Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W I M I E N I U R Z E C Z Y P O S P O L I T E J P O L S K I E J

Dnia 5 września 2013 roku

Sąd Okręgowy w Płocku IV Wydział Cywilny-Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący - SSO Barbara Kamińska (spr.)

Sędziowie - SSO Katarzyna Mirek - Kwaśnicka

SSR del. Anna Ostrowska

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Pietrzak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 września 2013 r. w P.

sprawy z powództwa R. G. , S. G. (1)

przeciwko Powiatowi (...)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Żyrardowie z dnia 14 lutego 2013 r.

sygn. akt I C 489/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 w ten sposób, że zasądza od Powiatu (...) na rzecz R. G. kwotę 212,50 (dwieście dwanaście i 50/100) złotych i na rzecz S. G. (1) kwotę 212,50 (dwieście dwanaście i 50/100) złotych, obie kwoty z ustawowymi odsetkami od dnia 02 lutego 2012 roku do dnia zapłaty, zaś w pozostałej części powództwo oddala;

2.  zasądza od Powiatu (...) na rzecz R. G. kwotę 45 (czterdzieści pięć) złotych i na rzecz S. G. (1) kwotę 45 (czterdzieści pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za II instancję .

Sygn. akt IV Ca 286/13

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 25 stycznia 2012 roku skierowanym przez R. G. i S. G. (1) do rozpoznania w postępowaniu upominawczym przeciwko Powiatowi (...), powodowie wnieśli o zapłatę kwoty 500 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem nienależnego świadczenia pobranego na podstawie § 1 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 roku w sprawie wysokości opłat za wydanie karty pojazdu.

Sąd Rejonowy w Żyrardowie w dniu 29 lutego 2012 roku wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, zasądzając na rzecz powodów kwotę 500 złotych.

Od powyższego nakazu zapłaty pozwany w dniu 20 marca 2012 roku wniósł sprzeciw, w którym wnosił o uchylenie nakazu zapłaty oraz o oddalenie powództwa. Pozwany podniósł również zarzut przedawnienia.

W dniu 19 kwietnia 2012 roku powodowie wnieśli pismo procesowe, w którym podtrzymali dotychczasowe twierdzenia, dodatkowo ustosunkowując się do twierdzeń sprzeciwu. Zanegowali ekwiwalentność świadczeń, wykazując dodatkowo, że pozwany nie wykazał, iż nie jest już wzbogacony poprzez uzyskaną korzyścią. Podnieśli również niezasadność twierdzeń sprzeciwu dotyczących świadczenia nienależnego.

Wyrokiem z dnia 14 lutego 2013 roku Sąd Rejonowy w Żyrardowie zasądził od Powiatu (...) na rzecz R. G. kwotę 250 złotych oraz na rzecz S. G. (2) kwotę 250 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 02 lutego 2012 roku do dnia zapłaty (pkt I) oraz zasądził od Powiatu (...) na rzecz R. G. kwotę 62 złotych oraz na rzecz S. G. (1) kwotę 62 złotych w tym kwotę 30 złotych na rzecz każdego z powodów tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt II).

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte o następujące ustalenia i ocenę prawną:

Powodowie R. i S. G. (1) sprowadzili z kraju członkowskiego Unii Europejskiej samochód marki N. (...), numer rejestracyjny (...). W dniu 24 sierpnia 2004 roku powodowie zarejestrowali niniejszy samochód w urzędzie Starostwa Powiatowego w Ż., uiszczając opłatę 500 zł za wydanie karty pojazdu.

Powód R. G. w dniu 23 grudnia 2010 roku wniósł do Starostwa Powiatowego pismo w sprawie zawyżonej opłaty za kartę pojazdu. W odpowiedzi z dnia 13 stycznia 2011 roku Starosta poinformował powoda, że nie widzi możliwości podjęcia działań przez organ administracji w sprawie zwrotu zawyżonej opłaty za kartę pojazdu w związku z brakiem podstaw prawnych organu do działania. Wskutek odwołania wniesionego do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, wydało ono decyzję z dnia 23 marca 2011 roku o sygnaturze KOA 637/R./11, umarzającą postępowanie odwoławcze.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie ustalono w oparciu o załączone do sprawy dokumenty oraz niezaprzeczalne twierdzenia stron.

W obliczu powyższych ustaleń i obowiązujących przepisów prawa Sąd Rejonowy uznał, iż droga sądowa w niniejszej sprawie jest dopuszczalna, a roszczenia strony powodowej jako zasadne podlegały uwzględnieniu. Sąd Rejonowy powołując się na treść uchwały Sądu Najwyższego z dnia 06 czerwca 2012 roku, sygn. akt III CZP 24/12 wskazał, iż „od dnia 01 stycznia 2010 roku opłata za wydanie karty pojazdu, o której jest mowa w powołanej wcześniej ustawie Prawo o ruchu drogowym, stanowi wyraźnie w rozumieniu art. 60 pkt 7 ustawy o finansach publicznych środki publiczne będące niepodatkowymi należnościami budżetowymi o charakterze publiczno­prawnym, to nie ma to zastosowania do opłat nienależnie pobranych przed tą datą i podlegających zwrotowi. Nie będą to nadpłaty w myśl przepisów Ordynacji podatkowej (art. 72), gdyż takimi się stały dopiero po dniu 1 stycznia 2010 roku, lecz świadczeniami pieniężnymi pobranymi bez podstawy prawnej, która została zakwestionowana w postaci wskazanego rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 2003 roku przez powołane orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego.

Z tych względów zostały one zakwalifikowane do świadczeń nienależnych, będących postacią bezpodstawnego wzbogacenia, dochodzonych na gruncie przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie nowej ustawy o finansach publicznych na drodze sądowego procesu cywilnego. Taki punkt widzenia zdecydował o treści odpowiedzi na przedstawione zagadnienie prawne".

Opłata zaś będąca przedmiotem niniejszej sprawy została uiszczona przed wejściem w życie nowych przepisów podatkowych, o których mowa cytowanym orzeczeniu, ma więc ona charakter bezpodstawnego wzbogacenia a ściślej nienależnego świadczenia. Należy podkreślić również fakt, że pierwotny charakter należności nie ma znaczenia. Nawet jeśli opłata za wydanie karty pojazdu była należnością w postaci dochodu powiatu, nie zmienia to faktu, że z momentem wydania orzeczenia przez Trybunał Sprawiedliwości UE stała się opłatą pobraną bez podstawy prawnej a tym samym świadczeniem nienależnym, o charakterze cywilnoprawnym. Sąd I instancji podkreślił, iż nienależność świadczenia wynika z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Trybunału Konstytucyjnego, które stwierdziły niezgodność § 1 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 roku w sprawie wysokości opłat za wydanie karty pojazdu odpowiednio z prawem wspólnotowym i Konstytucją RP.

W związku z powyższym kierując się prymatem prawa pierwszeństwa Unii Europejskiej Sąd Rejonowy jako nienależną uznał całą opłatę w wysokości 500 złotych. Podniósł bowiem, iż Trybunał Sprawiedliwości UE w orzeczeniu C-134/07 orzekł, że taka opłata jest w całości niezasadna, skoro różnicuje pod względem prawnym pojazdy krajowe i te sprowadzane z terytorium UE w identycznej sytuacji faktycznej.

Dodatkowo Sąd Rejonowy wskazał, że nie podlega uwzględnieniu zgłoszony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia. Sąd I instancji powołując się na treść uchwały Sądu Najwyższego z dnia 02 czerwca 2010 roku w sprawie III CZP 63/10 bieg przedawnienia roszczeń o zwrot nienależnie pobranych opłat za kartę pojazdu na podstawie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 roku w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu rozpoczyna się od dnia spełnienia świadczenia. Świadczenie nienależne nie podlega zwrotowi, w przypadku gdy beneficjent świadczenia je zużył tak, że nie jest już wzbogacony. W przedmiotowej sprawie ciężar wykazania braku wzbogacenia zgodnie z ogólną dyrektywą art. 6 k.c. spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Powiat (...) wykazał braku wzbogacenia, zatem należy przyjąć, że pozostaje nadal wzbogacony.

O kosztach procesu orzeczono na mocy art. 98 k.p.c. statuującego zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, co dało podstawę zasądzenia na rzecz powodów zwrotu kosztów poniesionych w tym kosztów tytułem zastępstwa procesowego.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł pozwany. Zaskarżony wyrok zaskarżył w całości zarzucając:

I.  Naruszenie przepisów prawa materialnego tj;

1)  art. 410 § 2 k.c. polegające na uznaniu, że w przedmiotowej sprawie, w odniesieniu do pobranej opłaty za zarejestrowanie pojazdu, w dacie obowiązywania przepisu stanowiącego podstawę jej pobrania, istnieją przesłanki do stwierdzenia pobrania nienależnego świadczenia;

2)  art. 409 k.c. w związku z art. 42 ustawy z dnia 29 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych i w związku z art. 219 Konstytucji RP oraz art. 5 ustawy z dnia 13 listopada 2003 roku o dochodach jednostek samorządu terytorialnego i art. 6 ustawy z dnia 05 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym, polegające na uznaniu, że pozwany dysponując finansami publicznymi, w wykonaniu budżetu powiatu, w zgodzie z zasadą nie funduszowania i zasadą roczności budżetu, mógł wykazać zużycie korzyści z pobrania opłaty skutkujące brakiem wzbogacenia;

3)  art. 7 w związku z art. 190 ust. 3 Konstytucji RP polegające na przyjęciu ustalenia, że organy administracji mogą nie zastosować pozostającego w obrocie prawnym przepisu prawa;

4)  art. 190 ust. 3 Konstytucji RP w związku z art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej polegające na uznaniu nadrzędności prawa unijnego w odniesieniu do prawa krajowego w miejsce pierwszeństwa w stosowaniu prawa unijnego; naruszenie zasady przyznania.

II.  Sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

1)  art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie oceny dowodów w sposób nie wszechstronny, bowiem z pominięciem stanowisk i dowodów przedstawionych przez pozwanego;

2)  art. 115 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych w związku z art. 67 w związku z art. 60 pkt. 7 w związku z art. ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku w związku przez ich nie zastosowanie w niniejszej sprawie, mimo zmiany stanu prawnego z dniem 01 stycznia 2010 roku odnoszącego się do przedmiotowej sprawy i obowiązku wynikającego z art. 115 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych;

3)  nie rozpoznanie istoty sprawy polegające na przyjęciu, że opłata za kartę pojazdu stanowi świadczenie nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c., podczas gdy jest to niepodatkowa należność budżetowa uregulowana w art. 60 pkt 7 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych

W obliczu powyższego pozwany wniósł o uchylenie wyroku w całości i oddalenie powództwa, ewentualnie o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozstrzygnięcia przez Sąd I instancji i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu.

W odpowiedzi na apelację powodowe R. G. i S. G. (1) wnieśli o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie na swą rzecz kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w części.

Sąd Okręgowy co do zasady podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji i przyjmuje je za własne. Rozważania Sądu Rejonowego co do podstawy prawnej dochodzonego przez powodów roszczenia, dopuszczalności w tym zakresie drogi sądowej oraz terminów przedawnienia, poparte orzecznictwem Sądu Najwyższego, zasługują na aprobatę. W związku z powyższym zarzuty sformułowane w tym zakresie, jako niezasadne nie mogły wywołać oczekiwanego skutku.

Za błędne w ocenie Sądu Okręgowego należy uznać stanowisko Sądu Rejonowego zgodnie z którym za nienależną uznał całą opłatę w wysokości 500 złotych. Powyższą konstatację Sąd Rejonowy wyprowadził z treści orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 10 grudnia 2007 roku w sprawie C-134/07 ( Dz.U. UE C 64/15). Stwierdzić tymczasem należy, iż ani orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości, ani też orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 stycznia 2006 roku, sygn. akt U 6/04 (OTK-A 2006/1/3) nie podważało co do zasady obowiązku opłaty za kartę pojazdu wprowadzonego przez art. 77 ust.4 pkt 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1977 roku Prawo o ruchu drogowym (Dz.U.z 1997r, nr 98 poz.602 ze zm.). Wskazywane bowiem orzeczenia nie kwestionowały obowiązku uiszczenia opłaty za kartę pojazdu, które wiążą się z ich produkcją i dystrybucją.

W dacie pobrania opłaty przez pozwanego istniała ważna ku temu podstawa prawna, którą stanowił § 1 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 roku w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu (Dz.U. z 2003r., Nr 137, poz. 1310). Przepis ten utracił moc obowiązującą z dniem 1 maja 2006 roku, na którą to datę Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 17 stycznia 2006 roku oznaczył utratę mocy obowiązującej wskazanego przepisu.

Wyeliminowanie z obrotu prawnego na mocy powołanego wyżej wyroku Trybunału Konstytucyjnego przepisu regulującego opłatę za wydanie karty pojazdu w wysokości 500 złotych spowodowało odpadnięcie dotychczasowej podstawy prawnej dla świadczenia powoda w wysokości 425 złotych stanowiącej różnicę między pobraną opłatą w kwocie 500 złotych a kwotą 75 złotych stanowiącą koszt druku i dystrybucji karty. Wynika to zarówno z odczytania intencji Trybunału Konstytucyjnego, jako potrzeby rozdzielenia rzeczywistych kosztów świadczonej usługi (produkcji i dystrybucji karty), które powinien ponieść nabywca od ukrytej daniny publicznej, która nie powinna stanowić dochodu jednostek samorządu terytorialnego.

Należność ta w części obejmującej kwotę 425 złotych ma charakter świadczenia zatem nienależnego w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. , gdyż nie jest ekwiwalentem jakiegokolwiek świadczenia na rzecz rejestrującego pojazd. Skoro zaś kwota ta wpłynęła do majątku pozwanego, to uzyskał on korzyść kosztem majątku powoda, a w konsekwencji powód może żądać jej zwrotu. Wbrew stanowisku Sądu I instancji powodowie nie mogą skutecznie domagać się zwrotu pełnej kwoty 500 złotych, gdyż wydano im kartę pojazdu, wobec czego powinni ponieść koszty świadczonej usługi.

Jako że powodowie nie wykazali, jakie koszty winni uiścić w związku z wydaniem na ich rzecz karty pojazdu czyli jak wskazano powyżej w związku ze świadczona usługą, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż winna ona stanowić kwotę 75 złotych. Kwota ta w ocenie Sądu Okręgowego odpowiada co do wysokości rzeczywistym kosztom czynności związanych z drukiem i dystrybucją karty pojazdu, przewidzianym za wydanie wtórnika karty pojazdu (§ 1 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 roku) albo pobieranym później na podstawie art. 1 ust 1 Rozporządzenia Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 marca 2006 roku w sprawie opłat za kartę pojazdu, których konstytucyjność nie budzi wątpliwości.

Dochodzona należność w części obejmującej kwotę 425zł ma zatem charakter świadczenia nienależnego w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. gdyż nie jest ekwiwalentem jakiegokolwiek świadczenia na rzecz rejestrującego pojazd. Skoro zaś kwota ta wpłynęła do majątku pozwanego to uzyskał on korzyść kosztem majątku powoda, a w konsekwencji powód może żądać jej zwrotu. Wbrew stanowisku Sądu I instancji powodowie nie mogą natomiast skutecznie domagać się zwrotu pełnej kwoty 500zł, gdyż wydano im kartę pojazdu, wobec czego powinni ponieść koszty świadczonej usługi.

W tym stanie rzeczy apelacja zasługiwała na uwzględnienie jedynie co do kwoty 425 złotych, zatem po 212,50 złotych na rzecz każdego z powodów wraz z odsetkami ustawowymi. O odsetkach ustawowych od zasądzonego świadczenia Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c. Apelacja w dalej idącym zakresie, jako bezzasadna, podlegała oddaleniu.

O kosztach za postępowania odwoławcze rozstrzygnięto zgodnie z art. 100 k.p.c. w zw. z § 12 ust.1 pkt 1 w zw z § 6 pkt 1 Rozporządzania Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013, Nr 163, poz. 1349).