Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 kwietnia 2016 roku

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 7 kwietnia 2016 roku na rozprawie w Szczecinie

sprawy z powództwa Agencji Nieruchomości Rolnych w W.

przeciwko T. S.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 8 września 2015 roku, sygn. akt I C 743/15

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 2.417 (dwa tysiące czterysta siedemnaście) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Tomasz Żelazowski SSA Artur Kowalewski SSA Dariusz Rystał

Sygn. akt I ACa 1067/15

UZASADNIENIE

Powód Agencja Nieruchomości Rolnych w pozwie przeciwko T. S. wniósł o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 160.060,48 zł wraz z odsetkami ustawowymi od 4 lutego 2015 r. do dnia zapłaty. Nadto, powód wniósł o zasądzenia zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych lub złożonego spisu kosztów.

W uzasadnieniu powód podał, że najpóźniej 1 kwietnia 2013 r., pozwany, nie mając do tego tytułu prawnego, bez jego zgody, zajął nieruchomość wchodzącą w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, składającą się z działek o nr (...) obręb K. Gmina W. o pow. łącznej 25,3092 ha oraz z działek nr (...), obrębu Ż., gmina W. o pow. łącznej 106,1416 ha oraz nieruchomość składająca się z działek nr (...) obrębu K. gmina K. o pow. łącznej 32,8598 ha. Ww. działki objął w posiadanie i złożył co do nich, do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, wniosek o płatność bezpośrednią za 2012 r. podając się za ich posiadacza. Wniosek zawierał pouczenie o jego odpowiedzialności z art. 297 kodeksu karnego, w przypadku podania we wniosku nieprawdy. Dopłaty bezpośrednie zostały pozwanemu przyznane.

Powód oświadczył, że zajęte przez pozwanego nieruchomości składały się z gruntów o bonitacji gruntów ornych od klasy IIIa do IVb; kwoty dochodzone pozwem stanowią zaś wynagrodzenie za korzystanie przez pozwanego z nieruchomości bez tytułu prawnego przez okres od 1 kwietnia 2013 r. do 31 sierpnia 2013 r. Powód reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika oświadczył, że podstawą prawną jego roszczenia jest art. 39b ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.

W pozwie przedstawiony został sposób wyliczenia wysokości należnego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

Podkreślone zostało również, że pozwany pismem z 15 października 2013 r. przyznał fakt bezumownego użytkowania przedmiotowych nieruchomości w okresie od 15 maja 2013 r. do 9 czerwca 2013 r. Pozwany uznać miał również roszczenie powoda co do kwoty 34.119,30 zł.

Co do faktu posiadania przez pozwanego przedmiotowych nieruchomości w okresie od 1 kwietnia 2013 r. do 31 sierpnia 2013 r. to strona powodowa wskazała, iż w niniejszej spawie bezsporne jest, że pozwany zgłosił ww. działki do płatności bezpośrednich w 2013 r. Powód wskazał również, że już sam fakt złożenia wniosku o płatność bezpośrednią przesądza o konieczności uznania pozwanego za posiadacza, niezależnie od tego czy władztwo faktycznie w całym roku wykonywał czy też nie. Zadeklarowane i zamanifestowane przez pozwanego posiadanie miało charakter trwały i długoterminowy.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 27 maja 2014 r. w sprawie I Nc 155/15 Sąd Okręgowy w Szczecinie w całości uwzględnił żądanie powoda.

Pozwany T. S. w sprzeciwie od tego nakazu zapłaty wniósł o oddalenie powództw w całości, jednocześnie podnosząc zarzut przedawnienia roszczenia powoda i domagając się zasądzenia od powoda na swą rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że zgodnie z twierdzeniami pozwu okres użytkowania gruntów rolnych przez pozwanego upłynął 31 sierpnia 2013 r. Wskazując na treść przepisu art. 229 k.c. pozwany stwierdził, że momentem w którym rozpoczyna się bieg rocznego terminu przedawnienia roszczeń powoda jest zwrot rzeczy, co oznacza każdy sposób odzyskania przez właściciela władztwa nad rzeczą. Pozwany wskazał, że zwrot rzeczy powodowi nastąpił 31 sierpnia 2013 r., stąd też wniesienie pozwu w kwietniu 2015 r. czyni na wstępie podniesiony zarzut przedawnienia w pełni zasadnym.

Powód w piśmie z 20 lipca 2015vr. stwierdził, że norma przepisu art. 229 k.c. nie będzie miała zastosowania w niniejszej sprawie, a w konsekwencji podniesiony zarzut przedawnienia jest nieskuteczny. W ocenie powoda kluczową kwestią jest wyjaśnienie pojęcia „zwrotu rzeczy”. Zdaniem powoda o zwrocie rzeczy można mówić jedynie w sytuacji, gdy dotychczasowy posiadacz samoistny uznaje inną osobę za właściciela i poprzez swoje zachowanie wyraża wolę wyzbycia się władania rzeczą, a właściciel wyraża wolę jej odebrania. Koniecznym jest zamanifestowanie swojej woli przez posiadacza na zewnątrz. W niniejszej sprawie pozwany w ogóle nie wyraził gotowości wydania rzeczy. Stąd też nie można do przedmiotowej sprawy zastosować art. 229 k.c., który skraca 10-letni termin przedawnienia roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy do okresu jednego roku liczonego od dnia jej zwrotu.

Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z 8 września 2015 r. oddalił powództwo, ustalając następujący stan faktyczny.

Powód Agencja Nieruchomości Rolnych w W. w 2013 r. była w 2013 r. właścicielem działek o numerze (...) znajdujących się w obrębie K. Gmina W. o powierzchni 25,3092 ha oraz z działek nr (...) znajdujących się w obrębie Ż., gmina W. o powierzchni łącznej 106,1416 ha oraz nieruchomości składających się z działek nr (...) znajdujących się w obrębie K. gmina K. o pow. łącznej 32,8598 ha.

Wszystkie te działki leżą w powiecie (...) oraz (...) (działka (...)).

Działka (...) o powierzchni 12,6540 ha obejmuje następujące obszary – grunty orne o klasach bonitacyjnych:

Działka (...) o powierzchni 12,6552 ha obejmuje grunty orne o klasach bonitacyjnych i nieużytki:

Działka (...) o powierzchni 12,4263 ha obejmuje grunty orne i nieużytki:

Działka nr (...) (obecnie dwie działki (...) - po podziale z dnia 3 grudnia 2014 r.) obejmowała 12,4594 ha, w tym

Działka (...) o powierzchni 11,1895 ha obejmowała:

Działka (...) o powierzchni 11,1896 ha obejmowała:

Działka (...) o powierzchni 11,1885 ha obejmowała:

Działka (...) o powierzchni 11,1942 ha obejmowała:

Działka nr (...) o powierzchni 16,4305 ha obejmowała:

Działka nr (...) o powierzchni 16,4293 ha obejmowała

Wysokość średniego czynszu dzierżawnego od gruntów wchodzących w skład zasobu Agencji Nieruchomości Rolnych jest powiązana ze średnią ceną sprzedaży gruntów na danym terenie. Wskazana zasada stanowiła podstawę dla bazy danych wysokości czynszów wywoławczych dla powiatów województwa (...). Wysokość stawek wywoławczych czynszu dla pierwszego okręgu podatkowego powiatu (...) kształtowała się w zależności od klasy gruntu ornego albo użytków zielonych.

Dla gruntów ornych wysokość stawek wywoławczych czynszu wynosiła

Dla użytków zielonych wysokość stawek wywoławczych czynszu wynosiła:

Średnia cena pszenicy według informacji GUS w okresie od 1 kwietnia 2013 r. do 30 czerwca 2013 r. wynosiła 97,81 zł/dt, zaś w okresie od 1 lipca 2013 r. do 31 sierpnia 2013 r. 71,22 zł/dt.

Czynsz za bezumowne użytkowanie poszczególnych działek powoda w okresie od 1 kwietnia 2013 r. do 31 sierpnia 2013 r., tj. za okres zgodny z wegetacją roślin, według 5 – krotności stawki, wyniósł:

T. S. w okresie od 1 kwietnia 2013 r. do 31 sierpnia 2013 r. bez tytułu prawnego korzystał z gruntów rolnych będących w zasobie Agencji Nieruchomości Rolnych, to jest z działek o numerze (...) znajdujących się w obrębie K. Gmina W. o powierzchni 25,3092 ha oraz z działek nr (...) znajdujących się w obrębie Ż., gmina W. o powierzchni łącznej 106,1416 ha oraz nieruchomości składających się z działek nr (...) znajdujących się w obrębie K. gmina K. o pow. łącznej 32,8598 ha.

Pozwany zgłosił do dopłat bezpośrednich na rok gospodarczy 2013 - 18 nieruchomości w tym działki, deklarując ich powierzchnie:

T. S. ostatecznie uzyskał wnioskowaną płatność bezpośrednią w oparciu o decyzję Kierownika Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z 29 kwietnia 2014 r.

W związku z informacją pozyskaną z Regionalnego Oddziału Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w S. o zgłoszeniu przez pozwanego do dopłat bezpośrednich na rok gospodarczy 2013 ww. działek wchodzących w skład zasobu Agencji Nieruchomości Rolnych, pozwany pismem z dnia 3 października 2013 r. został poinformowany przez oddział terenowy powoda w S., iż włada nieruchomościami Zasobu bez tytułu prawnego, a używanie nieruchomości jest używaniem bezumownym, noszącym cechy posiadania w złej wierze. W związku z tym powód wezwał go do wydania tych działek w dniu 18 października 2013 r. Powód wskazał przy tym, że wydanie nieruchomości winno nastąpić w drodze protokołu zdawczo – odbiorczego, po uprzednim przeprowadzeniu lustracji nieruchomości w terenie. Powód poinformował również pozwanego, że będzie zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystnie z ww. działek od 1 stycznia 2013 r. do dnia jej wydania w oparciu o protokół zdawczo-odbiorczy, w wysokości 5-krotności wywoławczego czynszu dzierżawnego tj. 4897,14 dt o wartości 476 989,26 zł (4896,14 x 97,81 zł), który byłby należny od tej nieruchomości, gdyby była przedmiotem umowy dzierżawy po przeprowadzeniu przetargu.

Pozwany T. S. w piśmie z 15 października 2013 r. skierowanym do powoda (które dotarło do Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w S. 22 października 2013 r.) przyznał, że faktycznie użytkował bezumownie ww. grunty rolne będące w zasobie powoda, ale wyłącznie w okresie 26 dni tj. w okresie od 15 maja 2013 r. do dnia 9 czerwca 2013 r. Pozwany uznał roszczenie powoda do kwoty 34.119,80 zł.

Bezumownie użytkowane przez powoda działki gruntu z zasobu pozwanego w 2014 r. były już w posiadaniu innych osób: działka nr (...) – R. L. (1), działka nr (...) – R. L. (2), działka nr (...) – K. L., działka nr (...) – K. C., działka nr (...) – Ł. H., działka nr (...) - K. S., działka nr (...) – K. C..

W piśmie z 3 grudnia 2014 r. Agencja Nieruchomości Rolnych biorąc pod uwagę treść kierowanych do niej przez pozwanego pism oraz informację uzyskaną od (...) Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o pobranych przez pozwanego dopłatach obszarowych za grunty wchodzące w skład zasobu własności rolnej Skarbu Państwa, wezwała go do zapłaty 160.060,48 zł za okres od 1 kwietnia 2013 r. do 31 sierpnia 2013 r. Pozwany otrzymał wezwanie do zapłaty 20 stycznia 2015 r.

W piśmie z 5 grudnia 2014r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 170.777,95 zł, na którą składały się kwota główna 160.060,48 zł powiększona o 10.717,47 zł z tytułu skapitalizowanych odsetek.

Sąd Okręgowy uznał, że powództwo podlegało oddaleniu z uwagi na skutecznie podniesiony zarzut przedawnienia.

Sąd ten wskazał, że podstawę prawną żądania zasądzenia wynagrodzenia stanowił przepis art. 39 b ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz.U. z 2012 r., poz.1187), w szczególności zaakcentował, że w myśl art. 39 b ust.3 tej ustawy do roszczenia o wynagrodzenia za korzystanie bez tytułu prawnego z nieruchomości Zasobu nie stosuje się przepisów art.224-231 Kodeksu cywilnego, z wyłączeniem art. 229- tym samym, wobec zarzutu przedawnienia roszczenia, spór w niniejszej sprawie dotyczył możliwości zastosowania normy przepis art. 229 zd. 1 k.c., jak również sposobu liczenia terminu rocznego określonego tym przepisem.

Zdaniem powoda o zwrocie rzeczy można mówić wyłącznie wówczas, gdy jej samoistny posiadacz uznając prawo właściciela wyrazi wolę jej zwrotu, a właściciel wyrazi wolę odebrania rzeczy. W ocenie powoda pozwany w ogóle nie wyraził gotowości wydania rzeczy i z tej przyczyny w niniejszej sprawie nie ma zastosowania art. 229 k.c., a przedawnienie następuje w terminie 10 lat wynikającym z art. 118 k.c. W konsekwencji sporną okolicznością było wydanie powodowie przez pozwanego bezumownie użytkowanych działek gruntu.

Badając kluczową dla skuteczności zarzutu przedawnienia kwestię terminu zwrotu przez pozwanego powodowi bezumownie użytkowanych gruntów, Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na treść pisma z 15 października 2013 r., gdzie pozwany przyznał, że faktycznie bezumownie użytkował grunty rolne pozwanego, wskazał jakie to były grunty oraz czas w jakim pozostawały w jego posiadaniu. Był to okres od 15 maja 2013 r. do 9 czerwca 2013 r. Z prezentaty znajdującej się na tym piśmie wynika, że dotarło ono do powoda 22 października 2013 r. Poza tym pismo to jest odpowiedzią na uprzednie wezwanie powoda do zapłaty, jak też wydania nieruchomości do dnia 23 października 2013 r.

W ocenie tego Sądu nie ma podstaw aby uznać, że mimo tak złożonego oświadczenia pozwanego, zawierającego wyraźną informację o wyzbyciu się posiadania nieruchomości będącej własnością powoda pozwany nadal pozostawał w posiadaniu wcześniej zajmowanych nieruchomości rolnych.

Sąd I instancji nie widział uzasadnienia, dla którego skuteczność zwrotu posiadania nieruchomości uzależniona miałaby być od sporządzenia protokołu zdawczo-odbiorczego, na jaki wskazał powód w piśmie swojego oddziału terenowego z 3 października 2013 r. Na poparcie tej tezy wskazał na okoliczność, że brak protokolarnego odbioru nieruchomości nie stanął powodowi na przeszkodzie przekazaniu posiadanych przez pozwanego w 2013 r. gruntów innym osobom. Fakt objęcia ich w posiadanie w 2014r. wynika wprost z treści dowodów przedstawionych przez powoda, a mianowicie wydruków sporządzonych przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Dowody te nie obejmują wszystkich działek gruntu, które pozwany bezumownie użytkował, jednak wyraźnej większości (7 z 10) co uzasadnia wg sądu I instancji, stwierdzenie, że powód uznał, iż odzyskał posiadanie gruntów, a z pewnością pozwany owego posiadania się wyzbył. Jednocześnie sytuacja ta była podstawą do przyjęcia domniemania (art. 231 k.p.c.) przez ten Sąd, iż posiadanie wszystkich użytkowanych przez powoda gruntów wróciło do pozwanego.

Z tej przyczyny wobec jednoznacznego oświadczenia pozwanego zawartego w piśmie z 15 października 2013 r. za datę zwrotu powodowi posiadania zajętych gruntów uznać należało datę zawiadomienia go o tym fakcie, to jest 22 października 2013 r., co sprawiło, że w chwili wnoszenia powództwa roszczenie było przedawnione.

Sąd Okręgowy podniósł też, że wskazane wydruki Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nie konkretyzują od jakiej daty inne osoby niż pozwany weszły w posiadanie bezumownie użytkowanych przez niego gruntów powoda. Wobec wskazania roku 2014 oraz wymogów dotyczących utrzymania nieruchomości w odpowiedniej kulturze rolnej, dla potrzeb uzyskania płatności bezpośrednich przeznaczonych dla rolników Sąd ten uznał, że najbardziej prawdopodobną datą jest 1 stycznia 2014 r. W tej sytuacji stwierdzić należało, że najpóźniej do tej daty bezumowne posiadanie przez pozwanego gruntów powoda ustało. W konsekwencji najpóźniej do 1 stycznia 2014 r. doszło do zwrotu rzeczy w myśl art. 229 zd. 1 k.c. Nawet przy takim mniej korzystnym dla pozwanego założeniu, co do daty zwrotu rzeczy - zarzut przedawnienia był skuteczny.

Sąd Okręgowy zwrócił też uwagę na to, że nawet gdyby przyjąć, że pozwany posiadał nieruchomości powoda przez cały 2013 r. to wobec dowodu wejścia innych osób w posiadanie tych nieruchomości, najprawdopodobniej z dniem 1 stycznia 2014 r., to od tego dnia do 18 maja 2015 r., kiedy powód oddał pozew w placówce pocztowej minął okres ponad roku.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy przyjął, że pismo pozwanego z 15 października 2013 r. było przejawem oddania powodowi posiadania tych nieruchomości, a już na pewno powód zwrócił te nieruchomości z dniem 31 grudnia 2013 r., skoro od 1 stycznia 2014 r. znajdowały się one w posiadaniu innych osób, które zgłosiły je do dopłat bezpośrednich.

Dodał też, że kluczowym dla rozstrzygnięcia tej sprawy jest analiza pojęcia „zwrotu rzeczy” jakim posługuje się przepis art. 229 k.c., a w jego ocenie strona powodowa już w dniu otrzymania pisma pozwanego odzyskała posiadanie tej nieruchomości, zaś brak woli objęcia jej w posiadanie i domaganie się wydania protokolarnego, jest wyłącznie stanowiskiem procesowym prezentowanym w tym postępowaniu dla odparcia podniesionego zarzutu przedawnienia.

Sąd ten wskazał też, że nie ma znaczenia dla ustalenia przedawnienia roszczenia powoda fakt częściowego uznania jego roszczenia przez pozwanego w piśmie z 15 października 2013 r. Pozwany poczuwał się bowiem do obowiązku zapłaty kwoty 34.119,80 zł, oświadczając że kwotę przez siebie wyliczoną wpłaci przelewem na konto Agencji. Zgodnie z art. 123 § 1 pkt 2 k.c. bieg terminu przedawnienia przerywa się przez uznanie roszczenia przez osobę przeciwko której roszczenia przysługuje. Art. 124 § 1 k.c. stanowi natomiast, że po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. Oznacza to, że nawet zakładając, że uznanie z 15 października 2013 r. przerwało bieg terminu przedawnienia w odniesieniu do kwoty 34.119,30 zł, to i tak roszczenie uległo przedawnieniu, co by nastąpiło po roku od dotarcia tego oświadczenia do powoda, licząc od dnia 22 października 2013 r.

Powyższe ustalenia faktyczne i rozważania Sąd Okręgowy oparł na dowodach z dokumentów szczegółowo wymienionych przy stanie faktycznym, a szczególnie istotnym do rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie był dowód z pisma pozwanego z 15 października 2013r. Prawdziwość treści tego dowodu była kwestionowana przez powoda o tyle, że przeczył on jakoby pozwany posiadał grunty przez okres tam wskazany, a następnie skutecznie zwrócił posiadanie powodowi.

Sąd I instancji nie podzielił jednak zastrzeżeń powoda uznając wskazany dowód za przydatny dla czynienia na jego podstawie ustaleń faktycznych. Pozostałe dowody z dokumentów nie budziły zastrzeżeń stron, których treść wyraźnie korespondowała ze sobą potwierdzając swoją prawdziwość.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona powodowa zaskarżając go w części, tj. co do kwoty 30.567,20 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 4 lutego 2015 r. do dnia zapłaty, zarzucając mu:

1.  naruszenie prawa procesowego poprzez:

1)  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu przez sąd pierwszej instancji, iż powódka po dniu 22 października 2013 r. a najpóźniej w dniu 1 stycznia 2014 r. wydała nieruchomość za bezumowne korzystanie, z której domaga się wynagrodzenia na rzecz osób trzecich,

2)  sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie przez sąd pierwszej instancji, iż:

a)  pozwany w dniu 22 października 2013 r. zaoferował powódce zwrot nieruchomości,

b)  powódka odzyskała posiadanie przedmiotowej nieruchomości w dniu 22 października 2013 r.

3)  bezpodstawne przyjęcie przez sąd domniemania, iż posiadanie wszystkich użytkowanych przez pozwanego gruntów wróciło do powódki w dniu 22 października 2013 r.

Mając na uwadze powyższe zarzuty wniosła o zmianę wyroku i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 30.567,20 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 lutego 2015 r. do dnia zapłaty, zasądzenie kosztów procesu, ewentualnie wniosła o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu wskazała rozwinięcie argumentacji, co do poszczególnych zarzutów.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powódki nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszym rzędzie należy podnieść, że przedstawione przez sąd pierwszej instancji wnioski prawne zostały wywiedzione przy zastosowaniu właściwych przepisów prawa oraz w oparciu o należycie ustalony stan faktyczny sprawy. Sąd Okręgowy prawidłowo przeprowadził też postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego. Ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego nie budzi zastrzeżeń sądu drugiej instancji, a pisemne motywy wyroku w należyty sposób wskazują na to jaki stan faktyczny stał się podstawą jego rozstrzygnięcia oraz na jakich dowodach sąd się oparł przy jego ustalaniu. Wnioski końcowe też zostały przedstawione prawidłowo w powiązaniu ze stanowiskiem stron, obowiązującymi przepisami i ustalonymi faktami. Stąd też Sąd Apelacyjny przyjął ustalenia sądu pierwszej instancji za własne, rezygnując z ich ponownego szczegółowego przytaczania. Nadto, nie stwierdzono także uchybień natury procesowej, których zaistnienie sąd drugiej instancji byłby zobligowany brać pod uwagę z urzędu.

Nadto brak było uzasadnionych podstaw do przyjęcia, że doszło do naruszenia regulacji prawa materialnego, czy też prawa procesowego.

Sąd Okręgowy starannie zebrał i szczegółowo rozważył wszystkie dowody oraz ocenił je w sposób nie naruszający swobodnej oceny dowodów, uwzględniając w ramach tejże oceny zasady logiki i wskazania doświadczenia życiowego. Wobec tego nie sposób jest podważać adekwatności dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń do treści przeprowadzonych dowodów.

Zarzuty apelacji nie podważają skutecznie ustalonych przez Sąd Okręgowy faktów, w rzeczywistości są one w stosunku do nich wyłącznie polemiczne, będące wyrazem bardzo subiektywnej oceny wyselekcjonowanej przez skarżących części zebranego i przeprowadzonego w sprawie materiału dowodowego, które w założeniu miały wykazać zasadność zgłoszonych przez powodów szeregu żądań jak i argumentacji podniesionej na ich uzasadnienie.

W apelacji powódka ograniczyła się jedynie do bardzo ogólnego stwierdzenia, że w sprawie doszło do naruszenie prawa procesowego, nie wskazując przy tym jakim konkretnie przepisom procedury chybił sąd I instancji, a uzasadniając zasadność tego zarzutu ograniczyła się praktycznie do nieskutecznej polemiki z wybranymi przez siebie poszczególnymi faktami ustalonymi przez sąd I instancji, przedstawiając swój punkt ich widzenia, starając się go ze wszelkich sił dopasować do przyjętej przez siebie strategii prowadzenia postępowania w niniejszej sprawie ukierunkowanego na wykazanie zaistnienia podstaw do obciążenia pozwanego kwotą wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

Zdaniem skarżącej naruszenie prawa procesowego nastąpiło poprzez błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu przez sąd pierwszej instancji, iż powódka po dniu 22 października 2013 r. a najpóźniej w dniu 1 stycznia 2014 r. wydała nieruchomość za bezumowne korzystanie, z której domaga się wynagrodzenia na rzecz osób trzecich, przez sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie przez sąd pierwszej instancji, iż pozwany w dniu 22 października 2013 r. zaoferował powódce zwrot nieruchomości, a powódka tego dnia odzyskała posiadanie przedmiotowej nieruchomości.

Nadto powódka podniosła bezpodstawne przyjęcie przez sąd domniemania, iż posiadanie wszystkich użytkowanych przez pozwanego gruntów wróciło do powódki w dniu 22 października 2013 r.

Jednakże z żadnym z powyższych zarzutów Sąd Apelacyjny się nie zgodził.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego prawidłowo sąd I instancji uznał, że na zwrot nieruchomości w dniu 22 października 2013 r. miałoby wskazywać pismo pozwanego z dnia 15 października 2013 r. oraz wydanie tej nieruchomości przez powódkę na rzecz osób trzecich po dniu 22 października 2013 r. (najpóźniej w dniu 1 stycznia 2014 r.) na co z kolei wskazywała by treść wydruków pochodzących ze stron Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wskazujących, iż większość z działek w 2014 r. była w posiadaniu osób trzecich.

Co do pisma pozwanego z dnia 15 października 2013 r., to apelująca podniosła, że jej zdaniem w żadnym miejscu treść tego pisma nie wskazuje na to, iż pozwany zaoferował powódce zwrot przedmiotowej nieruchomości, gdyż po pierwsze pozwany wyraźnie wskazuje w nim, że posiadał przedmiotową nieruchomość od 15 maja 2013 r. do dnia 9 czerwca 2013 r., co oznacza, że w październiku 2013 r. nie mógł zaoferować zwrotu czegoś czego już nie posiadał.

Nadto, wg skarżącej istotne jest pojęcie „zwrotu rzeczy”, z którym mamy do czynienia w sytuacji gdy dotychczasowy posiadacz samoistny uznaje inną osobę za właściciela i poprzez swoje zachowanie wyraża wolę wyzbycia się władania rzeczą a właściciel wyraża wolę jej odebrania.

Analizując treść pisma pozwanego z dnia 15 października 2013 r. nie sposób zdaniem strony powodowej odnaleźć w nim przejawów woli wydania nieruchomości, gdyż pierwsze zdanie oświadczenia z dnia 15 października 2013 r. brzmi „Oświadczam, że faktycznie użytkowałem bezumownie gruntami rolnymi będącymi w zasobie ANR w S.”.

Apelująca podkreśliła, że pozwany użył czasu przeszłego a nie teraźniejszego, co prowadzi do wniosku, iż pismo to nie jest propozycją zwrotu przedmiotowej nieruchomości.

Z kolei Sąd Okręgowy wskazał, że nie ma podstaw aby uznać, że mimo tak złożonego powyższego oświadczenia pozwanego, zawierającego wyraźną informację o wyzbyciu się posiadania nieruchomości będącej własnością powoda pozwany nadal pozostawał w posiadaniu wcześniej zajmowanych nieruchomości rolnych - sąd ten przyjął, że owe pismo pozwanego z 15 października 2013 r. było przejawem oddania powodowi posiadania tych nieruchomości.

Pozwany T. S. w piśmie z 15 października 2013 r. skierowanym do powoda (które dotarło do Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w S. 22 października 2013 r.) przyznał, że faktycznie użytkował bezumownie ww. grunty rolne będące w zasobie powoda, ale wyłącznie w okresie 26 dni tj. w okresie od 15 maja 2013 r. do dnia 9 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny nie podzielił argumentacji skarżącej ograniczającej się praktycznie jedynie do literalnej wykładni przedmiotowego oświadczenia, albowiem pozwany tworząc je w październiku 2013 roku musiał użyć czasu przeszłego, skoro podnosił, że z gruntu korzystał jedynie do czerwca 2013 roku.

Zresztą dywagacje na temat, czy owe pismo było czy też nie propozycją zwrotu przedmiotowej nieruchomości, czy za datę zwrotu powodowi posiadania zajętych przez pozwanego gruntów uznać należało datę zawiadomienia go o tym fakcie, to jest 22 października 2013 r. nie miały wyłącznego, decyzyjnego charakteru przy ocenie braku zasadności roszczeń powódki.

Należy wskazać, że skarżąca w apelacji ograniczyła swoje pierwotne dochodzone roszczenie z kwoty 160.060,48 zł do kwoty 30.567,20 zł, stwierdzając, że obejmuje ona okres korzystania przez pozwanego z nieruchomości od 15 maja 2013 r. do dnia 9 czerwca 2013 r. (w sytuacji, gdy pozwem dochodziła zapłaty za okres od 1 kwietnia 2013 r. do 31 sierpnia 2013 r.), nie podając przy tym żadnego uzasadnienia dla tak istotnej zmiany swojego dotychczasowego stanowiska.

Jednakże fundamentalne znaczenie ma przyjęcie przez sąd I instancji, że powódka poczynając najpóźniej od początku 2014 roku przekazała przedmiotowe nieruchomości w posiadanie innych niż pozwany osób.

Powyższy fakt wynika wprost z treści dowodów przedstawionych przez samą powódkę tj. wydruków sporządzonych przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (k. 11-20, 22). Dowody te nie obejmują wszystkich działek gruntu, które pozwany bezumownie użytkował, jednak wyraźnej większości (7 z 10) co uzasadnia stwierdzenie, że powód uznał, iż odzyskał posiadanie gruntów, a z pewnością pozwany owego posiadania się wyzbył. Jednocześnie prawidłowo Sąd Okręgowy w oparciu o art. 231 k.p.c. uznał, że sytuacja ta była podstawą do przyjęcia domniemania, iż posiadanie wszystkich użytkowanych przez powoda gruntów wróciło do pozwanego.

Zgodnie z treścią tego przepisu sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów (domniemanie faktyczne).

Apelująca nie zaskarżyła naruszenia powyższego przepisu, ograniczyła się jedynie do podania, że z przedłożonych wydruków wbrew twierdzeniom sądu pierwszej instancji nie wynika by powódka wydała na rzecz osób trzecich przedmiotowe działki w 2014 r., a fakt wykazania, iż dopłaty w 2014 r. w związku z rolniczym wykorzystywaniem przedmiotowej nieruchomości pobierał np. Pan K. S. nie może prowadzić do wniosku, iż powódka wydała na rzecz tej osoby tą nieruchomość, gdyż osoba ta jak również inne osoby, które są wykazane w przedłożonych wydrukach mogły być również bezumownymi posiadaczami przedmiotowych nieruchomości tak samo jak pozwany w 2013 r.

Z powyższą argumentacją jednak nie sposób się zgodzić, na co wskazuje chociażby analiza ewolucji stanowiska powódki zajętego przed sądem I instancji, mocno akcentującego pobranie w 2013 roku przez pozwanego dopłat w związku z rolniczym wykorzystywaniem nieruchomości oraz tego przedstawionego w apelacji tj. bagatelizującego już fakt ich pobierania w 2014 roku.

Powódka swoją wiedzę o tym, że pozwany w okresie od 1 kwietnia 2013 r. do 31 sierpnia 2013 r. korzystał bez tytułu prawnego z gruntów rolnych będących w zasobie Agencji Nieruchomości Rolnych, to jest z działek o numerze (...) znajdujących się w obrębie K. Gmina W. o powierzchni 25,3092 ha oraz z działek nr (...) znajdujących się w obrębie Ż., gmina W. o powierzchni łącznej 106,1416 ha oraz nieruchomości składających się z działek nr (...) znajdujących się w obrębie K. gmina K. o pow. łącznej 32,8598 ha pozyskała i opierała jedynie o informacje uzyskane od ARiMR.

Bezsporne w sprawie było (podawane przez sama powódkę), że w związku z informacją pozyskaną z Regionalnego Oddziału Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w S. o zgłoszeniu przez pozwanego do dopłat bezpośrednich na rok gospodarczy 2013 ww. działek wchodzących w skład zasobu Agencji Nieruchomości Rolnych, pozwany pismem z dnia 3 października 2013 r. został poinformowany przez oddział terenowy powoda w S., iż włada nieruchomościami zasobu bez tytułu prawnego, a używanie nieruchomości jest używaniem bezumownym, noszącym cechy posiadania w złej wierze.

Powódka sama na podstawie tych informacji założyła, że pozwany bezumownie korzystał z ww. działek od 1 stycznia 2013 r.

Skoro tak, to bardzo znamienne jest dlaczego powódka podobnej operacji nie zastosowała do tożsamych informacji uzyskanych za 2014 rok tj., że jej działki w 2014 r. były już w posiadaniu innych osób: działka nr (...) – R. L. (1), działka nr (...) – R. L. (2), działka nr (...) – K. L., działka nr (...) – K. C., działka nr (...) – Ł. H., działka nr (...) - K. S., działka nr (...) – K. C. i tych właśnie osób nie wezwała o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie, poczynając od 1 stycznia 2014 roku.

Twierdzenie samej skarżącej, że powyższe osoby mogły być również bezumownymi posiadaczami przedmiotowych nieruchomości tak samo jak pozwany w 2013 r. samo w sobie przemawiało już za tym, że to one uzyskały bierną legitymację do dochodzenia przez powódkę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości za 2014 rok, co konsekwentnie oznaczało, że pozwany już tymi nieruchomościami w 2014 roku nie władał.

Znamienne jest też i to, że sama powódka w pozwie wskazała, że już sam fakt złożenia wniosku o płatność bezpośrednią przesądza o konieczności uznania pozwanego za posiadacza, niezależnie od tego, czy władztwo faktycznie w całym roku wykonywał, czy też nie.

Zresztą również w swoim piśmie z 3 października 2013 roku powódka wyraźnie wskazała, że podstawa wezwania pozwanego do zapłaty było uzyskanie informacji o zgłoszeniu przez niego dopłat bezpośrednich na rok gospodarczy 2013.

W świetle powyższych rozważań oraz sposobu działania powódki jak najbardziej zasadne było stwierdzenie sądu I instancji, że pismo pozwanego z 15 października 2013 r. było przejawem oddania powodowi posiadania tych nieruchomości, a już na pewno powód zwrócił te nieruchomości z dniem 31 grudnia 2013 r., skoro od 1 stycznia 2014 r. znajdowały się one w posiadaniu innych osób, które zgłosiły je do dopłat bezpośrednich.

Sąd Okręgowy w swoim uzasadnieniu wyraźnie wskazał, że kluczowym dla rozstrzygnięcia tej sprawy jest analiza pojęcia „zwrotu rzeczy” jakim posługuje się przepis art. 229 k.c., a swoje wnioskowanie w tym zakresie podparł obszernymi teoretycznymi rozważaniami.

Niestety, powódka podnosząc w apelacji swoje zastrzeżenia co do powyższego toku rozumowania sądu I instancji ograniczyła się jedynie do podania, że ze zwrotem rzeczy mamy do czynienia w sytuacji gdy dotychczasowy posiadacz samoistny uznaje inną osobę za właściciela i poprzez swoje zachowanie wyraża wolę wyzbycia się władania rzeczą a właściciel wyraża wolę jej odebrania, czyli tylko powtórzyła swoje argumenty z postepowania przed sądem I instancji zwłaszcza z pisma procesowego z dnia 20 lipca 2015 r.).

Skoro w apelacji skarżąca nie odniosła się do toku rozumowania Sądu Okręgowego, to jej twierdzenia w tym zakresie należało uznać jedynie za czysto polemiczne i jako takie za nieprzekonujące.

W myśl art. 39b ust. 3 ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa do roszczenia o wynagrodzenia za korzystanie bez tytułu prawnego z nieruchomości Zasobu nie stosuje się przepisów art. 224-231 Kodeksu cywilnego, z wyłączeniem art. 229.

Powołany przepis art. 229 § 1 k.c. stanowi natomiast, że roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. To samo dotyczy roszczeń samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz.

W świetle poczynionych powyżej rozważań nie ulegało wątpliwości, że do zwrotu rzeczy na rzecz powódki doszło najpóźniej do końca 2013 roku, tak więc wniesienie pozwu w dniu 18 maja 2015 r nastąpiło już po upływie terminu przedawnienia.

Mając na względzie powyższe, apelacja wywiedziona przez powódkę okazała się w całości nieuzasadniona i jako taka na podstawie art. 385 k.p.c. została oddalona. W konsekwencji powyższego o kosztach procesu w postępowaniu apelacyjnym orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu uznając, że stroną przegrywającą jest strona apelująca.