Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KRS 61/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Beata Gudowska (sprawozdawca)
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z odwołania M. M.
od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 15 kwietnia 2015 r. w przedmiocie
przedstawienia wniosku o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego
Sądu Rejonowego […] ogłoszonym w Monitorze Polskim […],
z udziałem E. K. i Z. P.
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 8 października 2015 r.,
oddala odwołanie.
UZASADNIENIE
Krajowa Rada Sądownictwa podjęła w dniu 15 kwietnia 2015 r. uchwałę
dotyczącą obsadzenia trzech wolnych stanowisk w Sądzie Rejonowym w […],
ogłoszonych w Monitorze Polskim […]. Postanowiła o przedstawieniu Prezydentowi
Rzeczypospolitej Polskiej – z wnioskiem o powołanie do pełnienia urzędu sędziego
– asystentów sędziego K. J. i E. K. oraz referendarza sądowego Z. P.
2
Jednocześnie zdecydowała o nieprzedstawieniu pozostałych 69 kandydatur, a w 4
wypadkach umorzyła postępowanie jako bezprzedmiotowe. Uchwała została
podjęta na podstawie rekomendacji zespołu Krajowej Rady Sądownictwa, który w
jawnym głosowaniu w dniu 2 kwietnia 2015 r. opowiedział się za wskazanymi
kandydaturami bezwzględną większością głosów. Na uzasadnienie ich wyboru
Rada powołała się na oceny kwalifikacji kandydatów i kryteria wyrażone w art. 35
ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U.
Nr 126, poz. 714 ze zm.) oraz warunki przewidziane w art. 61 § 1 ustawy z dnia 27
lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (jednolity tekst: Dz.U. z 2015
r., poz. 133). Uznała, że w tej procedurze nominacyjnej te pretendentki były
najlepsze spośród wszystkich ubiegających się o stanowisko, co oznacza, że
osoby, które nie zostały przedstawione do nominacji nie były kandydatami
lepszymi. Wszyscy obecni członkowie Rady oddali głosy popierające kandydaturę
K. J., a za kandydaturą E. K. oddano 13 głosów poparcia, 1 przeciw i 1
wstrzymujący. Za kandydaturą Z. P. oddano 9 głosów poparcia, 2 przeciw i 4
wstrzymujące.
Asystent sędziego M. M., której kandydatura nie została poparta (w
głosowaniu Rady nie oddano żadnego głosu poparcia ani głosu przeciwko,
natomiast wszyscy członkowie Rady wstrzymali się od głosowania), wniosła
odwołanie od uchwały w części dotyczącej przedstawienia do nominacji
sędziowskiej E.K. i Z. P. Wnosząc o uchylenie uchwały i przekazanie sprawy
Krajowej Radzie Sądownictwa do ponownego rozpoznania w tym zakresie,
zarzuciła naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 32
ust. 1 i art. 60 Konstytucji RP oraz art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy o Krajowej Radzie
Sądownictwa, prowadzące do pozbawienia jej prawa dostępu do stanowiska
sędziego Sądu Rejonowego na jednakowych zasadach z innymi kandydatami, z
zarzutem, że lista rekomendowanych kandydatów została uszeregowana przede
wszystkim na podstawie wyników głosowania Zgromadzenia Ogólnego Sędziów
Sądu Okręgowego w […]. Podniosła także zarzut naruszenia przepisów
postępowania - art. 33 ust. 1 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa przez brak
wszechstronnego rozważenia sprawy na podstawie niezbędnej i pełnej
dokumentacji oraz wyjaśnień uczestników, a także art. 35 ust. 1 i 2 pkt 1 i 2 tej
3
ustawy przez pominięcie przy opracowaniu listy rekomendowanych kandydatów
znaczenia oceny z egzaminu sędziowskiego uzyskanej przez wybrane kandydatki,
tego, że nie podnoszą one kwalifikacji zawodowych oraz niewyjaśnienie, dlaczego -
mimo to - są one najlepszymi kandydatami spośród wszystkich uczestniczących w
konkursie. Wskazując na te wady podjęcia uchwały, odwołująca się
zakwestionowała również pominięcie - jako nowych okoliczności - nadesłanej przez
nią dokumentacji, stanowiącej uaktualnienie danych w aspekcie oceny jej
doświadczenia zawodowego i wiedzy merytorycznej, jak również podnoszenia
kwalifikacji zawodowych (art. 45 ust. 1 w związku z art.35 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o
Krajowej Radzie Sądownictwa).
Kolejny zarzut obejmował naruszenie art. 42 ust. 1 w związku z art. 44 ust. 1
ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa przez doręczenie uzasadnienia o treści
wewnętrznie sprzecznej, uniemożliwiającej skuteczną kontrolę przez Sąd
Najwyższy i realizację prawa do odwołania, ponieważ jego treść nie zawiera analizy
kryteriów ustawowych ocen kandydatów, a jedynie ukazuje „koncentrację
wnioskowania na okolicznościach określonych w sposób ogólnikowy, niejasny,
nieprzejrzysty, jak również na okolicznościach nieistotnych”.
Odwołująca się porównała własne kwalifikacje z uwzględnionymi w
uzasadnieniu zaskarżonej uchwały informacjami dotyczącymi osób
rekomendowanych, podnosząc, że spełniła wszystkie wskazane w ustawie kryteria
dotyczące doświadczenia zawodowego zdobytego podczas pracy w kancelariach
prawnych, stażu w sądownictwie od 2006 r., ukończenia studiów wyższych na
Uniwersytecie […], odbycia tam studiów podyplomowych z zakresu prawa
medycznego i bioetyki, dobrej oceny z egzaminu sędziowskiego, praktyki
zawodowej w sześciu wydziałach Sądów Rejonowych i Sądu Okręgowego,
każdorazowo popartej wzorową lub bardzo dobrą opinią służbową oraz
udokumentowanego stałego podwyższania kwalifikacji zawodowych. Ma to
uzasadnić zarzut, że Rada nie zastosowała art. 35 ust. 2 ustawy o Krajowej Radzie
Sądownictwa. Jako niejasne i pozbawione podstaw określiła powołanie się w
uzasadnieniu uchwały na uzyskaną przez E. K. ocenę z egzaminu sędziowskiego -
dostateczny plus, „której znaczenia w żaden sposób nie niweluje fakt czteroletniej
praktyki w jedynym wydziale Sądu Rejonowego w perspektywie kryteriów
4
ustawowych wyboru kandydata na stanowisko sędziego”. Odnośnie do Z.P.,
niejasne i pozbawione podstaw prawnych było – w ocenie odwołującej się –
powołanie się na uzyskaną przez tę kandydatkę ocenę z egzaminu sędziowskiego
(dostateczny), i wskazanie, że plasuje ją to wyżej w kontekście oceny kwalifikacji
zawodowych, niż zdecydowanie wyższe oceny uzyskane przez innych kandydatów.
Te zarzuty odwołująca się wsparła poglądem wyrażonym w wyroku Sądu
Najwyższego z dnia 13 lipca 2012 r., sygn. III KRS 17/12, że „wstępnie poziom
wiedzy teoretycznej kandydatów na sędziego stwierdza się na podstawie oceny ze
studiów (przy czym nie jest wykluczone wartościowanie tych ocen w zależności od
jakości nauczania w ukończonej szkole) oraz uwzględnia się ewentualne
dodatkowe wykształcenie. Następnym kryterium jest ocena z aplikacji, która
częściowo opiera się także na umiejętności praktycznego stosowania prawa”.
W odpowiedzi na odwołanie Przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa
wniósł o jego oddalenie, jako pozbawione uzasadnionych podstaw, gdyż uchwała,
od której zostało wniesione, zapadła w ramach przysługujących Krajowej Radzie
Sądownictwa kompetencji, według prawidłowo poczynionych ustaleń i zgodnie z
prawem.
Odpowiedź na odwołanie złożyły też uczestniczki Z. P. i E.K., wnosząc
zgodnie o jego oddalenie i wskazując, że Krajowa Rada Sądownictwa przy podjęciu
zaskarżonej uchwały nie naruszyła wskazanych w odwołaniu przepisów.
W replice odwołująca się powtórzyła zarzuty i wnioski odwołania, dodając, że
„nie może być tak, iż w zależności od potrzeb wynik głosowania Zgromadzenia
Ogólnego Sędziów Okręgu […] bądź jest traktowany priorytetowo bądź
marginalizowany, w zależności od tego czy okoliczność ta będzie przydatna przy
uzasadnianiu wyboru danego kandydata. Tego typu rozbieżności w treści uchwał
sprawiają bowiem, że nabór na stanowisko Sędziego Sądu Rejonowego traci walor
opartego na ustawie konkursu, który winien cechować się jasnymi, obiektywnymi i
przejrzystymi zasadami naboru, enumeratywnie wskazanymi w ustawie, w którym
istotnie kandydaci o najwyższych kwalifikacjach zawodowych - co było intencją
ustawodawcy - winni otrzymywać nobilitację sprawowania tej zaszczytnej funkcji w
wymiarze sprawiedliwości”.
5
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Postępowanie przed Krajową Radą Sądownictwa ma charakter konkursu.
Jak stanowi art. 37 ust. 1 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, jeżeli na
stanowisko sędziowskie zgłosił się więcej niż jeden kandydat, Rada rozpatruje i
ocenia wszystkie zgłoszone kandydatury łącznie. Ma to takie znaczenie, że
wyłonienie kandydata, który ma zostać przedstawiony do nominacji sędziowskiej,
nie ma cech bezpośredniej rywalizacji poszczególnych kandydatów między sobą.
Wielość kandydatów warunkuje wielość kryteriów, z uwzględnieniem – jako
podstawowych – ich kwalifikacji zawodowych i cech osobowości, z uwzględnieniem
wszechstronnego rozważenia sprawy przez Radę (art. 33 ust. 1 ustawy o Krajowej
Radzie Sądownictwa; (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2012 r.,
III KRS 17/12, niepubl., postanowienie z dnia 22 maja 2012 r., III KRS 14/12,
niepubl.).
Uwzględniając kognicję Sądu Najwyższego zakreśloną w art. 13 ust. 2
ustawy o KRS, nieobejmującą merytorycznej oceny sprawy rozstrzygniętej w
uchwale (pkt 5 uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 maja
2008 r., SK 57/06, OTK-ZU 2008 nr 4A, poz. 63 i ugruntowane w tej kwestii
stanowisko Sądu Najwyższego), decyzję Rady uzasadnia wystarczająco
wymienienie wyróżniających cech pozytywnych kandydata rekomendowanego do
nominacji i ogólne wskazanie, że pozostali - traktowani łącznie - takich cech nie
wykazywali. Rada nie głosuje negatywnie, czyli podejmuje uchwałę o
przedstawieniu a nie o nieprzedstawieniu kandydata do nominacji sędziowskiej, nie
musi więc wskazywać racji, którymi kierowała się decydując o nieoddaniu głosów
za każdym innym kandydatem. Nie chodzi bowiem o szczegółowe porównanie
każdego z każdym, tak żeby ważone były cechy kandydata przedstawionego i
każdego z tych, którzy nie przeszli procedury z pozytywnym skutkiem. W takim
przypadku stanowisko Rady odzwierciedla sumę wielu cech każdego z kandydatów
dającą obraz tych „najlepszych” ze wszystkich i poszczególne cechy „gorszych”
kandydatów nie są eksponowane, a tylko subiektywnie wynik głosowania Rady
może być oceniany jako przegrana.
6
Uzasadnienie uchwały Krajowej Rady Sądownictwa w sposób możliwie pełny
i wyczerpujący musi zawierać szczegółową ocenę jedynie osoby przedstawionej
Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej z wnioskiem o powołanie. Taka konstrukcja
uchwały w sposób wystarczający umożliwia pozostałym osobom ubiegającym się o
to samo stanowisko, porównanie własnej kandydatury i ewentualne wniesienie
odwołania do Sądu Najwyższego (wyrok Sądu Najwyższego z 15 stycznia 2013 r.,
III KRS 33/12, niepubl.). Nieprzedstawienie pozostałych ubiegających się w sposób
tak samo szczegółowy jak prezentacja wybranego kandydata nie znaczy, że Rada
zapoznaje się wybiórczo z ich zgłoszeniami i załączoną do nich dokumentacją.
Niezaprezentowanie w uzasadnieniu uchwały szczegółowej charakterystyki
kandydatów, których Rada postanowiła nie przedstawić Prezydentowi RP z
wnioskiem o powołanie na stanowisko sędziego, nie narusza art. 42 ust. 1 w
związku z art. 44 ust. 3 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 12 czerwca 2012 r., III KRS 15/12, niepubl.).
Nie można tracić z pola widzenia, że decyzja Rady powstaje w określonej
procedurze. Jako organ kolegialny, Krajowa Rada Sądownictwa, wyraża swoje
stanowisko w głosowaniu, bez obowiązku przedstawiania motywów, jakimi kierowali
się przy oddawaniu głosów jej poszczególni członkowie (wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 20 września 2011 r., III KRS 13/11, niepubl.). Decydujące jest tylko oddanie
największej liczby głosów członków Rady na rekomendowanych kandydatów.
Głosowania Rady poprzedza jednak szczegółowa ocena kandydatów czyniona
przez członków zespołu, przyjmowana bezwzględną większością głosów w
obecności wszystkich członków. Stanowisko zespołu przygotowujące do
rozpatrzenia i oceny na posiedzeniu Rady kandydatów na stanowiska sędziowskie
jest uzasadniane, a posiedzenia zespołu w tych sprawach są protokołowane. Rada
in gremio bierze je pod uwagę, uwzględniając art. 35 ust. 2 ustawy o Krajowej
Radzie Sądownictwa oraz to, że kryteria wyboru, którymi powinien w pierwszym
rzędzie kierować się zespół Rady przy sporządzaniu listy rekomendowanych
kandydatów, nie są wymienione wyczerpująco ani według ważności. Jeszcze na
podstawie przepisów poprzedniej ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa z dnia 27
lipca 2001 r., ukształtował się pogląd, że zakres rozważań dotyczących
poszczególnych kandydatów może być zróżnicowany w zależności od potrzeb i nie
7
jest konieczne uszeregowanie kandydatów w oparciu o każde z przyjętych
kryteriów oceny. Żadne z kryteriów nie ma zresztą charakteru decydującego;
znaczenie ma tylko ocena całościowa wynikająca z łącznego zastosowania
wszystkich kryteriów (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 października
2009 r., III KRS 13/09, ZNSA 2011 nr 1, poz. 93; z dnia 14 stycznia 2010 r., III KRS
24/09, niepubl., czy z dnia 17 sierpnia 2010 r., III KRS 10/10, niepubl.).
Nie precyzuje się pojęcia kwalifikacji kandydatów, jednak z pewnością nie są
to tylko wymagania stawiane kandydatom w Prawie o ustroju sądów
powszechnych, gdyż te wyznaczają jedynie standard minimalny; chodzi raczej o
uwzględnienie w ocenie kandydatów dodatkowych elementów składających się na
teoretyczne i praktyczne umiejętności potrzebne do wykonywania tego zawodu, jak
np. wyniki ukończenia studiów i egzaminu sędziowskiego, uzyskane stopnie
naukowe, ukończone studia podyplomowe i szkolenia, reprezentowana w toku
wykonywania dotychczasowej pracy i analizowana przez sędziów wizytatorów oraz
przełożonych wiedza prawnicza, sposób organizowania pracy i wywiązywania się z
obowiązków. Oczywiste i powszechnie rozumiane są takie przesłanki wyboru, jak
wymienione w ustawie doświadczenie zawodowe, opinie przełożonych,
rekomendacje, publikacje i inne dokumenty dołączone do karty zgłoszenia. Opinie
kolegium właściwego sądu oraz ocena właściwego zgromadzenia ogólnego
sędziów są jednymi z wielu i niedecydującymi przesłankami dokonywanych ocen;
wyniki głosowania w tych organach nie wiążą Krajowej Rady Sądownictwa i nie
przekładają się wprost na ocenę kandydata na wolne stanowisko sędziowskie, jako
istotne i nie mogą być jednak pomijane. Przyjmuje się, że Rada powinna
umotywować wybór osoby, która uzyskała mniejsze poparcie środowiska
zawodowego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 r., III KRS
24/09, niepubl. i z dnia 15 stycznia 2013 III KRS 33/12, niepubl.). A contrario,
kierowanie się w wyborze wyższą oceną kandydata przez kolegium i zgromadzenie
nie wymaga uzasadnienia.
Zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej uchwały wyjaśnienia dotyczące
dokonanego przez Radę wyboru innych niż odwołująca się kandydatur świadczyły,
że o wyborze decydowała całościowa ocena wynikająca z łącznego zastosowania
właściwych przesłanek. Unaocznia to stwierdzenie przez Radę, że choć
8
przedstawione z wnioskiem o powołanie kandydatki uzyskały niższe oceny z
egzaminu sędziowskiego, niż M. M. (ocena dobra), to późniejsze bardzo dobre
wykonywanie przez nie obowiązków odpowiednio asystenta sędziego i
referendarza sądowego potwierdza, iż ich noty z egzaminu nie są tak ważne w
powiązaniu z innymi przesłankami wyboru. Kandydatki wybrane przez Radę
uzyskały poparcie kolegium i zgromadzenia przedstawicieli Sądu Okręgowego.
Odwołująca się M. M. została negatywnie zaopiniowana przez kolegium, a na
zgromadzeniu uzyskała tylko 3 głosy poparcia, wobec 68 głosów obecnych
przeciwko jej kandydaturze.
Rada uwzględniła też uwypukloną w odpowiedzi na odwołanie okoliczność,
że pracując na stanowisku asystenta sędziego, odwołująca się współpracowała
równolegle z Kancelarią Radcy Prawnego […], świadcząc usługi prawne na jej
rzecz, przez co nie zastosowała się do art. 155 § 9 ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych w związku z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o
pracownikach sądów i prokuratury (Dz.U. z 2011 r., Nr 109, poz. 639 ze zm.) i nie
powstrzymała od zajęć, których wykonywanie mogło podważać zaufanie do sądu, w
którym jest zatrudniona.
W tych okolicznościach zarzut naruszenia art. 60 Konstytucji RP nie mógł
być uwzględniony. W motywach Rady nie zawarto także niczego, co można uznać
za dyskryminację odwołującej się, świadczącą o naruszeniu art. 32 ust. 1
Konstytucji, zwłaszcza że nie wyjaśniła ona, na czym miałaby owa dyskryminacja
polegać. Rada oceniła przedstawione jej kandydatury według ustawowych
kryteriów, a tyko wartościowała je odmiennie niż skarżąca,
Należało zatem stwierdzić, że zarzuty podniesione przez odwołującą są
nieuzasadnione. Odnoszenie się przez Sąd Najwyższy do zgromadzonego
materiału, jako podstawy oceny kandydatek wybranych przez Radę, przez
porównanie ich cech z cechami osoby, której Rada nie udzieliła rekomendacji,
byłoby niedopuszczalnym wkroczeniem w sferę władztwa przypisanego Radzie.
Uwzględniając to, Sąd Najwyższy oddalił odwołanie, jak w sentencji (art.
39814
k.p.c. w związku z art. 44 ust. 3 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa).
kc
9