Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 17 lutego 2016r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Anna Kuczyńska

Sędziowie: Sędzia SO Monika Kuźniar (spr.)

Sędzia SO Katarzyna Wręczycka

Protokolant: Elżbieta Biała

po rozpoznaniu w dniu 17 lutego 2016r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z wniosku R. H.

przy udziale S. S., J. W. (1), I. S. (1), M. S., W. J., H. B., J. H., J. K. (1), S. R., C. H., K. H.

o zmianę postanowienia w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku (art. 679 k.p.c.)

na skutek apelacji wnioskodawcy oraz uczestników postępowania S. S., J. H., J. K. (1), S. R., C. H. i K. H.

od postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu I Wydział Cywilny

z dnia 28 kwietnia 2015r.

sygn. akt I Ns 424/14

p o s t a n a w i a:

I.  oddalić apelacje ;

II.  zasądzić solidarnie od wnioskodawcy i uczestników postępowania S. S., J. H. , J. K. (1), S. R., C. H. i K. H. na rzecz uczestników postępowania J. W. (1), W. J. i H. B. po 60 zł kosztów postępowania apelacyjnego.

Sędzia SO Anna Kuczyńska Sędzia SO Monika Kuźniar Sędzia SO Katarzyna Wręczycka

Sygn. akt II Ca 1166/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 28.04.2015r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków we Wrocławiu oddalił wniosek R. H. z dnia 07 maja 2014r. o zmianę postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków z dnia 08.07.2009r., wydanego w sprawie I Ns 364/08, zmieniającego postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków z dnia 27 czerwca 1994r. o stwierdzenie nabycia spadku po A. S. (1) zmarłej 18 grudnia 1991r., w którym (I Ns 364/08) Sąd orzekł, że spadek po A. S. (1) w zakresie gospodarstwa rolnego opisanego w KW (...), KW (...), oraz KW (...) na podstawie ustawy nabyły - oprócz córek S. S. i Z. H. - również jej wnuczki J. W. (1) i W. J. - po ¼ części każda.

Składając niniejszy wniosek, wnioskodawca wskazał, iż po wydaniu postanowienia z 27 czerwca 1994r., J. W. (1) wystąpiła do Sądu z wnioskiem o zmianę postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku po A. S. (1) poprzez stwierdzenie, że spadek nabyli: S. S., J. W. (1), I. S. (2), M. S., W. J., H. B., R. H., J. K. (1), S. R., C. H., K. H. oraz stwierdzenie, że udział w należącym do spadku gospodarstwie rolnym położonym we W. – W. składającego się z działek rolnych o nr (...)o pow. 3,7624 ha, dla których prowadzona jest księga wieczysta o nr KW (...) oraz działki z zabudowaniami gospodarczymi i domem mieszkalnym nr (...) o powierzchni 255 m ^{( 2)} KW nr (...) oraz nr (...) o powierzchni 1468 m ^{( 2 )} KW (...) nabyli na podstawie ustawy S. S. w 1/3 części, J. W. (1) w 1/3 części, a przypadający udział po zmarłej Z. H. w części 1/3 nabyli R. H., J. K. (2), J. H., S. R., C. H. każdy po 1/18 części. Wnioskodawca wskazał, iż wniosek J. W. (1) złożony został albowiem w jej ocenie w postępowanie nie obejmowało wszystkich spadkobierców, podniosła również, że do udziału w sprawie nie zostali wezwani wszyscy uczestnicy postępowania, a mianowicie dzieci synów zmarłej A. S. (1). Po przeprowadzeniu postępowania Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 08 lipca 2009r. zmienił postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków z dnia 27 czerwca 1994r. o stwierdzenie nabycia spadku po A. S. (1) ustalając, iż spadek na podstawie ustawy nabyli: S. S. w 6/24 części, Z. H. w 6/24 części, J. W. (1) w 2/24 części, I. S. (1) w 2/24 części, M. S. w 2/24 części, W. J. w 3/24 części, H. B. w 3/24 części, z tym, że udział w gospodarstwie rolnym położonym we W. – W. składającego się z działek rolnych o nr (...) o powierzchni 3,7624 ha, dla których prowadzona jest księga wieczysta o nr kw (...) oraz działki z zabudowaniami gospodarczymi i domem mieszkalnym nr (...) o powierzchni 255 m ^{( 2)} kw nr (...) oraz nr (...) o powierzchni 1468 m ^{( 2 )} kw (...) nabyły na podstawie ustawy S. S. w 1/4 części, Z. H. w ¼ części, J. W. (1) w ¼ części oraz W. J. w ¼ części. Wnioskodawca wskazał, iż ustawodawca przewidział w art. 679 k.p.c. szczególny sposób zmiany postanowienia, wyłączając w tym zakresie możliwość wznowienia postępowania. Podał, iż w dacie otwarcia spadku po A. S. (1) uprawnionymi do dziedziczenia gospodarstwa rolnego z ustawy pozostawały jedynie jej dwie córki. J. W. (1) w chwili śmierci A. S. (1) nie posiadała uprawnień do dziedziczenia gospodarstwa rolnego dlatego jej wniosek o zmianę postanowienia od samego początku nie zasługiwał na uwzględnienie. Wnioskodawca podniósł, iż o braku uprawnień J. W. (1) dowiedział się po zakończeniu postępowania w sprawie o sygn. akt I Ns 364/08 z raportu detektywistycznego sporządzonego na jego zlecenie. Stąd też zasadne jest w chwili obecnej złożenie wniosku o zmianę postanowienia z dnia 08 lipca 2009r. wydanego w sprawie o sygn. akt I Ns 364/08.

W odpowiedzi na wniosek uczestniczka postępowania J. W. (1), W. J., H. B., wniosły o jego oddalenie zasądzenie na ich rzecz kosztów zastępstwa procesowego. Uczestniczki wskazały, iż zgodnie z treścią art. 679 § 1 k.p.c. ten, kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może tylko wówczas żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, gdy żądanie opiera na podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność. W niniejszym postępowaniu w ocenie uczestniczek postępowanie taka okoliczność nie zachodzi. Wnioskodawca aby stworzyć pozory zaistnienia okoliczności, o których mowa w w/w przepisie i pozory dochowania terminu zawitego do złożenia wniosku o zmianę postanowienia spadkowego, powołuje się co prawda na raport detektywistyczny sporządzony w dniu 31 grudnia 2013r. jednakże faktyczna podstawa wszczęcia postępowania spadkowego miałoby być przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadków J. W. (2), C. C., M. W., Z. K., K. K. oraz detektywów. W ocenie uczestniczek nic nie stało na przeszkodzie aby dowód z zeznań świadków C. C. i M. W. powołać w postępowaniu o sygn. akt I Ns 364/08. Ponadto w ocenie uczestniczek postępowania nie było również przeszkód aby raport detektywistyczny zlecić w trakcie postępowania I Ns 364/08 i zawnioskować go jako dowód w sprawie. Uczestniczki wskazały, że zawnioskowani we wniosku świadkowie w osobach J. W. (2), Z. K. czy też K. K. byli słuchani w postępowaniu o sygn. akt I Ns 364/08. Stąd też wniosek wnioskodawcy nie powinien być uwzględniony.

Uczestnicy postępowania S. S., J. H., J. K. (1), S. R., C. H. i K. H. poparli wniosek złożony przez wnioskodawcę R. H..

Uczestniczki postępowania I. S. (1) i M. S. wniosły o oddalenie wniosku.

Zaskarżone postanowienie zostało poprzedzone następującymi ustaleniami :

A. S. (1), ostatnio stale zamieszkała we W. przy ul. (...) zmarła w dniu 18 grudnia 1991r. we W.. Postanowieniem z dnia 27 czerwca 1994r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt I Ns 327/94 stwierdził, iż spadek po zmarłej A. S. (1) na podstawie ustawy nabyły córki S. S. i Z. H. po ½ części każda z nich, z tym, że udział w gospodarstwie rolnym położonym we W. – W., składającym się z działek o nr (...) o powierzchni 3,7624 ha, dla których prowadzona jest księga wieczysta o nr KW (...) oraz działki z zabudowaniami gospodarczymi i domem mieszkalnym nr (...) o powierzchni 255 m ^{( 2)} KW nr (...) oraz nr (...) o powierzchni 1468 m ^{( 2 )} KW (...) nabyły na podstawie ustawy S. S. i Z. H. w częściach równych po ½. W dniu 05 marca 2008r. J. W. (1) złożyła wniosek o zmianę prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków z dnia 27 czerwca 1994r. wydanego w sprawie o sygn. akt I Ns 327/94 przez stwierdzenie, ze spadek po A. S. (1) na podstawie ustawy nabyli: S. S., J. W. (1), I. S. (2), M. S., W. J., H. B., R. H., J. K. (1), S. R., C. H., K. H. oraz stwierdzenie, że udział w należącym do spadku gospodarstwie rolnym położonym we W. – W. składającego się z działek rolnych o nr (...) o powierzchni 3,7624 ha, dla których prowadzona jest księga wieczysta o nr KW (...) oraz działki z zabudowaniami gospodarczymi i domem mieszkalnym nr (...) o powierzchni 255 m ^{( 2)} KW nr (...) oraz nr (...) o powierzchni 1468 m ^{( 2 )} KW (...) nabyli na podstawie ustawy S. S. w 1/3 części, J. W. (1) w 1/3 części, a przypadający udział po zmarłej Z. H. w części 1/3 nabyli R. H., J. K. (2), J. H., S. R., C. H. każdy po 1/18 części S. S., J. W. (1), I. S. (2), M. S., W. J., H. B., R. H., J. K. (1), S. R., C. H., K. H. oraz stwierdzenie, że udział w należącym do spadku gospodarstwie rolnym położonym we W. – W. składającego się z działek rolnych o nr (...) o o powierzchni 3,7624 ha, dla których prowadzona jest księga wieczysta o nr kw (...) oraz działki z zabudowaniami gospodarczymi i domem mieszkalnym nr (...) o powierzchni 255 m ^{( 2)} KW nr (...) oraz nr (...) o powierzchni 1468 m ^{( 2)} , KW (...) nabyli na podstawie ustawy S. S. w 1/3 części, J. W. (1) w 1/3 części, a przypadający udział po zmarłej Z. H. w części 1/3 nabyli R. H., J. K. (2), J. H., S. R., C. H. każdy po 1/18 części. Uczestniczka postępowania wskazała, iż w postępowaniu nie brali udziału zstępni zmarłych synów A. S. (1) a mianowicie M. S., J. W. (1), I. S. (1), W. J. I H. B.. W postępowaniu o sygn. akt I Ns 364/08 Sąd ustalił, iż w postępowaniu o sygn. akt I Ns 327/94 brały udział tylko żyjące córki A. S. (1) tj. S. S. oraz Z. H.. Nie zostali wezwani do wzięcia udziału w sprawie zstępni zmarłych synów A. S. (1) W. S. oraz L. S.. Ponadto Sąd ustalił, iż uprawnienie do dziedziczenia wchodzącego w skład spadku gospodarstwa rolnego uprawnienia oprócz córek zmarłej A. S. (1) miały również jej wnuczki J. W. (1) oraz W. J.. Ustaleń tych Sąd dokonał na podstawie złożonych przez strony dokumentów jak i również zeznań świadków: J. M., K. U., H. W., R. W., częściowo J. W. (2), I. S. (2) oraz zeznań uczestników postępowania. Apelację od postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków z dnia 08 lipca 2009r. złożył R. H. zarzucając Sądowi naruszenie m.in. przepisów art. 1059 pkt 1 k.c. oraz 233 k.p.c. poprzez błędną ich wykładnię i niewłaściwe zastosowanie oraz brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego w sprawie i dokonanie błędnych ustaleń.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji stwierdził, iż wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie, albowiem, wbrew treści art. 679 k.p.c. § 1 k.p.c. wnioskodawca, który był uczestnikiem postępowania w sprawie I Ns 364/08, nie wykazał, jakoby podstawa, na której oparł wniosek nie mogła być przez niego powołana we wcześniej toczącym się postępowaniu I Ns 364/08. Wręcz przeciwnie, wnioskodawca powoływał się we wniosku na okoliczności, które były już przedmiotem badania przez Sąd wydający orzeczenie w sprawie o sygn. akt I Ns 364/08. W postępowaniu I Ns 364/08 wnioskodawca twierdził, ze w dacie otwarcia spadku uprawnionymi do dziedziczenia gospodarstwa rolnego z ustawy były jedynie 2 córki A. S. (2) S. i Z. H., zaś jej 2 wnuczki - J. W. (1) i W. J. takich uprawnień nie posiadały. Już w tamtym postępowaniu starał się udowodnić, że ukończenie przez J. T. Zawodowego o specjalności technik urządzenia i pielęgnacji terenów zielonych nie uprawniało jej do dziedziczenia gospodarstwa rolnego po babci, ponadto powoływał się na niezgodne z prawdą oświadczenie J. W. (1) jakoby po zawarciu związku małżeńskiego z H. W. w latach 1975–1990 uprawiała wraz z nim około 0,5 ha gruntów rolnych stanowiących własność jej teściów. Wnioskodawca zarzucał, iż J. W. (1) nie pracowała przy produkcji rolnej przez okres co najmniej roku, nie mieszkała z teściami a jedynie sporadycznie u nich bywała ponieważ pracowała zawodowo, wychowywała córki, a w dniu 24.04.1985r. jej teściowie gospodarstwo rolne przepisali na szwagra J. W. (1). Sąd wskazał, że w toku postępowania I Ns 364/08 wnioskodawca działał przez profesjonalnego pełnomocnika, zaś Sąd w sposób szczegółowy przeprowadził postępowanie dowodowe, odnosząc się w uzasadnieniu postanowienia do wszystkich podniesionych przez wnioskodawcę zarzutów. Zdaniem Sądu I instancji, podstawy na jakie powołuje się wnioskodawca obecnie zostały wzięte pod uwagę przez Sąd orzekający w sprawie o sygn. akt I Ns 364/08.

W ocenie Sądu I instancji, również nic nie stało na przeszkodzie, aby wnioskodawca w poprzednim postępowaniu akt I Ns 364/08 zlecił detektywom sporządzenie raportu, na który się obecnie powołuje, jak i złożył stosowny wniosek o przesłuchanie w charakterze świadków C. C. i M. W.. Okoliczności na jakie świadkowie mieliby zeznawać są tożsame z okolicznościami, które badał sąd w postępowaniu z wniosku J. W. (1). Jeżeli wnioskodawca miał wątpliwości co posiadania przez uczestniczki uprawnień do dziedziczenia gospodarstwa rolnego, a z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie o sygn. akt I Ns 364/08 wynika, że miał, to powinien był w szerszym zakresie zarówno sam jak i przez pełnomocnika zgłaszać wnioski dowodowe np. o przesłuchanie świadka M. W. czy też C. C.. W ocenie Sądu Rejonowego, świadkowie ci zarówno w toku poprzedniego postępowania jak i wówczas posiadali wiedzę na okoliczność na jaka zostali obecnie zawnioskowani. Nie uszedł uwadze Sądu także fakt, że w postępowaniu o sygn. akt I Ns 364/08 słuchani byli w charakterze świadków Z. K., K. K. i J. W. (2), którym Sąd (w tamtym postępowaniu) nie dał wiary, o czym szczegółowo napisał w pisemnym uzasadnieniu postanowienia.

Apelacje od powyższego orzeczenia złożyli wnioskodawca oraz uczestnicy postępowania S. S., J. H., J. K. (1), S. R., C. H., K. H..

Wnioskodawca zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie:

- art. 679 § 1 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że wnioskodawca miał możliwość powołania dowodów i okoliczności podczas postępowania w sprawie I Ns 364/08, podczas gdy dowiedział się on o braku uprawnień do dziedziczenia gospodarstwa rolnego przez J. W. (1) i W. J. dopiero po otrzymaniu raportu detektywistycznego z 31.12.2013r.;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zeznań wnioskodawcy, skutkującą błędnym przyjęciem, że miał on możliwości powołania okoliczności braku uprawnień do dziedziczenia gospodarstwa rolnego przez J. W. (1) i W. J. we wcześniejszym postępowaniu I Ns 364/08;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę raportu detektywistycznego z 31.12.2013r. skutkującą błędnym przyjęciem, że wnioskodawca miał możliwość powołania dowodów i okoliczności podczas postępowania w sprawie I Ns 364/08, podczas gdy w tamtym okresie nie znał tych okoliczności;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nierozważenie wszechstronne materiału dowodowego, poprzez zaniechanie przesłuchania uczestniczek J. W. (1) i W. J. oraz świadków J. W. (2), C. C., M. W., Z. K., K. K., W. K. i W. M.;

- naruszenie art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych J. W. (2), C. C., M. W., Z. K., K. K., W. K. i W. M., podczas gdy przeprowadzenie dowodów z ich przesłuchania miało dla rozstrzygnięcia istotne znaczenie.

Mając powyższe na uwadze wnioskodawca wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Wrocławia – Krzyków.

Uczestnicy postępowania S. S., J. H., J. K. (1), S. R., C. H., K. H. zarzucili Sądowi I instancji naruszenie przepisów art. 217 § 2,3 k.p.c. i art. 233 k.p.c. w zw. z art. 679 k.p.c., poprzez pominięcie zawnioskowanych w sprawie dowodów, skutkujące niedostatecznym wyjaśnieniem sprawy i błędnym przyjęciu, że powołane we wniosku podstawy do zmiany postanowienia wydanego w sprawie I Ns 364/08, wnioskodawca mógł powołać w tamtym postępowaniu.

Mając na uwadze powyższe, uczestnicy wnieśli o zmianę zaskarżonego postanowienia i orzeczenie, że spadek po A. S. (1) zmarłej 18 grudnia 1991r. na podstawie ustawy nabyli: córka S. S. w udziale 6/24, oraz wnuki: R. H., J. H., J. K. (1), S. R., C. H., K. H. po 1/24 części, oraz J. W. (1), I. S. (1), M. S. po 2/24 części, W. J., H. B., po 3/24, wszyscy wprost, z tym że udział w gospodarstwie rolnym położonym we W. – W. składającego się z działek rolnych o nr (...) o powierzchni 3,7624 ha, dla których prowadzona jest księga wieczysta o nr KW (...) oraz działki z zabudowaniami gospodarczymi i domem mieszkalnym nr (...) o powierzchni 255 m ^{( 2)}, dla której prowadzona jest KW nr (...) oraz nr (...) o powierzchni 1468 m ^{( 2 )}dla KW (...) nabyli na podstawie ustawy córka S. S. w 6/12 części, oraz wnuki R. H., J. H., J. K. (1), S. R., C. H., K. H. – po 1/12 części. Ewentualnie, w razie nieuwzględnienia wniosku, uczestnicy wnieśli o uchylenie w całości zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Wrocławia – Krzyków.

W odpowiedzi na apelacje wnioskodawcy i uczestników postępowania pozostałe uczestniczki: J. W. (1), H. B., M. S. i J. S. wniosły o ich oddalenie.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacje wnioskodawcy oraz uczestników postępowania są bezzasadne.

W pierwszej kolejności wskazać należało, iż, wbrew zarzutom wszystkich apelujących, Sąd Rejonowy przeprowadził postępowanie dowodowe prawidłowo, w sposób zgodny zaś z zasadą wyrażoną w art. 233 § 1 k.p.c. ocenił wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia kwestie. Ustalenia tego Sądu Sąd Okręgowy przyjął za własne, czyniąc je podstawą orzekania w postępowaniu apelacyjnym (art. 382 k.p.c.).

Słusznie oddalając wniosek Sąd Rejonowy stwierdził, że wnioskodawca nie spełnił przesłanek wynikających z art. 697 § 1 zd. 2 k.p.c., co skutkuje niedopuszczalnością uznania, jakoby został przepis ten został naruszony.

Istota obu apelacji sprowadzała się do wykładni art. 679 § 1 k.p.c. i jego właściwego zastosowania w niniejszej sprawie. Zgodnie z tym przepisem, dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku, z zastosowaniem przepisów niniejszego rozdziału. Jednakże ten, kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może tylko wówczas żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, gdy żądanie opiera na podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność.

Na wstępie przypomnieć należy, że z prawomocnym postanowieniem stwierdzającym nabycie spadku, mającym skutki materialnoprawne, wiąże się skutek powagi rzeczy osądzonej oraz domniemanie, że osoba, która uzyskała postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, jest spadkobiercą (art. 1025 § 2 k.c.). W art. 679 k.p.c. ustawodawca przewidział szczególny sposób zmiany takiego postanowienia, wyłączając w tym zakresie możliwość wznowienia postępowania (art. 524 § 1 k.p.c.). Przepis ten przewiduje jednak ograniczenie uprawnienia do zmiany postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku w stosunku do osób uczestniczących w pierwszym postępowaniu. Polega ono na wyłączeniu przez uczestnika uprawnienia do zgłaszania twierdzeń i wniosków dowodowych, które mogły być, a nie zostały, zgłoszone w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. Uczestnik poprzedniego postępowania nie może się bowiem domagać zmiany postanowienia na podstawie, którą mógł poprzednio powołać. Ograniczenie to traktuje się jako prekluzję uprawnienia (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2001 r., III CZP 4/01, OSNC 2001, nr 13, poz. 670 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2001 r., IV CKN 566/00, OSNC 2002, nr 10, poz. 127 i z dnia 14 października 2009 r., V CSK 118/09, niepublikowane). Jak słusznie stwierdza się w orzecznictwie, ograniczenie to jest podyktowane potrzebą ochrony stabilności stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem porządku dziedziczenia. Z tego też względu, oraz z uwagi na wyjątkowy charakter uregulowania zawartego w art. 679 k.p.c., przepis podlega wykładni ścisłej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2006 r., I CSK 167/07, niepublikowane).

Nie ulega wątpliwości, że okoliczności, na które powoływał się wnioskodawca w niniejszym postępowaniu były już przedmiotem badania przez Sąd wydający orzeczenie w sprawie I Ns 364/08, zaś dowody, które zgłosił, nie mają charakteru „nowości”. Z akt sprawy I Ns 364/08 wynika, że Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Krzyków we Wrocławiu odniósł się do twierdzeń wnioskodawcy o braku uprawnień do dziedziczenia gospodarstwa rolnego przez J. W. (1) i W. J.. W toku tego postępowania, istotnie wnioskodawca - działający i wówczas przez profesjonalnego pełnomocnika, podważał uprawnienia wnuczek spadkodawczyni do dziedziczenia gospodarstwa rolnego po A. S. (1), zarzucając, że J. W. (1) nie ukończyła technikum rolniczego, a jedynie technikum budowlane we W. o specjalności pielęgnacja terenów zielonych, a także nie pracowała przy produkcji rolnej przez okres co najmniej roku, nie mieszkała z teściami, a jedynie sporadycznie u nich bywała ponieważ pracowała zawodowo i wychowywała córki, a w dniu 24.04.1985r. jej teściowie gospodarstwo rolne przepisali na szwagra J. W. (1) (k. 83-86 akt I Ns 364/08). Po wnikliwie przeprowadzonym postępowaniu dowodowym w sprawie I Ns 364/08, Sąd odniósł się w uzasadnieniu postanowienia końcowego do wszystkich podniesionych rzez wnioskodawcę zarzutów w kwestii uprawnień uczestniczek J. W. (1) i W. J. do dziedziczenia gospodarstwa rolnego. Zarzuty te nie znalazły również aprobaty Sądu II instancji, który orzekał w sprawie na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawcę i uczestniczkę S. S.. Podkreślić należy, że rozpoznający tę apelację Sąd II instancji również wnikliwie rozpoznał sprawę, przeprowadzając 5 posiedzeń, a także, prowadząc postępowanie dowodowe i dopuszczając dowód z zeznań świadków J. M., K. U. - na okoliczność pracy W. J. w gospodarstwie rolnym męża, oraz z uzupełniającego przesłuchania W. J. i R. H., na okoliczności kwalifikacji do dziedziczenia J. W. (1) i W. J.. Zarówno w treści apelacji (k. 219-223 akt I Ns 364/08), jak i skargi kasacyjnej (k. 358-364 akt I Ns 364/08), wnioskodawca i uczestniczka postępowania S. S. powielali zarzuty pod kątem braku posiadania uprawnień do dziedziczenia gospodarstwa przez J. W. (1) i W. J.. Sąd Okręgowy we Wrocławiu zarzutów tych nie podzielił, odnosząc się krytycznie do stanowiska zaprezentowanego w apelacji przez R. H. i S. S., uznając zarzuty naruszenia art. 233 k.p.c. za własną i nieuzasadnioną polemikę z oceną dowodów przeprowadzonych przez Sąd I instancji. Skarga kasacyjna nie została zaś przyjęta do rozpoznania przez Sąd Najwyższy (k. 442-445 akt I Ns 364/08).

Dodać należy, że uczestnicy postępowania S. S., J. H., J. K. (1), S. R., C. H. i K. H. poparli wniosek złożony w niniejszej sprawie przez wnioskodawcę R. H.. Wskazać należy, że sytuacja tych osób jest identyczna jak wnioskodawcy, gdyż wszyscy byli uczestnikami postępowania w sprawie I Ns 364/08 od samego początku. S. S. reprezentowana była przez tego samego profesjonalnego pełnomocnika co R. H., i jej zarzuty pod kątem braku uprawnień J. W. (1) i W. J. do dziedziczenia spornego gospodarstwa rolnego były tożsame ze stanowiskiem wnioskodawcy. Również uczestnik J. H. w postępowaniu tym kwestionował kwalifikacje ww. do dziedziczenia gospodarstwa. J. K. (1), S. R., C. H. i K. H. nie zajęli zaś żadnego stanowiska w sprawie i pozostawali bierni.

W ocenie Sądu II instancji, powołane przez wnioskodawcę dowody, obiektywnie rzecz biorąc, mogły być zgłoszone w sprawie I Ns 364/08. W niniejszym postępowaniu ani pierwszoinstancyjnym, ani drugoinstancyjnym, wnioskodawca nie wskazał, z jakich przyczyn nie zlecił detektywom sporządzenie raportu w trakcie postępowania I Ns 364/08, które toczyło się 4 lata. Wszak w 2008 roku, istniały już firmy detektywistyczne. Wnioskodawca, na stronie 4 apelacji (k. 155), podał jedynie, że zlecił sporządzenie raportu detektywistycznego kilka lat po wydaniu orzeczenia w sprawie I Ns 364/08, nie wskazując dlaczego tak późno (2 lata po zakończeniu sprawy poprzedniej) i dlaczego tego nie uczynił zaniechał przed jej zakończeniem. Ponadto, nie wyjaśnił, dlaczego w postępowaniu I Ns 364/08 nie wnosił o przesłuchanie w charakterze świadków C. C., M. W., a więc osób, które zlecając raport wskazał detektywom, jako posiadające wiedzę o pracy J. W. (1) i W. J. w gospodarstwie rolnym. Bez wątpienia, świadkowie ci musieli posiadać wiedzę na okoliczności, na jakie zostali zawnioskowani w niniejszym postępowaniu już wtedy. Dotyczyła ona bowiem zdarzeń z daty otwarcia spadku tj. z 18 grudnia 1991r., czyli sprzed 18 lat przed złożeniem wniosku w sprawie I Ns 364/08. Ponadto, jak wynika z akt sprawy I Ns 364/08, zawnioskowani w niniejszym postępowaniu na okoliczność braku pracy J. W. (1) i W. J. w gospodarstwie spadkowym świadkowie Z. K., K. K. i J. W. (2), byli tam przesłuchiwani, a Sąd nie dał wiary ich zeznaniom, o czym szczegółowo odniósł się w treści pisemnego uzasadnienia postanowienia.

W postanowieniu z dnia 11 września 2014r. (III CSK 239/13) Sąd Najwyższy wskazał, że strona wnosząca o zmianę postanowienia spadkowego w trybie art. 679 k.p.c. powinna wykazać, że powołane przez nią fakty i dowody, które mają uzasadniać żądanie zmiany, pozostawały poza jej dostępem podczas poprzedniego postępowania, przy uwzględnieniu, że chodzi o obiektywną możliwość ich powołania (por. też postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 1999 r., II CKN 807/98 i z dnia 13 października 2004 r., III CK 82/03, niepublikowane).

Mając na uwadze to, iż wnioskodawca, jak i uczestnicy postępowania, którzy wniosek poparli, nie przedstawili nowej podstawy mogącej prowadzić do zmiany postanowienia w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku, której nie mogli powołać w poprzednim postępowaniu, a ich stanowisko było ponownie oparte na braku uprawnień uczestniczek postępowania J. W. (1) i W. J. do dziedziczenia gospodarstwa rolnego, słusznie Sąd Rejonowy zaniechał badania merytorycznego sprawy. Dopiero bowiem po zbadaniu czy istnieją przesłanki formalne do żądania zmiany postanowienia spadkowego może być przeprowadzany dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą. Tylko wówczas sąd ma obowiązek - stosownie do art. 670 k.p.c. - z urzędu ponownie badać, kto jest spadkobiercą. W postanowieniu z dnia 14 października 2009 r., V CSK 118/09, które Sąd Odwoławczy aprobuje, Sąd Najwyższy przyjął, że przyjęcie poglądu uznającego, że w każdym wypadku sąd rozpoznający wniosek o zmianę postanowienia spadkowego ma obowiązek z urzędu badać ponownie, kto jest spadkobiercą, niweczyłoby sens ograniczeń przewidzianych w art. 679 § 1 zd. 2 k.p.c., a do ponownego prowadzenia dowodów w celu badania kręgu spadkobierców wystarczyłoby samo złożenie wniosku o zmianę postanowienia spadkowego. Dlatego też, wynikający z art. 670 k.p.c. obowiązek sądu badania z urzędu, kto jest spadkobiercą, w postępowaniu wszczętym na podstawie art. 679 k.p.c. istnieje w zakresie wyznaczonym przez dopuszczalną podstawę żądania zmiany prawomocnego postanowienia, a zmiana postanowienia spadkowego może opierać się tylko na takiej podstawie. W zakresie, w którym żądanie zmiany postanowienia nie jest oparte na dopuszczonej przez ustawę podstawie, wniosek nie podlega merytorycznemu badaniu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 października 2009 r., V CSK 118/09 i z dnia 13 października 2004 r., III CK 82/03, niepublikowane).

Z przyczyn powyższych apelacje podlegały oddaleniu (art. 385 k.p.c.).

Mając na uwadze wynik postępowania i sprzeczność interesów stron, na podstawie art. 520 § 3 k.p.c., koszty postępowania zasądzono solidarnie od apelujących - wnioskodawcy i uczestników postępowania na rzecz uczestników J. W. (1), W. J. i H. B.. Na koszty te składa ustalone na podstawie § 8 pkt 2 w zw. z § 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r., nr 163, poz. 1349 ze zm.) koszty zastępstwa procesowego w kwocie po 60 zł.

SSO Monika Kuźniar SSO Anna Kuczyńska SSO Katarzyna Wręczycka