarżonego za czyn z art. 258 § 3 kk, art. 299 § 1 kk w związku z art. 299 § 5 kk w związku z art. 12 kk w związku z art. 65 § 1 kk

K. W. (1)

oskarżonego za czyn z art. 258 § 1 kk, art. 299 § 1 kk w związku z art. 299 § 5 kk w związku z art. 12 kk w związku z art. 65 § 1 kk

S. S.

oskarżonego za czyn z art. 258 § 1 kk, art. 299 § 1 kk w związku z art. 299 § 5 kk w związku z art. 12 kk w związku z art. 65 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionych przez wszystkich oskarżonych oraz prokuratora w stosunku do oskarżonego K. W. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Legnicy z dnia 2 czerwca 2015 r. sygn. akt III K 145/12

zaskarżony wyrok wobec oskarżonych: M. D., S. S. i K. W. (1) uchyla i sprawę tych oskarżonych przekazuje Sądowi Okręgowemu w Legnicy do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

M. D. został oskarżony o to, że:

VI. w okresie od lutego 2010 r. do kwietnia 2011 r. w L., W., W. i Ś. i innych miejscowościach kierował zorganizowaną grupą przestępczą, w skład której wchodzili R. K. (1), P. M. (1), A. J. (1), K. W. (1), S. S., B. N. (1), mającą na celu popełnianie przestępstw polegających na udaremnianiu oraz znacznym utrudnianiu stwierdzenia przestępnego pochodzenia środków płatniczych pochodzących z popełniania przestępstw oraz przestępstw skarbowych,

- to jest o czyn z art. 258§3 kk

VII. w okresie od lutego 2010 r. do kwietnia 2011 r. w L., W., W. i Ś. i innych miejscowościach, działając czynem ciągłym,
w ramach zorganizowanej grupy przestępczej opisanej w pkt VI aktu oskarżenia, podejmował czynności mające na celu udaremnienie oraz znaczne utrudnienie stwierdzenia przestępnego pochodzenia środków płatniczych w kwocie nie mniejszej niż 19.108.642,84 zł w ten sposób, że wiedząc, że pochodzą one z korzyści związanych z popełnieniem przestępstw i przestępstw skarbowych popełnianych w zakresie obrotu złomem, pomagał do przenoszenia ich własności w ten sposób, że wykorzystał rachunki bankowe firm (...), (...) P. M. (1), Usługi Budowlane (...) – (...) R. K. (1) prowadzone w (...) BANK S.A., (...) S.A., (...) S.A., (...) Bank S.A. do uzyskiwania środków finansowych, które następnie m.in. na jego polecenie przekazywane były innym osobom,

- tj. o czyn z art. 299§1 i 5 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 65§1 kk

K. W. (1) został oskarżony o to, że:

VIII. w okresie od lutego 2010 r. do kwietnia 2011 r. w L., W., W. i Ś. i innych miejscowościach wraz z R. K. (1), A. J. (1), B. N. (1), S. S. i P. M. (1) brał udział w kierowanej przez M. D. grupie przestępczej mającej na celu popełnianie przestępstw polegających na udaremnianiu oraz znacznym utrudnianiu stwierdzenia przestępnego pochodzenia środków płatniczych pochodzących z popełniania przestępstw oraz przestępstw skarbowych,

- to jest o czyn z art. 258§1 kk

IX. w okresie od lutego 2010 r. do kwietnia 2011 r. w L., W., W. i Ś. i innych miejscowościach, działając czynem ciągłym,
w ramach zorganizowanej grupy przestępczej opisanej w pkt. VIII niniejszego postanowienia, podejmował czynności mające na celu udaremnienie oraz znaczne utrudnienie stwierdzenia przestępnego pochodzenia środków płatniczych w kwocie nie mniejszej niż 19.108.642,84 zł w ten sposób, że wiedząc, iż pochodzą one z korzyści związanych z popełnieniem przestępstw i przestępstw skarbowych w zakresie obrotu złomem, pomagał do przenoszenia ich własności w ten sposób, że wykorzystał rachunki bankowe firm (...), (...) P. M. (1), Usługi Budowlane (...) – (...) R. K. (1) prowadzone w (...) BANK S.A., (...) S.A., (...) S.A., (...) Bank S.A. do uzyskiwania środków finansowych, które następnie przyjmował od innych członków wyżej opisanej grupy przestępczej, po czym przekazywał je innym osobom,

- tj. o czyn z art. 299§1 i 5 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 65§1 kk

S. S. został oskarżony o to, że:

XIV. w okresie od września 2010 r. do marca 2011 r. w L., W., W. i Ś. i innych miejscowościach wraz z P. M. (1), R. K. (1), A. J. (1), B. N. (1) i K. W. (1) brał udział w kierowanej przez M. D. grupie przestępczej mającej na celu popełnianie przestępstw polegających na udaremnianiu oraz znacznym utrudnianiu stwierdzenia przestępnego pochodzenia środków płatniczych pochodzących z popełniania przestępstw oraz przestępstw skarbowych,

- to jest o czyn z art. 258§1 kk

XV. w okresie od września 2010 r. do marca 2011 r. w P., L., W., Ś., B. i innych miejscowościach działając czynem ciągłym, w ramach grupy opisanej w pkt XIV aktu oskarżenia, będąc osobą zarządzającą firmą (...), podejmował czynności mające na celu udaremnienie oraz znaczne utrudnienie stwierdzenia przestępnego pochodzenia środków płatniczych w kwocie nie mniejszej niż 10.844.746,43 złotych w ten sposób, że wiedząc, iż środki te pochodzą z korzyści związanych z popełnieniem przestępstw i przestępstw skarbowych w zakresie obrotu złomem, odbierał od R. K. (1) i A. J. (1) środki pieniężne przelewane na rachunki bankowe firm Usługi Budowlane (...) – (...) R. K. (1) prowadzone w (...) BANK S.A., (...) S.A., (...) S.A., (...) Bank S.A. i innych, które to środki były przekazywane pomimo nie prowadzenia rzeczywistego obrotu złomem przez (...) R. K. (1) oraz przez Usługi Budowlane (...), a następnie przekazywał je innym osobom,

- tj. o czyn z art. 299§1 i 5 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 65§1 kk

Sąd Okręgowy w Legnicy, wyrokiem z dnia 2 czerwca 2015 roku (sygnatura akt III K 145/12), rozstrzygnął:

XIII. uznał oskarżonego M. D. za winnego popełnienia czynu opisanego w punkcie VI części wstępnej wyroku i kwalifikowanego z art.258§3 kk i za to, na podstawie tego przepisu prawnego, skazał go na karę 2 (dwóch) lat i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności,

XIV. uznał tego oskarżonego za winnego popełnienia czynu opisanego w punkcie VII części wstępnej, kwalifikowanego z art. 299§1 i 5 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 65§1 kk i za to na podstawie art. 299§ 5 kk w zw. z art. 65§1 kk skazał go na karę 3 (trzech) lat i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności,

XV. na podstawie art.85kk i 86§1kk wymierzył oskarżonemu M. D. karę łączną 5 (pięciu) lat pozbawienia wolności,

XVI. na podstawie art.63§1 kk na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności zaliczył temu oskarżonemu okres jego zatrzymania i tymczasowego aresztowania od dnia 16.05.2011r. do dnia 31.01.2012 r.

XVII. na podstawie art.41§2 kk i art.43§1kk orzekł wobec tego oskarżonego zakaz prowadzenia działalności gospodarczej związanej z obrotem złomem na okres 7 (siedmiu) lat,

XVIII. uznał oskarżonego K. W. (1) za winnego popełnienia czynu opisanego w punkcie VIII części wstępnej wyroku i kwalifikowanego z art.258§1 kk i za to na podstawie tego przepisu prawnego skazał go na karę 1(jednego) roku i 8(ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności,

XIX. uznał tego oskarżonego za winnego popełnienia czynu opisanego w punkcie IX części wstępnej kwalifikowanego z art. 299§1 i 5 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 65§1 kk i za to na podstawie art.299§5 kk w zw. z art.65§1 kk skazał go na karę 2 (dwóch) lat i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności,

XX. na podstawie art.85kk i 86§1, wymierzył oskarżonemu K. W. (1) karę łączną 4 (czterech) lat i 6(sześciu) miesięcy pozbawienia wolności,

XXI. na podstawie art.63§1 kk na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności zaliczył temu oskarżonemu okres jego zatrzymania i tymczasowego aresztowania od dnia 20.06.2011r. do dnia 15.12.2011r.,

XXII. na podstawie art.41§2 kk i art.43§1kk orzekł wobec tego oskarżonego zakaz prowadzenia działalności gospodarczej związanej z obrotem złomem na okres 6 (sześć) lat,

XXXV. uznał oskarżonego S. S. za winnego popełnienia czynu opisanego w punkcie XIV części wstępnej wyroku i kwalifikowanego z art.258§1 kk i za to na podstawie tego przepisu prawnego skazał go na karę 1(jednego) roku i 6(sześciu) miesięcy pozbawienia wolności ,

XXXVI. uznał tego oskarżonego za winnego popełnienia czynu opisanego w punkcie XV części wstępnej kwalifikowanego z art. 299§1 i 5 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 65§1 kk i za to na podstawie art.299§5 kk w zw. z art.65§1 kk skazał go na karę 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności,

XXXVII. na podstawie art.85kk i 86§1, wymierzył oskarżonemu S. S. karę łączną 3(trzech) lat i 6(sześciu) miesięcy pozbawienia wolności,

XXXVIII. na podstawie art.41§2 kk i art.43§1kk orzekł wobec tego oskarżonego zakaz prowadzenia działalności gospodarczej związanej z obrotem złomem na okres 5 (pięciu) lat,

XXXIX. na podstawie art. 45§1kk orzekł przepadek na rzecz Skarbu Państwa równowartości osiągniętej z przestępstwa korzyści:

-wobec M. D. w związku ze skazaniem z punktu XIV części dyspozytywnej wyroku w kwocie 6 284 254,33 (sześć milionów dwieście osiemdziesiąt cztery tysiące dwieście pięćdziesiąt cztery złotych 61/100 ) zł,

-wobec K. W. (1) w związku ze skazaniem z punktu XIX części dyspozytywnej wyroku w kwocie 6 284 254,33 (sześć milionów dwieście osiemdziesiąt cztery tysiące dwieście pięćdziesiąt cztery złotych 61/100 ) zł,

-wobec S. S. w związku ze skazaniem z punktu XXXVI części dyspozytywnej wyroku w kwocie 3 614 915,33 (trzy miliony sześćset czternaście tysięcy dziewięćset piętnaście 33/100) zł,

XLI. na podstawie art.627 kpk zasądził od oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe i wymierzył im opłaty:

- M. D. w kwocie 400 zł,

- K. W. (1) w kwocie 400 zł,

- S. S. w kwocie 400 zł.

Z wyrokiem tym nie pogodził się prokurator oraz oskarżeni: M. D., K. W. (1) i S. S., w których imieniu apelacje wnieśli obrońcy.

Prokurator zaskarżył wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze na korzyść oskarżonego K. W. (1) i zarzucił:

obrazę przepisów prawa materialnego w postaci naruszenia art. 86 § 1 k.k. poprzez orzeczenie w stosunku do skazanego K. W. (1) kary łącznej pozbawienia wolności w wymiarze przekraczającym sumę orzeczonych kar jednostkowych za poszczególne przypisane mu przestępstwa, to jest wymierzenie mu w pkt XX zaskarżonego wyroku kary łącznej 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności w wyniku połączenia kar jednostkowych: z pkt XVIII w wymiarze 1 roku i 8 miesięcy oraz w pkt XIX w wysokości 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Podnosząc ten zarzut prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej wymierzenia kary łącznej pozbawienia wolności w stosunku do skazanego K. W. (1) i orzeczenie w stosunku do niego kary łącznej w wymiarze 4 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności.

A.. J. G. – obrońca oskarżonego M. D. , zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:

I.  obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 299 § 1 k.k. wyrażającą się w niedostrzeżeniu, że czyn zabroniony – będący tzw. „przestępstwem bazowym”, z którego popełnieniem związane są korzyści, z jakich pochodzą środki podlegające wprowadzaniu do legalnego obrotu (procederze „prania” ) – musi być udowodnionym w taki sam sposób jak wszystkie pozostałe znamiona zachowaniem realizującym znamiona konkretnego typu czynu zabronionego o jednoznacznie określonej kwalifikacji prawnej, a tym samym nie można go określać jako jakiegokolwiek zachowania bezprawnego, fragmentu działalności przestępczej, jakiegoś bliżej nie określonego czynu zabronionego czy też pewnej grupy przestępstw (np. przestępstw przeciwko mieniu czy oszustw podatkowych), a więc bez sprecyzowania, o jaki konkretnie typ przestępstwa chodzi;

II.  obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, a to art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. polegającą na przekroczeniu granic swobodnej oceny zgromadzonych w sprawie dowodów, co doprowadziło do dowolnego, a więc nie pozostającego pod ochroną normy wynikającej z art. 7 k.p.k. przyjęcia, że oskarżony M. D.:

a)  kierował zorganizowaną grupą przestępczą, mającą na celu popełnianie przestępstw polegających na udaremnianiu oraz znacznym utrudnianiu stwierdzenia przestępnego pochodzenia środków płatniczych pochodzących z korzyści związanych z przestępstwami oraz przestępstwami skarbowymi, podczas gdy przestępstw tych nie udało się skonkretyzować, wskazać ich kwalifikacji prawnej oraz ustalić ich sprawcy;

b)  podejmował czynności mające na celu udaremnienie oraz znaczne utrudnienie stwierdzenia przestępnego pochodzenia środków płatniczych, pochodzących z korzyści związanych z popełnianiem przestępstw i przestępstw skarbowych w zakresie obrotu złomem, podczas gdy przestępstw tych nie udało się skonkretyzować, wskazać ich kwalifikacji prawnej oraz ustalić ich sprawcy;

c)  środki pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem bliżej nie określonego czynu zabronionego (przestępstwa bazowego) stanowią kwotę nie mniejszą niż 19.108.642, 84 złotych, mimo, że brak jakichkolwiek wiarygodnych dowodów, które pozwalałyby na wyliczenie takiej właśnie kwoty.

Podnosząc te zarzuty obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i – orzekając odmiennie co do istoty sprawy – uniewinnił M. D. od zarzutu popełnienia przypisanych mu czynów albo też – jeśliby orzeczenie reformatoryjne okazało się niemożliwe – uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

A.. P. R. –obrońca oskarżonego M. D. , zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:

I.  obrazę prawa materialnego przez niewłaściwą interpretację oraz nie właściwe zastosowanie art. 299 § 1 i 5 kk, z uwagi na brak wskazania „przestępstwa bazowego” stanowiącego podstawę do zastosowania 299 kk.

II.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na rozstrzygnięcie sprawy poprzez przyjęcie, że oskarżony M. D. kierował i zorganizował grupę przestępczą mającą na celu popełnienia przestępstw.

III.  obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść rozstrzygnięcia, a przede wszystkim: art. 4 kpk, art. 5 § 2 kpk, art. 6 kpk, art. 7 kpk, art. 8 § 1 kpk, art. 92 kpk, art. 424 § 1, pkt. 1 kpk, z uwagi na nieuwzględnienie okoliczności przemawiające na korzyść oskarżonego, nierozstrzygnięcie na korzyść oskarżonego wątpliwości, których nie usunięto w postępowaniu dowodowym, przekroczenie swobodnej oceny dowodów, nieuwzględnienie całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz brak w uzasadnieniu orzeczenia wskazania dowodów na korzyść oskarżonego oraz przyczyn, dla których tych okoliczności Sąd nie uwzględnił na jego korzyść.

Podnosząc te zarzuty obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od stawianych mu zarzutów, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

A.. D. H. – obrońca oskarżonego K. W. (1) , zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:

I.  naruszenie przepisów postępowania, które doprowadziło do błędnego ustalenia stanu faktycznego w sprawie i w ten sposób miało istotny wpływ na wynik sprawy, to jest w szczególności:

art. 4 kpk, art. 7 kpk, art. 92 kpk – poprzez dokonanie ustaleń faktycznych w zakresie czynów jakich miał dopuścić się oskarżony K. W. (1), nie uwzględniając istotnych okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej, lub je rażąco wadliwie oceniając, w szczególności poprzez:

1)  przydanie przymiotu wiarygodności wyjaśnieniom oskarżonych R. K. (1) i A. J. (1) w zakresie w jakim wskazują oni, że „przekazywali (...)” tj. K. W. (1) pieniądze wypłacone uprzednio ze swych rachunków bankowych, pomimo, że:

a.  w początkowych swoich wyjaśnieniach (z dnia 15 kwietnia 2011 r.) R. K. podał jedynie, że miał przekazywać pieniądze osobie znanej mu jako (...) i że czynić to miał w B. przy centrum ogrodniczym, nie identyfikując w żaden sposób owej osoby;

b.  po kilku kolejnych przesłuchaniach, w dniu 3 czerwca 2011r. R. K. jako (...) rozpoznał S. K.;

c.  dopiero 30 czerwca 2011 r. R. K. miał rozpoznać w Ukraińcu K. W. (1) w trakcie okazania;

d.  A. J. w swych pierwszych wyjaśnieniach złożonych w dniu 30 lipca 2012 r. oświadczył kategorycznie, że „wszystkie pieniądze przekazywał D., a on S.”;

e.  A. J. w bezpośrednio kolejnych wyjaśnieniach oświadczył już, że pieniądze przekazywał (...) o imieniu K. w biurze jego firmy;

f.  A. J. w wyjaśnieniach złożonych później (20 września 2012), podawał już, że pieniądze miał przekazywać wszystkim trzem wcześniej wymienionym osobom;

g.  w aktach sprawy brak jest dowodów wskazujących na to, aby K. W. (1) posiadał gotówkę w ilościach, jakie mieli mu wedle swych wyjaśnień przekazywać R. K. i(...) J.;

h.  w aktach sprawy brak jest dowodów wskazujących na to, aby K. W. (1) w jakikolwiek sposób rozporządził gotówką w ilościach jakie mieli mu wedle swych wyjaśnień przekazywać R. K. i A. J.;

i.  w aktach sprawy brak jest jakiegokolwiek innego dowodu świadczącego o tym, że oskarżony K. W. (1) przyjmował od A. J. i R. K. środki pieniężne w gotówce lub w inny sposób z nimi współdziałał, co w szczególności przeczy ocenie Sądu wedle której fakty podawane przez oskarżonych A. J. i R. K. zostały – w tym zakresie – potwierdzone obiektywnymi dowodami;

2)  przydanie waloru rzetelności i wiarygodności wyjaśnieniom A. J. w części w jakiej wskazał on na to, że oskarżony D. miał „podejmować wszystkie decyzje w porozumieniu z K. W. (1)” (wyjaśnienia z dnia 21 września 2015 r.)

- w sytuacji gdy podczas przesłuchania przed Sądem w dniu 27 czerwca 2013 r. oskarżony J. oświadczył, że twierdzenie to wywiódł nie słysząc rozmów pomiędzy wymienionymi oskarżonymi, przy czym w aktach brak jest jakichkolwiek dowodów na to, że oskarżony W. dokonywał jakichkolwiek ustaleń z oskarżonym D.;

3) pominięcie, że – nawet przyjmując za prawdziwe – zeznania R. K. (1) i A. C. oskarżeni w swoich wypowiedziach:

a. twierdzą jedynie, że K. W. (1) przyjmował od nich część pieniędzy pobranych z należących do nich rachunków bankowych, nie podając żadnego innego faktu, który mógłby świadczyć o udziale oskarżonego K. W. w przestępczym procederze;

b. oskarżony R. K. wyraża jedynie przypuszczenie – a nie twierdzenie – co do pochodzenia złomu wskazując na Spółkę, której Prezesem Zarządu jest oskarżony (przesłuchanie w dniu 28 kwietnia 2011 r. ostatnia strona protokołu przesłuchanie 17 maja 2012 r. 3 strona protokołu, przesłuchanie z 28 listopada 2012 r. druga strona protokołu) podczas gdy A. J. nic na ten temat nie mówi;

c. oskarżony R. K. wyraża jedynie przypuszczenie, a nie twierdzenie, że oskarżony przekazywał te środki innym osobom (przesłuchanie w dniu 21 marca 2012 r. druga strona protokołu) podczas gdy A. J. nic na ten temat nie mówi;

- w związku z czym nie sposób uznać, że wyrażone przez te źródła dowodowe przypuszczenia uprawniają do zakwalifikowania ich jako twierdzeń i wobec braku innych dowodów – podstawy prawdziwych i rzetelnych ustaleń faktycznych;

4) pominięcie, że w aktach sprawy brak jest dowodu, a nawet twierdzenia utrwalonego w sposób procesowy, o takiej aktywności K. W. (1), która mogłaby Sąd doprowadzić do przekonania, że zdobywał lub/i wprowadzał do obrotu złom pochodzący z nielegalnych źródeł, wprowadzał na rachunki bankowe środki pieniężne związane z korzyściami uzyskanymi z przestępstwa, pomagał do przenoszenia ich własności które to działania miałyby mieć na celu udaremnienie lub znaczne utrudnienie stwierdzenia przestępczego pochodzenia środków płatniczych;

II. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na nieuprawnionym, dokonanym na skutek wadliwej oceny dowodów, przyjęciu że oskarżony K. W. (1):

1)  brał udział w zorganizowanej grupie przestępczej, w której skład wchodzili pozostali oskarżeni;

2)  wraz z M. D. zajmował się pozyskiwaniem złomu metali kolorowych poza legalnymi źródłami, podziałem i wtórnym obrotem środkami finansowymi uprzednio zalegalizowanymi w procederze prania brudnych pieniędzy;

3)  odebrał od R. K. i A. J. środki pieniężne, które następnie przekazywał innym osobom;

4)  pomagał do przenoszenia własności środków pieniężnych wykorzystując rachunki bankowe B. N., P. M., A. J., R. K. do uzyskiwania środków finansowych;

5)  miał wiedzę o popełnieniu jakichkolwiek przestępstw i przestępstw skarbowych w zakresie obrotu złomem.

III. naruszenie prawa materialnego, mianowicie:

1)  art. 299 § 1 kk – poprzez jego rażąco wadliwe zastosowanie polegające na zakwalifikowaniu ustalonego przez Sąd zachowania oskarżonego jako przestępstwa opisanego w tymże przepisie w sytuacji nie wykazania, a nawet nie wskazania w opisie czynu oskarżonego – konkretnego czynu zabronionego mającego stanowić źródło uzyskiwanych korzyści majątkowych – podczas gdy dla takiej kwalifikacji niezbędna jest realizacja wszystkich znamion przestępstwa opisanego w art. 299 § 1 kk, w szczególności wykazanie popełnienia konkretnego czynu zabronionego z którym związane są uzyskiwane korzyści majątkowe i jego kwalifikacji, co w niniejszym postępowaniu nie miało miejsca, a w szczególności nie spełnia tego warunku ogólne określenie Sądu Okręgowego, że „korzyści majątkowe były związane z przestępstwami i przestępstwami skarbowymi w zakresie obrotu złomem”;

2)  art. 86 § 1 kk – polegające na wymierzeniu oskarżonemu K. W. (1) kary łącznej pozbawienia wolności w wymiarze przekraczającym sumę kar jednostkowych, mianowicie wymierzeniu temu oskarżonemu kary 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności w sytuacji połączenia kary 1 roku i 8 miesięcy pozbawienia wolności oraz kary 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Podnosząc te zarzuty obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie K. W. (1) od zarzuconych przestępstw, ewentualnie – uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

A.. A. G. – obrońca oskarżonego K. W. (1) , zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:

I.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku mający wpływ na jego treść, polegający na przyjęciu, że oskarżony K. W. (1) działał w ramach zorganizowanej grupy przestępczej, które celem było popełnienie przestępstwa „prania brudnych pieniędzy”, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy, oceniony zgodnie z dyrektywami wynikającymi z art. 7 k.p.k. nie dawał podstaw do powyższych ustaleń,

II.  naruszenie przepisów postępowania tj. naruszenie art. 424 § 1 pkt 1 i § 2 k.p.k. polegające na:

1.  niewskazaniu w treści uzasadnienia wyroku, które z przeprowadzonych dowodów stanowiły podstawę ustaleń faktycznych w zakresie dotyczącym przypisania oskarżonemu K. W. (1) czynów wymienionych w punktach VIII i IX części wstępnej wyroku,

2.  niewyjaśnieniu w treści uzasadnienia wyroku okoliczności istotnych dla wymiaru kary orzeczonej wobec oskarżonego K. W. (1),

3.  niewyjaśnieniu w treści uzasadnienia wyroku podstaw faktycznych, na których w stosunku do oskarżonego K. W. (1) ustalona została wartość kwoty 6. 284.254,33 zł. objętej przepadkiem na podstawie art. 45 § 1 k.k.

4.  niewyjaśnieniu w treści uzasadnienia wyroku przesłanek orzeczenia wobec oskarżonego K. W. (1) środka karnego w postaci zakazu prowadzenia działalności gospodarczej związanej z obrotem złomem na okres 6 lat,

III.  naruszenie prawa materialnego, tj. naruszenie art. 86 § 1 k.k. polegające na wymierzeniu 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, podczas gdy tak wymierzona kara łączna jest wyższa aniżeli suma kar za poszczególne przestępstwa przypisane oskarżonemu K. W. (1) w punktach XVIII i XIX części dyspozytywnej wyroku.

Podnosząc te zarzuty obrońca wniósł o uniewinnienie oskarżonego K. W. (1) od zarzucanych mu czynów, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

A.. G. Ł. – obrońca oskarżonego S. S. , zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:

1.  obrazę art. 7 k.p.k. mającą wpływ na treść wyroku, poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów – tj. uznanie, że oskarżony, jako uczestnik obrotu metalami, brał udział w grupie przestępczej mającej na celu popełnianie przestępstw polegających na udaremnianiu oraz znacznym utrudnianiu stwierdzenia przestępnego pochodzenia środków płatniczych pochodzących z popełniania przestępstw oraz przestępstw skarbowych, albowiem jako osoba zarządzająca (...) Sp. z o.o. przyjmował do rozliczenia faktury VAT wystawione przez oskarżonych R. K. (1) i A. J. (1), dokonywał przelewów z rachunku bankowego tej spółki dla kontrahentów tytułem zapłaty za zakup metalu, przyjmował przelewy wpływające na rachunek bankowy spółki od kontrahentów tytułem zapłaty za sprzedaż metalu oraz pozostawał świadomy roli pozostałych uczestników, podczas gdy ustalenia Sądu oparte są wyłącznie na wyjaśnieniach wskazanych współoskarżonych K. i J., z których oskarżony J. negując rzeczywistość transakcji obrotu metalami ze spółką (...) nie negował jednocześnie transakcji obrotu metalami z innymi podmiotami w tym samym okresie, a miast tego wywodził, iż były to transakcje rzeczywiste, zaś żaden inny dowód zebrany w sprawie nie daje podstaw do przyjęcia, iż istniała jakakolwiek zorganizowana grupa przestępcza,

2.  obrazę art. 7 k.p.k. mającą wpływ na treść wyroku, poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów – tj. uznanie, że ujawnione w sprawie kwoty pieniężne pozostające w obrocie między podmiotami reprezentowanymi przez oskarżonych pochodziły z korzyści związanych z popełnieniem czynów zabronionych określonych przez Sąd Okręgowy jako oszustwa i wyłudzenia podatkowe oraz nielegalny obrót złomem metali kolorowych (pochodzący z kolei z paserstwa), podczas gdy w sprawie nie przeprowadzono jakiegokolwiek dowodowego ustalenia co do źródła pochodzenia pieniędzy oraz faktu popełnienia przestępstwa bazowego, sam zaś Sąd wyraźnie stwierdził, iż sprawcy przestępstwa bazowego, sam zaś Sąd wyraźnie stwierdził, iż sprawcy przestępstwa bazowego nie zdołano ustalić,

3.  obrazę art. 299 § 1 i 5 k.k. poprzez uznanie, że dla stwierdzenia realizacji znamion przestępstwa prania brudnych pieniędzy nie jest konieczne przynajmniej ustalenie realizacji znamion strony przedmiotowej przestępstwa bazowego, podczas gdy bez ustalenia czas, miejsca, sprawców, zachowań oraz innych elementów odpowiadających znamionom strony przedmiotowej przestępstwa bazowego nie istnieje możliwość stwierdzenia popełnienia przestępstwa prania brudnych pieniędzy, przestępstwo to bowiem wchodzi w rachubę wyłącznie wówczas, gdy wykazane zostanie popełnienie czynu zabronionego bazowego.

Podnosząc te zarzuty obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanych mu przestępstw.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje obrońców oskarżonych: M. D., K. W. (1) i S. S. są zasadne. T. samym apelacja prokuratora, choć w istocie także zasadna, jest przedwczesna.

W poszczególnych apelacjach obrońców oskarżonych szeroko i trafnie wskazano, że ustalenie tzw. przestępstwa bazowego, z którego popełnieniem związane są korzyści z jakich pochodzą środki podlegające „praniu”, stanowiącego jedno ze znamion przestępstwa określonego w art. 299 § 1 k.k., musi być udowodnione w taki sam sposób, jak wszystkie pozostałe znamiona zawarte w tym przepisie. Określenie kwalifikacji prawnej tzw. przestępstwa bazowego, które pojawia się tutaj jako znamię strony przedmiotowej, nie może zatem polegać jedynie na mglistym powołaniu się na jakieś bezprawne zachowanie, czy fragment działalności przestępczej, bądź jakiś – bliżej nieokreślony – czyn zabroniony, czy też pewną grupę przestępstw, a więc bez sprecyzowania o jaki konkretny typ przestępstwa lub przestępstw chodzi.

Tymczasem Sąd Okręgowy takich jednoznacznych ustaleń nie czyni. Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku (strony 36 i 37) wiadomo, że tego ustawowego znamienia Sąd dopatruje się w przestępstwach: co najmniej paserstwa (nabycie i pomocnictwo w zbyciu w rozumieniu art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k.) i przestępstwa skarbowego w zakresie co najmniej uzyskania nienależnego zwrotu podatku VAT (występek z art. 76 § 1 k.k.s., art. 62 § 2 k.k.s. w zw. z art. 37 § 1 pkt 5 k.k.s. i art. 38 § 1 k.k.s.(…)). Nie sposób zatem uznać, aby ustalenia Sądu Okręgowego zawierały, konieczny w tym miejscu, stopień precyzji. Nie wiadomo też jaki konkretny typ pierwotnie popełnionego czynu zabronionego lub czynów zabronionych ma dotyczyć każdego ze skarżących oskarżonych.

Jest najzupełniej oczywiste, że przypisywanie realizacji znamion przestępstwa z art. 299 § 1 k.k., gdy źródło pochodzenia korzyści nie zostało jednoznacznie ustalone, nie może sprowadzać się do domniemywania jej potencjalnego związku z czynem zabronionym, i to wedle uznania, że skoro brak dowodów pochodzenia korzyści z legalnego źródła, to musi być ono nielegalne.

Sąd Apelacyjny nie mógł więc zaaprobować rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego opierającego się na takich jedynie ustaleniach. Tym bardziej, że już tylko ze wskazanego fragmentu uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że ustalenia takie mogą być bardziej precyzyjne, o ile tylko Sąd I instancji przeprowadzi postępowanie dowodowe w nieco szerszym zakresie, należycie oceni dowody i na tej podstawie sformułuje logiczne wnioski.

Doniosłe znaczenie dla istoty orzeczenia Sądu Apelacyjnego miało rozważenie następującego aspektu procesowego. Otóż, zgodnie z art. 36 pkt. 2 ustawy z dnia 27 września 2013 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 25 października 2013 r., poz. 1247; z późn. zmianą), w sprawach, w których przed dniem wejścia w życie ww. ustawy wniesiono do sądu akt oskarżenia, do czasu prawomocnego zakończenia postępowania, stosuje się m.in. art. 437 § 2 k.p.k. i art. 452 k.p.k. w brzmieniu dotychczasowym, czyli sprzed 1 lipca 2015 roku. Tym samym Sąd Apelacyjny, nie mogąc przeprowadzić postępowania dowodowego co do istoty sprawy (art. 452 § 1 k.p.k. w brzmieniu sprzed 1 lipca 2015 roku), uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę oskarżonych: M. D., K. W. (1) i S. S. Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Odnotować należy, że nie było przy tym podstaw do uchylenia orzeczenia na korzyść współoskarżonych (R. K. (1), P. M. (1), B. N. (1) i A. J. (1)), którzy nie wnieśli środka odwoławczego (art. 435 k.p.k.), gdyż nie zachodzi tutaj tożsamość uchybienia (ten sam powód) stanowiący podstawę wzruszenia orzeczenia na korzyść oskarżonych, w stosunku do których wniesiono środek odwoławczy, i nie miało to uchybienie tego samego niekorzystnego wpływu na ukształtowanie sytuacji procesowej ww. współoskarżonych.

Rzeczą Sądu I instancji przy ponownym rozpoznaniu sprawy będzie przede wszystkim przeprowadzenie postępowania dowodowego w takim zakresie, który pozwoli albo przekreśli możliwość przypisania poszczególnym oskarżonym przestępstwa z art. 299 § 1 i § 5 k.k. Konieczne w tej mierze będzie m.in. przeprowadzenie dowodu z akt: Sądu Okręgowego w Legnicy o sygnaturze III K 15/14 i III K 169/09 oraz Sądu Okręgowego we Wrocławiu o sygnaturze III K 225/01.

Zechce przy tym Sąd Okręgowy wziąć pod uwagę to, że ustawodawca wyraźnie wskazuje, że źródłem pochodzenia wartości majątkowych stanowiących "brudne pieniądze" ma być zachowanie realizujące znamiona konkretnego typu czynu zabronionego pod groźbą kary. Zgodnie bowiem z art. 115 § 1 k.k. czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej. Dla realizacji znamion przestępstwa z art. 299 § 1 k.k. nie jest więc wystarczające ustalenie, że określone wartości majątkowe pochodzą z jakiejkolwiek czynności bezprawnej czy też nieujawnionego lub nielegalnego źródła. Nie jest także wystarczające w tym zakresie ogólne wskazanie, że korzyść majątkowa pochodzi z działalności przestępczej, jakiegoś bliżej nieokreślonego czynu zabronionego czy też pewnej grupy przestępstw (np. przestępstw przeciwko mieniu czy oszustw podatkowych) bez sprecyzowania, o jaki konkretnie typ przestępstwa chodzi i którego z oskarżonych to dotyczy.

Jak już wcześniej podkreślono znamię "korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego" musi być udowodnione w taki sam sposób, jak wszystkie pozostałe znamiona przestępstwa z art. 299 § 1 k.p.k., ale jednocześnie ustawodawca nie wymaga ustalenia przez sąd, aby czyn, stanowiący źródło wartości majątkowych mających charakter "brudnych pieniędzy", spełniał wszystkie znamiona przestępstwa (por. wyrok SN z dnia 20 maja 2013 r., III KK 455/12, LEX nr 1321751). Warto w tym kontekście odnotować, że w treści art. 299 § 1 k.k. termin "czyn zabroniony" (a nie "przestępstwo") użyty został w takim znaczeniu, w jakim występuje on w innych przepisach o podobnym charakterze (jak np. art. 18 § 2 i 3 k.k., czy art. 291 § 1 k.k. lub art. 292 § 1 k.k.), a więc obejmujących wyłącznie znamiona charakteryzujące stronę przedmiotową (z pominięciem umyślności lub nieumyślności). Nie zachodzi więc konieczność ustalania konkretnego sprawcy, jego winy oraz innych dodatkowych przesłanek warunkujących odpowiedzialność karną. Nie jest również konieczne, by popełnienie owego czynu zabronionego, stanowiącego źródło wartości majątkowych mających charakter „brudnych pieniędzy”, było stwierdzone rozstrzygnięciem jakiegokolwiek organu, w szczególności prawomocnym wyrokiem sądu. Nie ma także znaczenia przedawnienie karalności czynu "pierwotnego". I w końcu – nie musi być także znana tożsamość jego sprawców.

Z uwagi na to, że poczynione na nowo ustalenia mogą mieć wpływ także na przypisanie oskarżonym albo wręcz przeciwnie sprawstwa czynów z art. 258 k.k. – Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok i w tej części.

Mając to wszystko na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.

SSA Robert Wróblewski SSA Tadeusz Kiełbowicz SSO (del.do S.A.) Edyta Gajgał