Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 maja 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XIV Wydział Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 kwietnia 2016 r. w Warszawie

sprawy A. K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

o prawo do ponownego obliczenia emerytury

na skutek odwołania A. K. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

z dnia 7 grudnia 2015 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje odwołującemu A. K. (1) prawo do ponownego obliczenia emerytury na podstawie art. 55 i 55a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dz. U. z 2015 r. poz. 748) i nakazuje wypłatę tego świadczenia na rzecz odwołującego o ile jest korzystniejsze od dotychczas pobieranego przez niego świadczenia, stwierdzając odpowiedzialność organu emerytalnego za niewyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

SSO Artur Fryc

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 grudnia 2015 roku znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. po rozpatrzeniu wniosku A. K. (1) z dnia 27 listopada 2015 roku odmówił mu prawa do przeliczenia emerytury według zasad określonych w art. 55a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że ubezpieczony nie spełnia warunków do ponownego ustalenia wysokości emerytury na podstawie ustawy z dnia 5 marca 2015 roku, ponieważ nie kontynuował ubezpieczeń emerytalnego i rentowych po osiągnięciu wieku 65 lat, określonego w art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z FUS, a zatem brak jest podstaw do obliczenia emerytury z zastosowaniem art. 55 i 55a w/w ustawy. Powszechny wiek emerytalny ubezpieczony osiągnął w dniu 25 grudnia 1997 roku. Zakład wskazał, że ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym ubezpieczony podlegał od 1 stycznia 1999 roku, a zatem po raz pierwszy został objęty tymi ubezpieczeniami po osiągnięciu wieku emerytalnego. W związku z powyższym organ rentowy wskazał, że kontynuuje wypłatę dotychczasowego świadczenia.

(decyzja ZUS k. 17 – 18 akta ZUS)

A. K. (1) odwołał się od tej decyzji. Ubezpieczony wyjaśnił, że po osiągnięciu wieku emerytalnego, to jest po dniu 25 grudnia 1997 roku kontynuował pracę, a na dowód tego przedłożył zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za rok 1998 ze wskazaniem, że dokumenty z kolejnych lat znajdują się w ZUS.

(odwołanie k. 2 – 4 akt sprawy)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. ZUS wskazał, że wprowadzony ustawą z dnia 5 marca 2015 roku art. 55a ustawy emerytalnej umożliwia przyznanie emerytury według zreformowanych zasad osobom urodzonym przed 1949 rokiem, o ile kontynuowały ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Warunek kontynuacji ubezpieczeń nie jest jednak spełniony w przypadku osób, które ubezpieczeniami zostały objęte po raz pierwszy dopiero po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zdaniem organu rentowego nie można uznać, że kontynuowały one ubezpieczenia. Oznacza to, że przepis ten nie ma stosowania do osób, które powszechny wiek emerytalny ukończyły przed
1 stycznia 1999 roku. Zakład pokreślił, że odwołujący ukończył powszechny wiek emerytalny w dniu 25 grudnia 1997 roku i w tym czasie podlegał ubezpieczeniom społecznym, zaś ubezpieczenia emerytalne i rentowe, o których mowa w tym przepisie, obowiązują od 1 stycznia 1999 roku (data wejścia w życie ustawy emerytalnej).

(odpowiedź na odwołanie, k. 5 – 6 akt sprawy)

Na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku odwołujący się poparł wniesione odwołanie. Skarżący podniósł, że po przyznaniu mu emerytury cały czas pracował
|i opłacał składki, zwłaszcza, iż został pouczony przez organ rentowy, że będzie mógł wybrać sobie korzystniejszą emeryturę i w tym też celu wręczono mu formularz rezygnacji, który mógłby złożyć miesiąc po przyznaniu nowej emerytury. Pełnomocnik organu rentowego wniósł natomiast o oddalenie odwołania, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji. Nie zakwestionował faktu, że były odprowadzane składki do ZUS po uzyskaniu przez ubezpieczonego powszechnego wieku emerytalnego, (25 grudnia 1997 roku), jednakże wskazał, że w tym czasie odwołujący się nie podlegał ubezpieczeniom emerytalno–rentowym, lecz ubezpieczeniom społecznym, ponieważ ubezpieczenia emerytalno–rentowe wprowadziła nowa ustawa od 1999 roku.

Sąd Okręgowy w Warszawie XIV Wydział Ubezpieczeń Społecznych ustalił następujący stan faktyczny:

A. K. (2) (ur. (...)) powszechny wiek emerytalny, tj. 65 rok życia, osiągnął w dniu 25 grudnia 1997 roku (bezsporne).

Ubezpieczonemu przyznano emeryturę od dnia 24 lutego 1986 roku z wypłatą od dnia 1 kwietnia 1986 roku. Wypłata tego świadczenia była zawieszona z uwagi na kontynuowanie pracy zawodowej przez odwołującego się z wynagrodzeniem przewyższającym dopuszczalną przepisami wysokość. Ponownie od dnia 1 stycznia 1991 roku przyznano skarżącemu emeryturę. Również wypłata tego świadczenia została wstrzymana.

Z dniem 1 grudnia 2012 roku odwołującemu się został przyznany dodatek pielęgnacyjny na stałe w związku z ukończeniem 75 roku życia z urzędu. Wnioskiem
z dnia 24 czerwca 2008 roku skarżący zwrócił się o ponowne ustalenie emerytury
w zakresie tzw. części socjalnej, jak i części stażowej, która została mu przyznana od
1 czerwca 2008 roku. Z dniem 1 czerwca 2008 roku wstrzymano wypłatę emerytury ubezpieczonego.

Ubezpieczony zwrócił się w dniu 29 czerwca 2015 roku o ponowne ustalenie wysokości świadczenia emerytalnego, które zgodnie z decyzją z dnia 20 sierpnia 2015 roku wynosi 6.524,04 zł. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury ubezpieczony wybrał wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 10 lat kalendarzowych, tj. od stycznia 1997 roku do grudnia 2006 roku ze wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru 274,25%, (została ograniczona do 250%), która została pomnożona przez kwotę bazową, tj. 3.308,33 złotych, co dało 8.270,83 złotych. Do ustalenia wysokości emerytury Zakład uwzględnił 52 lata i 9 miesięcy okresów składkowych, tj. 633 miesięcy oraz 1 rok okresów nieskładkowych, tj. 12 miesięcy.

W dniu 27 listopada 2015 roku A. K. (1) złożył wniosek o emeryturę, której wysokość obliczona jest według nowych zasad art. 55a ustawy o emeryturach i rentach
z FUS. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w dniu 7 grudnia 2015 roku wydał decyzję odmowną podnosząc, iż ubezpieczony nie kontynuował ubezpieczeń emerytalnego
i rentowych po osiągnięciu 65 roku życia, stąd brak podstaw do obliczenia emerytury
z zastosowaniem art. 55 i 55a ustawy emerytalnej. Od powyższej decyzji odwołanie złożył ubezpieczony, inicjując wszczęcie postępowania w niniejszej sprawie.

(całokształt okoliczności sprawy, w tym: decyzja ZUS z dnia 29 kwietnia 1986 rok znak Sp – 879, k. 9 – 12 akt ZUS, pismo ZUS z dnia 17 lutego 1999 roku, k. 107 akt ZUS, decyzja ZUS z dnia 20 maja 1991 roku znak E (...), k. 59 – 62 akt ZUS, decyzja ZUS z dnia 25 maja 2000 roku znak EW90 (...), k. 159 – 160 akt ZUS, decyzja ZUS z dnia 20 listopada 2007 roku znak (...), k. 253 akt ZUS, decyzja ZUS o przyznaniu emerytury z dnia 29 lipca 2008 roku znak E1 (...), k. 7 – 10 akt ZUS, decyzja ZUS o wstrzymaniu wypłaty emerytury z dnia 29 lipca 2008 roku znak (...), k. 258 akta ZUS, wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia emerytalno – rentowego z dnia 29 czerwca 2015 roku akt ZUS, decyzja ZUS z dnia 20 sierpnia 2015 roku znak (...) akt ZUS, wniosek z dnia 27 listopada 2015 roku ,k. 1 – 8 akt ZUS, decyzja z dnia 7 grudnia 2015 roku znak (...), k. 17 – 18 akt ZUS )

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach niniejszej sprawy, a także aktach organu rentowego. Sąd dał wiarę temu materiałowi, gdyż żadna ze stron nie kwestionowała jego wartości dowodowej, a nadto brak jest podstaw by podważać jego rzetelność czy prawidłowość.

Sąd Okręgowy w Warszawie XIV Wydział Ubezpieczeń Społecznych zważył, co następuje:

Odwołanie A. K. (1) okazało się uzasadnione. Tym samym zaskarżoną
i rozpoznawaną w niniejszym postępowaniu decyzję organu rentowego należało zmienić
i przyznać A. K. (1) prawo do ponownego obliczenia emerytury na podstawie art. 55 i 55a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dz. U. z 2015 r. poz. 748). Należało również nakazać wypłatę tego świadczenia na rzecz odwołującego się o ile jest korzystniejsze od dotychczas pobieranego przez niego świadczenia, a także stwierdzić odpowiedzialność ZUS za niewyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Stan faktyczny niniejszej sprawy był pomiędzy stronami bezsporny, a spór sprowadzał się w istocie do interpretacji przepisów art. 55 i 55a ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 roku poz. 748) dalej jako ustawa emerytalna. ZUS bowiem zarówno w zaskarżonej decyzji, jak i w toku postępowania wywodził, że ubezpieczony powszechny wiek emerytalny osiągnął 25 grudnia 1997 roku, a zatem przed 1 stycznia 1999 roku i w tym czasie podlegał ubezpieczeniom społecznym, nie zaś ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym, o których mowa w ustawie obowiązującej od dnia 1 stycznia 1999 roku.

Jednocześnie organ nie podważał możliwości przeliczenia emerytury na podstawie art. 27 ustawy emerytalnej, według zasad wynikających z art. 26 w zw. z art. 55 ustawy. Niemniej jednak (dla przypomnienia) wykładnia tej regulacji dokonana została niejednokrotnie przez Sąd Najwyższy oraz Sądy powszechne i wynika
z niej, że istnieje możliwość obliczenia emerytury przysługującej na podstawie art. 27 według zasad wynikających z art. 26 w zw. z art. 55 ustawy emerytalnej i dotyczy to ubezpieczonego urodzonego przed dniem 1 stycznia 1949 roku, który:

1.  kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku emerytalnego, tj. po ukończeniu 65 lat w przypadku mężczyzny;

2.  z wnioskiem o przyznanie emerytury wystąpił po dniu 31 grudnia 2008 roku,

Prawo do takiego obliczenia emerytury jest niezależne od faktu przejścia przez ubezpieczonego na emeryturę wcześniejszą lub w niższym wieku emerytalnym.

(por. orzeczenia SN: uchwała z 4 lipca 2013 roku, II UZP 4/13; wyrok z 10 lipca 2013 r., II UK 424/12, wyrok z 29 stycznia 2014 r., I UK 411/13, wyrok z 19 marca 2014 r. I UK 345/13, wyrok z 10 lipca 2013 r., II UK 424/12, wyrok z 7 listopada 2013 r., II UK 143/12 oraz z 9 września 2013 r., II UK 23/13; wyroki sądów apelacyjnych: wyrok SA
w R. z 9 lipca 2013 r., III AUa 302/13, wyrok SA w Białymstoku z 8 stycznia 2014 r., III AUa 691/13, wyrok SA w Lublinie z 19 marca 2015 r., III AUa 58/15, wyrok SA
w G. z 18 marca 2014 r., III AUa 1223/13).

Taką wykładnię w całej rozciągłości podziela również Sąd rozpoznający niniejszą sprawę. Niemniej jednak, jak już wspomniano ZUS wywodził, że ubezpieczony powszechny wiek emerytalny osiągnął w dniu 25 grudnia 1997 roku, a zatem przed
1 stycznia 1999 roku i w tym czasie podlegał ubezpieczeniom społecznym, nie zaś ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym, o których mowa w ustawie obowiązującej
od dnia 1 stycznia 1999 roku.

W ocenie Sądu nie sposób jest się zgodzić ze stanowiskiem ZUS, który zastosował wyłącznie wykładnię literalną, interpretatio declarativa nie biorąc przy tym pod uwagę wykładni celowościowej, jak również wykładni logicznej.

Na wstępie należy wyjaśnić pojęcie „ubezpieczenia społeczne”. Ustawodawca zdefiniował to pojęcie w przepisie art. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku
o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887) dalej jako ustawa systemowa, zgodnie z brzemieniem którego ubezpieczenia społeczne obejmują:

1.  ubezpieczenie emerytalne;

2.  ubezpieczenia rentowe;

3.  ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, zwane dalej "ubezpieczeniem chorobowym";

4.  ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane dalej "ubezpieczeniem wypadkowym"

Wskazany artykuł określa zatem jakie ubezpieczenia zawierają się w pojęciu „ubezpieczenia społeczne”. Jest to w istocie katalog zamknięty i wynika z niego, że ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenie rentowe są częścią katalogu nazwanego przez ustawodawcę „ubezpieczeniami społecznymi”. W związku z powyższym, skoro ubezpieczeniem społecznym jest ubezpieczenie emerytalne, a także ubezpieczenie rentowe, tak z zasad logiki wynika, że ubezpieczenie rentowe, a także ubezpieczenie emerytalne są ubezpieczeniem społecznym. Sposób rozumowania przedstawiony przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji prowadziłby zatem do błędu logicznego, albowiem wynikałoby z niego, że ubezpieczenie emerytalne, jak również ubezpieczenie rentowe nie jest w istocie ubezpieczeniem społecznym.

Należy również wyjaśnić, że celem ubezpieczenia społecznego w uprzednim stanie prawnym, jak również obecnie było i jest zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego osobom w podeszłym wieku, niezdolnym do pracy, ofiarom wypadków oraz osobom chorym. Zakład Ubezpieczeń Społecznych realizował i realizuje ten cel ze środków zgromadzonych od płatników na kontach ZUS, a środki te nie są własnością obywateli,
a jedynie daniną publiczno-prawną. Ubezpieczony zarówno przed wejściem w życie ustawy systemowej oraz ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jak i obecnie nie mógł i nie może decydować o tym jaką część składek przekaże na poszczególne ubezpieczenia, gdyż określają to stosowne przepisy prawa. Niemniej jednak, składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe były odprowadzane (jest to okoliczność bezsporna) i nie ma decydującego znaczenia samo nazewnictwo użyte przez ustawodawcę, gdyż cel opłacania składek na ubezpieczenia społeczne czy to przed wejściem w życie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest nadal taki sam i ma realizować „ochronę socjalną” obywateli. W ocenie Sądu z tego tylko powodu ubezpieczony nie może ponosić negatywnych skutków użycia w ustawie określenia ubezpieczenia emerytalne i rentowe, tym bardziej, że wskazane składki na ubezpieczenia społeczne ubezpieczony faktycznie odprowadzał. Zajęcie przez Sąd stanowiska jak organ rentowy w zaskarżonej decyzji i oddalenie odwołania byłoby również w ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Wyjaśnić bowiem należy, że ubezpieczony po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego kontynuował zatrudnienie i z tego tytułu opłacał składki na ubezpieczenia społeczne. Powyższe (co znajduje swoje potwierdzenie również w zeznaniach, k. 14verte akt sprawy) czynił w uzasadnionym przekonaniu, że polepszy to jego sytuację materialną. Wykazał tym samym zaufanie do organu, poprzez przekonanie, że jeśli będzie rzetelnie odprowadzał składki na ubezpieczenia społeczne, to będzie mógł skorzystać
z dodatkowych uprawnień nadanych przepisami prawa, a jego świadczenie emerytalne
z biegiem czasu będzie korzystniejsze.

Wobec powyższego, uznając, że ubezpieczony po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego w istocie kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należało zmienić, przyznając A. K. (1) prawo do ponownego obliczenia emerytury na podstawie art. 55 i 55a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i Rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i nakazać ZUS wypłatę tegoż świadczenia, o ile jest korzystniejsze dla ubezpieczonego.

Sąd na podstawie art. 118 ust. 1 a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 748) stwierdził odpowiedzialność Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za niewyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji albowiem na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach rentowych, przy właściwej interpretacji przepisów nie doszłoby do wydania decyzji o odmowie prawa do przeliczenia emerytury, a w związku z tym również opóźnienia w wypłacaniu tych świadczeń. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdański III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 grudnia 2015 roku, sygn. akt III AUa 673/15)

Na marginesie należy również przypomnieć, że ZUS dysponuje zarówno komórką merytoryczną, jak również doświadczonym działem prawnym, który z całą pewnością przy dołożeniu należytej staranności doszedłby do właściwych wniosków. To z kolei mogłoby doprowadzić organ rentowy do wydania właściwej decyzji w terminie i bez konieczności wszczynania przez ubezpieczonego postepowania odwoławczego.

Wobec powyższego uznając, że zaskarżona decyzja nie odpowiada prawu, a organ rentowy ponosi za taki stan rzeczy odpowiedzialność Sąd Okręgowy w Warszawie XIV Wydział Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. oraz art. 118 ust. 1 a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych orzekł jak w wyroku.

SSO Artur Fryc

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

(...)