Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 września 2013 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 września 2013 r. w Gdańsku

sprawy E. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 listopada 2011 r., sygn. akt VIII U 244/11

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 1437/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 kwietnia 2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonej E. K. prawa do emerytury
z tytułu pracy w warunkach szczególnych z uwagi na to, że nie udokumentowała ona wymaganego 15 - letniego okresu tej pracy. Organ rentowy nie uwzględnił
w wymaganym stażu pracy okresu zatrudnienia wnioskodawczyni w (...) S.A. z siedzibą w G. od dnia 18 września 1978 r. do dnia 30 listopada 1979 r., od dnia 15 grudnia 1979 r. do dnia 22 października 1981 r., od dnia 1 września 1982 r. do dnia 4 czerwca 1984 r. oraz od dnia 5 marca 1985 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. W wyniku wniesienia przez ubezpieczoną odwołania, organ rentowy wydał kolejną decyzję z dnia 14 czerwca 2010 r., w której ponownie odmówił wnioskodawczyni prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych z uwagi na okoliczności wskazane w poprzedniej decyzji oraz ze względu na nierozwiązanie przez ubezpieczoną stosunku pracy.

Uwzględniając odwołania ubezpieczonej, Sąd Okręgowy w Gdańsku - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 23 listopada 2011 r. w sprawie VIII U 244/11 zmienił zaskarżone decyzje w ten sposób, że przyznał wnioskodawczyni E. K. prawo do emerytury począwszy
od dnia 1 kwietnia 2010 r.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd pierwszej instancji oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne. Ubezpieczona E. K., urodzona (...), na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodniła wymagany 20-letni okres składkowy i nieskładkowy, a nadto nie jest członkiem OFE. Ubezpieczona była zatrudniona w przedsiębiorstwie (...) S.A. z siedzibą w G.
od dnia 18 września 1978 r. do dnia 23 marca 2010 r. i w tym czasie, w okresach
od dnia 18 września 1978 r. do dnia 30 listopada 1979 r., od dnia 15 grudnia 1979 r.
do dnia 22 października 1981 r., od dnia 1 września 1982 r. do dnia 4 czerwca 1984 r., od dnia 5 marca 1985 r. do dnia 30 września 1988 r. oraz od dnia 1 czerwca 1991 r. do dnia 8 czerwca 2004 r. wykonywała pracę w pełnym wymiarze czasu na stanowiskach: starszego referenta do spraw organizacji i zarządzania, specjalisty do spraw organizacji i zarządzania, specjalisty do spraw organizacji i normowania pracy oraz specjalisty do spraw marketingu i organizacji. Nadto, w okresie od dnia 9 czerwca 2004 r. do dnia 28 września 2006 r. ubezpieczona wykonywała w pełnym wymiarze czasu pracę na stanowisku dyrektora do spraw ekonomicznych, a następnie w okresie od dnia 29 września 2006 r. do dnia 31 grudnia 2006 r. na stanowisku głównego specjalisty do spraw handlowych. W wyżej wymienionych przedziałach czasu ubezpieczona opracowywała normy stanowisk pracy w dziale produkcyjnym mając bezpośredni kontakt ze stanowiskami, na których odbywała się produkcja siarki. Normowała czas pracy aparatowych, maszynistów stacji pomp, operatorów, koparek, taśmociągów i urządzeń oraz robiła pomiary zapylenia na stanowiskach pracy, które są objęte wykazem prac w szczególnych warunkach. W całym zakładzie pracy występowały warunki szkodliwe, a przekroczenia stężeń pyłów siarki występowały również w odległości 1 km poza terenem zakładu.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonej zasługuje na uwzględnienie, albowiem spełnia ona wszelki przesłanki dla przyznania jej dochodzonego świadczenia w świetle art. 184 w związku z art.
32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej jako ustawa o emeryturach i rentach z FUS).

Fakt zatrudnienia ubezpieczonej w spornych okresach w warunkach szczególnych został potwierdzony stosownym świadectwem pracy z dnia 23 marca 2010 r., wystawionym przez (...) S.A. z siedzibą w G. oraz zeznaniami świadków M. G. oraz H. W.. Wykonywane przez odwołującą się prace w szczególnych warunkach odpowiadają zaś pracom wymienionym w dziale XIV poz. 24 wykazu A stanowiącego załącznik
do rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze („kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji
i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”).

Apelację od wyroku wywiódł pozwany organ emerytalny, zarzucając naruszenie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez ustalenie iż wnioskodawczyni pracowała w szczególnych warunkach i z tego tytułu jest uprawniona do emerytury. Wskazując na powyższe, pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że pracownik sprawujący kontrolę i dozór nie świadczy pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy stanowiskach pracy narażonych na szczególne warunki środowiska pracy, lecz wykonuje w imieniu pracodawcy czynności o charakterze administracyjno- biurowym, a więc jego pracy nie można traktować na równi z pracą wykonywaną w szczególnych warunkach. Stanowiska pracy wnioskodawczyni: starszy referent do spraw organizacji i zarządzania, specjalista ds. organizacji i zarządzania, specjalista ds. marketingu i organizacji normowania pracy, specjalista ds. marketingu i organizacji nie zostały wymienione w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. ani w przepisach resortowych.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 27 czerwca 2012 r. w sprawie III AUa 141/12 zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

Sąd drugiej instancji podkreślił, że bezsporne w sprawie było,
że wnioskodawczyni w dniu złożenia wniosku o emeryturę, tj. 24 marca 2010 r. ukończyła 55 rok życia, na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodniła wymagany 20-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz nie jest członkiem OFE. Uszło jednak uwadze Sądu pierwszej instancji, że na dzień złożenia wniosku o emeryturę, na dzień wydania zaskarżonych decyzji i na dzień wyrokowania w sprawie, E. K. pozostawała nieprzerwanie w stosunku pracy. Jak przyznała
na rozprawie apelacyjnej, w dniu 23 marca 2010 r. rozwiązała stosunek pracy,
a w dniu 24 marca 2010 r. złożyła wniosek o emeryturę i jednocześnie ponownie nawiązała stosunek pracy z (...) S.A. z siedzibą w G. i pozostaje w zatrudnieniu do chwili obecnej. Tym samym nie została spełniona jedna
z przesłanek nabycia prawa do emerytury z mocy art. 184 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS. Wobec nierozwiązania przez ubezpieczoną stosunku pracy, zbędnym było badanie, czy apelująca legitymuje się wymaganym 15 - letnim stażem pracy w warunkach szczególnych.

Powyższy wyrok został zaskarżony skargą kasacyjną ubezpieczonej.

Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 11 czerwca 2013 r. w sprawie II UK 381/12 uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Gdańsku, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.

W uzasadnieniu orzeczenia Sąd Najwyższy wskazał, że rozstrzygnięcie Sądu II instancji oparte na błędnej subsumpcji przepisu art. 184 ust. 2 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS (w jego brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r.) do ustalonego stanu faktycznego nie może się ostać.

Przy założeniu posiadania przez E. K. w dniu 1 stycznia
1999 r. 20 - letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz 15 - letniego stażu pracy w szczególnych warunkach, a nadto przy bezspornej okoliczności nieprzystąpienia ubezpieczonej do otwartego funduszu emerytalnego, wnioskodawczyni spełniła pozostałe warunki nabycia prawa do emerytury z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w dniu 23 marca 2010 r., gdyż w tej dacie – po ukończeniu dzień wcześniej wieku 55 lat – rozwiązała stosunek pracy ze swoim jedynym pracodawcą. Tak nabytego prawa nie pozbawił jej fakt nawiązania następnego dnia kolejnego stosunku pracy z tym samym podmiotem oraz pozostawania w zatrudnieniu w dacie złożenia wniosku emerytalnego i wydania przez organ rentowy zaskarżonej decyzji. Sąd II instancji nie odniósł się natomiast do zarzutów apelacji dotyczących spornego między stronami stażu pracy ubezpieczonej w warunkach szczególnych. Dopiero wyjaśnienie tej kwestii pozwoli zaś na prawidłowe rozstrzygnięcie o uprawnieniach emerytalnych skarżącej, wywodzonych z tego przepisu.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego, w świetle uzupełnionego przez Sąd II instancji materiału dowodowego w trybie art. 382 k.p.c., zasługuje na uwzględnienie skutkując zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania E. K..

Przedmiotem sporu między stronami było, czy wnioskodawczyni spełnia kumulatywne przesłanki warunkujące nabycie prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.), w szczególności przesłankę 15-letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej jako ustawa o emeryturach i rentach z FUS), w brzmieniu obwiązującym w dniu wydania decyzji, ubezpieczonym urodzonym po dniu
31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury
w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).

Ponadto emerytura przysługuje pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2 art. 184 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS).

Definicję ustawową "pracy w szczególnych warunkach" zawiera art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Mianowicie, zgodnie z tym przepisem, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Jako przykłady takiej pracy można wymienić: pracę w narażeniu na hałas przekraczający dozwolone normy, w zapyleniu, w oparach chemicznych, w wysokich temperaturach lub zmiennych warunkach atmosferycznych. Pracę taką pracownik musi wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.), aby nabyć prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Motyw przyświecający ustawodawcy w stworzeniu instytucji przewidzianej w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS opiera się zatem na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni.

Przepis art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS stanowi, że wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Przepisami dotychczasowymi w rozumieniu tego przepisu są przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
(Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm. dalej rozporządzenie z 1983 r.).

Zgodnie z § 4 rozporządzenia z 1983 r. pracownik, który wykonywał prace
w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki, tj. osiągnięcie wieku emerytalnego (kobieta – 55 lat, mężczyzna – 60 lat) i okres zatrudnienia (kobieta – 20, mężczyzna - 25 lat), w tym 15 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze. Przesłanki
te należy spełnić kumulatywnie. Niespełnienie jednego ze wskazanych warunków czyni niemożliwym przyznanie emerytury w wieku obniżonym.

Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 ust.
1 rozporządzenia z 1983 r.).

Odnieść się również należy do treści § 19 ust. 1 rozporządzenia z 1983 r., który stanowi, że przy ustalaniu okresów pracy, o których mowa w § 2, uwzględnia się również okresy takiej pracy (służby), wykonywanej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia (1 styczeń 1983 r.). Zgodnie zaś z przepisem § 19 ust.
2 rozporządzenia z 1983 r. prace dotychczas zaliczone do I kategorii zatrudnienia
w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1979 r., Nr 13, poz. 86 ze zm.) uważa się za prace wykonywane w szczególnych warunkach, o których mowa w § 4.

W załączniku rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1979 r., Nr 13, poz. 86 ze zm.) wymieniono w dziale XIII, poz. 23 kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, t.j. dział IV, poz.
2 wydobywanie, produkcja i obróbka siarki oraz produkcja nieorganicznych
i organicznych związków siarki.

W niniejszej sprawie ocena dowodów miała podstawowe znaczenie, skoro spór dotyczył tego, czy wnioskodawczyni posiada wymagany okres pracy w szczególnych warunkach, umożliwiający jej uzyskanie prawa do wcześniejszej emerytury. W istocie oznaczało to rozstrzygnięcie, czy praca wykonywana przez ubezpieczoną w okresie od dnia 18 września 1978 r. do dnia 30 listopada 1979 r., od dnia 15 grudnia 1979 r. do dnia 22 października 1981 r., od dnia 1 września 1982 r. do dnia 4 czerwca 1984 r. oraz od dnia 5 marca 1985 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. w (...) S.A. z siedzibą w G. może być zaliczona do okresu pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Wnioskodawczyni złożyła w organie rentowym świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 23 marca 2010 r. (11 a.r. dot. wn. o em.).

Wskazać należy, że pomimo, że świadectwo pracy w szczególnych warunkach wystawione przez zakład pracy jest środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia w tak określonych warunkach, to jednak, jak każdy dokument nieurzędowy w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., podlega ono kontroli zarówno, co do prawidłowości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Uprawnionymi do jego weryfikacji jest nie tylko Sąd, ale również organ rentowy. Stąd też sama treść świadectwa pracy nie przesądza jeszcze o uznaniu, że wskazany w nim okres był okresem, w którym pracownik wykonywał pracę w szczególnych warunkach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009 r., sygn. I PK 194/08, LEX nr 528152; uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r., III UZP 48/84, LEX nr 14630; wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 13 marca 2013 r., III AUa 1267/12, LEX nr 1294845). Świadectwo pracy w szczególnych warunkach jest dowodem, który należy traktować na równi z innymi dowodami w postępowaniu sądowym i jego wiarygodność oceniać zgodnie na zasadach określonych w art. 233 k.p.c.

Sąd Apelacyjny oceniając materiał dowody w sprawie, w tym oświadczenia sformułowane przez współpracowników ubezpieczonej (W. B., H. W. i K. S. – k. 5-7 a.s.) oraz zeznania świadków M. G. (k. 68-69 a.s.) i H. W. (k. 69-70 a.s.), które były ogólnikowe i nie precyzowały ściśle, jakie prace wykonywała ubezpieczona,
a dotyczyły ogólnych warunków pracy, uznał, że materiał dowody nie był wystarczający dla stanowczego rozstrzygnięcia.

W rozpoznawanej sprawie kwestią wymagającą oceny był to, czy rodzaj świadczonej przez ubezpieczoną pracy odpowiadał definicji (istocie) pracy wykonywanej w zakresie kontroli międzyoperacyjnej na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace przy wydobywaniu, produkcji i obróbce siarki oraz produkcji nieorganicznych i organicznych związków siarki. Doniosły był zatem zakres powierzonych jej obowiązków. W związku z powyższym Sąd Apelacyjny przeprowadził dowód z akt osobowych wnioskodawczyni. Zawierają one bogatą dokumentację pracowniczą, są prowadzone bardzo starannie i rzetelnie. Zdaniem Sądu Apelacyjnego obrazują one przebieg zatrudnienia i precyzują zakres obowiązków pracowniczych ubezpieczonej.

W świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach pracodawca wskazał, że ubezpieczona była zatrudniona w (...) S.A. z siedzibą w G. od dnia 18 września 1978 r. do dnia 23 marca 2010 r. (w tym urlop bezpłatny od dnia 1 grudnia 1979 r. do dnia 14 grudnia 1979 r., urlop wychowawczy od dnia 23 października 1981 r. do dnia 31 sierpnia 1982 r. i od dnia 5 czerwca 1984 r. do dnia 4 marca 1985 r.) i w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace: kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, t.j. wydobywanie, produkcja i obróbka siarki oraz produkcja nieorganicznych i organicznych związków siarki (wykaz A, dział IV, poz. 2), w okresie od dnia 18 września 1978 r. dnia 30 września 1988 r. (100 % etatu), od dnia 1 października 1988 r. do dnia 31 maja 1991 r. (50 % etatu) oraz od dnia 1 czerwca 1991 r. do dnia 8 czerwca 2004 r. (100 % etatu) na stanowiskach: starszego referenta do spraw organizacji i zarządzania, specjalisty do spraw organizacji i zarządzania, specjalisty do spraw organizacji i normowania pracy oraz specjalisty do spraw marketingu i organizacji wymienionych w wykazie A, dział XIV, poz. 24).

Zatem spór dotyczył pięciu zamkniętych okresów, w których wnioskodawczyni była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy: od dnia 18 września 1978 r.
do dnia 30 listopada 1979 r., od dnia 15 grudnia 1979 r. do dnia 22 października 1981 r., od dnia 1 września 1982 r. do dnia 4 czerwca 1984 r., od dnia 5 marca 1985 r. do dnia 30 września 1988 r. oraz od dnia 1 czerwca 1991 r. do dnia 31 grudnia 1998 r.

Analizując treść zapisów świadectwa pracy w warunkach szczególnych należało wyprowadzić wniosek, że ubezpieczona w ww. okresach wykonywała prace związane z kontrolą międzyoperacyjną na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane były prace wymienione w wykazie (wykaz A stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 1983 r., dział XIV „prace różne”, poz. 24) - związane z wydobywaniem, produkcją i obróbka siarki oraz produkcją nieorganicznych i organicznych związków siarki (wykaz A, dział IV „chemia”, poz. 2). W zarządzeniu nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (Dz.Urz.MG. z 1987 r., Nr 4, poz. 7) w wykazie A, dział IV „w chemii” pod poz. 2 wydobywanie, produkcja i obróbka siarki oraz produkcja nieorganicznych i organicznych związków siarki wymieniono 50 stanowisk pracy uznanych za pracę w szczególnych warunkach.

Z zeznań świadków i ubezpieczonej wynika, że wykonywała ona w okresie spornym kontrolę także innych prac niż wymienione w wykazie A dział IV rozporządzenia z 1983 r. jako podstawowe. Wnioskodawczyni w odwołaniu podnosiła bowiem, że sprawowała również kontrolę procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach w energetyce, transporcie i łączność i w przemyśle poligraficznym. Potwierdzili to też świadkowie zeznający w sprawie, co zdaniem Sądu II instancji obniża wartość dowodową tego świadectwa pracy w szczególnych warunkach.

Przyznając zasadniczą rolę w kwalifikowaniu prac w szczególnych warunkach cytowanemu rozporządzeniu z 1983 r. podkreślić należy, że w świetle przepisów wykazu A, stanowiącego załącznik do tegoż rozporządzenia, wyodrębnienie owych prac ma charakter stanowiskowo - branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10, LEX nr 619638).

W ocenie Sądu Apelacyjnego dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy niezbędny było szczegółowe przeanalizowanie zakresu czynności pracowniczych wnioskodawczyni na podstawie jej akt osobowych.

Ubezpieczona w okresie od dnia 18 września 1978 r. do dnia 17 grudnia 1978 r. została zatrudniona przez Przedsiębiorstwo (...)
w G. i przyjęta na wstępny staż pracy (umowa o pracę z dnia 18 września 1978 r. – nr dok. 2, cz. B. a. o., opinia z dnia 18 grudnia 1978 r. – nr dok.
4, cz. B a.o.).

Z dniem 18 grudnia 1978 r. powierzono wnioskodawczyni obowiązki starszego referenta do spraw organizacji i (...), Normowania Pracy
i Spraw Wojskowych (angaż z dnia 18 grudnia 1978 r. – nr dok. 5, cz. B a.o.). Ubezpieczona zajmowała się również pracami dotyczącymi księgi służb oraz szeregu regulaminów zakładowych (pismo dotyczące podwyżki od dnia 1 stycznia 1980 r. –
nr dok. 9, cz. B a.o.).

Głównym zadaniem wnioskodawczyni zatrudnionej jako starszy referent
do spraw organizacji i zarządzania było prowadzenie kompleksowo spraw zmierzających do prawidłowej organizacji, a ponadto: informowanie bezpośredniego przełożonego o stanie załatwianych spraw i ewentualnie napotykanych trudnościach, ustalanie przebiegu materiałów, czynności i informacji w związku z realizacją poszczególnych zadań przedsiębiorstwa, koordynacja prac w zakresie opracowywania zakresów działania komórek oraz zakresów czynności – w postaci kart służbowych dla poszczególnych pracowników, nanoszenie zmian w zakresie dokonywanych zmian w zakresach czynności, współdziałanie przy uaktualizowaniu schematu organizacyjnego oraz struktur organizacyjnych, rejestracja sposobów
i metod wykonywania zadań przydzielonych poszczególnym komórkom organizacyjnym przedsiębiorstwa związanych z realizacją jego celu, popularyzacja metod i środków organizowania pracy w przedsiębiorstwie, prowadzenie zbioru wewnętrznych i zewnętrznych przepisów normatywnych, ewidencjonowanie
i kompletowanie aktów normatywnych jednostek nadrzędnych oraz przekazywanie ich do stosowania zainteresowanym komórkom organizacyjnym, ustalanie ostatecznej redakcji aktów normatywnych opracowanych pod względem merytorycznym przez właściwe według kompetencji komórki organizacyjne, prowadzenie katalogów, wzorników, druków, symboli organizacyjnych itp., występowanie z wnioskami do Zjednoczenia w sprawie wolnych sobót, czytanie wszystkich wydawanych dzienników urzędowych, ewidencjonowanie ich oraz wypożyczanie osobom zainteresowanym, prowadzenie korespondencji społeczno-politycznej oraz patronackiej (karta stanowiska pracy – nr dok. 11, cz. B a.o.).

Ubezpieczona w dniu 31 grudnia 1982 r. złożyła wniosek o przejście
na stanowisko rewidenta finansowo – księgowego (pismo – nr dok. 15, cz. B a.s.). Wniosek ten został uwzględniony i w dniu 2 stycznia 1983 r. otrzymała ona zakres obowiązków na tym stanowisku (nr dok. 16, cz. B a.o.). Do zakresu obowiązków wnioskodawczyni należało między innymi: opracowywanie według wytycznych głównego księgowego kwartalnych planów operatywnej działalności rewizyjnej i przesyłaniu ich, po zatwierdzeniu przez dyrektora przedsiębiorstwa, do jednostki nadrzędnej a następnie ich realizacja, sprawowanie funkcji kontrolnej w stosunku do innych komórek organizacyjnych, rzetelne i obiektywne ustalanie stanu faktycznego oraz ujawnianie nieprawidłowości i uchybień, jak również ustalanie przyczyny ich powstania oraz osób za nie odpowiedzialnych, sprawdzanie legalności, rzetelności oraz celowości operacji związanych z badaną działalnością, prawidłowość ich udokumentowania oraz ujęcie w ewidencji i sprawozdawczości, ocenianie organizacji działania na badanym odcinku kontroli wewnętrznej i skuteczności jej działania, dokonywanie rewizji pozaplanowych (doraźnych) zleconych przez przełożonego, kontrola prawidłowości przeprowadzonych inwentaryzacji okresowych i rocznych, sporządzanie protokołów i projektów zaleceń porewizyjnych i przekładanie ich Dyrektorowi Naczelnemu, kontrolowanie wykonywanie zaleceń porewizyjnych zewnętrznych i wewnętrznych.

W angażu z dnia 21 maja 1986 r. wskazano, że ubezpieczona pracowała
na stanowisku specjalista do spraw organizacji i zarządzania (nr dok. 17, cz. B a.o.). Do jej zakresu obowiązków należało: kompleksowe prowadzenie spraw w zakresie: organizacji i zarządzania, metod i organizacji pracy, reklamy i wydawnictw oraz między innymi: opracowywanie dokumentacji i uzasadnień do decyzji podejmowanych przez kierownictwo, dokonywanie kompleksowych analiz, ocen procesów i tendencji rozwojowych w dziedzinie organizacji lub zarządzania
z samodzielnym wyborem metod przeprowadzania analiz, zabezpieczenie
w przedsiębiorstwie stosowania i przestrzegania obowiązujących przepisów prawa oraz uchwał, decyzji i wytycznych oraz innych władz i urzędów, inicjowanie
i opracowywanie wewnętrznych aktów normatywnych o charakterze ogólnym
i organizacyjnym oraz po uzyskaniu opinii radcy prawnego przedkładanie ich
do podpisu dyrektorowi, redakcyjne opracowywanie projektów wewnętrznych aktów normatywnych, przygotowywanych merytorycznie przez inne komórki organizacyjne przedsiębiorstwa i przedkładanie ich do podpisu dyrektorowi naczelnemu lub innej upoważnionej osobie, zorganizowanie oraz prowadzenie w przedsiębiorstwie przepisów prawnych i zewnętrznych aktów normatywnych, prowadzenie całokształtu spraw związanych z rejestrem przedsiębiorstwa, inicjowanie i opracowywanie struktury organizacyjnej i zakresu zadań poszczególnych komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa oraz merytoryczna kontrola opracowanych przez poszczególnych kierowników komórek organizacyjnych zakresów czynności dla pracowników tychże komórek, analizowanie funkcjonowania ustalonego systemu organizacyjnego przedsiębiorstwa oraz wydajności pracy poszczególnych komórek organizacyjnych, przedkładanie dyrekcji propozycji w sprawie ustalania ilości oraz dokonywania zmian w stanie etatów w poszczególnych komórkach organizacyjnych przedsiębiorstwa, prowadzenie zbioru i popularyzowanie w przedsiębiorstwie ważniejszych publikacji
z zakresu organizacji przedsiębiorstw oraz metod i organizacji pracy, organizacja reklamy przedsiębiorstwa w oparciu o wytyczne i uchwały władz nadrzędnych oraz wytyczne i dyspozycje dyrekcji przedsiębiorstwa (nr dok. 22, cz. B a.o.). Zakres ten został aneksowany dnia 1 sierpnia 1988 r. (nr dok. 23, cz. B a.o.).

Ubezpieczona w dniu 27 maja 1991 r. złożyła pracodawcy pismo z prośbą
o wyrażenie zgody na zmianę wymiaru czasu pracy z ½ etatu na cały etat
od 1 czerwca 1991 r. do 31 grudnia 1991 r. z powodu rozszerzonego zakresu merytorycznego i czasowego realizowanych przez nią czynności, w głównej mierze dotyczących kompleksu spraw związanych z przygotowywaniem i przeprowadzaniem komercjalizacji, a następnie prywatyzacji przedsiębiorstwa, konieczności dostosowania obowiązującej dokumentacji (regulaminy, instrukcje, zakres czynności, itp.) do zmian związanych z wprowadzeniem nowej struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa (nr dok. 30, cz. B a.o.). Od 1 czerwca 1991 r. wnioskodawczyni pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku specjalisty do spraw organizacji i normowania pracy (angaż z 6 czerwca 1991 r. – nr dok. 31, cz. B a.o.). W dniu 31 grudnia 1991 r. ubezpieczona złożyła wniosek o kontynuowanie zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy ze względów wskazanych w piśmie
z dnia 27 maja 1991 r. (pismo – nr dok. 34, cz. B a.o.).

Ubezpieczona z dniem 29 marca 1993 r. otrzymała nowy zakres czynności na stanowisku specjalisty do spraw organizacji i normowania pracy, w którym przypisano jej: określenie struktury organizacyjnej oraz sposób realizacji poszczególnych funkcji zarządzania, ustalanie zadań komórek oraz ich powiązań
i przebiegu informacji, opracowywanie i modyfikacja systemów motywacji pracy
w zależności od warunków techniczno-organizacyjnych, wartościowanie pracy poszczególnych stanowisk pracy i opracowywanie taryfikatorów kwalifikacyjnych, analizowanie pracochłonności funkcji oraz określanie potrzeb zatrudnienia,
a ponadto – prowadzenie zbioru przepisów normatywnych wewnętrznych
i zewnętrznych oraz ich popularyzacja, opracowywanie i wydawanie aktów normatywnych regulujących przebieg procesu pracy, prowadzenie rejestru handlowego spółki oraz jej księgi akcji, prowadzenie biblioteki zakładowej, współudział w przygotowywaniu umów związanych tematycznie z przedmiotowym działaniem spółki oraz dokumentacji niezbędnej do zawierania tych umów, bieżąca analiza zawartych umów w kontekście ich aktualności oraz podejmowania działań
w kierunku dokonanych zmian, ewidencja i przechowywanie tych umów oraz przekazywanie ich kopii zainteresowanym komórkom organizacyjnym, realizacja zadań związanych z organizacyjnym przekształceniem przedsiębiorstwa w spółkę oraz dalszą jej prywatyzacją, bieżące czytanie, analizowanie oraz informacyjne opracowywanie ukazujących się ustaleń i decyzji w sprawie programów prywatyzacji, działalności spółek akcyjnych (nr dok. 39, cz. B a.o.).

Ubezpieczona zajmowała następnie stanowisko specjalisty do spraw marketingu i organizacji i w dniu 31 marca 1995 r. otrzymała nowy zakres czynności, w którym wymieniono: dokumentacyjne przygotowywanie zamierzeń marketingowych spółki, organizacja narad, spotkań, konferencji z kontrahentami spółki, prowadzenie badań i analiz rynkowych, współdziałanie w przygotowywaniu umów związanych tematycznie z przedmiotem działania spółki oraz dokumentacji niezbędnej
do zawierania tych umów, bieżąca analiza zawartych umów w kontekście ich aktualności oraz podejmowanie działań w kierunku dokonywania zmian, ewidencja
i przechowywanie tych umów oraz przekazywanie ich kopii zainteresowanym komórkom organizacyjnym, prowadzenie reklamy i promocji, realizacja zadań związanych z organizacyjnym przekształceniem przedsiębiorstwa w spółkę i dalszą jej prywatyzacją, organizacyjno-dokumentacyjna obsługa zarządu i rady nadzorczej, realizacja całokształtu spraw związanych z organizacją pracy oraz normowaniem robót, określanie struktury organizacyjnej, ustalanie zadań dla komórek oraz przebiegu informacji (nr dok. 48, cz. B a.o.). Aneksem z dnia 1 grudnia 1997 r. zmodyfikowano zakres czynności specjalisty do spraw marketingu i organizacji
(nr dok. 70, cz. B a.o.).

Należy mieć na uwadze, że ubezpieczona w spornych okresach wykonywała prace związane z kontrolą międzyoperacyjną na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie (wykaz A, dział XIV „prace różne”, poz. 24) - wydobywanie, produkcja i obróbka siarki oraz produkcja nieorganicznych i organicznych związków siarki (wykaz A, dział IV „chemia”, poz. 2).

Czynności ogólnie pojętego nadzoru lub kontroli w procesie produkcji wykonywanej na oddziałach i wydziałach, w których zatrudnieni są pracownicy wykonujący pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. objęte poz. 24 działu XIV wykazu A,
to wyłącznie te czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, a więc polegające na bezpośrednim dozorze i bezpośredniej kontroli procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Jeżeli zatem czynności te wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanej z kontrola międzyoperacyjną, kontrolą jakości produkcji i usług oraz dozorem inżynieryjno - technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu (wyrok z 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07, LEX 375653, zob. też wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2007 r. I UK 376/06 OSNP 2008 nr 13-14, poz. 203, z dnia 6 grudnia 2007 r. III UK 66/07 LEX nr 483283 i z dnia 16 czerwca 2009 r., I UK 24/09, LEX nr 518067).

Należy się też zgodzić z prezentowanym w orzecznictwie poglądem, że od powyższej reguły istnieją odstępstwa polegające na uznaniu , że dana osoba wykonuje stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace objęte poz. 24 działu XIV wykazy A , pomimo wykonywania pewnych czynności w warunkach nienarażających ją bezpośrednio na szkodliwe dla zdrowia czynniki. W szczególności chodzi tu o czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem inżynieryjno - technicznym i stanowiące jego immanentna cechę, jak sporządzanie dokumentacji dotyczącej nadzoru będące jego integralną częścią (wyrok Sądu Najwyższego z dnia
11 marca 2009 r., II UK 243/08, LEX nr 550990 i tam powołane wcześniejsze orzecznictwo) lub inne krótkotrwałe wyłączenia od narażenia na działanie takich czynników spowodowane np. udziałem w koniecznym szkoleniu (wyroki SN z dnia 22 stycznia 2008 , I UK 210/07 , OSNP 2009 nr 5-6 poz. 75 i z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, LEX nr 509022).

Istotne jest zatem, aby odróżnić czynności administracyjno - biurowe ściśle związane ze sprawowanym dozorem inżynieryjno - technicznym, stanowiące jego immanentną cechę, od czynności, które nie pozostają w żadnym związku z tym dozorem i stanowią dodatkowe obowiązki (wyrok Sądu Najwyższego z dnia
11 marca 2009 r., II UK 243/08, LEX nr 550990).

W rozpoznawanej sprawie Sąd Apelacyjny, który orzekał na podstawie materiału zebranego zarówno w postępowaniu w pierwszej instancji jak i w postępowaniu apelacyjnym, dokonał odmiennej oceny zebranych w sprawie dowodów i zmienił ustalenia faktyczne stanowiące podstawę wydania wyroku Sądu pierwszej instancji. Sąd drugiej instancji zweryfikował pierwszoinstancyjne ustalenia faktyczne na podstawie akt osobowych oraz zakresów czynności ubezpieczonej, ustalając, że obowiązki wnioskodawczyni nie ograniczały się jedynie do sprawowania, i to stale oraz w pełnym wymiarze czasu pracy, bezpośredniej kontroli procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, ale ponadto obejmowały inne czynności administracyjno - biurowe, które nie pozostawały w żadnym związku z kontrolą międzykooperacyjną.

Sąd Apelacyjny ustalił bowiem, że ubezpieczona w okresie:

- od dnia 18 września 1978 r. do dnia 30 listopada 1979 r. oraz od dnia 15 grudnia 1979 r. do dnia 22 października 1981 r.: początkowo odbywała trzymiesięczny wstępny staż, a następnie z dniem 18 grudnia 1978 r. powierzono jej obowiązki starszego referenta do spraw organizacji i zarządzania (dodatkowo zajmowała się pracami dotyczącymi księgi służb, szeregu regulaminów zakładowych, występowaniem z wnioskami do Zjednoczenia w sprawie wolnych sobót, czytaniem wszystkich wydawanych dzienników urzędowych, ewidencjonowaniem ich oraz wypożyczaniem osobom zainteresowanym, prowadzeniem korespondencji społeczno-politycznej oraz patronackiej,

- od dnia 1 września 1982 r. do dnia 4 czerwca 1984 r.: początkowo pracowała na stanowisku starszego referenta do spraw organizacji i zarządzania, a od dnia 1 stycznia 1983 r. na stanowisku rewidenta finansowo – księgowego i zajmowała się główne działalnością finansowo-rewizyjną,

- od dnia 5 marca 1985 r. do dnia 30 września 1988 r.: w angażu z dnia 21 maja 1986 r. wskazano, że ubezpieczona pracowała na stanowisku specjalista do spraw organizacji i zarządzania, w tym czasie zajmowała się także: inicjowaniem
i opracowywaniem wewnętrznych aktów normatywnych o charakterze ogólnym
i organizacyjnym, redakcyjnym opracowywaniem projektów wewnętrznych aktów normatywnych, organizacją reklamy przedsiębiorstwa,

- od dnia 1 czerwca 1991 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. – na stanowisku specjalista do spraw organizacji i zarządzania, dodatkowo zajmowała się sprawami związanymi z przygotowywaniem i przeprowadzaniem komercjalizacji, a następnie prywatyzacji przedsiębiorstwa, koniecznością dostosowania obowiązującej dokumentacji (regulaminy, instrukcje, zakres czynności, itp.) do zmian związanych
z wprowadzeniem nowej struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa, w dniu 31 marca 1995 r. otrzymała zakres obowiązków na stanowisku specjalisty do spraw marketingu i organizacji, gdzie dodatkowo zajmowała się: organizacją narad, spotkań, konferencji z kontrahentami spółki, realizacją zadań związanych z organizacyjnym przekształceniem przedsiębiorstwa w spółkę i dalszą jej prywatyzacją, organizacyjno-dokumentacyjną obsługą zarządu i rady nadzorczej.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego wnioskodawczyni miała bardzo szerokie zakresy obowiązków, które były często aneksowane. Świadczy to o tym, że ubezpieczona
w okresach od dnia 18 września 1978 r. do dnia 30 listopada 1979 r., od dnia 15 grudnia 1979 r. do dnia 22 października 1981 r., od dnia 1 września 1982 r. do dnia 4 czerwca 1984 r., od dnia 5 marca 1985 r. do dnia 30 września 1988 r. oraz od dnia 1 czerwca 1991 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. nie zajmowała się wyłącznie normowaniem pracy na stanowiskach produkcyjnych przy produkcji siarki i kontrolą w tym zakresie, czyli w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, ale wykonywała szereg prac o charakterze administracyjno-biurowym, które nie były ściśle związane ze sprawowaną kontrolą, a które stanowiłyby jej integralną część. W konsekwencji uznać należało, że w spornych okresach ubezpieczona nie pracowała w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Tak szeroki zakres czynności pozwalał na ustalenie, że ubezpieczona nie sprawowała stale i w pełnym wymiarze kontroli międzyoperacyjnej na stanowisku z działu XIV, poz. 24, stąd nie zachodziła kwestia ważenia proporcji czynności administracyjno-biurowych w relacji do podstawowych, jako że zależy wpierw od stwierdzenia zatrudnienia na stanowisku kontroli z działu XIV, poz. 24.

Wnioskodawczyni zgodnie z opisanym szczegółowo zakresem obowiązków, poza czynnościami wykonywanymi bezpośrednio na wydziałach produkcyjnych (takich jak obserwacja i wykonywanie pomiarów czasu pracy na poszczególnych stanowiskach, analiza wyników tych pomiarów i wartościowanie pracy poszczególnych stanowisk) wykonywała także inne liczne czynności służbowe związane m.in. z określaniem struktury organizacyjnej, realizacji poszczególnych funkcji zarządzania, komercjalizacją i prywatyzacją przedsiębiorstwa, organizacją reklamy przedsiębiorstwa, prowadzeniem rejestru handlowego spółki, dokumentacyjnym przygotowaniem zamierzeń marketingowych, organizacją narad, spotkań, konferencji z kontrahentami spółki, organizacyjno - dokumentacyjną obsługą zarządu i rady nadzorczej, a ponadto w okresie od dnia 1 stycznia 1983 r. do dnia 4 marca 1985 r. wykonywała pracę na stanowisku rewidenta finansowo – księgowego i zajmowała się główne działalnością finansowo-rewizyjną.

Wszystko to sprawiało, że w rozpoznawanej sprawie nie było możliwości faktycznych ani prawnych uznania spornych okresów zatrudnienia ubezpieczonej za pracę w szczególnych warunkach pracy dla celów nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 32 ust. 1,2 i 4 ustawy o emeryturach i rentach w związku z § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. oraz w związku z pkt: 1, 2, 3 i 24 działu XIV wykazu A zarządzana Nr 9).

W ocenie Sądu II instancji otrzymywanie od pracodawcy pewnych dodatkowych świadczeń w związku ze szkodliwymi i uciążliwymi warunkami pracy (posiłki, dodatki za pracę w warunkach szkodliwych, dodatkowy urlop) nie są okolicznością przesądzającą pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Prawo zakładowe lub powszechne do dodatku szkodliwego nie było tożsame ze stanowiskami pracy w szczególnych warunkach z tego rozporządzenia. Otrzymywanie dodatku za pracę w szkodliwych warunkach nie jest równoznaczne z pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Dodatek za pracę w szkodliwych warunkach nie dowodzi pracy w szczególnych warunkach, tak samo jak jego brak nie oznacza, że pracownik nie pracował w szczególnych warunkach. Pobieranie dodatku szkodliwego przez wnioskodawczynię samo w sobie nie podważa ustalenia w tej sprawie o braku pracy stałej i w pełnym wymiarze w warunkach szczególnych.

Reasumując Sąd Apelacyjny dokonując szczegółowej analizy charakteru pracy wykonywanej przez ubezpieczoną w spornym okresie uznał, że nie posiada ona stażu 15 lat w warunkach szczególnych, a w konsekwencji nie ma prawa do emerytury w wieku obniżonym z tego tytułu.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny uznał apelację organu rentowego za zasadną i na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i orzekł jak w sentencji.