Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 kwietnia 2016 roku.

Sąd Okręgowy w Lublinie VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie: Przewodniczący – Sędzia S.O. Dorota Stańczyk

Protokolant – sekretarz sądowy Ewelina Parol

po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 2016 roku w Lublinie

sprawy J. W. (1)

z udziałem zainteresowanego J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego i wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne

na skutek odwołania J. W. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

z dnia 20 maja 2015 roku numer (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VIII U 1138/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 maja 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. stwierdził, że J. W. (1), jako osoba zatrudniona na podstawie umów o świadczenie usług, do których zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia u płatnika Firma Produkcyjno-Handlowo-Usługowa (...) J. K. (...) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom:

a) emerytalnemu i rentowym

b) wypadkowemu w okresach: od 10.01.2011r. do 24.01.2011r., od 10.02.2011r. do 25.02.2011r.., od 14.03.2011r. do 28.03.2011r., od 18.04.2011r. do 28.04.2011r., od 16.05.2011r. do 28.05.2011r., od 1.06.2011r. do 15.06.2011r., od 4.07.2011r. do 15.07.2011r., od 1.08.2011r. do 13.08.2011r., od 12.09.2011r. do 27.09.2011r., od 17.10.2011r. do 21.10.2011r., od 15.11.2011r. do 25.11.2011r., od 10.12.2011r. do 15.12.2011r., od 23.01.2012r. do 27.01.2012r., od 27.02.2012r. do 29.02.2012r., od 12.03.2012r. do 24.03.2012r., od 2.04.2012r. do 13.04.2012r., od 7.05.2012r. do 25.05.2012r., od 14.06.2012r. do 24.06.2012r., od 16.07.2012r. do 27.07.2012r., od ł.08.2012r. do 14.08.2012r., od 12.09.2012r. do 26.09.2012r., od 15.10.2012r. do 22.10.2012r., od 5.11.2012r. do 16.11.2012r., od 3.12.2012r. do 14.12.2012r., od 16.01.2013r. do 31.01.2013r., od 18.02.2013r. do 22.02.2013r., od 4.03.2013r. do 15.03.2013r., od 18.04.2013r. do 26.04.2013r., od 20.05.2013r. do 29.05.2013r., od 3.06.2013r. do 13.06.2013r., od 23.07.2013r. do 30.07.2013r., od 5.08.2013r. do 14.08.2013r., od 19.09.2013r. do 25.09.2013r., od 7.10.2013r. do 18.10.2013r., od 18.11.2013r. do 25.11.2013r., od 3.12.2013r. do 12.12.2013r., od 7.01.2014r. do 14.01.2014r., od 17.02.2014r. do 26.02.2014r., od 12.03.2014r. do 26.03.2014r., od 1.04.2014r. do 11.04.2014r., od 12.05.2014r. do 23.05.2014r., od 3.06.2014r. do 18.06.2014r., od 15.07.2014r. do 29.07.2014r., od 18.08.2014r. do 29.08.2014r., od 18.09.2014r. do 29.09.2014r., od 6.10.2014r. do 17.10.2014r.,od20.11.2014r. do 29.11.2014r., od 15.12.2014r. do 24.12.2014r., z podstawami wymiaru składek na ubezpieczenia, które wynoszą

(decyzja k. 5-13 a.u.).

W odwołaniu od powyższej decyzji wnioskodawczyni J. W. (1) wniosła o jej zmianę i stwierdzenie, że nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom jako osoba zatrudniona na podstawie umów o świadczenie usług, do których zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia, we wszystkich okresach wskazanych w decyzji ZUS od stycznia 2011r. do grudnia 2014r. Wskazała, że zna różnicę pomiędzy umowami zlecenia a umowami o dzieło i jej wolą było zawieranie umów o dzieło z płatnikiem – firmą (...) (odwołanie k. 2-3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy domagał się jego oddalenia wskazując, iż zarówno treść, jak i sposób wykonywania umów nazwanych przez strony umowami o dzieło wskazywał na to, iż rzeczywistym ich przedmiotem było świadczenie usług polegających na wykonywaniu czynności faktycznych, do których stosuje się przepisy o umowie zlecenia (odpowiedź na odwołanie k. 22-23v a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje

Firma (...) J. K. prowadzi działalność w postaci piekarni oraz w zakresie robót ziemnych i instalacji. Piekarnie i przynależne do niej magazyny zajmują 4 hale.

Czynności sprzątania piekarni i magazynów (...) zlecał pracownikom zatrudnianym na podstawie umów o dzieło, między innymi wnioskodawczyni J. W. (1) w latach 2011-2014.

W okresie od 10 stycznia 2011r. do 24 grudnia 2014r. zainteresowany zawarł z J. W. (1), emerytką, szereg umów o dzieło, których przedmiotem było: wymycie płytek ceramicznych około 100m ² w pomieszczaniach piekarni i magazynach (umowa k. 29 a.u.), wyczyszczenie 80-100 sztuk blach do wypieku i przygotowanie ich do pieczenia (umowa k. 33 a.u.), niszczenie dokumentów księgowych za rok 2014 (umowa k. 53 a.u.), wymycie okien w pomieszczeniach piekarni (umowa k. 69 a.u.).

Powyższe umowy przez okres 4 lat (2011-2014) były zawierane z wnioskodawczynią co miesiąc i wynagrodzenie za nie przez te 4 lata było ustalane na 900 zł brutto, z wyjątkiem umowy zawartej w miesiącu listopadzie 2011r. (w dniu 15 listopada 2011r.), za którą strony ustaliły wynagrodzenie brutto w wysokości 1003 zł (umowa ta obejmowała oprócz mycia płytek ceramicznych dodatkowo mycie okien w piekarni).

Wynagrodzenie było wypłacane co miesiąc na podstawie rachunków do umów i obejmowały kwoty netto w wysokości 770 zł (w listopadzie 2011r. - 859 zł). Dzieło miało być wykonywane z należytą starannością, przy pomocy sprzętu zamawiającego, za wynagrodzeniem w kwocie brutto 900 zł, płatnej pod dokonaniu odbioru dzieła, z dołu – umowy o dzieło i rachunki do umów k. 29-219 a.u.).

Wnioskodawczyni wykonywała swoje prace związane z czyszczeniem powierzchni płaskich, myciem blach do wypieków, myciem okien, niszczeniem dokumentacji zawsze w czasie kiedy piekarnia kończyła pracę i nie przebywali już w niej pracownicy. Co miesiąc, zazwyczaj przez kilka dni - przez okres 4 lat wykonywała stałe, powtarzające się czynności, wykorzystując do tego środki czyszczące dostarczone jej przez zlecającego – J. K. (umowy wraz z rachunkami k. 29-219 a.u., zeznania wnioskodawczyni k. 29v-30 a.s., zeznania zainteresowanego J. K. k. 26v-27, 30 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wyżej wymienione dowody z dokumentów oraz zeznania wnioskodawczyni i częściowo zeznania zainteresowanego.

Dowody z dokumentów nie budziły wątpliwości Sądu ani nie były kwestionowane przez strony toteż brak było podstaw do odmówienia im waloru wiarygodności.

Sąd podzielił także zeznania złożone przez wnioskodawczynię uznając je za jasne, logiczne i spójne z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

Zeznania zainteresowanego Sąd uznał za wiarygodne poza jego stwierdzeniami, że wnioskodawczyni zazwyczaj wykonywał pracę przez jeden dzień w miesiącu, czasami przedłużało się to na kolejny dzień. Zeznanie w tej części jest sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego, które nie pozwalały na przyjęcie, iż prace zlecone skarżącej mogły być zawsze wykonane jednego dnia, a w zasadzie wieczoru – po zakończeniu pracy piekarni, skoro były wykonywane tylko w czasie nieobecności pracowników piekarni. Nawet z zawieranych umów wynikało, iż dzieło miało być wykonane w przeciągu kilkunastu dni. Z zeznań wnioskodawczyni wynikało zaś, że nie pracowała codziennie i uzgadniała z J. K. kiedy będzie wykonywać zlecone prace. Sąd nie podzielił także twierdzeń zainteresowanego, że wnioskodawczyni czasami wykonywała czynności czyszczenia blach do wypieków oraz że niektóre blachy były myte raz na rok. Ze znajdujących się w aktach organu rentowego umów o dzieło wynikało bowiem, iż czynności mycia blach były wykonywane przez skarżącą regularnie przez okres 4 lat, z częstotliwością raz na dwa miesiące, a czasami raz w miesiącu.

W pozostałym zakresie Sąd obdarzył wiarą zeznania zainteresowanego uznając je za logiczne i spójne ze zgromadzonym materiałem dowodowym.

Odwołanie nie jest zasadne i nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z przepisem art. 68 ust. 1 pkt 1a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej ustawą SUS (t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 121 ze zm.) do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy, między innymi, realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych. Z powyższego wynika, iż ZUS ma prawo stwierdzać obowiązek ubezpieczenia oraz ustalać brak takiego obowiązku.

W niniejszej sprawie spór dotyczył kwalifikacji prawnej umów nazwanych umowami o dzieło zawartych między wnioskodawczynią a zainteresowanym przedsiębiorstwem (...) J. K..

Wnioskodawczyni oraz zainteresowany stali na stanowisku, iż zawierane przez nich umowy wyczerpują przesłanki wymagane dla umowy o dzieło. Z kolei organ rentowy wskazywał, iż zawierane przez odwołującą się z zainteresowanym umowy o dzieło spełniają kryteria umów o świadczenie usług, do których mają zastosowanie przepisy dotyczące umów zlecenia. Ustalenie czy były to umowy o dzieło, czy umowy zlecenia miało zatem decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Wskazać należy, że umowę o dzieło, jak i umowę zlecenia regulują przepisy kodeksu cywilnego. Zgodnie z treścią art. 627 kc, przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Przedmiotem umowy jest więc zobowiązanie do wykonania oznaczonego dzieła, które może mieć zarówno charakter materialny, jak i niematerialny oraz powinno mieć byt samoistny, niezależny od przyjmującego zamówienie. Umowa o dzieło jest więc umową rezultatu.

Z kolei przepis art. 734 § 1 i 2 kc stanowi, iż przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie.

Wynika więc z tego, iż umowa zlecenia (tak jak umowy o świadczenie usług) jest umową starannego działania. Nie jest wymagane aby działanie zleceniobiorcy doprowadziło do osiągnięcia indywidualnie oznaczonego rezultatu. Wprawdzie w większości przypadków na skutek wykonania usługi powstanie jakiś materialny lub niematerialny rezultat dokonania czynności, jednakże nie stanowi to przedmiotowo istotnego elementu umowy (w przeciwieństwie do umowy o dzieło). Z kolei osiągnięcie z góry oznaczonego rezultatu stanowi przedmiot umowy o dzieło.Przedmiotem umowy zlecenia jest zaś samo staranne dążenie do osiągnięcia określonego rezultatu, a sam fakt jego osiągnięcia nie należy do treści zobowiązania.

W świetle ustalonego orzecznictwa umowa o dzieło jest umową, w której przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do osiągnięcia w przyszłości określonego rezultatu (vide m.in: wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 28 listopada 2012 roku, III AUa 1056/12, LEX nr 1237658, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 22 stycznia 2013 roku, III AUa 888/12, LEX nr 1271905).

W praktyce rozróżnienie umowy o dzieło i umowy zlecenia często sprawia trudności. Niekiedy te same czynności mogą być wykonywane w ramach umowy o dzieło albo umowy zlecenia. Jako pomocnicze kryterium rozróżnienia należy wskazać, że dzieło co do zasady nie musi być wykonane osobiście przez przyjmującego zamówienie. Ponadto za dzieło można uznać tylko taki rezultat, który można poddać sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych. Na tę cechę dzieła wynikającą z art. 637 § 1 k.c. wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 listopada 2000 roku (IV CKN 152/00, OSNC z 2001 roku, Nr 4, poz. 63).

Przechodząc do analizy umów łączących wnioskodawczynię i zainteresowanego należy stwierdzić, że nie spełniają one warunków do uznania ich za umowy o dzieło. Wbrew twierdzeniom obydwu stron, analiza treści tych umów prowadzi do wniosku, iż brakuje w nich ściśle określonego rezultatu. Treść jak i sposób wykonywania umów pomimo ich nazwania jako umowy o dzieło, wskazują iż przedmiotem umów było świadczenie usług polegających na wykonywaniu stałych, powtarzających się cyklicznie czynności - myciu płytek ceramicznych, podłóg, blach do wypieku pieczywa (jednorazowo zdarzyło się jedynie niszczenia dokumentów oraz mycie okien). Tym samym J. W. (1) wykonywała szereg jednakowych, powtarzalnych czynności, które nie prowadziły jednak do wytworzenia określonego rezultatu - dzieła. Nie można bowiem uznać, że dziełem miałoby być wyczyszczenie dużej ilości blach do wypieków lub mycie podłóg i ścian, a więc wykonywanie powtarzającej się czynności w długim okresie czasu, w sposób cykliczny. Trudno również podzielić stanowisko stron, że odwołująca się odpowiadała za określony rezultat.

Wszystkie umowy były zawierane cyklicznie, w każdym miesiącu przez okres 4 lat, na kilkunastodniowe okresy. Wynagrodzenie zostało określone w stałej stawce – w kwocie 900 zł brutto przez okres 4 lat (z jednym tylko wyjątkiem w jednym miesiącu – listopadzie 2011r.) i jego wysokość nie była zależna osiągniętego rezultatu działania skarżącej, ani też żadnych innych kryteriów.

Nadto, co należy podkreślić, strony nie określiły w umowach jakie dzieło miałoby powstać, a jedynie wskazały na rodzaj czynności wykonywanych w dłuższym okresie czasu: wymycie płytek, wyczyszczenie blach. Celem zawartych umów nie było więc określenie efektu pracy wykonawcy lecz okoliczność, że w długich okresach czasu zamawiający zamawia a wykonawca przyjmuje zamówienie związane ze sprzątaniem.

Trudno również mówić o odbiorze dzieła; fakt, iż zainteresowany kontrolował dokładność sprzątania przez wnioskodawczynię i mógł ewentualnie zlecić poprawki, nie oznacza jeszcze możliwości kontrolowania wytworzonego dzieła poprzez poddanie go odpowiedzialności za wady fizyczne. Tym samym nie występował tutaj jeden z kodeksowych warunków umowy o dzieło polegający na możliwości poddania wytworzonego rezultatu - dzieła takiej kontroli. Z pewnością takie określenie nie spełnia warunków do uznania, iż mamy do czynienia z materialnym bądź niematerialnym rezultatem. Fakt możliwości skontrolowania czystości czyszczonych powierzchni i możliwość zlecenia poprawek świadczył tylko o tym (co zresztą zostało zawarte w umowach), iż skarżąca była zobowiązana do starannego działania, co jest cechą charakterystyczną umów o świadczenie usług oraz umów zlecenia.

Sąd orzekający podziela zaś w całej rozciągłości słusznie powoływany przez organ rentowy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2011r. (II UK 315/10), z którego wynikało, że „okoliczność wykonywania umowy o współpracy mającej za przedmiot powtarzalne i takie same usługi, świadczone systematycznie, za stałym wynagrodzeniem, nie pozwala jednocześnie uznać, że są wykonywane odrębne (indywidualne) umowy o dzieło…”.

W związku z powyższymi rozważaniami nie można uznać, iż umowy zawierane przez wnioskodawczynię z zainteresowanym przez okres 4 lat w każdym miesiącu (lata 2011-2014) były umowami o dzieło, a co za tym idzie, nie rościły obowiązku ubezpieczeń społecznych z tego tytułu. Skoro zaś J. W. (1), w objętym zaskarżoną decyzją okresie nie posiadała innego tytułu do objęcia jej ubezpieczeniami społecznymi, słusznym było ustalenie przez organ rentowy takiego obowiązku za wskazane okresy z tytułu zawartych umów o świadczenie usług (do których stosuje się przepisy o zleceniu).

Zgodnie bowiem z treścią przepisu art. 6 ust. 1 pkt 4 wcześniej cytowanej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (ustawa SUS), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami” oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4.

Zgodnie zaś z art. 12 ust. 1 obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Przepis art. 13 wskazuje zaś, iż obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu zleceniobiorcy podlegają od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

Z kolei ustalenie przez organ rentowy podstaw wymiaru składek za okresy objęte umowami zlecenia było bezpośrednią konsekwencją objęcia J. W. (2) obowiązkiem ubezpieczeń społecznych i również było prawidłowe.

Zgodnie z treścią art. 18 ust. 3 podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców ustala się zgodnie z ust. 1 (od przychodu), jeżeli w umowie agencyjnej lub umowie zlecenia albo w innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie (taka sytuacja występowała zaś w przedmiotowej sprawie).

Na podstawie art. 46 ust. 1-4, art. 47 ust. 1 pkt 3 i ust. 14 ustawy płatnik składek ma obowiązek według zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać i opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy. Rozliczenie składek oraz wypłaconych przez płatnika w tym samym miesiącu zasiłków podlegających rozliczeniu na poczet składek następuje w deklaracji rozliczeniowej według określonego wzoru. Płatnik składek przesyła deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca składki za każdy miesiąc, w terminie do dnia 15 każdego miesiąca. Przepisy art. 47 stosuje się odpowiednio do składek na FP, FGŚP i ubezpieczenie zdrowotne.

Zgodnie zaś z treścią przepisu art. 66 ust. 1 pkt 1e ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. z 2015r., poz. 581 ze zm.) zleceniobiorcy podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, zaś zgodnie z art. 81 ust. 1 oraz ust. 6 ustawy, do ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe finansowane przez ubezpieczonych, a jeśli ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego źródła - składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana od wszystkich tych przychodów.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie wyżej cytowanych przepisów i art. 477 ¹⁴ § 1 kpc Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.