Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 maja 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 maja 2016 r. w Gdańsku

sprawy I. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do renty

na skutek apelacji I. Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 2 grudnia 2015 r., sygn. akt VIII U 477/15

oddala apelację.

SSO del. Elżbieta Trybulec – Czernek SSA Grażyna Czyżak SSA Bożena Grubba

Sygn. akt III AUa 189/16

UZASADNIENIE

Decyzją z 31 marca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ustalenia I. Z. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy wskazując, że orzeczeniem z 26 marca 2015 r. komisja lekarska ZUS stwierdziła, iż ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła I. Z. kwestionując dokonaną w postępowaniu administracyjnym w niniejszej sprawie ocenę wpływu rozpoznanych u niej schorzeń na jej zdolność do pracy zarobkowej oraz domagając się zmiany tej decyzji poprzez przyznanie prawa do świadczenia rentowego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 02 grudnia 2015 r. w sprawie VIII U 477/15 Sąd Okręgowy w Gdańsku VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

I. Z., urodzona dnia (...), z zawodu jest technikiem ekonomistą. Pracowała w banku, ostatnio na stanowisku dyrektora departamentu kredytów. Od maja 2014 r. nie pracuje.

W dniu 15 stycznia 2015 r. wniosła o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z powodu chorób podstawowych w postaci zaburzeń depresyjnych nawracających – epizod umiarkowany, zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych użyciem alkoholu oraz chorób współistniejących w postaci zapalenia pęcherzyka żółciowego, nadciśnienia tętniczego, toksycznego uszkodzenia wątroby.

Lekarz orzecznik ZUS, po rozpoznaniu u ubezpieczonej uzależnienia od alkoholu, zaburzeń depresyjnych nawracających obecnie w fazie poprawy objawowej, uszkodzenia poalkoholowego wątroby w wywiadzie, nadciśnienia tętniczego, przewlekłego zapalenia pęcherzyka żółciowego, orzeczeniem z dnia 24 lutego 2015 r. uznał ubezpieczoną za zdolną do pracy. Ubezpieczona wniosła sprzeciw od powyższego orzeczenia do komisji lekarskiej ZUS, która dokonała tożsamych rozpoznań oraz orzeczeniem z dnia 26 marca 2015 r. nie stwierdziła niezdolności ubezpieczonej do pracy. Z powyższych względów organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

Biegła sądowa neurolog rozpoznała u ubezpieczonej padaczkę alkoholową i półpasiec w wywiadzie oraz nie stwierdziła niezdolności do pracy ubezpieczonej z przyczyn neurologicznych.

Biegli sądowi: psychiatra i psycholog rozpoznali u ubezpieczonej osobowość nieprawidłowo ukształtowaną – chwiejną emocjonalnie o słabych mechanizmach przystosowawczych, zespół zależności alkoholowej, zaburzenia depresyjne nawracające, obecnie epizod depresji łagodny.

Biegli stwierdzili, że z powodu stanu psychicznego ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy.

Stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, w aktach ubezpieczeniowych i dokumentacji lekarskiej ZUS, bowiem żadna ze stron postępowania nie kwestionowała ich rzetelności i autentyczności. Brak było zatem, w ocenie tego Sądu, przesłanek, by odmówić im przymiotu wiarygodności. Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły również opinie biegłych sądowych neurologa, psychiatry i psychologa.

Zdaniem Sądu I instancji w świetle poczynionych ustaleń faktycznych odwołanie I. Z. nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd ten wskazał, że w myśl art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm.) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki: jest niezdolny do pracy, ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, niezdolność do pracy powstała w okresie podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub nie później niż 18 miesięcy od ich ustania.

Zgodnie z zaś z treścią art. 12 ustawy emerytalnej niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust. 2). Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (ust. 3).

Z brzmienia art. 12 ustawy emerytalnej wyraźnie wynika, że do stwierdzenia niezdolności do pracy nie jest wystarczające samo występowanie naruszenia sprawności organizmu (choroby), lecz jednocześnie naruszenie to musi powodować całkowitą lub częściową utratę zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, nie rokujące odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Sąd Okręgowy zważył, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie, czy ubezpieczona jest niezdolna do pracy zgodnej z jej kwalifikacjami ekonomistki.

Sąd ten wskazał, że cytowane wyżej przepisy wymagają dokonania ustaleń właśnie w tym zakresie, przy tym wymagają nie tylko oceny pod kątem, czy u ubezpieczonej doszło do istotnego naruszenia sprawności organizmu, które istotnie ogranicza możliwość wykonywania pracy zgodnie z kwalifikacjami, ale także, czy naruszenie to nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Zaznaczył, że spełnienie pozostałych przesłanek przez wnioskodawczynię było między stronami bezsporne.

W postępowaniu sądowo-odwoławczym powołane zostały dowody z opinii biegłych sądowych: neurologa, psychiatry i psychologa na okoliczność niezdolności do pracy ubezpieczonej.

W ocenie Sądu I instancji opiniujący lekarze dysponowali niezbędną wiedzą i doświadczeniem zawodowym, a sporządzone opinie zostały wydane w oparciu o badania ubezpieczonej oraz uwzględniają całość zgromadzonej dokumentacji lekarskiej. Ponadto opinie zawierają logiczne i rzeczowe uzasadnienia. Wszyscy wydający w niniejszej sprawie opinie biegli lekarze specjaliści uznali ubezpieczoną za osobę zdolną do pracy.

Sąd Okręgowy podkreślił również, że wydane opinie mają charakter kompleksowy, zawierają ocenę stanu zdrowia ubezpieczonej w zakresie wszystkich zgłaszanych przez nią dolegliwości. Sąd ten stwierdził, że opinie te są pełne, rzetelne oraz fachowe. Wywodził dalej, że zostały one sporządzone w sposób rzeczowy i kompetentny, a nadto zawierają jasne, logiczne i przekonywujące wnioski i twierdzenia. Opinie te również zostały uzasadnione w sposób wyczerpujący i zgodny z wiedzą medyczną posiadaną przez biegłych.

Z powyższych względów Sąd I instancji podzielił ustalenia i wnioski zawarte w opiniach w/w biegłych sądowych lekarzy.

Ubezpieczona nie wniosła merytorycznych zastrzeżeń do opinii biegłych.

Zdaniem tego Sądu wnioskodawczyni jest zdolna do wykonywania pracy ekonomistki. Wskazał, że nie ma przeciwwskazań do wykonywania przez nią pracy zgodnej z jej kwalifikacjami. Padaczka ani półpasiec nie uniemożliwiają pracy ubezpieczonej w wyuczonym i wykonywanym zawodzie ekonomistki w banku. Jej czasowe pogorszenia stanu psychicznego mogą być leczone w ramach zwolnienia lekarskiego.

Sąd Okręgowy nie zanegował przy tym faktu, że ubezpieczona nie jest osobą całkowicie zdrową. W ustaleniach faktycznych Sąd ten uwzględnił bowiem rozpoznania poczynione przez biegłych sądowych.

Zaznaczył jednak, że schorzenia ubezpieczonej nie powodują niezdolności wnioskodawczyni do pracy w rozumieniu art. 12 ustawy emerytalnej. Istnienie schorzeń powodujących konieczność pozostawania w stałym leczeniu nie stanowi bowiem samodzielnej przyczyny uznania częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy, chociaż w pewnych okresach wymaga czasowych zwolnień lekarskich. Podstawą do przyznania świadczenia jest bowiem przygotowana przez biegłych ocena stanu zdrowia osoby ubiegającej się o nie. Nie są brane pod uwagę subiektywne odczucia zainteresowanego (por. wyroki: S.N. z dnia 20 maja 2013 r., I UK. 650/12 oraz S.A. w Krakowie z dnia 05 marca 2013 r., III AUa 1208/12).

Podsumowując Sąd I instancji uznał, że ubezpieczona nie jest osobą niezdolną do pracy w jakimkolwiek stopniu i nie spełnia zatem warunku koniecznego do nabycia spornego świadczenia.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w zw. z cytowanymi wyżej przepisami, Sąd ten orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła I. Z. zaskarżając ten wyrok w całości i kwestionując przyjęcie, że zgromadzone w niniejszej sprawie dowody nie dają miarodajnych podstaw do uznania, iż ubezpieczona jest niezdolna do pracy i w konsekwencji brak jest podstaw prawnych do ustalenia jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca obszernie argumentowała podniesione zarzuty i twierdzenia.

W konkluzji apelacji wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy od dnia ustania prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, tj. od dnia 20 listopada 2014 r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja I. Z. nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie zawiera zarzutów skutkujących uchyleniem lub zmianą wyroku Sądu I instancji.

Sąd II instancji w pełni podziela poczynione w postępowaniu sądowym pierwszo-instancyjnym w przedmiotowej sprawie ustalenia faktyczne i przyjmuje je za własne, a zatem nie zachodzi potrzeba ich powtarzania w tym uzasadnieniu (por. wyrok S.N. z dnia 11 czerwca 1999 r., II CKN 391/98, LEX nr 523662).

Spór w przedmiotowej sprawie koncentruje się na kwestii, czy ubezpieczona spełnia łącznie wszystkie ustawowe przesłanki ustalenia jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, wynikające z treści art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną), a w szczególności sporną przesłankę w postaci niezdolności do pracy (art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej).

U podstaw dokonanej przez Sąd I instancji oceny zdolności wnioskodawczyni do pracy leżą sporządzone w postępowaniu sądowym pierwszo-instancyjnym w niniejszej sprawie opinie biegłych sądowych lekarzy: neurologa z dnia 14 września 2015 r. (k. 22-23 akt sprawy) oraz psychiatry i psychologa z dnia 19 października 2015 r. (k. 26-29 akt sprawy), w których biegli ci uznali, że odwołująca nie jest niezdolna do pracy z powodu rozpoznanych schorzeń neurologicznych i zaburzeń psychicznych.

Opinia biegłego podlega ocenie na podstawie właściwych dla jej przedmiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków (por. wyrok S.N. z dnia 21 października 2004 r., V CK 143/04, LEX nr 585885).

Sąd II instancji stwierdza, że sporządzone w postępowaniu sądowym pierwszo-instancyjnym opinie biegłych sądowych lekarzy odpowiadają wymogom stawianym przez przepis art. 285 § 1 k.p.c., ponieważ nie tylko umożliwiają ich sądową kontrolę, ale nadto uzasadnienia są przystępne i zrozumiałe dla osób nie dysponujących wiedzą medyczną, zaś wnioski sformułowane zostały jasno i czytelnie.

Opinie te sporządzone zostały przez biegłych sądowych lekarzy o specjalnościach odpowiadających schorzeniom, na które cierpi I. Z.. Treść tych opinii świadczy o tym, że ich wydanie poprzedzone zostało rzetelną i wnikliwą analizą zgromadzonych w sprawie dowodów, mających wpływ na wyrażone w nich finalne ustalenia. Biegli przekonywująco i logicznie uzasadnili swoje stanowisko.

Dokonana przez tych biegłych ocena wpływu rozpoznanych u ubezpieczonej schorzeń na jej zdolność do pracy uwzględnia zarówno wymienione w art. 13 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej czynniki medyczne, jak i wymienione w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej czynniki zawodowe.

Z zaświadczenia o stanie zdrowia dla celów świadczeń z ubezpieczenia społecznego ZUS N-9 z dnia 05 stycznia 2015 r. (k. 21 akt dok. lek. ZUS) wynika, że podstawowymi schorzeniami rozpoznanymi u wnioskodawczyni są: zaburzenia depresyjne nawracające – epizod umiarkowany, zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane użyciem alkoholu, zaś schorzeniami współistniejącymi są: zapalenie pęcherzyka żółciowego, nadciśnienie tętnicze i toksyczne uszkodzenie wątroby.

Ponadto z przedłożonych przez wnioskodawczynię dokumentów medycznych w postaci: konsultacji dermatologa z dnia 28 lutego 2014 r. i konsultacji neurologa z dnia 04 czerwca 2014 r. (oba dokumenty koperta k. 13 akt sprawy) wynika, że rozpoznano u niej półpasiec i neuropatię międzyżebrową.

Zaskarżoną decyzję z dnia 31 marca 2015 r. (k. 19 akt ren. ZUS) wydano w oparciu o orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z dnia 26 marca 2015 r. (k. 18 akt ren. ZUS i k. 40-41 akt dok. lek. ZUS), która uznała, że rozpoznane u I. Z. schorzenia w postaci: ZZA – od października 2014 r. abstynencja, zaburzeń depresyjnych nawracających obecnie w fazie poprawy objawowej, uszkodzenia poalkoholowego wątroby i nadciśnienia tętniczego uregulowanego lekami nie czynią ubezpieczonej długotrwale niezdolną do pracy.

Dla uznania I. Z. za niezdolną do pracy konieczne jest, aby naruszenie sprawności organizmu powodowało, co najmniej utratę w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych przez nią kwalifikacji (art. 12 ust. 3 ustawy emerytalnej).

Z treści art. 12 ust. 3 ustawy emerytalnej wynika bowiem, że nie ma niezdolności do pracy w przypadku, gdy naruszenie sprawności organizmu nie jest przeszkodą do wykonywania pracy zgodnej z posiadanymi lub możliwymi do nabycia kwalifikacjami (por. wyrok S.N. z dnia 17 kwietnia 2008 r., II UK 192/07, LEX nr 511705).

Kluczowa dla stwierdzenia, czy rozpoznane u ubezpieczonej schorzenia czynią ją niezdolną do pracy, jest zatem ocena elementu „znaczności” ograniczenia jej zdolności do wykonywania pracy zgodnej z poziomem posiadanych przez nią kwalifikacji na skutek wynikających z powyższych schorzeń przeciwwskazań.

Zaznaczyć bowiem należy, że niezdolność do pracy w stopniu mniejszym niż „znaczny” nie jest niezdolnością do pracy objętą ochroną rentową (por. wyrok S.N. z dnia 18 maja 2010 r., I UK 22/10, LEX nr 607130).

Wnioskodawczyni ma wykształcenie średnie - posiada wyuczony zawód technik ekonomista, dotychczas wykonywała prace na stanowiskach w bankach: asystenta ds. biur regionalnych, asystenta ds. administracyjno-biurowych, specjalisty ds. kredytowych, specjalisty, z-cy kierownika, weryfikatora, specjalisty kierującego, kierownika (k. 7 akt ren. ZUS), kierownika zespołu (k. 8-8v. akt ren. ZUS), kierownika projektu i dyrektora departamentu (k. 9 akt ren. ZUS), a zatem dla oceny wpływu rozpoznanych u niego schorzeń na zdolność do pracy zarobkowej przyjąć należy jej kwalifikacje formalne i faktyczne.

Treść wywiadu zawodowego dla celów świadczeń z ubezpieczenia społecznego ZUS N-10 z dnia 25 listopada 2013 r. (k. 2 akt dok. lek. ZUS) wskazuje, że praca na stanowisku dyrektora departamentu jest pracą z przewagą wysiłku umysłowego, samodzielną, średnio-ciężką, zgodną z kwalifikacjami, wymagającą wymuszonej, świadczoną w pełnym wymiarze czasu pracy wewnątrz pomieszczenia.

Zasady logiki i doświadczenia życiowego nakazują przyjęcie, że praca w wyuczonym zawodzie technika ekonomisty, jak i na stanowiskach faktycznie zajmowanych przez I. Z. jest pracą z przewagą wysiłku umysłowego, lekką lub średnio-ciężką, siedzącą lub przeważanie siedzącą, wymagającą sprawności obu rąk, wymuszonej pozycji, samodzielną wykonywaną w pełnym wymiarze czasu pracy wewnątrz pomieszczeń.

Treść wniosków końcowych opinii biegłego sądowego neurologa z dnia 14 września 2015 r. (k. 22-23 akt sprawy) wskazuje, że wprawdzie sporadycznie występujące u ubezpieczonej napady padaczkowe pojawiające się w okresie abstynencji stanowią o przeciwwskazaniu do wykonywania prac zabronionych w przypadkach padaczki, lecz nie ograniczają jej zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych przez nią kwalifikacji formalnych i rzeczywistych. Okresowe bóle w okolicach łopatki stanowiące następstwo przebytego półpaśca w obrębie lewej połowy klatki piersiowej wymaga jedynie doraźnego leczenia przeciwbólowego.

Z opinii biegłych sądowych lekarzy: psychiatry i psychologa z dnia 19 października 2015 r. (k. 26-29 akt sprawy) wynika natomiast, że rozpoznane u wnioskodawczyni zaburzenia nastroju mają łagodne nasilenie i w razie ich ewentualnego czasowego pogorszenia mogą być leczone w ramach zwolnienia lekarskiego. W ocenie tych biegłych zaburzenia te ani aktualnie, ani w przeszłości nie naruszały sprawności jej organizmu w stopniu powodującym niezdolność do pracy.

Konfrontując charakterystykę pracy, do której wykonywania I. Z. posiada kwalifikacje formalne i faktyczne, z wnioskami końcowymi opinii biegłych sądowych lekarzy uznać należy, że zgodne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego jest przyjęcie, że rozpoznane schorzenia nie ograniczają w znacznym stopniu jej zdolności do wykonywania pracy zgodnej z poziomem tych kwalifikacji.

Opisy badań biegłych sądowych lekarzy zawarte w opiniach: neurologa z dnia 14 września 2015 r. (k. 22-23 akt sprawy) oraz psychiatry i psychologa z dnia 19 października 2015 r. (k. 26-29 akt sprawy) korespondują z wnioskami końcowymi tych opinii oraz z wnioskami końcowymi opinii lekarza orzecznika ZUS z dnia 24 lutego 2015 r. (k. 35-36 akt dok. lek. ZUS) i komisji lekarskiej ZUS z dnia 26 marca 2015 r. (k. 40-41 akt dok. lek. ZUS).

Nie znajduje podstaw wynikający z treści uzasadnienia apelacji zarzut pominięcia dokumentów medycznych zawartych w aktach sprawy oraz w aktach ZUS, ponieważ w świetle sporządzonych w niniejszej sprawie opinii biegli sądowi lekarze przy ocenie stanu zdrowia ubezpieczonej oraz wpływu rozpoznanych u niej schorzeń na jej zdolność do pracy zarobkowej uwzględnili te dokumenty.

Ponieważ opinie biegłych sądowych lekarzy: neurologa z dnia 14 września 2015 r. (k. 22-23 akt sprawy) oraz psychiatry i psychologa z dnia 19 października 2015 r. (k. 26-29 akt sprawy) są jednoznaczne i przekonujące nie zachodzi potrzeba dopuszczenia dowodu z opinii uzupełniającej tych samych lub innych biegłych (por. wyrok S.N. z dnia 21 listopada 1974 r., II CR 638/74, LEX nr 4907).

Wnioskodawczyni nie zdołała podważyć dokonanej przez wskazanych wyżej biegłych oceny wpływu rozpoznanych u niej schorzeń na jej zdolność do pracy zarobkowej, a zatem sporządzone przez tych biegłych opinie uznać należy za w pełni wiarygodne i miarodajne dla ustalenia powyższej okoliczności.

Odmienna ocena tych opinii, zaprezentowana w treści apelacji, nie znajduje oparcia w zgromadzonych w niniejszej sprawie dowodach, a tym samym stanowi jedynie gołosłowną polemikę z merytorycznie uzasadnionym stanowiskiem biegłych sądowych lekarzy.

Dla ustalenia I. Z. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy konieczne jest łączne spełnianie przez nią wszystkich przesłanek z art. 57 ust. 1 pkt 1-3 ustawy emerytalnej, w tym spornej przesłanki w postaci niezdolności do pracy z art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej.

Poza przesłanką z art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej nie jest przedmiotem sporu ani nie budzi wątpliwości spełnianie przez ubezpieczoną pozostałych wymogów ustalenia jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Przeprowadzone w przedmiotowej sprawie dowody wykazały jednoznacznie, że wnioskodawczyni nie jest niezdolna do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 1 ustawy emerytalnej, a zatem nie zachodzi podstawa prawna z art. 57 ust. 1 ustawy emerytalnej do przyznania jej renty z tytułu niezdolności do pracy.

Wobec powyższego, uznając apelację za bezzasadną, na mocy art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.

SSO del. Elżbieta Trybulec-Czernek SSA Grażyna Czyżak SSA Bożena Grubba