Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2016 r. w Krakowie

sprawy z wniosku J. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy J. J.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 23 października 2014 r. sygn. akt VII U 1612/13

I.  z m i e n i a zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznaje J. J. emeryturę od dnia 16 sierpnia 2013 r.,

II.  stwierdza, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji,

III.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. na rzecz J. J. kwotę 210 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sygn. akt III AUa 40/15

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 23 października 2014 r. oddalił odwołanie wnioskodawcy J. J. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 27 marca 2013 r., którą organ rentowy odmówił mu przyznania emerytury, uzasadniając to tym, że wnioskodawca nie osiągnął wymaganego wieku emerytalnego, jak również tym, że na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił co najmniej 15 – letniego okresu pracy
w szczególnych warunkach, a jedynie 6 lat, 10 miesięcy i 27 dni.

Sąd Okręgowy przyjął za bezsporne, że wnioskodawca J. J., ur. (...), na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił wymagany łączny staż ubezpieczeniowy w wymiarze ponad 25 lat oraz nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Wniosek o przyznanie świadczenia emerytalnego złożył w dniu 5 lutego 2013 r. Organ rentowy uznał za udowodniony staż pracy w szczególnych warunkach wynoszący 6 lat, 10 miesięcy i 27 dni (od 26 października 1974 r. do 30 czerwca 1980 r. i od 1 sierpnia 1983 r. do 21 października 1984 r.). Sąd I instancji ustalił, że wnioskodawca od 1 września 1969 r. do 25 października 1972 r. w ramach nauki w przyzakładowej szkole zawodowej w zawodzie mechanik samochodowy trzy razy w tygodniu odbywał naukę w szkole, natomiast w pozostałe trzy dni w tygodniu odbywał praktykę w zakładzie pracy tj. w Przedsiębiorstwie (...) w K. na stanowisku ucznia - mechanika samochodowego. Od dnia 25 października 1972 r. odbywał on przez 2 lata zasadniczą służbę wojskową. Od 2 września 1982 r. do 31 lipca 1991 r. wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie (...) w C., w tym w okresach od 2 września 1982 r. do 31 lipca 1983 r., od 7 lutego 1986 r. do 15 lipca 1987 r., od 23 września 1988 r. do 11 października 1989 r. i od 3 kwietnia 1991 r. do 31 lipca 1991 r. pracował na stanowiskach ślusarz-spawacz i zbrojarz-betoniarz. Praca wnioskodawcy polegała na spawaniu konstrukcji stalowych, tj. zbrojeń pod beton (m.in. w Hucie (...)). Zazwyczaj elementy do spawania były już pocięte i przygotowane przez inne osoby. Ze względu na szkodliwe warunki pracy spawacze otrzymywali posiłki regenerujące, mleko i cukier. W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ wnioskodawca nie wykazał co najmniej 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach i w konsekwencji nie spełnił wszystkich przesłanek warunkujących przyznanie emerytury w wieku obniżonym wynikających z art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd Okręgowy wskazał, że rzeczą Sądu było ustalenie, jaki charakter miała praca wykonywana przez wnioskodawcę w spornych okresach przypadających w czasie zatrudnienia
w Przedsiębiorstwie (...) w K. i w Przedsiębiorstwie (...) w C., ponieważ spełnione zostały przez wnioskodawcę pozostałe przesłanki, od których zależy nabycie prawa do emerytury tj. wymagany wiek emerytalny został osiągnięty w dniu 16 sierpnia 2013 r., na dzień 1 stycznia 1999 r. wykazany został staż ubezpieczeniowy wynoszący ponad 25 lat, wnioskodawca nie przystąpił do OFE. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na to, że w postępowaniu sądowym toczącym się
z odwołania ubezpieczonego od decyzji organu rentowego dopuszczalne jest przeprowadzenie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności mających wpływ na prawo do świadczenia, i to zarówno wtedy, gdy pracodawca wystawił świadectwo pracy, a organ rentowy kwestionuje jego treść, jak i wówczas, gdy dokument taki nie może być sporządzony . W ocenie Sądu I instancji z ustaleń poczynionych w oparciu o analizę zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że wnioskodawca nie wykazał wymaganego ustawą 15 – letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Nie można bowiem uznać, że pracując w Przedsiębiorstwie (...) w C. w okresach od 2 września 1982 r. do 31 lipca 1983 r., od 7 lutego 1986 r. do 15 lipca 1987 r., od 23 września 1988 r. do 11 października 1989 r. oraz od 3 kwietnia 1991 r. do 31 lipca 1991 r. wnioskodawca wykonywał pracę o takim charakterze. Z nadesłanej przez (...) Urząd (...) w K. archiwalnej dokumentacji osobowej wnioskodawcy ze spornego okresu wynika, że zajmował on różne stanowiska, tj. ślusarz-spawacz, zbrojarz-betoniarz. Choć zatem świadek Z. H. zeznał, że wnioskodawca pracował w szczególnych warunkach jako spawacz, to jednak w konfrontacji z dokumentacją pracowniczą nie można uznać, aby stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał on wyłącznie taką pracę spawacza w czasie spornego zatrudnienia, tj. pracę figurującą w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.) oraz zarządzeniu resortowym. Sąd Okręgowy podkreślił, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach w szczególnym charakterze. W ocenie Sądu Okręgowego brak jest także podstaw do zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...)w K. – zatrudnienie to nie może zostać doliczone jako okres pracy
w szczególnych warunkach, o jakiej jest mowa w wykazie A dziale XIV poz. 16 cyt. rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. Z akt osobowych wnioskodawcy z tego przedsiębiorstwa wynika bowiem, że od 1 lipca 1980 r. do 31 listopada 1981 r. pracował on na budowie eksportowej w C. w byłej (...) jako suwnicowy, jednak nie wynika z tych akt, aby tego rodzaju praca stanowiła konkretnie wskazaną w wykazie A pracę suwnicowego. Po powrocie do kraju wnioskodawca pracował do dnia 31 czerwca 1982 r. jako mechanik samochodowy (nie wiadomo od kiedy, zważywszy że po budowie eksportowej miał zapewne udzielony tzw. urlop dewizowy). Ponadto, według Sądu I instancji z samych zeznań wnioskodawcy, złożonych na rozprawie w dniu 6 lutego 2014 r. wynika, że nie była to praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w kanale remontowym czy przy czynnościach związanych technicznie z taką pracą w kanale, lecz pracował tam – jak zeznał – przy naprawie samochodów (...), dźwigów „także w kanale” czy „zazwyczaj w kanale” i wykonywał też pracę mechanika samochodowego poza kanałem, np. naprawiał coś w kabinie samochodu. Sąd Okręgowy podniósł, że wobec niezaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresów pracy wnioskodawcy w powyższych zakładach pracy, bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy pozostawało zaliczenie okresu pracy mechanika wykonującego naprawy pojazdów mechanicznych w kanale remontowym od lipca 1972 r. (lub od końca czerwca 1972 r.) do dnia 25 października 1972 r. Podsumowując Sąd Okręgowy stwierdził, że wnioskodawca nie udokumentował co najmniej 15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, a zatem nie może mu zostać przyznana emerytura na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i dlatego odwołanie oddalił.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł wnioskodawca J. J. zarzucając: 1) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, a polegający na tym, że Sąd Okręgowy błędnie uznał, że z jego zeznań i zeznań świadka Z. H. nie wynika, aby wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na samodzielnym stanowisku pracy był spawaczem w okresie od 2 września 1982 r. do 31 lipca 1983 r., od 7 lutego 1986 r. do 15 lipca 1987 r., od 23 września 1988 r. do 11 października 1989 r. i od 3 kwietnia 1991 r. do 31 lipca 1991 r., podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że w tych okresach wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy świadczył pracę w szczególnych warunkach; 2) naruszenie przepisów postępowania tj. art. 477 ^{( 14 )}kpc w zw. z art. 328 § 2 kpc w zw. z art. 233 § 1 kpc, polegające na tym, że Sąd Okręgowy w sposób dowolny ocenił zebrany materiał dowodowy i w uzasadnieniu wyroku poprzestał na lakonicznym stwierdzeniu, iż „z zeznań powołanego świadka Z. H. wynika, że wnioskodawca pracował w szczególnych warunkach jako spawacz, to jednak w konfrontacji z dokumentacją pracowniczą nie można uznać, aby stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał on wyłącznie taką pracę spawacza w czasie spornego zatrudnienia tj. pracę figurującą w przedmiotowym rozporządzeniu oraz zarządzeniu resortowym”, podczas gdy zarówno zeznania wnioskodawcy, jak i świadka jednoznacznie, w sposób logiczny i spójny wskazują, że wnioskodawca samodzielnie, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pełnił funkcję spawacza, czyli zajmował stanowisko odpowiadające stanowisku wymienionemu w dokumentacji zawartej w jego aktach osobowych, a zwłaszcza w świadectwie pracy z dnia 19 sierpnia 1991 r.; 3) naruszenie prawa materialnego tj. § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, poprzez jego błędną subsumpcję polegającą na nieuznaniu, iż praca świadczona przez wnioskodawcę w czasie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...)w K. od 1 lipca 1980 r. do 31 czerwca 1982 r. była pracą w szczególnych warunkach ujętą w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. w wykazie A dziale XIV poz. 16 i w wykazie A dziale III poz. 86; 4) błąd w ustaleniach faktycznych polegający na tym, że Sąd Okręgowy błędnie uznał, iż z zeznań świadków K. G. i A. C., jak i z zeznań wnioskodawcy nie wynika: a) że J. J. w okresie od 1 lipca 1980 r. do 30 listopada 1981 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy świadczył pracę w szczególnych warunkach, pomimo że świadkowie i wnioskodawca twierdzą, że praca wnioskodawcy polegała w tym czasie na obsłudze suwnic, co odpowiada pracy ujętej w wykazie A dziale III poz. 86, b) że wnioskodawca w okresie od 1 grudnia 1981 r. do 30 czerwca 1982 r. świadczył pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pomimo że świadkowie i ubezpieczony twierdzą, że w tym czasie praca ubezpieczonego polegała na naprawie pojazdów mechanicznych, co odpowiada pracy w szczególnych warunkach ujętej w wykazie A dziale XIV poz. 16, c) że wnioskodawca w okresie od czerwca 1972 r. do 25 października 1972 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach, pomimo że świadkowie i ubezpieczony twierdzą, że w tym czasie praca wnioskodawcy polegała na naprawie pojazdów mechanicznych, co odpowiada pracy w szczególnych warunkach ujętej w wykazie A dziale XIV poz. 16; 5) naruszenie przepisów postępowania tj. art. 477 ^{( 14)} kpc w zw. z art. 233 § 1 kpc polegające na tym, że Sąd Okręgowy przekroczył granice swobodnej oceny dowodów uznając, iż dokumenty z przebiegu zatrudnienia, a także świadectwo pracy w szczególnych warunkach oraz zeznania świadków i wnioskodawcy nie wskazują, iż stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał on pracę w szczególnych warunkach, podczas gdy zgromadzony materiał dowodowy wskazuje w sposób logiczny i spójny na wykonywanie przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach.

W oparciu o powyższe zarzuty apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania i przyznanie emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu oraz o zasądzenie od organu rentowego kosztów postepowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Apelujący wywodził, że rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego jest błędne, ponieważ z zebranych dowodów jednoznacznie wynika, iż w czasie zatrudnienia w (...) wykonywana była wyłącznie praca spawacza, która stanowi pracę w szczególnych warunkach. Z materiału dowodowego wynika, że także w czasie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...)w K. wykonywana była praca w szczególnych warunkach, a mianowicie praca mechanika samochodowego wykonującego naprawy pojazdów mechanicznych w kanałach remontowych. Tego rodzaju praca wykonywana była także w okresie od 30 czerwca 1972 r. do 25 października 1972 r. w Przedsiębiorstwie (...). Ponadto w czasie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...)w K. wykonywana była praca suwnicowego, a mianowicie w czasie, gdy wnioskodawca przebywał na kontrakcie zagranicznym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja okazała się uzasadniona.

Wnioskodawca, będąc ubezpieczonym urodzonym w (...) r., ubiegał się o przyznanie emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, a Sąd I instancji rozpatrując odwołanie wnioskodawcy od decyzji organu rentowego prawidłowo odwołał się do przepisów art. 184 i art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst: Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.). W świetle tych przepisów przyznanie emerytury w wieku obniżonym uzależnione jest od: osiągnięcia na dzień 1 stycznia 1999 r. okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego dla mężczyzn co najmniej 25 lat, w tym co najmniej 15 – letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, nie przystąpienia do OFE i osiągnięcia wieku wynoszącego dla mężczyzn 60 lat. Emerytura w wieku obniżonym z tytułu pracy w szczególnych warunkach to świadczenie o charakterze szczególnym, przyznawane w drodze odstępstwa od obowiązującej ogół ubezpieczonych zasady powszechnego wieku emerytalnego, dlatego przesłanki warunkujące przyznanie tej emerytury muszą być wykładane w sposób ścisły i precyzyjny. Praca w szczególnych warunkach to wyłącznie praca wykonywana w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do w.w. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Dla uznania danego zatrudnienia za pracę w szczególnych warunkach nie ma przesądzającego znaczenia nazwa stanowiska pracy, ani treść dokumentów wystawionych przez pracodawcę, istotny jest natomiast charakter faktycznie wykonywanych czynności, tj. rodzaj powierzonej pracy i jej wykonywanie w warunkach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z 1 czerwca 2010 r., sygn. akt II UK 21/10, LEX nr 619638; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, LEX nr 1455235).

Jak wynika z uzasadnienia decyzji organu rentowego z dnia 27 marca 2013 r. odmowa przyznania emerytury wnioskodawcy podyktowana była tym, że organ rentowy uznał za udowodniony staż pracy w szczególnych warunkach wynoszący łącznie 6 lat 10 miesięcy i 27 dni, podczas gdy konieczne było wykazanie co najmniej 15 lat takiej pracy, jak również tym, że wnioskodawca nie osiągnął wieku 60 lat. Odnosząc się do przesłanki osiągnięcia wymaganego wieku zauważyć należy, że istotnie wnioskodawca ani w dacie złożenia wniosku o emeryturę (tj. 5 lutego 2013 r.), ani też w dacie wydania zaskarżonej decyzji (tj. 27 marca 2013 r.) nie ukończył 60 lat, skoro urodził się (...) Wiek wymagany po myśli art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wnioskodawca osiągnął w dniu 16 sierpnia 2013 r., czyli już po dacie wydania zaskarżonej decyzji i po dacie pierwszej rozprawy przed Sądem I instancji, ale jeszcze przed wydaniem wyroku przez Sąd I instancji, co miało miejsce w dniu 23 października 2014 r. Stwierdzić więc należy, że chociaż co do zasady sąd ubezpieczeń społecznych dokonuje kontroli decyzji organu rentowego według stanu rzeczy istniejącego w dacie jej wydania, to w realiach rozpoznawanej sprawy uzasadnione było odwołanie się do art. 316 § 1 kpc nakazującego sądowi wydającemu wyrok uwzględnienie stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy. W ocenie Sądu Apelacyjnego w takiej sekwencji czasowej, jak przedstawiona powyżej, zastosowanie przez Sąd I instancji przepisu art. 316 § 1 kpc było w pełni usprawiedliwione i nie prowadziło do wypaczenia charakteru postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, nie skutkowało bowiem zaistnieniem takiej sytuacji, w której to sąd ubezpieczeń społecznych samodzielnie rozstrzygnąłby o uprawnieniu ubezpieczonego (o zasadności jego wniosku), zamiast dokonać jedynie weryfikacji decyzji organu rentowego. Trzeba mieć na uwadze, że przesłanka wieku ma charakter obiektywny, spełniona zostaje jedynie wskutek upływu czasu i co do zasady nie podlega kwestionowaniu w toku postępowania dowodowego, a biorąc pod uwagę treść zaskarżonej decyzji zauważyć należy, że zasadniczy spór dotyczył tego, czy wnioskodawca legitymował się wymaganym okresem pracy w szczególnych warunkach.

W odniesieniu do spornej kwestii legitymowania się wymaganym stażem pracy w szczególnych warunkach Sąd I instancji przeprowadził postępowanie dowodowe przesłuchując wnioskodawcę i świadków, jak również dopuszczając dowody z dokumentów zalegających w aktach osobowych z okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...)w K., w Przedsiębiorstwie (...) w C., w Przedsiębiorstwie (...) w K. i z dokumentów zalegających w aktach administracyjnych ZUS. Doprowadziło to Sąd I instancji do konkluzji, że wnioskodawca nie wykazał co najmniej 15-letniego okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Sąd Apelacyjny, mając na względzie brzmienie przepisu art. 382 kpc, ustanawiającego zasadę orzekania przez sąd odwoławczy na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym, uznał za konieczne skorzystanie z uprawnienia do rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału dowodowego i jego samodzielnej oceny, jak również uznał za konieczne uzupełnienie postępowania dowodowego. Jak podnosi się w orzecznictwie Sądu Najwyższego, postępowanie apelacyjne, chociaż jest postępowaniem odwoławczym, stanowi kontynuację postępowania przeprowadzonego przez Sąd I instancji. Z tego powodu sąd apelacyjny ma nie tylko uprawnienie, ale wręcz obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz jego własnej samodzielnej oceny, przy uwzględnieniu zasad wynikających z art. 233 § 1 kpc. Obowiązek ten jest tym bardziej oczywisty, gdy strona wnosząca apelację zarzuca sądowi I instancji wadliwą, tzn. naruszającą zasady płynące z art. 233 § 1 kpc, ocenę dowodów (por. np. wyrok SN z dnia 7 maja 2003 r., IV CKN 115/01, LEX nr 137593; postanowienie SN z dnia 11 kwietnia 1998 r., II CKN 704/97, OSNC 1998/12/214). Sąd Apelacyjny rozpoznający niniejszą sprawę rozważył więc na nowo cały zabrany materiał dowodowy, jak również uzupełnił ten materiał o dowód z uzupełniającego przesłuchania wnioskodawcy. Z zeznań wnioskodawcy wynika, że od 1 września 1969 r. odbywał on naukę zawodu, a w okresie od 30 czerwca 1972 r. do 25 października 1972 r. w Przedsiębiorstwie (...) pracował jako mechanik samochodowy wykonujący naprawy w kanale remontowym w tzw. podwozowni. Od dnia 25 października 1972 r. przez okres 2 lat odbywał zasadniczą służbę wojskową, a po zakończeniu służby wojskowej podjął zatrudnienie w Hucie (...). Następnie wnioskodawca pracował w Przedsiębiorstwie (...)w K.. W czasie zatrudnienia u tego pracodawcy wnioskodawca wyjeżdżał za granicę, gdzie pracował na tzw. kontrakcie eksportowym wykonując czynności suwnicowego. Natomiast przebywając w Polsce wykonywał pracę mechanika samochodowego dokonującego napraw w kanale remontowym. Następnie wnioskodawca podjął zatrudnienie w Przedsiębiorstwie (...) w C., gdzie przez cały czas zajmował się wykonywaniem prac spawalniczych. Uprawnienia spawacza zdobył po odbyciu kursu z zakresu spawania elektrycznego, na który został skierowany przez zakład pracy. W ocenie Sądu Apelacyjnego materiał dowodowy uzyskany w ramach uzupełnienia postępowania dowodowego, rozważony łącznie z materiałem dowodowym zebranym w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, daje podstawę do przyjęcia, odmiennie od Sądu I instancji, że wykazany został co najmniej 15-letni okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Precyzując i uzupełniając ustalenia faktyczne Sądu I instancji wskazać należy, że wnioskodawca od dnia 1 września 1969 r. do 25 października 1972 r. odbywał naukę zawodu mechanika samochodowego na podstawie umowy o naukę zawodu zawartej w dniu 1 września 1969 r. W ramach nauki zawodu praktykę odbywał w Przedsiębiorstwie (...) w K. na stanowisku ucznia - mechanika samochodowego. W okresie od 25 października 1972 r. do 14 października 1974 r. wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową. Po zakończeniu służby wojskowej wnioskodawca podjął zatrudnienie w Hucie im. (...), gdzie pracował od 26 października 1974 r. do 30 czerwca 1980 r. Za okres pracy w Hucie im. (...) wnioskodawca legitymuje się świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Następnie wnioskodawca podjął zatrudnienie w Przedsiębiorstwie (...)w K., gdzie pracował od 1 lipca 1980 r. do 31 czerwca 1982 r. Kolejnym zakładem pracy, w którym wnioskodawca pracował, było Przedsiębiorstwo (...) w C., gdzie wnioskodawca był zatrudniony od 2 września 1982 r. do 31 lipca 1991 r. Odnosząc się do okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) w C. stwierdzić należy, że cały okres zatrudnienia u tego pracodawcy łączył się z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach, nie tylko w wyszczególnionych w zaskarżonej decyzji okresach, ale także w czasie przypadającym pomiędzy tymi okresami, kiedy to wnioskodawca przebywał na tzw. budowach eksportowych. W ocenie Sądu Apelacyjnego brak jest podstaw do tego, aby odmówić wiarygodności zeznaniom wnioskodawcy, że w czasie zatrudnienia w B. , w okresach gdy jego stanowisko pracy było określane jako ślusarz- spawacz, zbrojarz - betoniarz wykonywał on faktycznie wyłącznie prace spawalnicze, o jakich jest mowa w cyt. na wstępie rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – w wykazie A dziale XIV „Prace różne” poz. 12 „Prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym”. Jak wynika z akt osobowych wnioskodawca został przyjęty do pracy w charakterze zbrojarza – betoniarza, przy czym wnioskodawca wyjaśnił, że zatrudnienie go na takim stanowisku wynikało stąd, iż zakład pracy przeprowadzał nabór pracowników na stanowisko o takiej nazwie, natomiast w rzeczywistości przez cały czas wykonywał on prace spawalnicze, i tak jako zbrojarz – betoniarz zajmował się on spawaniem konstrukcji zbrojeń. W czasie zatrudnienia w B. wnioskodawca wyjeżdżał też do pracy na tzw. budowy eksportowe, przy czym każdorazowo oddelegowywany był do takiej pracy z firmy (...). Także na budowach eksportowych wnioskodawca zajmował się spawaniem. Dokonując oceny charakteru pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w czasie zatrudnienia w B. należy w tym miejsc zwrócić uwagę na to, że organ rentowy na etapie postępowania administracyjnego uznał za udowodniony tylko jeden okres pracy w tym zakładzie tj. od 1 sierpnia 1983 r. do 21 października 1984 r., kiedy to wnioskodawca pracował jako suwnicowy. W ocenie Sądu Apelacyjnego także w czasie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w K. od 1 lipca 1980 r. do 31 czerwca 1982 r. wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach. Zarówno z zeznań wnioskodawcy, jak i z dokumentacji osobowej wynika, że w czasie zatrudnienia u tego pracodawcy wnioskodawca najpierw od 1 lipca 1980 r. do 30 listopada 1981 r. wykonywał pracę na kontrakcie zagranicznym , gdzie pracował jako suwnicowy. Praca suwnicowego podlega zakwalifikowaniu jako praca w szczególnych warunkach ujęta w wykazie A cyt. rozporządzenia w dziale III „W hutnictwie i przemyśle metalowym” poz. 86 „obsługa suwnic”. Brak jest podstaw do zanegowania twierdzeń wnioskodawcy, jak i treści dokumentacji osobowej, że na kontrakcie wnioskodawca pracował jako suwnicowy. Trzeba mieć na uwadze, że w charakterze suwnicowego wnioskodawca pracował już w czasie zatrudnienia w Hucie(...), ponadto rodzaj kontaktu zagranicznego (praca w hucie (...)), przy której pracował wnioskodawca, uzasadniał zapotrzebowanie na wykonywanie pracy suwnicowego. Z kolei kiedy wnioskodawca zakończył pracę na tym kontrakcie pracował nadal w Przedsiębiorstwie (...)do dnia 31 czerwca 1982 r. i wykonywał obowiązki mechanika samochodowego pracującego w kanałach remontowych w bazie zakładu pracy znajdującej się w K. przy ul. (...). Pracując w kanałach remontowych wnioskodawca zajmował się dokonywaniem napraw pojazdów mechanicznych będących na wyposażeniu Przedsiębiorstwa (...). Tego rodzaju czynności podlegają zakwalifikowaniu jako praca w szczególnych warunkach ujęta w wykazie A dziale XIV „Prace różne” poz. 16 „Prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych”. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy doliczeniu do stażu pracy w szczególnych warunkach podlega także okres zasadniczej służby wojskowej, którą wnioskodawca odbywał od 25 października 1972 r. do 14 października 1974 r. (jak wynika z wpisów w książeczce wojskowej). Przed rozpoczęciem odbywania zasadniczej służby wojskowej wnioskodawca nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach, był uczniem – mechanikiem zawodowym w przyzakładowej szkole zawodowej, natomiast po zakończeniu odbywania służby wojskowej wnioskodawca podjął zatrudnienie w ówczesnej Hucie (...), gdzie pracował od 26 października 1984 r. do 30 czerwca 1980 r. W czasie zatrudnienia w Hucie (...)wnioskodawca wykonywał różne rodzaje prac, przy czym wszystkie one podlegają zakwalifikowaniu jako praca w szczególnych warunkach. Organ rentowy uznając za udowodniony fakt wykonywania przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach w czasie zatrudnienia w Hucie(...)oparł się na przedłożonym przez wnioskodawcę świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach, które to świadectwo w rozpoznawanej sprawie nie budzi żadnych wątpliwości co do jego rzetelności. Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na to, że obecnie w orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowany jest pogląd prawny, w myśl którego do stażu pracy w szczególnych warunkach doliczyć należy okres odbywania zasadniczej służby wojskowej także i w takiej sytuacji, gdy ubezpieczony nie pracował w szczególnych warunkach przed powołaniem do służy wojskowej, a pracę w warunkach szczególnych podjął dopiero po odbyciu tej służby. Taki kierunek wykładni przepisu art. 108 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zaprezentowany został w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 2014 r. I UK 442/13, gdzie Sąd Najwyższy rozpatrując wywiedzioną przez ubezpieczonego skargę kasacyjną uznał, że nie powinni być postawieni w gorszej sytuacji ubezpieczeni, którzy przed służbą wojskową nie podjęli lub nawet nie zdążyli podjąć zatrudnienia, a w krótkim czasie (w ciągu 30 dni) po odbyciu służby zatrudnili się i pracowali w szczególnych warunkach. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na to, że art. 108 ust. 1 i 2 z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, dokonuje podziału żołnierzy na takich, którzy przed służbą wojskową byli zatrudnieni (art. 108 ust. 1) i na takich, którzy zatrudnieni nie byli (art. 108 ust. 2), stanowiąc w tym drugim przypadku, że okres odbytej zasadniczej lub okresowej służby wojskowej zalicza się do okresu zatrudnienia również żołnierzom podejmującym zatrudnienie, którzy przed powołaniem do tej służby nie byli zatrudnieni albo po jej odbyciu podjęli zatrudnienie w innym zakładzie pracy lub w innej gałęzi pracy. Zdaniem Sądu Najwyższego konieczne jest rozważenie, czy z uwagi na brzmienie art. 108 ust. 2 ubezpieczony nie ma prawa do zakwalifikowania odbytej służby wojskowej do stażu pracy w szczególnych warunkach, czyli do rozstrzygnięcia tożsamego z przypadkiem przewidzianym w art. 108 ust. 1. Łącznikiem obu tych sytuacji jest to, że po służbie wojskowej żołnierze podejmują pracę w szczególnych warunkach w krótkim czasie, ponadto służba wojskowa jest tak samo obciążająca dla tego, kto przed służbą był zatrudniony nawet w szczególnych warunkach, jak i dla tego, który nie był zatrudniony przed służbą wojskową. W ocenie Sądu Najwyższego pominięcie przez ustawodawcę w art. 108 ust. 2 frazy z art. 108 ust. 1 o treści „w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem” nie wydaje się być wyrazem woli ustawodawcy, aby żołnierzom, którzy przed powołaniem do służby wojskowej nie byli zatrudnieni nie zaliczało się służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem, bowiem zdaje się to wynikać jedynie z przyjętej techniki redakcji przepisów.

Brak jest natomiast podstaw do uwzględnienia żądania wnioskodawcy, aby do stażu pracy w szczególnych warunkach doliczyć także pracę wykonywaną w czasie od 30 czerwca 1972 r. do 25 października 1972 r. tj. po zakończeniu nauki w przyzakładowej szkole zawodowej. Nie sposób podzielić twierdzeń wnioskodawcy w tym zakresie, ponieważ sprzeczne z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego byłoby przyjęcie, że wnioskodawca będąc osobą bez żadnego doświadczenia zawodowego został bezpośrednio po zakończeniu nauki w szkole zawodowej skierowany do ciężkiej i wymagającej pracy, jaką jest przeprowadzanie napraw w kanale remontowym.

Zsumowanie przedstawionych powyżej okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach ( nawet z pominięciem wskazanych w decyzji o ustaleniu kapitału początkowego z dnia 25 maja 2010 r. okresów urlopów dewizowych i urlopów bezpłatnych), uzupełnionych dodatkowo o okres odbywania zasadniczej służby wojskowej, a następnie doliczenie ich do okresu pracy w szczególnych warunkach uwzględnionego przez organ rentowy daje wnioskodawcy łącznie ponad 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach. Tym samym wnioskodawca spełnia wszystkie przesłanki warunkujące przyznanie emerytury w wieku obniżonym na zasadzie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wprawdzie wniosek o emeryturę został złożony w dniu 5 lutego 2013 r., to jednak wiek 60 lat wnioskodawca osiągnął
z dniem 16 sierpnia 2013 r. i dopiero od tej daty możliwe jest przyznanie emerytury. Mając to na względzie Sąd Apelacyjny, orzekając na zasadzie art. 386 § 1 kpc, zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego
i przyznał wnioskodawcy emeryturę od dnia 16 sierpnia 2013 r., o czym orzeczono
w punkcie I sentencji.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie zaistniały okoliczności, o jakich mowa w art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, które uzasadniałyby stwierdzenie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji o przyznaniu emerytury. Na podkreślenie zasługuje, że materiał dowodowy,
w oparciu o który dokonana była ocena uprawnień wnioskodawcy do emerytury
z tytułu pracy w szczególnych warunkach został w istotny sposób uzupełniony na etapie postępowania sądowego (dowody z przesłuchania wnioskodawcy i świadków, dowody z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych), przy czym dopiero w toku postępowania przed Sądem Apelacyjnym wyjaśniona została ostatecznie sporna kwestia wykonywania pracy w szczególnych warunkach przez okres co najmniej 15 lat, a Sąd Apelacyjny przeprowadził uzupełniające postępowanie dowodowe. Istotna jest okoliczność, że w postępowaniu administracyjnym wnioskodawca przedłożył świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach jedynie z okresu zatrudnienia w Hucie (...), zaś dla organu rentowego to właśnie świadectwo wykonywania pracy w szczególnych jest środkiem dowodowym zdatnym do wykazania faktu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Powyższe okoliczności nie pozwalają na przyjęcie odpowiedzialności organu rentowego na zasadzie art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, o czym orzeczono
w punkcie II sentencji.

O kosztach postępowania orzeczono w punkcie III sentencji na zasadzie art. 98 §1 kpc w zw. z § 12 ust. 2 i § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 461 ze zm.) oraz w zw. z art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 poz. 1025 ze zm.), zaliczając do nich uiszczoną przez wnioskodawcę opłatę podstawową od apelacji oraz wynagrodzenie pełnomocnika za obie instancje.

SSA Bożena Lichota SSA Monika Kowalska SSA Krystian Serzysko