Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Marek Boniecki

Sędziowie: SO Sławomir Buras

SO Cezary Klepacz (spr.)

Protokolant: protokolant sądowy Agnieszka Baran

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 października 2013 r. w Kielcach

sprawy z powództw P. K. i Ł. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach

z dnia 28 lutego 2013 r., sygn. VII C 329/12

oddala apelację i zasądza od (...) Spółki Akcyjnej
w W. na rzecz P. K. i Ł. K. po 900 (dziewięćset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 849/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 lutego 2013 r., sygn. akt VII C 329/12, Sąd Rejonowy w K. zasadził od pozwanego (...) SAw W.na rzecz powodów: P. K.i Ł. K.kwoty po 40 000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w związku ze śmiercią ich matki M. K.w wypadku komunikacyjnym – z ustawowymi odsetkami od dnia 9 lutego 2012 r. do dnia zapłaty; oddalił powództwo w pozostałej części oraz orzekł o kosztach procesu.

Sąd ten ustalił, że w dniu 18 listopada 1997 r. w miejscowości K. D. K., kierujący samochodem marki F. (...)o numerze rejestracyjnym(...), nie dostosował prędkości jazdy do panujących warunków, utracił panowanie nad pojazdem, wpadł w poślizg, zderzając się z jadącym z przeciwnego kierunku ruchu samochodem marki F. (...)o numerze rejestracyjnym(...), w wyniku czego śmierć poniosła matka powodów M. K.. Wyrokiem Sądu Rejonowego wO.z dnia 21 grudnia 1998 r. sprawca wypadku został uznany za winnego popełnienia przestępstwa określonego w art. 177 § 2 k.k. W dniu wypadku D. K.miał zawartą z pozwanym umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody związane z ruchem samochodu osobowego F. (...)o numerze rejestracyjnym(...)

Po śmierci M. K. u Ł. K. wystąpiła reakcja depresyjno-lękowa, wyrażająca się przeżywaniem smutku, zaburzeniami snu, połączonego z lękami nocnymi, niepokojem i płaczliwością. Śmierć matki, na której spoczywała bezpośrednia opieka nad małoletnimi dziećmi, zachwiało poczuciem bezpieczeństwa powoda. W jego przeżyciach pojawiały się obawy o przyszłość, nadwrażliwość, przewrażliwienie, okresowe wycofanie się z relacji rówieśniczych. Objawy te miały największe nasilenie bezpośrednio po śmierci M. K., ale me wymagały podjęcia specjalistycznego leczenia farmakologicznego, terapii psychologicznej, nie dezorganizowały bardziej złożonej aktywności, ale utrudniały Ł. K. funkcjonowanie w relacjach rówieśniczych, roli ucznia. Stopniowo u powoda doszło do spontanicznej remisji tych objawów, po okresie utrzymywania się ich typowego dla tego typu zaburzeń występujących po utracie osoby bliskiej. Ł. K. nie przejawia aktualnie trudności w społecznym funkcjonowaniu, realizuje bieżące sprawy, nie ma trudności w nawiązywaniu relacji z innymi ludźmi, podejmuje aktywność typową dla swojego wieku: uczy się, ma plany na przyszłość. Cechuje go nadwrażliwość, łatwość przeżywania niepokoju, doświadczenia w relacjach z innymi osobami, uczucia niepewności. Pojawia się u niego uczucie tęsknoty za matką, żal z powodu jej braku, ale są to krótkotrwałe stany i nie zaburzają jego społecznego funkcjonowania. Sytuacja rodzinna powoda spowodowała, że utrata matki sprowokowała w nim postawy dążące o zapewnienia niepełnosprawnemu bratu oparcia oraz wiążące się z tym przeżywanie obciążenia i obaw przed przyszłością. Śmierć matki spowodowała u Ł. K. ,,wzmożoną neurotyczność”, przejawiającą się większą podatnością na stres, skłonnością do silniejszego przeżywania trudności, wzmożoną lękliwością. Spowodowało to powstanie nadobowiązkowości wykraczającej poza wiek i możliwości powoda.

P. K. jest upośledzony umysłowo w stopniu umiarkowanym. W znacznym stopniu jest u niego zaburzona mowa bierna i czynna. Rozpoznaje litery alfabetu, ale nie czyta, nie potrafi się podpisać. Powód wykazuje cechy społecznego rozwoju w zakresie zdolności do nawiązywania kontaktu, przywiązywania się, angażowania w proste działania społeczne, jednak wymaga nadzoru, pomocy innych osób w realizacji codziennych potrzeb życiowych, samoobsługi. W chwili śmierci M. K. miał 4 lata i pomimo ograniczeń związanych z niepełnosprawnością umysłową, objawiającą się brakiem zrozumienia znaczenia śmierci, doświadczał emocji związanych z utratą relacji z osobą, która zaspakajała większość jego potrzeb. Powodowało to poszukiwanie przez niego bliskości. Na obecnym etapie rozwoju emocjonalno-społecznego P. K. nie ujawnia trwałych następstw związanych ze śmiercią matki

W tym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwa za częściowo zasadne w świetle art. 448 w zw. z art. 24 § 1 k.c., gdyż wskutek śmierci M. K., jako osoby najbliższej dla powodów, spowodowanej zawinionym działaniem sprawcy wypadku, doszło do bezprawnego naruszenia dóbr osobistych Ł. K. i P. K. w postaci zerwania więzi rodzinnych oraz prawa do posiadania matki i życia w pełnej rodzinie. Zasądzone sumy stanowią odpowiednie zadośćuczynienie do rozmiaru krzywdy doznanej przez powodów.

Odsetki ustawowe zostały zasądzone na podstawie art. 481 § 1 k.c. i art. 14 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. nr 124, poz. 1152 z późn. zm.).

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany, który zarzucił naruszenie art. 23, 24 § 1, 448 i 822 k.c. oraz § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz. U. nr 96, poz. 475 ze zm.) poprzez wadliwe przyjęcie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń oraz nieuwzględnienie treści § 10 ust. 1 cyt. rozp. w zw. z art. 822 k.c., zawierającego zamknięty katalog dóbr podlegających ochronie z tytułu obowiązkowej umowy odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, będącego przepisem szczególnym.

W oparciu o te zarzuty, skarżący wniósł o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództw w całości i zasądzenie na jego rzecz od powodów kosztów procesu za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja jest bezzasadna.

Wbrew zarzutowi pozwanego, Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że dochodzone przez powodów roszczenia o zadośćuczynienie za krzywdę jakiej doznali w konsekwencji śmierci ich matki w wypadku komunikacyjnym, znajduje oparcie w treści powołanych przepisów. Choć zdarzenie (czyn niedozwolony) miało miejsce w stanie prawnym, który nie dawał wyraźnej podstawy do przyznania członkom rodziny zmarłego zadośćuczynienia, jak czyni to obowiązujący od dnia 3 sierpnia 2008 r. § 4 art. 446 k.c., to jednak w orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, że przepis art. 448 k.c. stanowi podstawę ochrony odrębnego dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej i uzasadnia przyznanie zadośćuczynienia. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 października 2010 r., III CZP 76/10, OSNC-ZD z 2011 r., z. B, poz. 42, wskazał wprost, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 w zw. z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r., podnosząc w uzasadnieniu, że wprowadzenie przepisu art. 446 § 4 k.c., który obowiązuje od dnia 3 sierpnia 2008 r., a więc znajduje zastosowanie do sytuacji, w której czyn niedozwolony popełniony został w czasie od tej daty, potwierdza zarówno dopuszczalność przyznania zadośćuczynienia na gruncie obowiązujących wcześniej przepisów, jak i ograniczenie kręgu uprawionych do niego najbliższych członków rodziny zmarłego. Stanowisko to Sąd Najwyższy podtrzymał w kolejnych wyrokach: z dnia 10 listopada 2010 r., II CSK 248/10, OSNC-ZD z 2011 r., z. B, poz. 44, i z dnia 11 maja 2011 r., I CSK 621/10, a także w uchwale z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11 i wyroku z dnia 15 marca 2012 r., I CSK 314/11. Nie można przy tym zgodzić się ze skarżącym, że z określonego w § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 r. w sprawie ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz. U. nr 26, poz. 310 ze zm.) zakresu odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń za doznaną szkodę wyłączona jest odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych spowodowanych śmiercią osoby poszkodowanej. Odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego jest wyznaczona odpowiedzialnością ubezpieczonego. Poszkodowany jest więc w pełni uprawniony do odszkodowania pokrywającego szkodę wyrządzoną ruchem pojazdu mechanicznego. W ramach tego odszkodowania mieści się również zadośćuczynienie za krzywdę spowodowaną śmiercią osoby najbliższej. W uchwale z dnia 7 listopada 2012 r., III CZP 67/12, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że przepis § 10 ust. 1 powołanego rozporządzenia nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c. Sąd Okręgowy w pełni podziela to stanowisko. Niezasadne jest zatem twierdzenie pozwanego co do niedopuszczalności roszczenia o zadośćuczynienie dla osób bliskich zmarłego na podstawie przepisów o ochronie dóbr osobistych ( art. 24 § 1 k.c.). Ochroną taką objęte są wszelkie dobra osobiste, rozumiane jako wartości niematerialne związane z istnieniem i funkcjonowaniem podmiotów prawa cywilnego. Śmierć osoby najbliższej powoduje naruszenie dobra osobistego w postaci więzi rodzinnej, której zerwanie wywołuje cierpnie , ból, rodzi poczucie krzywdy, osamotnienia, bezradności. Powodowie wykazali istnienie tego rodzaju więzi łączącej ich z matką. Ze sporządzonej w sprawie opinii sądowo-psychologicznej wynika, że śmierć M. K. wywołała u Ł. K. reakcję depresyjno-lękową, która początkowo mogła utrudniać mu funkcjonowanie społeczne i wypełnianie zadań społecznych. Na M. K. w głównej mierze spoczywała większość zadań opiekuńczych i wychowawczych nad małoletnimi powodami, wobec czego po jej śmierci P. K. mógł doświadczać emocji związanych z utratą relacji z osobą bliską o charakterze zaburzeń adaptacyjnych. Nie można przy tym przyjąć, że osoba dochodząca zadośćuczynienia za spowodowanie śmierci osoby najbliższej jest poszkodowana jedynie pośrednio. Ten sam czyn niedozwolony może wyrządzać krzywdę różnym osobom. W odniesieniu do osób bliskich zmarłego jest to naruszenie ich dobra osobistego poprzez zerwanie więzi emocjonalnej, szczególnie bliskiej w relacjach rodzinnych. Również zatem osoba dochodząca ochrony na podstawie art. 448 k.c. może być poszkodowana bezpośrednio i dochodzić naprawienia własnej krzywdy, doznanej poprzez naruszenie jej dobra osobistego (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11 oraz w wyrokach z dnia 25 maja 2011 r., II CSK 537/10 i z dnia 15 marca 2012 r., I CSK 314/11).

Mając to na uwadze, oddalono apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

Zasądzono od pozwanego na rzecz powodów po 900 zł tytułem kosztów procesu, zgodnie z art. 98 § 1 i 3 oraz art. 99 w zw. z art. 108 § 1 zdanie pierwsze k.p.c., przy uwzględnieniu § 6 pkt 6 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 490).

SSO Sł. Buras SSO M. Boniecki SSO C. Klepacz