Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2016 r. w Gdańsku

sprawy M. D. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji M. D. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 2 czerwca 2015 r., sygn. akt VI U 2228/14

oddala apelację.

SSA Alicja Podlewska SSA Grażyna Czyżak SSA Daria Stanek

Sygn. akt III AUa 1472/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 maja 2014r. organ rentowy na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2015 r. poz. 748) odmówił ubezpieczonemu M. D. (1) prawa do emerytury z powodu braku 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Odwołanie od decyzji złożył ubezpieczony M. D. (1) domagając się zwrotu świadczeń emerytalnych przyznanych w 2010r. zawieszonych od kwietnia 2011r. Niemniej w piśmie z dnia 15.10.2014r. ubezpieczony sprecyzował, że wnosi odwołanie od decyzji z dnia 30.05.2014r. a na rozprawie w dniu 11 grudnia 2014r. wniósł o zaliczenie do pracy w warunkach szczególnych okresu pracy, gdy grał na gitarze basowej, a następnie na kontrabasie tj. okresu od 15.10.1971r. do 01.1999r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu decyzji, ponieważ praca w warunkach szczególnych powinna odbywać się w pełnym wymiarze czasu pracy. Ponadto w piśmie z dnia 25.02.2015r. dodatkowo wskazano, iż ubezpieczony prowadził działalność artystyczną, jako muzyk – gitarzysta, a ten rodzaj pracy nie jest wymieniany w § 12 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1987r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Wyrokiem z dnia 02 czerwca 2015 roku Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie o sygn. akt IV U 2228/14 oddalił odwołanie ubezpieczonego M. D. (1). Rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł o następujące ustalenia faktyczne oraz rozważania prawne:

Ubezpieczony M. D. (1) ur. (...) legitymuje się 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym. Organ rentowy nie zaliczył ubezpieczonemu żadnego okresu pracy do warunków szczególnych. W okresie od 01.10.1971r. do 24.07.1972r. ubezpieczony pracował, jako stroiciel akordeonów na podstawie umowy o pracę w wymiarze 8 godzin dziennie. Następnie w okresie od 16.09.1972r., do 25.04.1973r. prowadził działalność artystyczną na podstawie niepracowniczego tytułu ubezpieczenia, jako muzyk nieposiadający kwalifikacji zawodowych zatrudniony przez Wojewódzkie Przedsiębiorstwo (...). Następnie od 17.04.1973r., do 31.03.1975r., prowadził działalność artystyczną grając na innych instrumentach i pracując wymiarze 5 godzin dziennie w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. Hotel pod O. w B..

Od dnia 07.04.1975r. ubezpieczony zdobył kwalifikacje zawodowe, jako muzyk gitarzysta i od tego czasu prowadził działalność artystyczną w tym charakterze łącząc ją z pracą kompozytora i grą na innych instrumentach do 01.10.1988r. W wyżej wymienionym okresie ubezpieczony pracował w Polsce i za granicą, także w charakterze kierownika zespołu przy tym niektóre okresy ubezpieczenia, za które opłacał składki za granicą nie zostały uwzględnione do okresów ubezpieczenia, ponieważ nie trwały 1 roku, co powodowało, że składki te okresy zostały zwrócone ubezpieczonemu. Ubezpieczony w okresie od 01.08.1975r. do 30.08.1987r. pracował za granicą w następujących państwach grając w lokalach i kurortach wypoczynkowych, jako gitarzysta:

-

w Finlandii od 01.08.1975r. do 31.08.1975r.;

-

w Austrii od 20.12.1975r. do 31.04.1975r.;

-

w Holandii od 01.05.1976r. do 30.09.1976r.;

-

w Szwajcarii od 26.12.1979r. do 31.12.1980r., od 01.07.1984r. do 31.07.1984r., od 01.08.1984r. do 31.08.1984r., od 01.09.1984r. do 30.09.1984r.;

-

w NRD od 01.04.1982r. do 01.01.1984r.;

-

w RFN od 01.05.1978r. do 31.05.1978r., od 01.06.1978r. do 30.06.1978r., od 01.07.1978r. do 31.07.1978r., od 01.09.1978r. do 30.09.1978r., od 01.10.1978r. do 31.10.1978r., od 01.11.1978r. do 31.12.1978r., od 01.01.1979r. do 31.01.1979r., od 01.02.1979r. do 28.02.1979r., od 01.04.1979r. do 30.04.1979r., od 01.05.1979r. do 31.05.1979r., od 01.06.1979r. do 30.06.1979r., od 01.08.1979r. do 31.08.1979r., od 01.09.1979r. do 30.09.1979r., od 01.10.1979r. do 31.10.1979r., od 01.11.1979r. do 30.01.1979r., od 01.12.1979r. do 16.12.1979r., od 01.03.1983r. do 31.03.1983r., od 01.12.1984r. do 31.12.1984r., od 01.01.1985r. do 31.01.1985r., od 01.02.1985r. do 31.03.1985r., od 01.04.1985r. do 30.04.1985r., od 01.07.1985r. do 16.09.1985r., od 01.11.1985r. do 30.11.1985r., od 08.02.1986r. do 30.03.1986r., od 01.05.1986r. do 30.06.1986r., od 01.07.1986r. do 31.07.1986r., od 01.08.1986r. do 31.08.1986r., od 01.09.1986r. do 30.09.1986r., od 01.10.1986r. do 31.10.1986r., od 01.12.1986r. do 31.12.1986r., od 01.01.1987r. do 31.01.1987r., od 03.04.1987r. do 30.08.1987r.,

W dniu 10.02.1978r. ubezpieczony występował w Polsce w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. Hotel (...) w B., jako muzyk w niepełnym wymiarze czasu pracy (5 godzin).

W okresie od 01.10.1988r. ubezpieczony równolegle prowadził działalność artystyczną, jako kontrabasista, gitarzysta i solista-wokalista aż do 31.10.1998r. W tym okresie ubezpieczony występował ze swoim zespołem w Austrii i Niemczech. W orkiestrze kuracyjnej występował w B. T. w okresach:

-

od 01.10.1988r do 30.01.1991r.

-

od 01.04.1990r. do 30.03.1991r.

-

od 01.01.1992r. do 31.03.1993r.

-

od 03.04.1991r. do 31.10.1991r.

W kolejnym okresie występował grając, jako kontrabasista, gitarzysta i solista w orkiestrze C. i występował w kurorcie w B. B. tj.

-

od 01.05.1995r. do 31.10.1995r.

-

od 01.11.1996r. do 31.12.1996r.

-

od 01.01.1997r. do 31.10.1997r.

-

od 01.05.1998r. do 31.10.1998r.

-

od 01.05.1999r. do 31.10.1999r.

Ubezpieczony otrzymał zwrot składek z niemieckiej instytucji ubezpieczeniowej za okres od 01.03.1983r. do 31.12.1990r., ponieważ okresy pracy nie wyniosły nieprzerwanie 12 miesięcy. W okresie od 01.04.1993r. do 31.12.1995r. M. D. (1) nie prowadził działalności artystycznej, nie podlegał też ubezpieczeniom społecznym w Polsce.

Ubezpieczony występował za granicami kraju na podstawie umów zlecenia zawartych z (...) Towarzystwem (...). Organ rentowy ustalił, iż ubezpieczony opłacił składki w kraju z tytułu działalności artystycznej w okresie od 01.05.1975r. do 31.03.1993r. i od 01.01.1995r. do 31.10.1998r. oraz od 31.12.2000r. do 31.01.2001r. Ubezpieczony opłacał za ten sam okres tj. od 01.01.1995r. do 31.10.1998r. składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu występów na koncertach w Niemczech i Austrii, jednak za okres od 1984r. do 1989r. wycofał składki, które były podwójnie opłacone. Żadna z instytucji ubezpieczeniowych państw, w których ubezpieczony występował nie przyznała mu prawa do świadczenia. Z uzasadnienia decyzji niemieckiej instytucji ubezpieczeniowej wynikało, że okresy wskazane przez ubezpieczonego nie mogą być uznane według obowiązujących przepisów prawa, natomiast z decyzji austriackiej instytucji wynikało, że ubezpieczony pracował na terenie tego państwa poniżej 12 miesięcy, co nie uprawnia go do przyznania świadczenia. Ubezpieczony nie odwołał się od tych decyzji.

Ubezpieczony zaczął pracę, jako muzyk – gitarzysta, o czym świadczy decyzja z dnia 04.04.1985r. wydana przez Komisję do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców przy Ministrze Kultury i Sztuki, w której wprost znajduje się stwierdzenie, że od 07.04.1975r. rozpoczął działalność, jako muzyk – gitarzysta. Od decyzji tej odwołał się ubezpieczony jednak decyzją z dnia 05.06.2013r. Komisja do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego postanowiono nie zmieniać decyzji wydanej przez Komisję.

Decyzją z dnia 15.10.2010r. przyznano ubezpieczonemu zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od 01.08.2010r. Jednakże zaskarżoną decyzją oddalono prawo do emerytury, ponieważ do okresu prowadzenia działalności twórczej lub artystycznej nie uwzględniono okresu pracy, jako muzyka grającego na gitarze (a nie tak, jak twierdził ubezpieczony kontrabasie) powołując się na decyzję Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców.

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy sporne stało się spełnienie warunku 15 lat zatrudnienia w warunkach szczególnych na warunkach przewidzianych w § 12 ust.1 p.1 b lub e. Ubezpieczony, bowiem wykonywał działalność twórczą lub artystyczną grając i śpiewając na instrumentach muzycznych. Istotne przy tym jest, iż tak jak orzekła to Komisja Do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców ubezpieczony wykonywał pracę muzyka ze specjalnością gitarzysty od 07.04.1975r. Komisja, zatem nie przychyliła się do twierdzeń ubezpieczonego, iż od 07.04.1975r. grał na innych instrumentach także na kontrabasie. Ubezpieczony zeznając w tej sprawie w swoich pismach, a także w zeznaniach, nie potwierdził tej okoliczności, bowiem wyjaśniał, iż jako twórca a czasem tylko solista-wokalista rozpoczął swoją aktywność od kwietnia 1979r., gdy pojechał do L. z nowym zespołem. Wówczas jeszcze nie grał na kontrabasie, ponieważ tą formę działalności artystycznej rozpoczął od 1988r.

Ubezpieczony żądał początkowo przyznania mu prawa do emerytury w warunkach szczególnych twierdząc, że już od 1975r. grał, jako muzyk – kontrabasista w pełnym wymiarze czasu pracy. Jednak zdaniem Sądu Okręgowego okoliczność ta nie została wykazana przez ubezpieczonego. Dla Sądu I instancji wiążąca jest opinia Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego, z której wynika, iż rozpoczął i kontynuował po 07.04.1978r. działalność, jako muzyk grający na gitarze. Zresztą w toku złożonych zeznań oraz z pisma z dnia 04.02.2015r. wynika, iż w charakterze muzyka kontrabasisty ubezpieczony rozpoczął działalność dopiero od października 1988r. Zdaniem Sądu, zatem do września 1988r. ubezpieczony wykonywał, swoją działalność artystyczną, jako muzyk gitarzysta (solista wokalista tylko czasami) twórca. Natomiast od października 1988r. rozpoczął działalność, jako kontrabasista nadal kontynuując grę na innych instrumentach. Tak, więc ewentualnemu zaliczeniu do pracy w warunkach szczególnych podlegał okres od 01.10.1988r. do 31.10.1999r., bowiem w tym okresie ubezpieczony wykonywał w niektórych okresach pracę kontrabasisty, czy solisty – wokalisty w orkiestrach za granicami kraju. A zatem podlegałby przepisom § 12 ust.1 p.1b pod warunkiem osiągnięcia wieku emerytalnego (50 lat) w ciągu 5 lat od ustania zatrudnienia.

Ubezpieczony osiągnął wiek 50 lat w dniu 03.07.2000r. i okoliczność spełnienia tej przesłanki nie była sporna. Przy tym Sąd I instancji podkreślił, iż nie wszystkie okresy działalności artystycznej można zaliczyć do pracy w warunkach szczególnych, ale tylko takie, które wymienione są w § 12 ust.1 lit. a – e rozporządzenia wykonawczego. W ocenie Sądu I instancji z literalnego brzmienia tego przepisu wynika, że można połączyć działalności artystyczną kontrabasisty z działalnością wokalisty – solisty, bowiem dla tej grupy ubezpieczonych przewidziane są takie same warunki do nabycia praw emerytalnych. Nie jest możliwe połączenie okresów pracy gitarzysty z pracą kontrabasisty, ponieważ ten pierwszy nie jest uwzględniony w rozporządzeniu. Ustawodawca pominął całkowicie grupę muzyków grających na instrumentach szarpanych w zakresie uprawnień do emerytury w warunkach szczególnych zakładając, iż taka praca nie jest pracą szczególnie obciążająca wydolności organizmu i wykonywaną w szkodliwych dla zdrowia warunkach (podobnie wyrok SN z 19.02.2004r. II UK 253/03 wyrok SN z 28.02.1997r. II UKN 98/96).

Sąd Okręgowy podkreślił, iż uznanie działalności i jej charakteru oraz daty rozpoczęcia działalności za twórczą lub artystyczną w dacie do 31.12.1988r. następowało w fazie decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców przy Ministrze do spraw Kultury, ponieważ do tego okresu obowiązywała ustawa z 27.09.1973r. o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin oraz rozporządzenie Rady Ministrów z 29 grudnia 1973r. w sprawie wykonywania ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin.

Zgodnie z § 15 rozporządzenia przepisy ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin stosuje się do osób wykonujących zawodowo działalność artystyczną w dziedzinie: sztuki aktorskiej, estradowej, tanecznej, cyrkowej lub w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki, instrumentalistyki albo reżyserii pod warunkiem:

1)  spełnienia wymagań kwalifikacyjnych określonych przez Ministra Kultury i Sztuki oraz

2)  wykonywania tej działalności w jednostkach objętych Układem zbiorowym pracy pracowników instytucji artystycznych, Układem zbiorowym pracy pracowników zjednoczonych przedsiębiorstw rozrywkowych lub w filmie, fonografii, radiu, telewizji albo w jednostkach uprawnionych do prowadzenia działalności artystycznej i rozrywkowej zgodnie z przepisami o zezwoleniach na publiczną działalność artystyczną, rozrywkową i sportową.

O spełnieniu warunków określonych w ust. 1 orzeka Komisja do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców.

W ocenie Sądu Okręgowego możliwe byłoby zaliczenie do pracy w warunkach szczególnych, jako kontrabasisty w uzupełnieniu pracy wykonywanej, jako solista – wokalista od 01.10.1988r., gdy wymienione przepisy już nie obowiązywały a zatem do uznania i oceny Sądu pozostawały kwestie czy ubezpieczony pracował już od tej daty, jako kontrabasista i wokalista solista do 31.10.1999r. Zaliczenie w całości tego okresu nie jest jednak możliwe, bowiem z akt ZUS wynika, że w okresie od 01.04.1993r. do 31.12.1995r. ubezpieczony w ogóle nie podlegał ubezpieczeniom społecznym w Polsce a przez instytucję ubezpieczeniową austriacką nie został zaliczony do ubezpieczenia okres pracy od 1.05.1995r. do 31.10.1995r. Natomiast zaliczenie fragmentaryczne tego okresu nie zmienia sytuacji ubezpieczonego, bowiem okres ten nie wynosi 15 lat pracy w warunkach szczególnych, jako kontrabasista i wokalista. Sąd I instancji podkreślił, że do zaliczenia okresu działalności twórczej lub artystycznej dla kręgu ubezpieczonych ubiegających się o prawo do emerytury nie jest konieczne wbrew stosunku organu rentowego spełnienie pracowniczego warunku zatrudnienia. W orzecznictwie sądowym, bowiem dominuje pogląd, iż poprzez odesłanie w art. 184 (poprzednio art. 46 ustawy) do art. 33 ustawy sytuacja ubezpieczonych twórców czy artystów nie jest identyczna, jak pracowników. Art. 33 ustawy obejmuje krąg tych ubezpieczonych twórców wykonujących działalność twórczą lub artystyczną, którzy nie są i nie byli pracownikami, w pierwszej kolejności przy ustalaniu przesłanek do nabycia emerytury dla tych ubezpieczonych znacznie ma nie ocena tytułu prawnego umowy, na podstawie, której twórca czy artysta wykonywał działalność artystyczną, lecz po pierwsze zaliczenie ubezpieczonego w poczet osób wykonujących zawodowo działalność artystyczną odpowiednią decyzją Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, a po drugie opłacanie składek z tytułu wykonywania ww. działalności, przez co najmniej 15 lat (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu 26.11.2012r. III AUa 967/12; wyrok Sadu Najwyższego z dnia 25.06.2008r. II UK 325/07).

Z uwagi jednak na zbyt krótki okres podlegający ewentualnemu zaliczeniu do pracy artystycznej Sąd nie analizował charakteru wykonywanej pracy ubezpieczonego w aspekcie wyżej przedstawionych regulacji prawnych. Mając na uwadze powyższe okoliczności oddalono odwołanie na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, z dnia 02.06.2015 wywiódł ubezpieczony M. D. (2) zaskarżając wyrok Sądu I instancji w całości i zarzucając brak obiektywnego odniesienia się do całokształtu działalności artystycznej ubezpieczonego, którą uznano od 1975 roku.

Uzasadniając obrane w wywiedzionym środku odwoławczym stanowisko apelant wskazał, iż już od roku 1971 pracował, jako muzyk - od początku pracy artystycznej występował, jako gitarzysta, gitarzysta basowy, wokalista - solista, a od 1988r., jako kontrabasista, co w ocenie ubezpieczonego zostało udowodnione zarówno przed organem rentowym oraz przed Sądem Okręgowym przy pomocy kontraktów, zaświadczeń, wycinków z prasy, zdjęć, itp. Ubezpieczony wskazał, iż na podstawie przedłożonych dokumentów ZUS w O. Wydział Umów Międzynarodowych dnia 15.10.2010r., wydał decyzję przyznającą wcześniejszą emeryturę i ustanowił zaliczkę dotyczącą spłaty świadczeń emerytalnych od (...), tj. od daty ukończenia 60 roku życia przez ubezpieczonego. Ubezpieczony podał, iż emeryturę otrzymywał, co miesiąc do marca 2011 włącznie, tj. do momentu, kiedy od kwietnia 2011 świadczenie zostało zawieszone.

Z chwilą przejścia na emeryturę tj. od lipca 2010r., zerwałem moje kontakty zawodowe i poinformował o tym fakcie agencje oraz kolegów muzyków. Od kwietnia 2011 pozbawiony świadczeń emerytalnych próbował znaleźć pracę, ale nie udało mi się znaleźć zajęcia w moim zawodzie i od kwietnia 2011 zostaje bez dochodów z winy urzędników ZUS, którzy najpierw emeryturę przyznali a potem zawiesili. Działanie i decyzje urzędników ZUS jest w ocenie skarżącego sprzeczne z Konstytucją RP z jej artykułami: 67, 77, 78, 79, 80.

Ubezpieczony podkreślił, iż w jego ocenie Sąd Okręgowy w Bydgoszczy zajął się przede wszystkim wykazaniem tego, którym instrumentem posługiwał się skarżący, nie poruszając w ogóle kwestii, że swą mylną decyzją ZUS w O. pozbawił mnie możliwości dalszej pracy zawodowej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie, nie skutkuje bowiem koniecznością zmiany zaskarżonego orzeczenia, bądź przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji

Na wstępie Sąd Apelacyjny stwierdza, iż w niniejszej sprawie związany był zakresem decyzji organu rentowego z dnia 30 maja 2014r. oraz odwołaniem ubezpieczonego M. D. (1) od tejże decyzji.

Sąd pierwszej instancji w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, zaś w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił on też zasadniczo błędów w rozumowaniu w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, albowiem prawidłowo zinterpretował i zastosował odpowiednie przepisy prawa.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia stanowią przepisy art. 46 w zw. z art. 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748)

Według art. 46 ust. 1 tej ustawy prawo do emerytury na warunkach określonych w art. 29, 32, 33 i 39 przysługuje również ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. a przed dniem 01 stycznia 1969 r., jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:

⚫

nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa;

⚫

warunki do uzyskania emerytury określone w tych przepisach spełnią do dnia 31 grudnia 2008r.

Sytuację ubezpieczonych twórców, niebędących pracownikami, a wykonujących działalność twórczą lub artystyczną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (art. 32 ustawy) reguluje przepis art. 33 ustawy emerytalnej. Z przytoczonego przepisu wynika, że twórcy mogą nabyć prawo do emerytury w wieku i na zasadach dotyczących nabywania uprawnień emerytalnych przez pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną. Wobec niepracowniczego charakteru zatrudnienia twórców lub artystów, ich praca na warunkach określonych w § 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r. Nr 8, poz. 4 z późn. zm.), traktowana jest jak wykonywana w szczególnym charakterze, a ubezpieczonemu przysługuje emerytura w niższym wieku tak, jak pracownikom wykonującym działalność twórczą lub artystyczną (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2008r., II UK 325/07, OSNP 2009/21-22/300). Wniosek ten znajduje potwierdzenie zarówno w dalszym orzecznictwie Sądu Najwyższego (uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2003r., sygn. akt II UZP 9/03, OSNP 2004/3/49, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2005r., sygn. akt I UK 350/04, OSNP 2006/5-6/89), jak i w doktrynie – pomimo niepracowniczego zatrudnienia twórców lub artystów ich praca traktowana jest jak wykonywana w szczególnym charakterze, co skutkuje stosowaniem wobec nich § 12 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego (K. Antonów, M. Bartnicki, B. Suchacki, Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Komentarz, ABC, 2009).

Wskazać należy, że art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015r. poz. 748) stanowi, że ubezpieczonym urodzonym przed dniem 01 stycznia 1949r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną (art. 32 ust. 3 pkt 3 cytowanej ustawy). Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (art. 32 ust. 4 w/w ustawy).

Ubezpieczonymi są osoby fizyczne podlegające, chociaż jednemu z ubezpieczeń społecznych: emerytalnemu, rentowemu, w razie choroby i macierzyństwa lub z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (art. 4 pkt 1 w zw. z art. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121).

Dyspozycja przepisu § 12 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) stanowi, że pracownik wykonujący działalność twórczą lub artystyczną w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący dla:

a.  tancerza, akrobaty, gimnastyka, ekwilibrysty, kaskadera - 40 lat dla kobiet i 45 lat dla mężczyzn;

b.  solisty wokalisty, muzyka grającego na instrumentach dętych, tresera zwierząt drapieżnych - 45 lat dla kobiet i 50 lat dla mężczyzn;

c.  artysty chóru, żonglera, komika cyrkowego, aktora teatru lalek - 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn;

d.  aktorki, dyrygentki - 55 lat;

e.  muzyka grającego na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych oraz klawiszowych; operatora obrazu filmowego, fotografika - 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2.  wiek emerytalny osiągnął w czasie zatrudnienia lub w ciągu 5 lat od ustania zatrudnienia;

3.  ma wymagany okres zatrudnienia (§ 3 - okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn), w tym, co najmniej 15 lat działalności twórczej lub artystycznej.

Należy odwołać się również do treści art. 6 ust. 2 pkt 9 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS, który stanowi, że za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991r. okresy wykonywania działalności twórczej lub artystycznej na obszarze Państwa Polskiego:

a.  objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne lub w których ubezpieczony był zwolniony od opłacania składki,

b.  przypadającej przed dniem 01 stycznia 1974r., uznane przez Komisję do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, działającą przy ministrze właściwym do spraw kultury, pod warunkiem, że twórca lub artysta opłacał składki na ubezpieczenie społeczne po dniu 31 grudnia 1973r.

-

za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.

Mając na względzie okoliczności sprawy i analizując przesłanki § 12 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wskazać należy, że wnioskodawca:

-

osiągnął wiek emerytalny – 50 lat (urodził się (...) a wniosek o emeryturę złożył 09.08.2010r.);

-

ma wymagany okres zatrudnienia, tj. 25 lat i 26 dni;

-

nie posiada 15 lat działalności twórczej lub artystycznej.

Kluczowa dla rozstrzygnięcia była, zatem kwestia spełniania przez ubezpieczonego warunku posiadania 15 lat działalności twórczej lub artystycznej, które uprawniałyby ubezpieczonego do uzyskania prawa do świadczenia emerytalnego w obniżonym wieku, zatem Sąd zwolniony był od badania pozostałych warunków, gdyż te w ostatecznym rozrachunku samodzielnie nie doprowadzą do przyznania ubezpieczonemu dochodzonego świadczenia.

Niesłusznie zarzuca wnioskodawca, iż Sąd I instancji skupił się na kwestii rodzaju instrumentów, na których grał ubezpieczony. Posiada to o tyle istotne znaczenie z punktu widzenia potencjalnych uprawnień ubezpieczonego do skorzystania z możliwości przejścia na emeryturę w obniżonym wieku, że § 12 ust. 1 pkt 1) lit e. wskazuje na konkretne podgrupy instrumentów, pomijając instrumenty strunowe. Przywołany już wcześniej art. 33 ustawy emerytalnej nie stwarza możliwości do nabycia prawa do emerytury przez twórcę niewymienionego w § 12 rozporządzenia, wykonując działalność w ramach niepracowniczego stosunku pracy na innych warunkach nieokreślonych dla pracowników (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 04 marca 2009r., sygn. akt III AUa 4494/08 LEX 574500). Analogicznie wypowiedział się Sąd Najwyższy, który w wyroku z dnia 19 lutego 2004 roku w sprawie o sygn. akt II UK 253/03 stwierdził, iż stosownie do § 12 ust. 1 pkt 1 lit a-e rozporządzenia, w związku z jego § 2 ust. 1 brak jest podstaw do uzupełnienia okresu działalności artystycznej uprawniającej do uzyskania prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnym charakterze, inną działalnością artystyczną niewymienioną w tym przepisie (Lex nr 602413).

Apelujący wskazał, iż od roku 1971 pracował, jako muzyk - od początku pracy artystycznej występował, jako gitarzysta, gitarzysta basowy, wokalista - solista, a od 1988r., jako kontrabasista. Sąd Apelacyjny aprobuje orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2004 roku, w sprawie UKN 253/03, iż zaświadczenie, decyzja potwierdzająca charakter działalności twórczej lub artystycznej, musi jednoznacznie wskazywać okres pracy artysty w dziedzinie uprawniającej do uzyskania wcześniejszej emerytury (R. 2004/44/2-2). Decyzją nr (...).544/216/85 z dnia 05 czerwca 2013 roku Komisja do spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców stwierdziła, iż poprzednia decyzja Komisji była prawidłowa podając, iż M. D. (1) rozpoczął działalność artystyczną, jako muzyk na instrumencie gitara od dnia 07 kwietnia 1975 roku, zatem ta data była dla Sądu wiążąca, gdyż wtedy M. D. (1) uzyskał kwalifikacje zawodowe. Okres od 17.04.1973r., do 31.03.1975r., kiedy prowadził działalność artystyczną grając na instrumentach i pracując wymiarze 5 godzin dziennie w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. Hotel pod O. w B., nie mógł zostać wobec powyższego uwzględniony, tak samo, jak okres jednego dnia pracy tj. 10.02.1978r. Odnosząc się zaś do pracy ubezpieczonego za granicą przede wszystkim w Niemczech oraz Austrii, należało oprzeć się na piśmie z instytucji niemieckiej, w którym wskazano, iż ubezpieczony w okresie od 09 października 1975r., do 31 grudnia 1990r., nie miał, jako muzyk stałego pobytu w Niemczech, miał tylko występy. Korespondencja ZUS z instytucjami ubezpieczeniowymi z Austrii, Holandii, Niemiec oraz Finlandii wskazała, iż żadnym z krajów, w którym pracował ubezpieczony nie uzyskał on uprawnień emerytalnych: w Austrii, Finlandii – ze względu na okres ubezpieczenia krótszy niż 12 miesięcy, w Holandii – ze względu na brak wieku emerytalnego, w Niemczech – brak spełnienia wymogów ubezpieczeniowo-prawnych.

Konkludując, Sąd Apelacyjny stwierdza, iż decyzja ZUS była prawidłowo, tak samo, jak orzeczenie Sądu I instancji. Ubezpieczony nie wykazał 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w rozumieniu § 12 ust. 1 pkt 1 lit a-e rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43), zatem nieuprawniony jest do skorzystania z możliwości przejścia na emeryturę w wieku obniżonym. Głównym instrumentem, na którym grał ubezpieczony była gitara, która nie została wymieniona przez ustawodawcę w § 12 ust. 1 pkt 1 lit e ww. rozporządzenia wskazane zostały wyłącznie instrumenty smyczkowe, perkusyjne oraz klawiszowe. Analogicznie należało potraktować grę na kontrabasie. Praca w charakterze solisty-wokalisty nie była, zaś wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy, a jedynie, jako dodatkowa działalność ubezpieczonego.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację M. D. (1).

SSA Alicja Podlewska SSA Grażyna Czyżak SSA Daria Stanek