Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jolanta Cierpiał

Sędziowie: SSA Marek Borkiewicz

SSA Marta Sawińska (spr.)

Protokolant: insp.ds.biurowości Agnieszka Perkowicz

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2015 r. w Poznaniu

sprawy (...) Zakładu Opieki Zdrowotnej w S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

przy udziale zainteresowanych : A. K., P. B., B. B., Z. S., M. S.

o podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji (...) Zakładu Opieki Zdrowotnej w S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 28 listopada 2014 r. sygn. akt IV U 714/12

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od odwołują cego na rzecz pozwanego kwotę 600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

UZASADNIENIE

Decyzjami z dnia 21 grudnia 2011 r. wydanymi osobno dla każdego z zainteresowanych wymienionych poniżej, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. stwierdził, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe oraz ubezpieczenie zdrowotne:

1)  ubezpieczonego M. S. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) Zakładu Opieki Zdrowotnej w S. w okresie od październik 2007 do grudzień 2007 r., luty 2008 r. grudzień 2008 r., od lutego 2009 r. do grudnia 2009 r., od lutego 2010 r. do grudnia 2010 r. i od lutego 2011 r. do maja 2011 r. stanowią kwoty szczegółowo wskazane w treści decyzji.

2)  ubezpieczonej Z. S. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) Zakładu Opieki Zdrowotnej w S. w okresie od lutego 2008 r do maja 2008 r. i od września 2008 r. do grudnia 2008 r., od lutego 2009 r. do grudnia 2009 r., od lutego 2010 r. do grudnia 2010 r. i od lutego 2011 r. do maja 2011 r. stanowią kwoty szczegółowo wskazane w treści decyzji.

3)  ubezpieczonej B. B. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) Zakładu Opieki Zdrowotnej w S. w okresie od września 2007 r. do grudnia 2007 r., od lutego 2008 r. do grudnia 2008 r., w lipcu 2009 r. oraz od października do grudnia 2009 r., od lutego 2010 r. do października 2010 r., stanowią kwoty szczegółowo wskazane w treści decyzji.

4)  ubezpieczonego P. B. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) Zakładu Opieki Zdrowotnej w S. w okresie od lutego 2006 r. do grudnia 2006 r., od lutego 2007 r. do grudnia 2007 r, od lutego 2008 r. do grudnia 2008 r., od lutego 2009 r. do grudnia 2009 r., od lutego 2010 r. do grudnia 2010 r. i od lutego 2011 r. do maja 2011 r. stanowią kwoty szczegółowo wskazane w treści decyzji.

5)  ubezpieczonej A. K. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) Zakładu Opieki Zdrowotnej w S. w okresie od lutego 2008 r. do października 2008 r. stanowią kwoty szczegółowo wskazane w treści decyzji.

W uzasadnieniu powyższych decyzji organ rentowy podał, że wysokość kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe) oraz na ubezpieczenie zdrowotne osoby, której dotyczy decyzja, została ujawniona przez Oddział Zakłady Ubezpieczeń Społecznych w Z. w toku kontroli przeprowadzonej u płatnika składek, zakończonej protokołem kontroli z dnia 30.09.2011 r., obejmującej okres od 1.01.2006 r. do 31.05.2011 r. W okresie objętym kontrolą ujawniono nieprawidłowości w zakresie ustalania przez płatnika składek podstawy wymiaru składek za pracowników, polegające na wyłączeniu z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne przychodów osiągniętych przez pracowników z tytułu wykonywania pracy na podstawę umów cywilnoprawnych (tzw. kontraktów) oraz wyłączeniu z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne przychodów pochodzących z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Organ rentowy wskazał, że ustalił, iż płatnik składek w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, od której rozliczał należne na te ubezpieczenia składki, nie uwzględnił przychodów osiągniętych przez osoby, których dotyczą powyższe decyzje, w latach 2008 – 2010, w postaci „wczasów pod gruszą”, świadczeń rzeczowych z okazji Świąt Bożego Narodzenia oraz „upominku z okazji jubileuszu pracy lub odejścia na emeryturę lub rentę”. Wymienione świadczenia, zarówno wypłacone w formie pieniężnej, jak i wydane w formie rzeczowej, sfinansowane przez płatnika z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, zdaniem Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Z., również stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, gdyż płatnik składek dokonał podziału środków z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych niezgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa, wynikającymi zarówno z ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, jak i z obowiązującego w zakładzie regulaminu tego funduszu, ponieważ nie uzależnił świadczeń przyznanych poszczególnym osobom od ich sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej.

Odwołanie od każdej z powyższych decyzji wniósł płatnik składek (...) Zakład Opieki Zdrowotnej w S..

W odpowiedziach na odwołania pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołań.

Decyzjami z dnia 11.10.2013 r. pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. zmienił zaskarżone decyzje w części, w ten sposób, że ustalił, iż podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne nie stanowi przychód osiągnięty przez M. S., Z. S., B. B., P. B. i A. K. sfinansowany przez płatnika składek z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych w postaci świadczeń rzeczowych z okazji Świąt Bożego Narodzenia oraz świadczeń w postaci upominku z okazji jubileuszu pracy lub odejścia na emeryturę lub rentę.

Wyrokiem z dnia 28 listopada 2014 r., wydanym w sprawie o sygn. IV U 714/12, Sąd Okręgowy w Zielonej Górze, Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w punkcie I wyroku: umarzył postępowanie w części, tj.: w zakresie uwzględnia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne

a)  zainteresowanego M. S., kwoty 110 zł w grudniu 2008 r. tytułem świadczenia rzeczowego z okazji Świąt Bożego Narodzenia oraz kwoty 100 zł w grudniu 2009 r. tytułem świadczenia rzeczowego z okazji Świąt Bożego Narodzenia,

b)  zainteresowanej Z. S., kwoty 100 zł w grudniu 2008 r. tytułem świadczenia rzeczowego z okazji Świąt Bożego Narodzenia oraz kwoty 100 zł w grudniu 2009 r. tytułem świadczenia rzeczowego z okazji Świąt Bożego Narodzenia,

c)  zainteresowanej B. B., kwoty 110 zł w grudniu 2008 r. tytułem świadczenia rzeczowego z okazji Świąt Bożego Narodzenia,

d)  zainteresowanego P. B., kwoty 100 zł w grudniu 2008 r. tytułem świadczenia rzeczowego z okazji Świąt Bożego Narodzenia oraz kwoty 100 zł w grudniu 2009 r. tytułem świadczenia rzeczowego z okazji Świąt Bożego Narodzenia;

a w pozostałej części odwołania oddalił (pkt II wyroku) oraz zasądził od (...) Zakładu Opieki Zdrowotnej w S. na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. kwotę 300 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt III wyroku).

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

U płatnika składek -(...) Zakładu Opieki Zdrowotnej z siedzibą w S. od 1 stycznia 1998 r. obowiązywał Regulamin Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Pkt I ppkt 4 Regulaminu stanowił, że przyznawanie usług i świadczeń oraz wysokość dopłaty z Funduszu uzależniona jest od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do tych usług i świadczeń. Podstawę do obliczenia ulgowych usług i świadczeń stanowi dochód brutto przypadający na osobę w rodzinie wykazany w oświadczeniu osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu. Oświadczenie powinno zawierać wszelkie dochody brutto uzyskiwane przez wspólnie zamieszkujące i prowadzące wspólne gospodarstwo domowe osoby w rodzinie (pkt IV ppkt 1a Regulaminu). Osoba ubiegająca się o przyznanie ulgowej usługi socjalnej lub świadczenia z Funduszu jest obowiązana złożyć w dziale służb pracowniczych wniosek o przyznanie usługi lub świadczenia oraz oświadczenie o wysokości dochodu brutto na osobę w rodzinie z miesiąca poprzedzającego datę złożenia wniosku (pkt V ppkt 1 Regulaminu).

Z ustaleń Sądu I instancji wynika, że ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych pracownicy otrzymywali w latach 2008-2010, min. świadczenie socjalne nazwane „wczasy pod gruszą”. Pracownicy ubiegając się o przyznanie „wczasów pod gruszą” podawali informację, czy w miesiącu poprzedzającym wypłatę tego świadczenia osiągnęli dochód w wysokości wyższej niż 600,00 zł brutto na osobę w rodzinie. W oświadczeniu wskazywano też imiennie osoby będące na utrzymaniu pracownika. Na spotkaniach dyrekcji i przedstawicieli związków zawodowych, ustalono 3 progi dochodowe stanowiące podstawę przyznawania tzw. „wczasów pod gruszą”.

W latach 2008-2010 płatnik składek ustalił wysokość świadczenia „wczasy pod gruszą” w następujący sposób:

- wysokość dochodu na 1 osobę w rodzinie - do 400,00 zł brutto (kwota „wczasów pod gruszą” - 450,00 zł brutto)

- wysokość dochodu na 1 osobę w rodzinie - od 400,01 zł brutto do 600,00 zł brutto (kwota „wczasów pod gruszą” - 420,00 brutto)

- wysokość dochodu na 1 osobę w rodzinie - od 600,00 zł brutto (kwota „wczasów pod gruszą” – 400,00zł brutto).

W 2008 roku 257 pracowników otrzymało po 400,00 zł, a 2 osoby otrzymały 420,00zł.

W 2009 roku 242 pracowników otrzymało po 400,00 zł, a 2 osoby otrzymały 420,00 zł i 1 osoba 450,00 zł.

W 2010 roku 250 pracowników otrzymało po 400,00 zł i 1 osoba otrzymała 420,00 zł.

Zainteresowanemu M. S. płatnik składek wypłacił świadczenie „wczasy pod gruszą” w sierpniu 2008 r., w sierpniu 2009 r. i w lipcu 2010 r. w wysokości po 400 zł.

Zainteresowanej Z. S. płatnik składek wypłacił świadczenie „wczasy pod gruszą” we wrześniu 2008 r., w sierpniu 2009 r. i w czerwcu 2010 r. w wysokości po 400 zł.

Zainteresowanej B. B. płatnik składek wypłacił świadczenie „wczasy pod gruszą” w sierpniu 2008 r. w kwocie 400 zł.

Zainteresowanemu P. B. płatnik składek wypłacił świadczenie „wczasy pod gruszą” w sierpniu 2008 r., we wrześniu 2009 r. i w sierpniu 2010 r. w wysokości po 400 zł.

Zainteresowanej A. K. płatnik składek wypłacił świadczenie „wczasy pod gruszą” w lipcu 2008 r. w kwocie 400 zł.

Sąd Okręgowy ustalił jednocześnie, że zainteresowany M. S. w okresie wrzesień 2007 – maj 2011 zatrudniony był na podstawie umowy o pracę w (...) Zakładzie Opieki Zdrowotnej z siedzibą w S. na stanowisku technik fizjoterapii. Zobowiązany był w ramach stosunku pracy do wykonywania świadczeń fizyko- i fizjoterapeutycznych w Zakładzie (...) i w oddziałach szpitalnych. Równocześnie, jako osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, w tym samym okresie, zawartą miał z pracodawcą umowę „o udzielenie zamówienia na świadczenie zdrowotne”, którą zobowiązał się za wynagrodzeniem do realizacji świadczeń zdrowotnych w zakresie fizjoterapii i rehabilitacji medycznej na terenie (...) ZOZ w oddziałach szpitalnych i w Zakładzie (...), według grafiku. W umowie zastrzeżono, że w sprawach nieuregulowanych umową zastosowanie mają przepisy Kodeksu Cywilnego. W ramach umowy „o udzielenie zamówienia na świadczenie zdrowotne” zainteresowany wyłącznie pełnił dyżury w Zakładzie (...). Wykonywał dokładnie ta samą pracę, co na etacie.

Zainteresowana Z. S. w okresie luty 2008 – maj 2011 zatrudniona była na podstawie umowy o pracę w (...) Zakładzie Opieki Zdrowotnej z siedzibą w S. na stanowisku starszy technik fizjoterapii. Zobowiązana była w ramach stosunku pracy do wykonywania świadczeń fizyko- i fizjoterapeutycznych w Zakładzie (...) i w oddziałach szpitalnych. Równocześnie, jako osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, w tym samym okresie, zawartą miała z pracodawcą umowę „o udzielenie zamówienia na świadczenie zdrowotne”, którą zobowiązała się za wynagrodzeniem do realizacji świadczeń zdrowotnych w zakresie fizjoterapii i rehabilitacji medycznej na terenie (...) ZOZ w oddziałach szpitalnych i w Zakładzie (...), według grafiku. W umowie zastrzeżono, że w sprawach nieuregulowanych umową zastosowanie mają przepisy Kodeksu Cywilnego. W ramach umowy „o udzielenie zamówienia na świadczenie zdrowotne” zainteresowana wykonywała wyłącznie dyżury w Zakładzie (...). Jej praca na dyżurze różniła się od tej w ramach umowy o pracę jedynie rodzajem wykonywanych zabiegów.

Zainteresowana B. B. w okresie sierpień 2007 – październik 2010 zatrudniona była na podstawie umowy o pracę w (...) Zakładzie Opieki Zdrowotnej z siedzibą w S. na stanowisku technik fizjoterapii. Zobowiązana była w ramach stosunku pracy do wykonywania świadczeń fizyko- i fizjoterapeutycznych w Zakładzie (...) i w oddziałach szpitalnych. Równocześnie, jako osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, w tym samym okresie, zawartą miała z pracodawcą umowę „o udzielenie zamówienia na świadczenie zdrowotne”, którą zobowiązała się za wynagrodzeniem do realizacji świadczeń zdrowotnych w zakresie fizjoterapii i rehabilitacji medycznej na terenie(...) ZOZ w oddziałach szpitalnych i w Zakładzie (...), według grafiku. W umowie zastrzeżono, że w sprawach nieuregulowanych umową zastosowanie mają przepisy Kodeksu Cywilnego. W ramach umowy „o udzielenie zamówienia na świadczenie zdrowotne” zainteresowana wykonywała wyłącznie dyżury w Zakładzie (...). Były one zorganizowane jak praca na etacie.

Zainteresowany P. B. w okresie styczeń 2006 – maj 2011 zatrudniony był na podstawie umowy o pracę w (...) Zakładzie Opieki Zdrowotnej z siedzibą w S. na stanowisku młodszy asystent Oddziału (...). Równocześnie, jako osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, w tym samym okresie, zawartą miał z pracodawcą umowę „o udzielenie zamówienia na świadczenie zdrowotne”, którą zobowiązał się za wynagrodzeniem do pełnienia obowiązków lekarza dyżurnego Oddziału (...) i konsultacji pacjentów z zakresu chorób wewnętrznych na oddziałach szpitala w ramach „dyżurów w dni powszednie, dyżurów medycznych w święta, niedziele i dni wolne od pracy” na Oddziale (...), wg. grafiku, jak również w Izbie Przyjęć Szpitala i innych oddziałach w miarę potrzeb. W umowie zastrzeżono, że w sprawach nieuregulowanych umową zastosowanie mają przepisy Kodeksu Cywilnego. W ramach umowy cywilnoprawnej zainteresowany wyłącznie odbywał dyżury medyczne na Oddziale (...) i w Pogotowiu (...).

Zainteresowana A. K. w okresie luty 2008 – październik 2008 zatrudniona była na podstawie umowy o pracę w (...) Zakładzie Opieki Zdrowotnej z siedzibą w S. na stanowisku starszy asystent Oddziału (...). Równocześnie, jako osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, w tym samym okresie, zawartą miała z pracodawcą umowę „o udzielenie zamówienia na świadczenie zdrowotne”, którą zobowiązała się za wynagrodzeniem do pełnienia obowiązków lekarza dyżurnego Oddziału (...) i konsultacji pacjentów z zakresu chorób wewnętrznych na oddziałach szpitala w ramach „dyżurów medycznych w dni powszednie, dyżurów medycznych w święta, niedziele i dni wolne od pracy” na Oddziale (...), wg. grafiku, jak również w innych oddziałach w miarę potrzeb. W umowie zastrzeżono, że w sprawach nieuregulowanych umową zastosowanie mają przepisy Kodeksu Cywilnego. W ramach umowy cywilnoprawnej zainteresowana wyłącznie odbywała dyżury medyczne na Oddziale (...). Była to umowa wymuszona przez ZOZ, mimo że zainteresowana domagała się pełnienia dyżurów medycznych w ramach umowy o pracę.

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że umowy kontraktowe były zawierane z pracownikami wyłącznie na czas dyżurów, w celu zapewnienia ciągłości pracy szpitala, ze względu na wynikające z przepisów Kodeksu Pracy ilościowe ograniczenia dotyczące pracy w godzinach nadliczbowych. Odpadał też wymóg zapewnienia odpoczynku. Poza tym znaczenie miał aspekt finansowy. Koszty zatrudnienia na kontrakcie są niższe.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok, w którym w części objętej decyzjami z dnia 11 października 2013 r. (uwzględniającymi w części żądania odwołującej), umorzył postępowanie, zaś w pozostałym zakresie uznał odwołania płatnika składek (...) Zakładu Opieki Zdrowotnej w S. za bezzasadne.

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy wskazał, powołując się na treść art. 477 ¹³ k.p.c., że decyzjami z dnia 11 października 2013 r. pozwany organ rentowy uwzględnił w części żądania strony odwołującej, z uwagi na co Sąd Okręgowy w punkcie I wyroku umorzył postępowanie w tej części, lub w całości o czym Sąd I instancji orzekł w sentencji wyroku.

Przechodząc do merytorycznej oceny prawidłowości zaskarżonych decyzji w pozostałej części, Sąd Okręgowy powołał treść art. 4 pkt 9, art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 i 12, art. 18 ust. 1 i art. 20 ust. 1 ustawy systemowej, art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1442 t.j.), art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1991 r., Nr 80 poz. 350 ze zm.) oraz § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 1998 r., Nr 161 poz. 1106 ze zm.) i wskazał, że spór w niniejszej sprawie, po wydaniu przez organ rentowy decyzji zmieniających z dnia 11 października 2013 r., sprowadził się do kwalifikacji, jako podstawy wymiaru składek, dwóch rodzajów wypłat pieniężnych dokonanych przez płatnika składek na rzecz pracowników, tj. wypłaty świadczenia finansowanego ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych w postaci tzw . „wczasów pod gruszą” oraz wypłaty wynagrodzenia z tytułu realizacji umów cywilnoprawnych zawartych przez płatnika z pracownikami.

Sąd Okręgowy wskazał, że o tym, jakie przychody nie stanowią podstawy wymiaru składek, stanowi rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – w szczególności w jego § 2 ust. 1 pkt 19 wskazano, że podstawy wymiaru składek nie stanowią świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Z literalnego brzmienia tego przepisu wynika, iż przedmiotowe wyłączenie dotyczy jedynie środków przeznaczonych na cele socjalne. Przy czym przepis art. 8 ust. 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu socjalnym wyznacza zasadę, iż przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu, zaś według art. 8 ust. 2 w/w ustawy, zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z funduszu z uwzględnieniem ust. 1 oraz zasady przeznaczania środków funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej określa pracodawca w regulaminie.

Na gruncie niniejszej sprawy treść punktu IV 1a Regulaminu nie pozostawia wątpliwości, że przyjęte w u odwołującego – w praktyce – zasady przyznawania wypłat pieniężnych tytułem dofinansowania do „wczasów pod gruszą”, odbiegały od zasad ustalonych w obowiązującym regulaminie ZFŚS, skoro praktycznie wszyscy pracownicy otrzymywali wypłaty pieniężne w równej kwocie i o równej wartości, bez względu na rzeczywistą wysokość dochodu brutto przypadającego na osobę w rodzinie. Skoro bowiem Regulamin w omawianym punkcie przewiduje, że podstawę do obliczenia ulgowych usług i świadczeń stanowi dochód brutto przypadający na osobę w rodzinie wykazany w oświadczeniu osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu oraz że oświadczenie powinno zawierać wszelkie dochody brutto uzyskiwane przez wspólnie zamieszkujące i prowadzące wspólnie gospodarstwo domowe osoby w rodzinie, to zastosowana u odwołującego metoda wskazywania jedynie, czy dochód w rodzinie jest poniżej, czy powyżej 600 zł brutto na osobę, z oczywistych względów nie spełnia wymogów Regulaminu. Sąd I instancji wskazał, że sytuacja rodzinna poszczególnych pracowników niewątpliwie różni się – są osoby zamężne, samotne, posiadające różną ilość dzieci, w różnym wieku, a to w oczywisty sposób rzutuje na sytuację finansową. W szczególności, już wysokość wynagrodzenia za pracę otrzymywanego przez pracowników płatnika jest zróżnicowana, zwłaszcza pomiędzy wyższym personelem medycznym, a średnim, czy pracownikami obsługi (np. osobami sprzątającymi), co powoduje, że sytuacja finansowa poszczególnych rodzin różni się od siebie i to znacznie. Tymczasem, przeważająca większość pracowników płatnika składek otrzymała świadczenia w jednakowej wysokości, mimo że u niektórych dochód na osobę w rodzinie jedynie nieznacznie przekraczał 600 zł brutto, a u innych wielokrotnie. Przy czym okolicznością niesporną w niniejszej sprawie było to, że tak ustalony próg dochodowy spowodował, że w 2008 r. 257 pracowników otrzymało po 400,00 zł, a zaledwie 2 osoby otrzymały 420,00 zł tytułem tzw. ”wczasów pod gruszą”. Podobnie w 2009 r. , kiedy tytułem tego samego świadczenia aż 242 pracowników otrzymało po 400,00 zł, a 2 osoby otrzymały 420,00 zł i 1 osoba 450,00 zł, a także w 2010 r., kiedy to 250 pracowników otrzymało po 400,00 zł i 1 osoba otrzymała 420,00 zł. Trudno zatem, przy tak iluzorycznym progu dochodowym przyjąć, że spełnione zostało kryterium socjalne przy przyznawaniu przedmiotowych świadczeń. Ponadto nie było tak, aby oprócz kryterium dochodowego, na przyznanie świadczenia i jego wysokość wpływała miała sytuacja rodzinna pracownika, bo jej pracodawca nie oceniał.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy stwierdził, że nie sposób uznać, że zastosowane kryterium dochodowe ustalające dochód na osobę w kwocie do 400 zł brutto, 400 – 600 zł brutto i ponad 600zł brutto, podczas gdy ponad 90% załogi odwołującego, miało dochód na osobę w rodzinie właśnie w kwocie powyżej 600 zł brutto (tyle, że niektórzy kwotę tą znacznie przekraczali), a inne okoliczności życiowe nie były brane pod uwagę, odzwierciedlało sytuację życiową i majątkową pracowników. Tym samym przyjąć należało, że stosowane zasady przyznawania przedmiotowego świadczenia nie spełniały kryterium socjalnego.

Jednocześnie Sąd I instancji wskazał, że mimo, iż to pracodawca gospodaruje środkami funduszu na zasadach określonych w regulaminie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, to swoboda regulacji w regulaminie zasad przyznawania indywidualnych świadczeń jest ograniczona ustanowioną przez ustawodawcę w art. 8 ust. l ogólną zasadą, że przyznawanie tych świadczeń ma być uzależnione od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu. Sprzeczne z ustawą jest więc wydatkowanie środków funduszu niezgodnie z zasadą ich przyznawania według kryterium socjalnego, to jest kryterium uzależniającego przyznawanie ulgowych usług i świadczeń wyłącznie od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu. W konsekwencji przyjąć należało, że płatnik składek wypłacał w spornym okresie świadczenie nazwane „wczasy pod gruszą” z naruszeniem art. 8 ust. 1 i 2 w/w ustawy oraz postanowieniami regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, przez co w sensie prawnym nie jest ono świadczeniem socjalnym, a dodatkowym świadczeniem ze strony pracodawcy, a skoro tak, to nie korzysta ono ze szczególnego statusu przyznanego świadczeniom socjalnym przez system ubezpieczeń społecznych.

W efekcie zdaniem Sądu Okręgowego wypłatę środków pieniężnych z tytułu „wczasów pod gruszą”, objętych zaskarżonymi decyzjami, organ rentowy zasadnie uznał za przychód w rozumieniu art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który to przychód stanowi podstawę wymiaru składek (art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Odnośnie zaś zasadności wliczenia przez organ rentowy do podstawy wymiaru składek, świadczeń otrzymywanych przez pracowników płatnika składek z umów cywilnoprawnych zawartych z płatnikiem, Sąd Okręgowy powołał się na treść art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wskazując, że zgodnie z tym przepisem za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Sąd I instancji wskazał, że celem tej regulacji jest ograniczenie korzystania przez pracodawców z umów cywilnoprawnych zawieranych z własnymi pracownikami dla realizacji tych samych zadań, które wykonują oni w ramach łączącego strony stosunku pracy, by w ten sposób ominąć ograniczenia wynikające z ochronnych przepisów prawa pracy i uniknąć obciążeń z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne od tychże umów oraz ochrona pracowników przed skutkami fluktuacji podmiotowej po stronie zatrudniających w trakcie procesu świadczenia pracy, polegającej na przekazywaniu pracowników przez macierzystego pracodawcę innym podmiotom (podwykonawcom), którzy zatrudniają tych pracowników w ramach umów cywilnoprawnych nieobjętych obowiązkiem ubezpieczeń społecznych (umowa o dzieło) lub zwolnionych z tego obowiązku w zbiegu ze stosunkiem pracy (umowa agencyjna, zlecenia lub inna umowa o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy o zleceniu). Na tle art. 8 ust. 2a ustawy systemowej pojęcie pracownika w zakresie ubezpieczenia społecznego nie pokrywa się ściśle z takim pojęciem, jakim posługuje się prawo pracy, a odczytywanie tego przepisu w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej prowadzi do wniosku, że rzeczywisty stosunek prawny regulowany wymienionymi w nim umowami cywilnymi, który istnieje na gruncie prawa cywilnego, nie wywołuje skutków w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych. Norma art. 8 ust. 2a ustawy systemowej - poprzez wykreowanie szerokiego pojęcia "pracownika" - stworzyła szeroką definicję pracowniczego tytułu obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Tytułem tym jest łączący pracodawcę z pracownikiem stosunek pracy oraz dodatkowo umowa cywilnoprawna zawarta przez pracownika z pracodawcą lub zawarta z osobą trzecią, ale wykonywana na rzecz pracodawcy. W takiej sytuacji umowy cywilnoprawne wymienione w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej (a także w jej art. 9 ust. 1), nie stanowią samodzielnych tytułów obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym pracownika i nie dochodzi do zbiegu tytułów ubezpieczenia społecznego w rozumieniu art. 9 tej ustawy. W konsekwencji, przychód pracownika uzyskany z tytułu tych umów, należy dla celów ubezpieczeniowych kwalifikować jako przychód z łączącego go z pracodawcą stosunku pracy. Jednocześnie Sąd Okręgowy zauważył, że z punktu widzenia powołanego przepisu – wskutek braku odpowiedniego wyłączenia – bez znaczenia jest okoliczność, że umowy cywilnoprawne z pracodawcą zawierane są przez pracownika w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.

Niezależnie od powyższego Sąd I instancji wskazał, że okoliczności sprawy jednoznacznie wskazują, że w istocie w ramach umów cywilnoprawnych, tak lekarze, pielęgniarki, położne, fizykoterapeuci, jak i ratownicy medyczni, wykonywali swoje zadania wynikające ze stosunku pracy łączącego ich z płatnikiem składek. Przy czym bez znaczenia jest tu okoliczność, że w ramach dyżuru mogła występować nieco inna organizacja pracy, większa samodzielność pracownika, dyżur mógł być pełniony w innej komórce organizacyjnej płatnika, czy przy nieco innych czynnościach, niż praca świadczona w normalnym czasie pracy. Są to bowiem realia wynikające z samego charakteru dyżuru medycznego, czy innego dyżuru pracownika służby zdrowia, którego rolą nie jest diagnostyka i leczenie planowe, a wykonywanie czynności zachowawczych wobec pacjentów w ramach całodobowej opieki i niesienie pomocy doraźnej w nagłych przypadkach. Natomiast realizacja dyżuru w komórce organizacyjnej, której zadaniem jest wyłącznie niesienie doraźnej pomocy i tak nie różni się niczym od pracy świadczonej w normalnym czasie pracy. Jednakże zdaniem Sądu Okręgowego te pewne odrębności w charakterze pracy dyżurowej w żadnej mierze nie uzasadniają zmiany podstaw zatrudnia pracownika realizującego dyżur. Dyżur pracowniczy, w tym medyczny, to też przecież element treści stosunku pracy, uwzględniający nieco inną organizację pracy, niż praca w normalnym czasie. Istotne jest tylko, aby w ramach dyżuru był wykonywany ten sam rodzaj pracy, czyli w tym przypadku pracy lekarskiej, pielęgniarskiej, położniczej, fizykoterapeutycznej, czy ratowniczej, co wynika zarówno z treści obowiązującego w spornym okresie art. 32j ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r., Nr 14 poz. 89 ze zm.), jak i art. 151 ⁵ k.p. – dokładnie tak, jak było w niniejszej sprawie.

Jednocześnie Sąd I instancji wskazał, że cel zawierania umów cywilnoprawnych na „dyżury” w postaci zapewnienia całodobowej opieki, ale przez obejście prawa, dla obniżenia kosztów pracy (w tym, właśnie w zakresie składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne) oraz uniknięcia ochrony pracy gwarantowanej przepisami prawa pracy, jest systemowo niwelowany w zakresie ubezpieczeniowym nie tylko przez normę ujętą art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ale także przez art. 22 § 1 ¹ k.p.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c. oraz powołanych przepisów prawa materialnego, wyrokiem z dnia 28 listopada 2014 r. oddalił odwołania płatnika składek (...) Zakładu Opieki Zdrowotnej w S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 21 grudnia 2011 r. dotyczących zainteresowanych: M. S., Z. S., B. B., P. B. i A. K. w pozostałej części (punkt II) oraz zasądził od (...) Zakładu Opieki Zdrowotnej w S. na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. kwotę 300 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt III).

Apelację od powyższego wyroku wywiódł płatnik składek (...) Zakład Opieki Zdrowotnej w S., zaskarżając go w zakresie punktu II i zarzucając mu:

1) naruszenie art. 353 ¹ k.c. poprzez zakwestionowanie przez Sąd Pierwszej Instancji umów kontraktowych zawieranych z pracownikami, kiedy to te umowy dotyczyły innych zakresów prac, były zawierane w większości z podmiotami gospodarczymi i nie miały te umowy charakteru umów o pracę,

2) brak wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy i brak weryfikacji wyliczeń dokonanych przez ZUS w sprawie wymiaru wysokości składek na ubezpieczenia społeczne w stosunku do osób objętych zaskarżonym wyrokiem, kiedy to te osoby opłacały składki samodzielnie jako prowadzące działalność gospodarczą, czy też nie były zobowiązane do ich opłacania w tej wysokości wskazanej w zaskarżonych decyzjach.

Wskazując na powyższe zarzuty, apelujący płatnik składek wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie pkt II, a ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w tym zakresie Sądowi Okręgowemu w Zielonej Górze oraz zasądzenie od ZUS w Z. na rzecz SP ZOZ S. kosztów procesu za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację, organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od odwołujących na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje :

Wniesioną apelację uznać należy za bezzasadną.

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny wskazuje, iż w jego ocenie Sąd I instancji przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe, a zebrany materiał poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów, przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Dokonując tej oceny, Sąd Okręgowy nie naruszył żadnej z zasad sędziowskiej oceny materiału dowodowego, wyczerpująco wskazując oraz logicznie i spójnie uzasadniając, które dowody uznał za wiarygodne i dlaczego, a które nie. W wyniku powyższego, Sąd Okręgowy w ocenie Sądu Apelacyjnego wyjaśnił wszystkie istotne okoliczności sprawy. Wskazać należy, że wszystkie ustalenia faktyczne, dokonane przez Sąd Okręgowy, znajdują oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym, który Sąd I instancji właściwie ocenił na podstawie jego wszechstronnego rozważenia, polegającego na rzetelnej, bezstronnej ocenie wyników postępowania i ich prawidłowej interpretacji, przy uwzględnieniu zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego.

Przechodząc do podniesionego w apelacji zarzutu braku wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy i braku weryfikacji wyliczeń dokonanych przez ZUS w sprawie wymiaru wysokości składek na ubezpieczenia społeczne w stosunku do osób objętych zaskarżonym wyrokiem, kiedy to te osoby opłacały składki samodzielnie jako prowadzące działalność gospodarczą, czy też nie były zobowiązane do ich opłacania w tej wysokości wskazanej w zaskarżonych decyzjach, wskazać należy, że zgodnie z art. 1 k.p.c. sprawami cywilnymi są m.in. sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zgodnie zaś z art. 461 § 2 k.p.c. do rozpoznania sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych właściwy jest sąd, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania strona odwołująca się od decyzji wydanej przez organ rentowy (chyba że przepis odrębny stanowi inaczej). W świetle powyższego, w postępowaniu przed Sądem Okręgowym – sądem ubezpieczeń społecznych znajduje zastosowanie zasada kontradyktoryjności postępowania (art. 3 k.p.c.), zgodnie z którą obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach postępowania cywilnego oraz ogólna reguła rozkładu ciężaru dowodu obowiązującą w procedurze cywilnej (art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c.), zgodnie z którą ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przepisy te znajdują odpowiednie zastosowanie również do postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. W przeciwieństwie na przykład do postępowania administracyjnego, uregulowanego w kodeksie postępowania administracyjnego, gdzie to na organie spoczywa obowiązek wszechstronnego zbadania i wyjaśnienia sprawy, - w postępowaniu cywilnym to na stronie, a nie sądzie, przed którym toczy się postępowanie, spoczywa ciężar udowodnienia swoich twierdzeń.

Mając powyższe na uwadze zauważyć należy, że w przedmiotowej sprawie odwołujący oprócz ogólnikowego kwestionowania wyliczeń dokonanych przez organ rentowy w sprawie wymiaru wysokości składek na ubezpieczenia społeczne w stosunku do osób objętych zaskarżonym wyrokiem, nie wskazał ani w postępowaniu w I instancji, ani też w apelacji, na czym miałaby polegać wadliwość tych wyliczeń. Z uwagi to w sprawie brak jest możliwości szczegółowego odniesienia się do tego zarzutu i jego uwzględnienia przez Sąd Apelacyjny.

Dodatkowo wskazać należy, iż wbrew treści art. 381 k.p.c. apelujący płatnik składek w żaden sposób nie uprawdopodobnił, że nie mógł powołać zarzutu wadliwości wyliczeń dokonanych przez organ rentowy w sprawie wymiaru wysokości składek na ubezpieczenia społeczne w stosunku do osób objętych zaskarżonymi decyzjami w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, a zatem tym bardziej brak było podstaw do uwzględnienia podniesionego zarzutu dotyczącego nieprawidłowości tych obliczeń. Jednocześnie zauważyć należy, że bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy jest okoliczność, że zainteresowani opłacili za sporny okres składki na ubezpieczenia społeczne jako osoby prowadzące działalność gospodarczą – w sytuacji bowiem, gdy składki zostały nienależnie opłacone, istnieje możliwość żądania ich zwrotu od organu rentowego.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny w pełni podzielił wszelkie ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji i przyjął je za własne, bez potrzeby ponownego ich przytaczania.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego, Sąd Apelacyjny podzielił również w całości ocenę prawną dokonaną przez Sąd Okręgowy.

Zważyć należy, że słusznie Sąd I instancji wskazał na brzmienie przepisu art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej ustawa systemowa - w brzmieniu obowiązującym począwszy od 30 grudnia 1999 r.), który stanowi, że za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Przepis ten rozszerza zatem pojęcie pracownika dla celów ubezpieczeń społecznych poza sferę stosunku pracy w sytuacji, gdy wykonywanie pracy następuje na podstawie jednej z wymienionych umów prawa cywilnego, przez osobę, która umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, a także w sytuacji, gdy wykonywanie pracy następuje na podstawie jednej z tych umów przez osobę, która umowę taką zawarła z osobą trzecią, jednakże w jej ramach wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (por. m.in. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 r., sygn. II UZP 6/09). Przesłanką decydującą o uznaniu takiej osoby za pracownika w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest to, że - będąc pracownikiem związanym stosunkiem pracy z danym pracodawcą - jednocześnie świadczy na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnoprawnej, zawartej z nim lub inną osobą. W konsekwencji przepis 8 ust. 2a ustawy systemowej znajduje zastosowanie, nawet wtedy, gdy osoba ta (pracownik) zawarła umowę o dzieło z osobą trzecią, a pracę w jej ramach wykonuje faktycznie dla swojego pracodawcy (uzyskuje on rezultaty jej pracy). Zważyć zatem należy, że przepis art. 8 ust. 2a ustawy systemowej dotyczy z reguły takiej pracy wykonywanej na podstawie umowy cywilnoprawnej na rzecz pracodawcy, która mogłaby być świadczona przez jej wykonawcę w ramach stosunku pracy z tym pracodawcą, z tym, że musiałby on wówczas przestrzegać przepisów o godzinach nadliczbowych, powierzeniu pracownikowi do wykonywania pracy innej niż umówiona (art. 42 § 4 k.p.) i innych ograniczeń i obciążeń wynikających z przepisów prawa pracy.

Podstawowym skutkiem uznania osoby wskazanej w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej za pracownika, jest objęcie jej obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi, chorobowym i wypadkowym tak, jak pracownika (art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy systemowej). W związku z tym osoba ta podlega obowiązkowi zgłoszenia do wymienionych ubezpieczeń społecznych. Obowiązek ten obciąża płatnika składek (art. 36 ust. 1 i 2 ustawy systemowej). Jest on także zobowiązany obliczać, rozliczać i przekazywać składki co miesiąc do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art. 17 ust. 1 ustawy systemowej). Ponadto, płatnicy składek w stosunku do pracownika, obliczają części składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe finansowane przez ubezpieczonych i po potrąceniu ich ze środków ubezpieczonych przekazują do Zakładu (art. 17 ust. 2 ustawy systemowej).

Zważywszy, że w stosunku do pracownika płatnikiem składek jest pracodawca (art. 4 pkt 2 lit. a ustawy systemowej), a art. 8 ust. 2a ustawy systemowej rozszerza pojęcie pracownika na jego dalszą aktywność w ramach umowy cywilnoprawnej, jeżeli w jej ramach świadczy on pracę na rzecz swojego pracodawcy, naturalne i zgodne z wykładnią literalną tego przepisu jest uznanie, że także w zakresie tej sfery aktywności należy go uznać na potrzeby ubezpieczeń społecznych za pracownika tego właśnie pracodawcy. Za taką wykładnią przemawia także art. 18 ust. ustawy systemowej, według którego, w przypadku ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. Z przepisu tego wynika logicznie, że płatnikiem jest pracodawca, a przychód z tytułu umowy cywilnoprawnej jedynie „uwzględnia się” w podstawie wymiaru składek z tytułu stosunku pracy. Pracodawca, ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu stosunku pracy, powinien więc zsumować wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej z wynagrodzeniem ze stosunku pracy. Takie rozwiązanie wydaje się również uzasadnione w sytuacji, gdy umowa cywilnoprawna została zawarta z innym podmiotem (osobą trzecią), lecz praca w jej ramach jest wykonywana na rzecz pracodawcy.

Na powyższe zwracał uwagę Sąd Najwyższy, który w uzasadnieniu orzeczenia z dnia 13 lutego 2014 r. (sygn. I UK 323/13, OSNP 2015/5/68) podkreślał, że użyty w art. 4 pkt 2 lit. a ustawy systemowej termin „pracodawca” należy pojmować w znaczeniu jakie daje mu art. 3 k.p., uznający za pracodawcę osobę fizyczną lub jednostkę organizacyjną, nawet nieposiadającą osobowości prawnej, jeśli zatrudnia ona pracowników. Tak zdefiniowany pracodawca jest z mocy art. 4 pkt 2 lit. a ustawy systemowej płatnikiem składek dla wszystkich pracowników w rozumieniu tego aktu, a zatem także tych, o których stanowi art. 8 ust. 2a tej ustawy, w tym dla pracowników pozostających z nim w stosunku pracy i jednocześnie wykonujących na jego rzecz pracę w ramach umów cywilnoprawnych zawartych z osobą trzecią. Umowy cywilnoprawne wymienione w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej nie stanowią bowiem samodzielnych tytułów obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym pracownika ani nie powodują powstania zbiegu tytułów ubezpieczenia społecznego w rozumieniu art. 9 tej ustawy. Norma art. 8 ust. 2a - przez wykreowanie szerokiego pojęcia "pracownika" - stworzyła szeroką definicję pracowniczego tytułu obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Tytułem tym jest łączący pracodawcę z pracownikiem stosunek pracy oraz dodatkowo umowa cywilnoprawna zawarta przez pracownika z pracodawcą lub zawarta z osobą trzecią, ale wykonywana na rzecz pracodawcy. Określone hipotezą normy art. 8 ust. 2a dwie sytuacje faktyczne, w jakich może się znaleźć osoba, do której przepis ten jest adresowany (pracownik wykonujący pracę na podstawie wymienionych umów cywilnoprawnych zawartych z pracodawcą oraz umów cywilnoprawnych zawartych wprawdzie z osobą trzecią, ale gdy praca jest świadczona na rzecz pracodawcy) mają równorzędny charakter z punktu widzenia skutków opisanych dyspozycją omawianej normy prawnej.

Sąd Najwyższy wskazywał zatem, że konsekwencje prawne na gruncie ustawy systemowej, wynikające z realizacji takich umów, muszą być takie same, co oznacza, iż dla celów ubezpieczeń społecznych zarówno wykonywanie pracy na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych z pracodawcą, jak i zawartych wprawdzie z osobą trzecią, ale gdy praca wykonywana jest na rzecz pracodawcy, jest traktowane tak jak świadczenie pracy w ramach klasycznego stosunku pracy łączącego jedynie pracownika z pracodawcą. W przypadku takich pracowników podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi łączny przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 4 pkt 9 w związku z art. 18 ust. 1 ustawy systemowej), uzyskany z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy i wspomnianych umów cywilnoprawnych (art. 18 ust. 1 i art. 20 ust. 1 tej ustawy), zaś obowiązek obliczania, rozliczania i przekazywania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych spoczywa na pracodawcy jako płatniku (art. 17 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 2 lit. a ustawy systemowej).

Zważyć należy, że przywołane orzeczenie zostało wydane w podobnym stanie faktycznym, albowiem w Sąd rozstrzygał, czy zasadnie organ rentowy stwierdził w zaskarżonej w tamtej sprawie decyzji, że płatnik składek (szpital zatrudniający na umowę o pracę danego ubezpieczonego – w tej sprawie był to lekarz) powinien wliczać do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne ubezpieczonego (zatrudnionego w tym szpitalu lekarza) kwoty przychodu uzyskiwane przez niego w wskazanym w tejże decyzji okresie uzyskiwane na skutek realizacji umowy zlecenia zawartej z tzw. podwykonawcą. W przywołanej sprawie lekarz zatrudniony na umowę o prace w Szpitalu (u płatnika składek) zawierał umowę zlecenia na wykonywanie usług medycznych w Szpitalu w którym był zatrudniony na umowę o pracę, z tym, że umowę ta zawierał z podmiotem trzecim, z którym Szpital miał zawarta umowę na wykonywanie określonych zleceń.

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy, biorąc pod uwagę, że z prawidłowych ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że w spornym okresie zainteresowani wykonywali na rzecz płatnika składek pracę w ramach umów cywilnoprawnych, będąc jednocześnie jego pracownikami, uznać należało, że z uwagi na treść art. 8 ust. 2a ustawy systemowej zostali oni objęci z tytułu tych umów cywilnoprawnych obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi, chorobowym i wypadkowym tak, jak pracownicy płatnika składek i w związku z tym był on zobowiązany do obliczania, rozliczania i przekazywania co miesiąc do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek za zainteresowanych również z tytułu zawartych z nimi umów cywilnoprawnych, traktując je jak należności na ubezpieczenia społeczne pracowników. Zainteresowani bowiem, mimo iż wykonywali pracę na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych z własnym pracodawca, wykonywali wciąż taką sama prace na rzecz swojego pracodawcy, zatem świadczenia przez nich wykonywane w ramach tych umów powinny być traktowane jaki świadczenia pracy w ramach klasycznego stosunku pracy łączącego danego zainteresowanego z pracodawcą. Jednocześnie wskazać należy, iż nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy okoliczność, że pracownicy płatnika składek, wykonując na jego rzecz dodatkowo pracę w ramach umów cywilnoprawnych, czynili to w ramach prowadzonej działalności gospodarczej – jak wskazano bowiem już wyżej, przepis art. 8 ust. 2a ustawy systemowej przewiduje skutek objęcia osoby ubezpieczeniem pracowniczym nie tylko, gdy osoba ta zawarła z pracodawcą umowę cywilnoprawną, ale także w sytuacji, gdy jedynie wykonuje na pracę na rzecz pracodawcy (nawet gdy umowę taką zawarła z osobą trzecią).

Odnosząc się zaś do podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia przepisu art. 353 ¹ k.c. poprzez zakwestionowanie przez Sąd I instancji umów kontraktowych zawieranych z pracownikami, kiedy to te umowy dotyczyły innych zakresów prac, były zawierane w większości z podmiotami gospodarczymi i nie miały te umowy charakteru umów o pracę, wskazać należy, iż przepis ten wskazuje granice swobody umów – tj. treść lub cel umowy nie mogą sprzeciwić się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zgodnie zaś z art. 56 k.c. czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. Z uwagi na powyższe stwierdzić należy, iż w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy nie tyle zakwestionował możliwość zawarcia przez płatnika składek umów cywilnoprawnych ze swoimi pracownikami na zasadzie swobody umów, co przypisał zawartym umowom skutek wynikający z ustawy (art. 8 ust. 2a ustawy systemowej) polegający na objęciu tych osób ubezpieczeniem pracowniczym także z tytułu zawartych umów cywilnoprawnych, co w ocenie Sądu Apelacyjnego jest w pełni zasadne. Ponadto zauważyć należy, że przepis art. 8 ust. 2a ustawy systemowej nie przewiduje ograniczenia zastosowania tego przepisu wyłącznie do sytuacji, gdy w ramach zlecenia zleceniobiorcy wykonują takie same czy nawet podobne czynności, do wykonywanych w ramach stosunku pracy - takie ograniczenie nie wynika bowiem z brzmienia tego przepisu, a więc uznać należy, że ma on zastosowanie w każdym przypadku wykonywania przez zleceniobiorcę, który jednocześnie pozostaje w stosunku pracy, czynności na rzecz swojego pracodawcy. Zatem powyższy zarzut należało uznać za chybiony.

W konsekwencji w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, że świadczenia w postaci wynagrodzeń z tytułu realizacji umów cywilnoprawnych zawartych przez płatnika składek z zainteresowanymi pracownikami, wypłacanych im przez płatnika składek, stanowiły podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe oraz ubezpieczenie zdrowotne ubezpieczonych i zaskarżonym wyrokiem oddalił odwołania płatnika składek (...) Zakładu Opieki Zdrowotnej w S. w tym zakresie.

Zważyć należy, że w treści apelacji apelujący (...) w S. wskazał, iż skarży pkt II wyroku. W punkcie tym Sąd Okręgowy oddalił odwołanie płatnika składek w zakresie w którym odwołujący uważał, iż wypłaty świadczeń tzw. „wczasów pod gruszą” finansowanych ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych nie powinny stanowić podstawy wymiaru składek oraz że wysokość wynagrodzenia uzyskiwanego przez zainteresowanych z tytułu realizacji umów cywilnoprawnych [tzw. kontraktów] zawartych przez płatnika z zainteresowanymi również nie powinna stanowić podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Apelujący w treści apelacji podnosił jednak wyłącznie zarzuty dotyczące niezasadnego – zdaniem apelującego – przyjęcia, iż wynagrodzenie uzyskiwane przez pracowników płatnika składek zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych u odwołującego (...) w S., powinno również stanowić podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Zarzuty te, jak wskazano powyżej są w ocenie Sądu Apelacyjnego nieuzasadnione.

Z kolei wobec tego, iż apelujący nie podnosił żadnych konkretnych zarzutów do których Sąd Apelacyjny mógłby się odnieść - w zakresie przyjęcia przez Sąd I instancji, że wypłaty dokonane na rzecz zainteresowanych - „tzw. wczasów pod grusza”, - wypłacane z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, były wypłacane wbrew zasadom określonym w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 1994 r., Nr 43 poz. 163 ze zm.), tj. bez łącznej oceny sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby korzystającej z funduszu, Sąd Apelacyjny wskazuje jedynie, iż w całości zgadza się z rozważaniami poczynionymi w tym zakresie przez Sąd I instancji. Sąd Okręgowy prawidłowo uznał bowiem, że świadczenia w postaci tzw. „wczasów pod gruszą”, szczegółowo wskazane w treści zaskarżonych decyzji, otrzymane przez zainteresowanych od apelującego w latach 2008-2010, stanowiły podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe oraz ubezpieczenie zdrowotne ubezpieczonych i zaskarżonym wyrokiem słusznie oddalił odwołania płatnika składek (...) Zakładu Opieki Zdrowotnej w S. w tym zakresie.

Kierując się powyższymi względami, apelację należało uznać za bezzasadną i na podstawie art. 385 k.p.c. oraz powołanych przepisów prawa materialnego oddalić, co uczynił Sąd Apelacyjny w wydanym wyroku (punkt 1).

Orzeczenie o kosztach zawarte w punkcie 2 wyroku znajduje swoje uzasadnienie w treści art. 98 § 1 i 3 i art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 12 ust. 1 pkt 2 w zw. w zw. z § 11 ust. 2 w zw. z § 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r., Nr 163 poz. 1349 ze zm.). Zasądzona kwota stanowi zwrot kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej wygrywającemu spór organowi rentowemu od przegrywającego spór apelującego płatnika składek w wysokości 600,00 zł (120,00 zł x 5), tj. 100% stawki minimalnej (która w niniejszej sprawie wynosiła 60,00 zł) wynagrodzenia nowego pełnomocnika w postępowaniu apelacyjnym przed sądem apelacyjnym, jednak nigdy nie mniej niż 120,00 zł, za każdą ze spraw wywołaną wniesioną przez pątnika składek apelacji, których było łącznie cztery. Połączenie spraw do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia nie pozbawia ich bowiem samodzielnego bytu, zatem należało zasądzić zwrot kosztów postępiania uwzględniając wynik każdej z pięciu połączonych spraw.