Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem zaocznym z dnia 7 października 2015 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi oddalił powództwo F. Bank (...) z siedzibą w S.

przeciwko K. Z. o zapłatę.

Sąd Rejonowy oparł swoje rozstrzygnięcie na ustaleniach, że powództwo w tej sprawie zostało wytoczone przez F. Bank (...) z siedzibą na Malcie. F. Bank (...) widnieje na wydruku komputerowym, nie podpisanym przez nikogo i nie zawierającym danych osobowych pozwanego, a zawierającym ogólny wzorzec umowy pożyczki. K. Z. zawarł w dniu 29 lipca 2011 r. umowę pożyczki nr (...) z (...) Sp. z o.o. we W. na kwotę 200 zł na okres 15 dni. (...) sp. o.o. we W. nie wytoczyła powództwa w niniejszej sprawie. F. Bank (...) dokonał na rzecz K. Z. przelewu kwoty 1.000 zł wpisując w tytule przelewu “pożyczka nr (...)”.

Sąd ustalił okoliczności faktyczne na podstawie okoliczności bezspornych jako wynikających z niebudzących wątpliwości twierdzeń zawartych w pozwie (art. 339 § 2 k.p.c.), a także na podstawie przedstawionych dokumentów.

Wobec braku jakiegokolwiek dowodu na istnienie wierzytelności z umowy pożyczki, ustalenia faktyczne mogą być dokonane jedynie w oparciu o dyspozycję art. 339 § 2 k.p.c.

Jak stanowi powołany przepis, w razie wydania wyroku zaocznego przyjmuje się za prawdziwe twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

W niniejszej sprawie zdaniem Sądu I instancji twierdzenia powoda budziły uzasadnione wątpliwości w rozumieniu art. 339 § 2 k.p.c. z uwagi na fakt, iż powód przedstawił dowody udzielenia pożyczki przez inny podmiot – (...) sp. z.o.o. Powód nie przedstawił nie tylko żadnych dowodów na następstwo prawne po (...) sp. z o.o. ale nawet nie przedstawił takich twierdzeń w pozwie. Jednocześnie powód nie przedstawił nie tylko żadnych dowodów na fakt udzielenia pożyczki przez siebie pozwanemu ale również nie przedstawił w pozwie twierdzeń pozwalających na ustalenie treści umowy pożyczki. Wprawdzie w pozwie jest zawarte twierdzenie o pożyczeniu kwoty 1.000 zł na 60 dni ale jednocześnie brak jest twierdzeń dotyczących oprocentowania tej pożyczki. W tym stanie rzeczy na podstawie twierdzeń pozwu nie można się nawet domyślić (a cóż dopiero ustalić) jaka miałaby być treść tejże pożyczki.

Powód przedstawił jedynie potwierdzenie przelewu kwoty 1000 zł. Świadczy ona jedynie o tym, iż przelano tą kwotę – ale znów nie wiadomo, czy kwota ta została przelana przez powoda - osobą trzecią w związku z umową, która miałaby łączyć pozwanego z innym podmiotem ( (...) sp. z o.o.), nie będącym powodem (np. na skutek przekazu, bądź innego działania osoby trzeciej), czy też na skutek umowy zawartej przez powoda z pozwanym. Tej ostatniej okoliczności też nie można przyjąć jako wynikającej z twierdzeń powoda zawartych w pozwie, gdyż pozew nie zawiera wystarczających twierdzeń o treści umowy pożyczki.

Powód reprezentowany przez fachowego pełnomocnika był wzywany do złożenia dodatkowego pisma procesowego zawierającego twierdzenia faktyczne oraz wnioski dowodowe. W odpowiedzi na to wezwanie pełnomocnik powoda powołał się na to, iż pozew dotyczy umowy z dnia 29 lipca 2011 r. Jak już zostało wskazane w ustaleniach faktycznych, umowa z tego dnia została zawarta przez pozwanego z zupełnie innym podmiotem – (...) sp. z o.o. Z kolei załączony do akt sprawy wydruk zawierającej wzorzec ramowej umowy pożyczki (k. 20) nie zawiera ani żadnej daty ani też nawet nazwiska pozwanego.

Biorąc powyższe pod uwagę, należało uznać, iż w sprawie istnieją poważne i zasadnicze wątpliwości co do twierdzeń zawartych w pozwie, uniemożliwiających wydanie wyroku zaocznego, uwzględniającego w całości powództwo.

W rozważaniach prawnych, Sąd Rejonowy podniósł, że powódka wskazała w

uzasadnieniu pozwu, iż dochodzi od pozwanej zapłaty z tytułu niespłaconej pożyczki. Strona powodowa załączyła do pozwu dokumenty świadczące jednak o zawarciu umowy pożyczki przez innego wierzyciela. Brak jest z kolei twierdzeń faktycznych w pozwie oraz dowodów – dotyczących hipotetycznej umowy pożyczki, która stanowi podstawę powództwa.

Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.

Na powódce spoczywał obowiązek wykazania istnienia jak i wysokości dochodzonych wierzytelności (art. 6 k.c.). Powód na tą okoliczność nie przedstawił żadnych dowodów. Przedstawienie dowodu dokonania przelewu nie świadczy o udzieleniu umowy pożyczki. Wprawdzie w tytule przelewu wskazano, iż chodzi o pożyczkę, ale nadal nie wiadomo, kto miałby jej udzielić i jaka jest jej treść. Na podstawie samego pozwu nie da się ustalić wysokości odsetek, itp.

Co więcej – w ostatnim piśmie procesowym pełnomocnik powoda wyraźnie powoływał się na to, iż źródłem roszczeń jest umowa z 29 lipca 2011 r. Jedyna zaś umowa z tej daty załączona do pozwu, to umowa zawarta przez podmiot nie będący powodem w sprawie.

Zgodnie z przepisem art. 3 k.p.c., strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody. Wskazać należy, że to na stronie powodowej spoczywa ciężar dostarczenia sądowi materiału dowodowego, na podstawie którego mógłby on przekonać się o prawdziwości faktów uzasadniających żądanie, czyli na wykazaniu słuszności żądania ( Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 września2000r.III CKN 17/00).

Wprawdzie, jak podkreśla się w niektórych judykatach, twierdzenia pozwu, stanowiące podstawę wydania wyroku zaocznego „mają pełne prawo być gołosłowne” (uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 13 lutego 2015 r. w sprawie III Ca 1790/14), tym niemniej brak dowodów to zupełnie inna sytuacja, niż ta w której powód powołuje się na dowody, które dotyczą wierzytelności osoby trzeciej a jednocześnie nie wykazuje następstwa po tej osobie trzeciej.

W procesie kontradyktoryjnym nie jest rolą Sądu wyręczanie powoda w skutecznym dochodzeniu swoich roszczeń. To bowiem naruszałoby zasadę bezstronności. Pomimo tego, dążąc do realizacji zasady prawdy materialnej, Sąd wzywał do złożenia kolejnego pisma procesowego. Jego złożenie nie tylko nie rozwiało wątpliwości – wręcz przeciwnie – pogłębiło je skoro powód wyraźnie powołał się na umowę z 29 lipca 2011 r.

Dodatkowo należy zauważyć, iż jeśli jednocześnie – jak w niniejszej sprawie – same w sobie twierdzenia o faktach zawarte w pozwie, budzą wątpliwości, to brak jest jakichkolwiek podstaw do uznania, że zostały spełnione przesłanki do wydania wyroku zaocznego uwzględniającego powództwo. W postanowieniu Sądu Okręgowego w Koszalinie z dnia 10 lutego 2010 r. (VI Gz 17/12, LEX nr 1714247) podkreślono, iż wątpliwości uniemożliwiające wydanie wyroku zaocznego uwzględniającego powództwo, mają mieć charakter kwalifikowany (uzasadnione wątpliwości), chodzi zatem o takie wątpliwości, „które w sposób oczywisty stanowić mogą podstawę poglądu (…), że okoliczności faktyczne zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Ocena ta musi być dokonywana na samej tylko podstawie twierdzeń pozwu, gdyż w chwili podejmowania decyzji co do wydania wyroku zaocznego stanowisko drugiej strony nie jest znane”. Właśnie taki stan zachodzi w niniejszej sprawie. Bez umowy pożyczki nie wiadomo, czy rzeczywiście została zawarta, nie wiadomo też – jeśli została zawarta – czy na podstawie twierdzeń pozwu da się odtworzyć jej treść.

Wątpliwości dotyczyły zarówno samego faktu udzielenia pożyczki jak i jej treści oraz w związku z tym wysokości wierzytelności. Powód reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika zaniechał czynności w postępowaniu dowodowym, które mogłyby owe wątpliwości wyjaśnić.

W tym stanie rzeczy powództwo zdaniem Sądu Rejonowego należało oddalić jako nieudowodnione. Wobec tego, że pozwany również nie stawił się na rozprawie i w żaden sposób nie zajął stanowiska w sprawie, wyrok ma charakter zaoczny (art. 339 § 1 k.p.c.).

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zarzucając rozstrzygnięciu naruszenie:

1)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez:

- bezpodstawne i bezzasadne pominięcie przez Sąd I Instancji dowodu z dokumentu elektronicznego przedstawionego przez powoda, tj. potwierdzenia przelewu z dnia 9 grudnia 2013 r. podczas gdy wszechstronne rozważenie materiału dowodowego powinno prowadzić do wniosku że powód przekazał na rachunek bankowy pozwanego wynikającą z umowy pożyczki kwotę 1.000 zł, co implikuje po stronie pozwanego obowiązek jej zwrotu, do czego kompleksowo nie odniósł się Sąd I instancji;

- brak wszechstronnego rozważenia przez Sąd I instancji materiału dowodowego, skutkujący błędnym przyjęciem, że powód przedstawił niepodpisany wydruk (kserokopię) umowy pożyczki, podczas gdy powód przedstawił internetowy wydruk umowy pożyczki zawieranej za pomocą środków komunikacji elektronicznej, stanowiący odwzorowanie kroków podjętych przez pozwanego przy zawieraniu umowy pożyczki za pomocą środków komunikacji elektronicznej;

- przedłożenie przez powoda potwierdzenia wypłaty środków na kwotę 1.000 zł z rachunku bankowego powoda na rachunek bankowy pozwanego nie stanowi potwierdzenia zawarcia umowy pożyczki, podczas gdy z załączonego do pozwu potwierdzenia przelewu na kwotę 1.000 zł wynika w sposób niebudzący jakiejkolwiek wątpliwości, że środki pieniężne w kwocie 1.000 zł zostały przekazane na rachunek bankowy pozwanego, zaś tytuł przelewu (F. Bank (...)) potwierdza fakt, iż w przedmiotowej sprawie pieniądze zostały przekazane tytułem pożyczki;

2) art. 6 k.c. w zw. z art. 720 k.c. poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na bezpodstawnym przyjęciu, że powód uchylił obowiązkowi wynikającemu z art. 6 k.c., ponieważ nie dołączył do pozwu dokumentów (dowodów), z których wynikałoby, że pozwany zawarł z powodem umowę pożyczki, podczas gdy powód przedstawił ramową umowę pożyczki zawartą z pozwanym za pomocą środków komunikacji elektronicznej jako wyraźną i bezsporną akceptację warunków przyznania pożyczki i potwierdzenie wypłaty na rzecz pozwanego kwoty 1.000,00 zł tytułem udzielonej pożyczki;

3) art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (tekst jednolity – Dz.U. z 2014 r. poz. 1497) – dalej: u.k.k. – poprzez jego niezastosowanie, polegające na zignorowaniu przez Sąd I Instancji specyfiki zawierania umowy pożyczki przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość (środków komunikacji elektronicznej – Internetu);

4) art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jednolity – Dz.U. z 2015 r. poz. 128) – dalej: p.b. – w zw. z art. 4 ust. 1b ustawy Prawo o adwokaturze, poprzez ich niezastosowanie skutkujące oddaleniem w całości powództwa z uwagi na rzekomy brak udowodnienia roszczenia przez powoda w sytuacji, gdy oświadczenia woli związane z dokonywaniem czynności bankowych (w tym także przelewaniem na rachunki bankowe określonych kwot w ramach umowy pożyczki) mogą być składane w postaci elektronicznej, a dokumenty generowane elektronicznie stanowią ekwiwalent dokumentów podpisanych własnoręcznie.

W oparciu o powyższe zarzuty, apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku Sądu I Instancji z dnia 7 października 2015 r. (sygn. akt: XVIII C 2645/15) w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz strony powodowej kwoty 1.730 zł wraz z odsetkami umownymi za zwłokę liczonymi od kwoty 1.550 zł od dnia 8 lutego 2014 r. do dnia zapłaty (zgodnie z treścią pozwu), ewentualnie przekazanie przez Sąd II instancji sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji;

- zasądzenie od pozwanego na rzecz strony powodowej kosztów postępowania (procesu), w tym kosztów zastępstwa procesowego, w I i II instancji, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się częściowo zasadna.

Przede wszystkim, Sąd Okręgowy uznając po części trafność zarzutu naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 233 § 1 k.p.c. dokonał odmiennej – w stosunku do przyjętej przez Sąd Rejonowy - oceny materiału dowodowego, prowadzącej do częściowej zmiany ustaleń faktycznych w zakresie zawarcia przez strony umowy pożyczki. Z załączonego do pozwu potwierdzenia przelewu wynika, że w dniu 9 grudnia 2013 r. powód F. Bank (...) dokonał na rzecz K. Z. przelewu kwoty 1.000 zł z tytułu umowy pożyczki nr (...). Na zawarcie przez strony umowy pożyczki w kwocie 1.000 zł wskazują również twierdzenia powoda zawarte w pozwie, które nie budzą uzasadnionych wątpliwości. Mając na uwadze powyższe, Sąd Rejonowy błędnie ustalił, że strony nie zawarły umowy pożyczki. Należało zatem przyjąć, że strony zawarły umowę pożyczki na kwotę 1.000 zł.

Natomiast uzasadnione, w świetle treści pozwu i załączonych do niego dokumentów, są wątpliwości co do warunków wynikających z umowy pożyczki. Nie jest bowiem tak, jak chce apelujący, że strony złożyły oświadczenie w przedmiocie zawarcia ramowej umowy pożyczki według jej wzorca załączonego do pozwu. Dokument ten nie zawierał danych identyfikujących pozwanego jako pożyczkobiorcę, daty zawarcia umowy, numeru umowy pożyczki ani nie był opatrzony podpisami stron.

W istocie art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tj. Dz.U. z 2015 r. poz. 128) dopuszcza składanie w postaci elektronicznej oświadczeń woli związanych z dokonywaniem czynności bankowych. Omawiana regulacja nie wprowadza przy tym wymogu zastosowania bezpiecznego podpisu elektronicznego weryfikowanego przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu (w rozumieniu ustawy o podpisie elektronicznym) dla zrównania oświadczeń woli w postaci elektronicznej z ich formą pisemną. Wobec treści pozwu zachodziły jednakże uzasadnione wątpliwości co do tego, czy pozwany złożył w postaci elektronicznej oświadczenie skutkujące zawarciem umowy pożyczki na warunkach określonych we wzorcu umowy, z której powód wywiódł roszczenia.

W pozwie powód wskazał, że potwierdzeniem złożenia przez pozwanego oświadczenia w przedmiocie zaciągnięcia pożyczki miał być dokonany w dniu 9 grudnia 2013 r. przelew kwoty 1.000 zł z tytułu umowy pożyczki nr (...), przy czym załączony do pozwu wzorzec umowy pożyczki, wobec braku jakichkolwiek danych (dzień zawarcia umowy, kwota pożyczki, numer umowy pożyczki i strony umowy) nie pozwalał na powiązanie przelewu z umową pożyczki, z której powód wywiódł roszczenia.

W konsekwencji, w oparciu o okoliczności faktyczne przytoczone w pozwie Sąd Okręgowy nie mógł ustalić faktu związania stron umową pożyczki ramowej, w wykonaniu której, według powoda, przelew nastąpił i warunków tej umowy.

Wskazać przy tym należy, że w postępowaniu apelacyjnym, jak stanowi art. 376 k.p.c., orzekanie zaoczne jest niedopuszczalne. Samo zaś milczenie pozwanego co twierdzeń powoda zawartych w apelacji nie mogło stanowić podstawy do uznania

faktów za przyznane. Pozwany w postępowaniu nie uczestniczył, odpisu apelacji, tak jak odpisu pozwu i zawiadomień o rozprawie nie podjął. Okoliczności sprawy nie uzasadniały więc przekonania, że pozwany nie zamierzał zaprzeczyć istnieniu faktów przytoczonych przez powoda.

Mając wszystko powyższe na uwadze należało przyjąć, iż strony zawarły umowę pożyczki na kwotę 1.000 zł. W związku z tym, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok i orzekł jak w sentencji, a w pozostałym zakresie, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację jako nieuzasadnioną.

O odsetkach orzeczono w oparciu o art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c.

Roszczenie o odsetki powstaje od chwili opóźnienia i dotyczy okresu aż do momentu, gdy dłużnik spełni świadczenie pieniężne. Staje się więc wymagalne począwszy od bezskutecznego upływu terminu spełnienia świadczenia głównego, czyli z upływem pierwszego dnia od wymagalności roszczenia głównego, aż do dnia jego zapłaty. Treść przepisu art. 481 § 1 k.c. przesądza bowiem o tym, że odsetki są płatne już z chwilą bezskutecznego upływu terminu spełnienia świadczenia głównego określanego stosownie do art. 455 k.c. Ten właśnie moment należy uznać za termin ich wymagalności. Dłużnik opóźnia się więc z wykonaniem zobowiązania, gdy nie spełnia świadczenia w terminie oznaczonym lub wynikającym z właściwości zobowiązania, a w przypadku gdy termin nie zostanie w taki sposób oznaczony, jeśli nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. W analizowanym przypadku nie zostało wykazane, aby strony umowy pożyczki uzgodniły termin jej zwrotu, po upływie którego należały się wierzycielowi odsetki za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.). Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne twierdzenia powoda, że doszło do wypowiedzenia przez powoda pozwanemu umowy pożyczki, jednakże powód nie przedstawił dowodu doręczenia pozwanemu wezwania do zapłaty, w aktach sprawy brak jest potwierdzenia odbioru wezwania dla pozwanego. Wobec tego należało przyjąć, iż w niniejszej sprawie wytoczenie powództwa o zapłatę jest również wezwaniem do zapłaty długu, a ponieważ odpis pozwu został doręczony pozwanemu poprzez awizo w dniu 16 września 2015 r., to od tej daty należą się powodowi odsetki.

Konsekwencją powyższego rozstrzygnięcia stała się także zmiana orzeczenia w przedmiocie kosztów procesu, o których orzeczono zgodnie z wyrażoną w art. 100 k.p.c. zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 375,26 zł. kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego. Z kwoty 1.730 zł, stanowiącej wartość przedmiotu zaskarżenia, została uwzględniona kwota 1.000 zł, stanowiąca 58% wartości przedmiotu zaskarżenia. Zgodnie z ww. zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu (art. 100 k.p.c.), strony powinny ponieść jego koszty w takim stopniu, w jakim przegrały sprawę, a zatem powód w 42%, a pozwany w 58%. Koszty postępowania pierwszoinstancyjnego wyniosły 647,54 zł., a zatem powodowi należy się zwrot kwoty 375,26 zł, którą Sąd zasądził na jego rzecz od pozwanego na podstawie art. 100 k.p.c. Koszty postępowania apelacyjnego wyniosły zaś 330 zł, w związku z czym powodowi należy się zwrot kwoty 191,40 zł, którą Sąd zasądził na jego rzecz od pozwanego również na podstawie powołanego powyżej przepisu prawa.