Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 maja 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 maja 2016 r. w Gdańsku

sprawy A. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22 października 2015 r., sygn. akt VII U 1328/15

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że przyznaje A. B. prawo do emerytury od 29 maja 2015r.

SSO del. Elżbieta Trybulec – Czernek SSA Grażyna Czyżak SSA Bożena Grubba

Sygn. akt III AUa 52/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 01 czerwca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ustalenia A. B. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym wskazując, że nie spełnia warunku posiadania na dzień 01 stycznia 1999 r. co najmniej 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a jedynie 10 lat, 11 miesięcy i 7 dni.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła A. B. kwestionując przyjęcie w postępowaniu administracyjnym, że nie spełnia łącznie wszystkich ustawowych przesłanek ustalenia jej prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym oraz domagając się jej zmiany i przyznania jej tego świadczenia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 22 października 2015 r. w sprawie VII U 1328/15 Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał A. B. prawo do emerytury począwszy od dnia 01 kwietnia 2015 r. oraz stwierdził, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w sprawie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

A. B. zd. K., urodzona dnia (...), wymagany wiek 55 lat ukończyła w dniu (...)

W zakładzie (...) S.A. w B. i u jego następcy prawnego Z. S.A. w B. ubezpieczona była zatrudniona od dnia 28 czerwca 1978 r. do dnia 30 września 1999 r., przy czym w okresie od dnia 16 września 1981 r. do dnia 30 listopada 1990 r. zatrudniona była na stanowisku robotnika magazynowego w magazynie chemicznym. Następnie, na skutek awansu zawodowego, w okresie od dnia 01 grudnia 1990 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. A. B. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w Z. S.A. w B. (uprzednio (...) S.A. w B.) na stanowisku kierownika magazynu chemicznego. W tym czasie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała w warunkach szczególnych prace w zakresie zabezpieczania pomieszczeń magazynowych i krajalni oraz materiałów (prawidłowe ich składowanie, konserwację i prawidłową eksploatację maszyn i urządzeń) przed zniszczeniem, kradzieżą, pożarem itp., organizacja sprawnego wyładunku, załadunku, pracy przy przyjmowaniu materiałów, rejestrowanie obrotów magazynowych, terminowe przekazywanie dokumentów do (...) (ogólny cel pracy stanowiska).

Przy wykonywaniu swoich obowiązków mogła wyręczać się pracownikami magazynowymi, jednakże organizowała, nadzorowała i kontrolowała ich pracę, a za ich działania i zaniedbania odpowiadała jak za własne (pkt 7). Jako kierownik magazynu chemicznego ubezpieczona zajmowała się przyjmowaniem materiałów do magazynu, ich wydawaniem jak również odpowiadała za nadzorowanie pracy robotników magazynu. Pracowała stale w pomieszczeniach magazynowych, w których jako podstawowe wykonywane są prace magazynowe, załadunkowe i rozładunkowe.

Praca ubezpieczonej w spornym okresie oznaczała pracę tzw. pracującego kierownika – brała ona bezpośrednio udział we wszystkich czynnościach wykonywanych przez podległych pracowników, a jedynie ponadto całość pracy nadzorowała i dozorowała stale. Ubezpieczona dodatkowo ponosiła odpowiedzialność materialną za stany magazynowe. Odpowiadała za dokumentację związaną z całością gospodarki magazynowej: rejestrowała wejścia asortymentu na stan magazynu oraz odnotowywała zejście asortymentu ze stanu magazynu – tworzyła ilościową ewidencję stanu i ruchu zapasów magazynowych. Obciążało ją również wydawanie materiałów z magazynu zgodnie obowiązującą dokumentacją rozchodową, po jej sprawdzeniu od strony formalnej i merytorycznej.

A. B. wykonywała pracę kierownika magazynu w tych samych pomieszczeniach, w jakich pracowali robotnicy magazynowi – mając do dyspozycji wyodrębnione stanowisko pracy, przy którym rejestrowała przychody i rozchody materiałów magazynowych. Nie było to osobne pomieszczenie poza magazynem.

Z tytułu rodzaju i charakteru wykonywanej pracy ubezpieczona otrzymywała dodatek za pracę w warunkach szczególnych – oznaczony w liście płac za kwiecień 1999 r. jako „SZK,.1-2 GR” (trzecia pozycja od góry) w kwocie 24 zł.

Ubezpieczona w dniu 30 kwietnia 2015 r. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniosek o emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach.

Ubezpieczona nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego.

W toku postępowania przed organem rentowym ubezpieczona udowodniła według stanu na dzień 01 stycznia 1999 r. staż sumaryczny 20 lat, 6 miesięcy i 3 dni, równy ilości okresów składkowych, jednakże nie udowodniła wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Zaskarżoną w sprawie decyzją z dnia 01 czerwca 2015 r. organ rentowy odmówił A. B. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, tj. wobec nie udowodnienia wymaganego 15–letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy zaliczył ubezpieczonej do stażu pracy w warunkach szczególnych pracę w okresie od dnia 16 września 1981 r. do dnia 30 listopada 1990 r. (na stanowisku robotnika magazynowego w magazynie chemicznym). Nie uwzględnił natomiast okresu zatrudnienia po dniu 30 listopada 1990 r.

Sąd Okręgowy wskazał, że powyższy stan faktyczny był w części niesporny, a dokumenty urzędowe i prywatne przedłożone przez ubezpieczoną i znajdujące się w aktach organu rentowego dodatkowo go potwierdzały. W spornym zakresie, dotyczącym charakteru pracy A. B., Sąd ten fakty istotne dla rozpoznania sprawy ustalił na podstawie dokumentów prywatnych i ich odpisów zgromadzonych w aktach niniejszej sprawy i aktach rentowych pozwanego organu, w szczególności listy płac i stanowiskowej karty służby, których prawdziwość i autentyczność nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd I instancji również nie znalazł podstaw do podważenia ich wiarygodności z urzędu.

Sąd ten oparł się także na świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach, uznając je za wiarygodne, mimo jego kwestionowania przez organ rentowy.

Wskazał, że w myśl art. 253 zd. 2 k.p.c. wobec zakwestionowania przez ten organ prawdziwości tego dokumentu, to na ubezpieczonej spoczywał obowiązek udowodnienia, że oświadczenie w nim zawarte, prawdziwie relacjonuje fakty.

W ocenie Sądu Okręgowego A. B. podołała temu obowiązkowi, udowadniając prawdziwość zaświadczenia za pomocą listy płac i stanowiskowej karty służby a także za pomocą swoich zeznań. Wprawdzie lista płac dotyczyła kwietnia 1999 r. niemniej jednak stanowisko wnioskodawczyni nie zmieniło się od dnia 01 grudnia 1990 r. do dnia 30 września 1999 r. i taki też okres obejmowało świadectwo.

Podstawę dokonanych przez ten Sąd ustaleń stanu faktycznego stanowiło także przesłuchanie A. B., które korespondowało z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

Zdaniem Sądu I instancji odwołanie A. B. zasługuje na uwzględnienie.

Sąd ten stwierdził, że przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia ustalenia prawa ubezpieczonej do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 1948 r. zostały uregulowane w treści art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm.), dalej: ustawa, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, tj. spełniają łącznie następujące warunki:

1) legitymują się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż: 65 lat dla mężczyzn, 60 lat dla kobiet,

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej: 25 lat dla mężczyzn, 20 dla kobiet,

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Aktem wykonawczym, do którego odsyła ustawa, jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm., dalej w uzasadnieniu przywoływane jako rozporządzenie).

Stosownie do treści § 4 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W wykazie A – prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego – stanowiącym załącznik do rozporządzenia:

- w dziale XIV (Prace różne), pod pozycją 24 wskazana została kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie,

- w dziale IV (W chemii), pod pozycją 40 wskazano prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych - pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych.

Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Okresy pracy natomiast, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2 rozporządzenia).

W postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwały S.N.: z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz z dnia 21 września 1984 r., III UZP 48/84, LEX), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez k.p.c. środkami dowodowymi.

Bezspornym było, że ubezpieczona w dniu (...) osiągnęła 55 rok życia, nie przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego oraz posiadała wymagany 20-letni ogólny staż pracy okresów składkowych i nieskładkowych.

Przedmiotem sporu pozostawało dokonanie ustaleń w zakresie tego, czy za zatrudnienie w szczególnych warunkach kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno-technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie – przy pracach magazynowych, załadunkowych i rozładunkowych – uznać można było sporny okres zatrudnienia ubezpieczonej od dnia 01 grudnia 1990 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. wZ. S.A. w B. (uprzednio (...) S.A. w B.).

W ocenie Sądu Okręgowego fakt wykonywania przez ubezpieczoną pracy w szczególnych warunkach w spornych okresach znajduje potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym (świadectwa pracy, świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, a zwłaszcza stanowiskowa karta służby i lista płac z kwietnia 1999 r.). Niewątpliwie faktyczny rodzaj pracy ubezpieczonej został potwierdzony także jej zeznaniami.

Sąd ten podzielił przy tym pogląd judykatury, że czynności ogólnie pojętego nadzoru lub kontroli w procesie produkcji wykonywanej w wydziałach i oddziałach, w których zatrudnieni są pracownicy wykonujący pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia, objęte poz. 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia, to te czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, a więc polegające na bezpośrednim nadzorze i bezpośredniej kontroli procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Jeśli zatem czynności te wykonywane są w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z kontrolą międzyoperacyjną, kontrolą jakości produkcji i usług oraz dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu (por. wyrok S.A. w Gdańsku z dnia 23 sierpnia 2012 r., III AUa 366/12, orzeczenia.ms.gov.pl).

Jeśli czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w poz. 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego, ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji.

Sąd I instancji wskazał, że z dokładnego brzmienia poz. 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia wynika, iż warunkiem zakwalifikowania tego rodzaju kontroli i dozoru jako pracy wykonywanej w warunkach szczególnych jest to, aby na oddziałach i wydziałach, na których są one wykonywane, jako podstawowe wykonywane były prace wymienione w wykazie. Oznacza to, że objęcie takim nadzorem lub kontrolą także innych niż wymienione w wykazie prac nie wyłącza zakwalifikowania samego nadzoru lub kontroli jako pracy w szczególnych warunkach, jeżeli te inne (podlegające dozorowi lub kontroli) prace nie są na danym oddziale lub wydziale podstawowe (por. postanowienie S.N. z dnia 15 lutego 2012 r., I UK 360/11, LEX).

Jedynie wykonywanie czynności niemających związku z wykonywaniem bezpośredniego dozoru nad procesem produkcji, w ramach zakresu obowiązków na danym stanowisku pracy, uniemożliwia sprawowanie dozoru stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a w konsekwencji wyłącza zaliczenie takiego okresu zatrudnienia do pracy w szczególnych warunkach (por. wyrok S.A. w Białymstoku z dnia 22 sierpnia 2012 r., III AUa 374/12, orzeczenia.ms.gov.pl).

Zdaniem Sądu Okręgowego postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie wykazało, że ubezpieczona zajmowała się w spornym okresie bezpośrednim nadzorem, o jakim mowa w cytowanych wyżej orzeczeniach.

W okresie wcześniejszym od spornego, tj. od dnia 16 września 1981 r. do dnia 30 listopada 1990 r. ubezpieczona była zatrudniona na stanowisku robotnika magazynowego w magazynie chemicznym – który to okres organ rentowy zaliczył wnioskodawczyni do stażu pracy w warunkach szczególnych, co wynika wprost z zestawienia świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 19 września 2012 r. z kartą przebiegu zatrudnienia wnioskodawczyni.

Natomiast w spornym okresie ubezpieczona awansowała na stanowisko kierownika tego samego magazynu chemicznego, w którym uprzednio – w niespornym okresie – wykonywała pracę robotnika magazynowego. Jako kierownik magazynu chemicznego ubezpieczona zajmowała się przyjmowaniem materiałów do magazynu, ich wydawaniem jak również odpowiadała za nadzorowanie pracy robotników magazynu.

Ubezpieczona z racji pełnionej funkcji odpowiadała za zabezpieczenie pomieszczeń magazynowych przed zniszczeniem, kradzieżą i pożarem, nadto za prawidłowe składowanie zapasów magazynowych, zapewniających zachowanie ich właściwości. Organizowała także załadunek i rozładunek przy przyjmowaniu materiałów i rejestrowaniu obrotów magazynowych. Czynności te z racji swojego charakteru musiały być wykonywane w tym samym miejscu, w którym pracowała wcześniej jako robotnik. Wynikało to także z zeznań samej ubezpieczonej. Miała wprawdzie do dyspozycji wyodrębnione stanowisko pracy, przy którym rejestrowała przychody i rozchody materiałów magazynowych, jednakże nie było to osobne pomieszczenie, położone poza magazynem. Fakt, że sam pracodawca zaliczył pracę ubezpieczonej w spornym okresie do pracy w warunkach szczególnych, potwierdza dodatkowo okoliczność, iż właśnie z tytułu rodzaju i charakteru wykonywanej pracy ubezpieczona, także jako kierownik magazynu, otrzymywała dodatek za pracę w warunkach szczególnych – oznaczony w liście płac za kwiecień 1999 r. jako „SZK,.1-2 GR” (trzecia pozycja od góry) w kwocie 24 zł.

Sąd I instancji nie miał zatem wątpliwości, że praca ubezpieczonej w spornym okresie oznaczała pracę tzw. pracującego kierownika – brała ona bezpośrednio udział we wszystkich czynnościach wykonywanych przez pracowników, a jedynie ponadto całość pracy nadzorowała i dozorowała stale.

Tym samym w ocenie tego Sądu spełniona została przesłanka nadzorowania przez ubezpieczoną prac wykonywanych w warunkach szczególnych, o których jest mowa w wykazie, przy czym praca ta była wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy, w sposób stały (bez przerw na inne rodzajowo obowiązki). Spełniała zatem wymóg skierowany także do kontrolującego, czy dozorującego, aby praca z poz. 24 była wykonywana stale i pełnym wymiarze czasu pracy na danym stanowisku (§ 2 rozporządzenia) (por. postanowienie S.N. z dnia 15 lutego 2012 r., I UK 360/11 oraz wyrok S.N. z dnia 05 października 2011 r., II UK 48/11, www.sn.pl).

Sąd Okręgowy uznał, że na szczególny charakter prac ubezpieczonej niewątpliwie wskazuje także treść – jedynego przedłożonego w sprawie – świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 19 września 2012 r. Dokument ten szczegółowo, z przywołaniem odpowiednich przepisów zarządzenia resortowego - zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marcu 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. MG. z 1985 r. Nr 1, poz. 1), dalej: zarządzenie resortowe – wskazuje na konkretne zapisy w zakresie kwalifikacji prac ubezpieczonego do pracy w warunkach szczególnych. Wskazano bowiem na wykaz A, dział XIV, poz. 24 (kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie), pkt 1 (stanowiska pracy, na których prace wykonywane są w warunkach szczególnych - stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przy stanowisku wymienionym w wykazie) oraz wykaz A, dział IV, poz. 40 (m.in. prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe), pkt 2 (magazynier - robotnik magazynowy) – zatem dokładnie te prace, które, jak ustalił ten Sąd, faktycznie stale i w pełnym zakresie czasu pracy wykonywała w spornych okresach skarżąca.

Zarządzenia resortowe, w tym wskazywane powyżej, nie są, co oczywiste, źródłem powszechnie obowiązującego prawa i stanowią jedynie pomocnicze akty prawa niższego rzędu oraz dokumenty dotyczące jedynie konkretnych zakładów pracy, do których odwoływali się poszczególni pracodawcy, wskazując w dokumentacji pracowniczej (świadectwach wykonywania pracy w warunkach szczególnych) na rodzaje wykonywanej przez pracowników pracy. Wykazy resortowe wydane na podstawie § 1 ust. 2 i 3 rozporządzenia mają charakter informacyjny, techniczno - porządkujący, uściślający oraz mogą mieć znaczenie w sferze dowodowej, stanowiąc podstawę domniemania faktycznego. Kluczowym i podstawowym dokumentem w tym zakresie pozostaje cytowane powyżej rozporządzenie (por. wyrok S.N. z dnia 22 marca 2012 r., I UK 403/11, opubl. www.sn.pl).

Jednakże z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego lub centralny związek spółdzielczy w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne (art. 231 k.p.c.), że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może - w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych - stanowić negatywną przesłankę dowodową (por. wyrok S.N. z dnia 25 lutego 2010 r., II UK 218/09; podobnie wyrok S.N. z dnia 24 listopada 2011 r., I UK 164/11, za: www.sn.pl).

Nie ma przy tym znaczenia, ile dokładnie czasu ubezpieczona poświęcała czasu na sam nadzór, ponieważ czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w poz. 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji (por. wyrok S.N. z dnia 24 września 2009 r., II UK 31/09, za: LEX).

Analizując tą kwestię Sąd I instancji ustalił, że A. B. niewątpliwie obciążały obowiązki o charakterze administracyjnym, jednakże stanowiły faktycznie zupełnie poboczną część jej pracy, a do drugie wynikały wprost i wyłącznie właśnie z faktu pełnienie nadzoru i kontroli. Sąd ten wywodził dalej, że w zakresie obowiązków kierowniczych, skarżąca ponosiła odpowiedzialność materialną za stany magazynowe. Odpowiadała za dokumentację związaną z całością gospodarki magazynowej: rejestrowała wejścia asortymentu na stan magazynu oraz odnotowywała zejście asortymentu ze stanu magazynu – tworzyła ilościową ewidencję stanu i ruchu zapasów magazynowych. To wnioskodawczynię obciążało wydawanie materiałów z magazynu zgodnie obowiązującą dokumentacją rozchodową, po jej sprawdzeniu od strony formalnej i merytorycznej. Wszystkie te czynności były jednak ściśle związane z kontrolą i nadzorem nad pracownikami magazynu chemicznego i co wykonywane w tych samych pomieszczeniach, w jakich pracowali robotnicy magazynowi (pracujących w warunkach szczególnych tak samo jak ona we wcześniejszym, niespornym okresie pracy w charakterze robotnika magazynowego).

Sąd Okręgowy uznał, że wobec wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych A. B. spełniła wszystkie przesłanki do nabycia emerytury w obniżonym wieku, ponieważ osiągnęła 55 rok życia, na dzień złożenia wniosku udokumentowała okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 20 lat, nie przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego, a także spełniła przesłankę udokumentowania stażu co najmniej 15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

W rezultacie, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w zw. z cytowanymi wyżej przepisami prawa materialnego, Sąd I instancji orzekł jak w sentencji wyroku, omyłkowo przyznając prawo do świadczenia od miesiąca złożenia wniosku w sytuacji, kiedy dopiero w dniu (...) wnioskodawczyni spełniła ostatni wymóg skutecznego ubiegania się o świadczenie, tj. ukończyła wymagany ustawą wiek 55 lat.

W przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, na podstawie art. 118 ust. 1 lit. a ustawy, Sąd ten orzekł jak w sentencji wyroku uznając, że dopiero dowody przeprowadzone w postępowaniu sądowo-odwoławczym umożliwiły wyjaśnienie tej okoliczności.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. zaskarżając ten wyrok w części dotyczącej daty przyznania A. B. prawa do emerytury zarzucając mu naruszenie przepisu art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm.) poprzez ustalenie, że ubezpieczona spełnia warunki do przyznania prawa do emerytury począwszy od dnia 01 kwietnia 2015 r.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy dokonał streszczenia postępowania sądowego-pierwszoinstancyjnego w niniejszej sprawie oraz wskazał, że wnioskodawczyni urodzona dnia (...) wniosek o emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych złożyła w dniu 30 kwietnia 2015 r. Sąd Okręgowy przyznał prawo do świadczenia od miesiąca, w którym złożono wniosek, tj. od dnia 01 kwietnia 2015 r., a winien przyznać od dnia (...), tj. od dnia ukończenia przez A. B. 55 lat życia.

W konkluzji apelacji organ ten wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej daty przyznania ubezpieczonej prawa do emerytury i przyznanie prawa do wnioskowanego świadczenia od dnia (...), tj. od ukończenia 55 lat życia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego zasługuje na uwzględnienie w sposób skutkujący zmianą zaskarżonego wyroku i ustaleniem A. B. prawa do emerytury od dnia (...)

Spór w niniejszej sprawie dotyczy kwestii spełniania przez ubezpieczoną, wynikających z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną), przesłanek ustalenia jej prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w okresie od dnia 01 kwietnia 2015 r. do dnia 28 maja 2015 r.

Apelujący kwestionował jedynie spełnianie przez wnioskodawczynię w tym okresie przesłanki osiągnięcia wymaganego wieku emerytalnego, tj. 55 lat dla kobiet (§ 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Nie jest natomiast przedmiotem sporu ani nie budzi wątpliwości spełnianie przez A. B. pozostałych, stanowionych przez art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, przesłanek ustalenia jej prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Trafnie organ rentowy zauważył, że w okresie od dnia 01 kwietnia 2015 r. do dnia 28 maja 2015 r. ubezpieczona nie spełniała wymogu ustalenia jej prawa do emerytury z art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej w postaci osiągnięcia wieku emerytalnego przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej, ponieważ wymagany wiek emerytalny 55 lat osiągnęła w dniu (...)

Ponieważ w myśl art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, a zatem stwierdzić należy, że prawo wnioskodawczyni do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym powstało dopiero w dniu (...), tj. w dniu osiągnięcia wieku 55 lat.

Tym samym zasadnie apelujący zarzuca, że Sąd I instancji ustalając A. B. prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w okresie od dnia 01 kwietnia 2015 r. do dnia 28 maja 2015 r. naruszył art. 184 ust. 1 (w zw. z art. 100 ust. 1) ustawy emerytalnej.

Ponieważ prawo ubezpieczonej do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym powstało dopiero od dnia (...), stosownie do treści art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej, emeryturę należy jej wypłacić poczynając od tego dnia, a nie od miesiąca złożenia wniosku o emeryturę, tj. od dnia 01 kwietnia 2015 r.

Uznając, że apelacja zasługuje na uwzględnienie, na mocy art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.

SSA Bożena Grubba SSA Grażyna Czyżak SSO del. Elżbieta Trybulec-Czernek