Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 225/15
POSTANOWIENIE
Dnia 25 września 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Rafał Malarski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Michał Laskowski
SSN Barbara Skoczkowska
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 25 września 2015 r.
sprawy J. F.,
skazanego z art. 286 § 1 k.k.
z powodu kasacji wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich
od postanowienia Sądu Okręgowego w P.
z dnia 12 listopada 2014 r. utrzymującego w mocy postanowienie Sądu
Rejonowego w P. z dnia 4 września 2014 r. w przedmiocie zarządzenia wykonania
kary pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w W. z dnia 24
kwietnia 2012 r.,
p o s t a n o w i ł:
uchylić zaskarżone postanowienie oraz utrzymane nim w
mocy postanowienie Sądu Rejonowego w P.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 4 września 2014r. Sąd Rejonowy w P. zarządził
wobec skazanego J. F. wykonanie kary roku pozbawienia wolności orzeczonej
wyrokiem Sądu Rejonowego w W. z dnia 24 kwietnia 2012r. Orzeczenie to
zaskarżył skazany. Po rozpoznaniu zażalenia, postanowieniem z dnia 12 listopada
2014r., Sąd Okręgowy w P. utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie. Od
orzeczenia Sądu drugiej instancji kasację na korzyść skazanego złożył Rzecznik
Praw Obywatelskich, zarzucając rażące naruszenie przepisów prawa procesowego,
2
tj. art. 433 § 1 k.p.k. i art. 440 k.p.k., polegające na tym, że rozpoznając zażalenie,
tenże Sąd z urzędu nie przekroczył granic środka odwoławczego i utrzymał w mocy
rażąco niesprawiedliwe orzeczenie Sądu pierwszej instancji, które wydane zostało
z naruszeniem przepisu prawa materialnego, to jest art. 75 § 2 k.k., wskutek
zarządzenia wykonania kary z powodu niewykonania przez skazanego nałożonego
na niego na mocy art. 46 § 1 k.k. obowiązku naprawienia szkody, mimo że
pokrzywdzony dokonał cesji wierzytelności wynikającej z przestępstwa
popełnionego na jego szkodę na rzecz innego podmiotu. Formułując powyższy
zarzut, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz utrzymanego
nim w mocy orzeczenia Sądu pierwszej instancji i umorzenie postępowania
wykonawczego na podstawie art. 15 § 1 k.k.w.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich okazała się zasadna w stopniu
oczywistym w rozumieniu art. 535 § 5 k.p.k., co zgodnie z dyspozycją tego przepisu
uprawniało do jej rozpoznania na posiedzeniu bez udziału stron. Bez znaczenia
było, że wniosek skarżącego o umorzenie postępowania wykonawczego nie zyskał
aprobaty (zob. wyrok SN z 22 maja 2014r., III KK 123/14).
Postanowienie z dnia 4 września 2014r. utrzymane w mocy zaskarżonym
kasacją orzeczeniem zapadło w następstwie ustaleń Sądu, z których wynikało, że
skazany nie zrealizował obowiązku nałożonego na niego z mocy przepisu art. 46 §
1 k.k. prawomocnym wyrokiem. Obowiązek ten dotyczył naprawienia szkody
wyrządzonej przestępstwem przez uiszczenie kwoty 98.790,60 zł na rzecz
pokrzywdzonego […] Bank S.A.
Jak wynika z akt przedmiotowej sprawy, na etapie postępowania
wykonawczego wystąpiła istotna dla oceny postawy skazanego dokonywanej na
gruncie art. 75 § 2 k.k. okoliczność w postaci scedowania wskazanej powyżej
wierzytelności należnej pokrzywdzonemu bankowi na rzecz innego podmiotu, to
jest N. z siedzibą we W. Miało to miejsce w dniu 23 lipca 2013r., a zatem przed
wydaniem postanowień w przedmiocie zarządzenia wykonania kary przez Sądy
obu instancji. O ile Sąd pierwszej instancji nie dysponował wiedzą w tym
przedmiocie, a jedynie pismem pokrzywdzonego z 3 lutego 2014r. informującym o
niepodjęciu przez skazanego żadnych kroków w celu naprawienia szkody, o tyle na
3
tle materiału dowodowego, na podstawie którego procedował Sąd odwoławczy,
ewidentnym pozostawał fakt dokonania w 2013r. cesji, za pomocą której
pokrzywdzony wyzbył się będącej wynikiem popełnionego przestępstwa
wierzytelności na rzecz innego podmiotu (k. 76 i 80).
Wobec powyższego aktualnym w realiach niniejszej sprawy pozostaje
przytoczony przez autora kasacji pogląd wyrażany w orzecznictwie Sądu
Najwyższego, zgodnie z którym w sytuacji dokonania przez pokrzywdzonego cesji
roszczeń wynikających z orzeczonego na jego rzecz obowiązku naprawienia
szkody wykonanie takiego obowiązku staje się bezprzedmiotowe, natomiast brak
jego realizacji względem podmiotu trzeciego, który nabył w drodze cesji
przedmiotową wierzytelność, nie może być uznany za niewykonanie obowiązku
probacyjnego w rozumieniu art. 75 § 2 k.k. (por. wyrok SN z 16 grudnia 2014r., V
KK 347/14).
W świetle powyższego skonstatować należy, że orzeczenie o zarządzeniu
wykonania kary pozbawienia wolności zapadło z ewidentnym naruszeniem przepisu
prawa karnego materialnego, to jest art. 75 § 2 k.k., poprzez uznanie, że obowiązek
naprawienia szkody nie został zrealizowany w sytuacji, gdy pozostawał on w
odniesieniu do pokrzywdzonego […]Bank S.A. bezprzedmiotowy. Sąd drugiej
instancji, rozpoznając zażalenie, nie dostrzegł tego uchybienia, czym naruszył
przytoczone przez skarżącego przepisy postępowania.
W tym miejscu trudno nie wspomnieć o treści art. 538 § 1 in principio k.p.k,
który stanowi, że „z chwilą uchylenia wyroku wykonanie kary i środka karnego
ustaje”. Biorąc pod uwagę inne regulacje prawne, niedwuznacznie wyrażoną wolę
prawodawcy i jasno rysujący się cel analizowanego unormowania, a więc kierując
się regułą harmonizowania kontekstów, a także zakazem interpretowania
przepisów prawa w sposób prowadzący do luk, Sąd Najwyższy jest zdania, że
według art. 538 § 1 in principio k.p.k. uchylenie postanowienia
zarządzającego wykonanie kary pozbawienia wolności, powodujące z mocy
samego prawa ustanie wykonywania kary, pociąga za sobą siłą rzeczy
również ustanie odbywania tej kary w systemie dozoru elektronicznego
(obecnie instytucja ta uregulowana jest w Rozdziale VIIa k.k.w.); wystąpienie
4
tego skutku nie jest warunkowane wydaniem jakiegokolwiek odrębnego
orzeczenia.
Podzielając wniosek skarżącego o wydanie rozstrzygnięcia o charakterze
kasatoryjnym, Sąd Najwyższy stwierdza, że w konkretnej sprawie doszło ex lege do
utraty mocy obowiązującej postanowienia Sądu Okręgowego w P. z 24 listopada
2014r. o udzieleniu J. F. zezwolenia na odbywanie kary roku pozbawienia wolności
poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego, które to orzeczenie –
co warto zaakcentować – nie było zaskarżone przez Rzecznika Praw
Obywatelskich, a w związku z tym pozostawało poza zakresem rozpoznania
kasacyjnego (art. 536 k.p.k.), i w konsekwencji do ustania odbywania kary w tym
systemie.
Dlatego Sąd Najwyższy uznał wniosek skarżącego o wydanie orzeczenia
następczego w postaci umorzenia postępowania wykonawczego za
bezprzedmiotowy, skoro ta faza procesu karnego, której prowadzenie ustawodawca
powierzył właściwym sądom powszechnym, uległa już zakończeniu (art. 75 § 4 k.k.
i art. 76 § 1 k.k.).