Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III BP 8/15
POSTANOWIENIE
Dnia 12 maja 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Romualda Spyt
w sprawie z powództwa R. B.
przeciwko A. W.
o odszkodowanie,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 12 maja 2016 r.,
na skutek skargi pozwanego o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w S.
z dnia 3 czerwca 2014 r.,
odrzuca skargę.
UZASADNIENIE
Pozwany A. W. wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku
zaocznego Sądu Rejonowego z dnia 3 czerwca 2013 r., zasądzającego od
pozwanego na rzecz powoda R. B. kwotę 10.000 zł.
Skarżący wskazał, że podstawę skargi stanowi „art. 424 § 2 k.p.c.” a
niezgodność wyroku z prawem polega na naruszeniu art. 99 § 2 k.p., określającego
górną granicę odpowiedzialności pracodawcy z tytułu odszkodowania za
niewydanie w terminie świadectwa pracy oraz uzależniające zasądzenie
odszkodowania od braku możliwości podjęcia przez pracownika dodatkowej pracy.
Z treści pism powoda wynika, że podał on wysokość swoich zarobków brutto
uzyskiwanych u skarżącego na kwotę 2.488 zł, podał też, że wobec braku
2
świadectwa pracy nie mógł podjąć pracy w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 31
maja 2013 r.
Skarżący stwierdził także, że w wyniku wydanego orzeczenia doszło do
wyrządzenia szkody przez skierowanie przeciwko niemu postępowania
egzekucyjnego w sprawie KM … na kwotę 10.000 zł + 1.500 zł kosztów
egzekucyjnych i zwrot wydatków oraz przez zajęcie w wyniku postępowania
egzekucyjnego rachunków bankowych i wierzytelności skarżącego.
Skarżący podkreślił też, że „nie odbierał korespondencji albowiem matka
mieszkająca stale pod adresem […] nie otrzymywała awiz, z tego powodu nie był
obecny na rozprawie, nie odebrał ani pozwu ani wyroku zaocznego. Wyrok
uprawomocnił się z dniem 12 lipca 2013 r.”.
Skarżący wywiódł, że „nie ma możliwości zaskarżenia wyroku w żaden
sposób, albowiem doręczenie korespondencji odbyło się w trybie art. 139 k.p.c. i
było prawidłowe”, Stwierdził, że analizował warunki wystąpienia ze skargą o
wznowienie postępowania, jednakże w sprawie nie występuje żadna z podstaw
wskazana w art. 401, 4011
, czy 403 k.p.c. Rozważał także możliwość wystąpienia z
powództwem z art. 840 k.p.c., szczególnie, że po kontroli Państwowej Inspekcji
Pracy zapłacił wszystkie zaległe składki oraz w dniu 31 maja 2013 r. wydał
powodowi świadectwo pracy, jednakże analiza pism powoda wskazuje na to, że
przedmiotem zasądzenia było wyłącznie „odszkodowanie za niewydanie w terminie
świadectwa pracy”. Podkreślił też, że z przyczyn formalnych nie jest także
dopuszczalna skarga kasacyjna, „albowiem nie było w ogóle rozstrzygnięcia Sądu
drugiej instancji”.
Wedle skarżącego, Sąd pierwszej instancji, wydając zaskarżony wyrok,
naruszył w istotny sposób porządek prawny, albowiem nie tylko zasądził
odszkodowanie w kwocie nieprzystającej do uregulowania art. 99 § 2 k.p. i
wynagrodzenia otrzymywanego przez R. B., ale także nie uzyskał żadnego
dowodu, aby pracownik pozostawał bez pracy właśnie z tego powodu, że nie
uzyskał w terminie świadectwa pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Zgodnie z art. 4241
§ 1 k.p.c. skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej
instancji kończącego postępowanie w sprawie, gdy przez jego wydanie stronie
została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze
przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe
Od tego unormowania ustawodawca wprowadził wyjątek przewidziany w
art. 4241
§ 2 k.p.c. Na podstawie tej regulacji, skarga przysługuje także - w
wyjątkowych wypadkach - od prawomocnego wyroku sądu pierwszej lub drugiej
instancji kończącego postępowanie w sprawie, chociaż strony nie skorzystały z
przysługujących im środków prawnych, jeżeli niezgodność orzeczenia z prawem
wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych
wolności albo praw człowieka i obywatela, chyba że jest możliwa zmiana lub
uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych.
Na mocy art. 4245
§ 1 k.p.c. skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia powinna zawierać: 1) oznaczenie wyroku, od którego
jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości lub w części;
2) przytoczenie jej podstaw oraz ich uzasadnienie; 3) wskazanie przepisu prawa, z
którym zaskarżony wyrok jest niezgodny; 4) uprawdopodobnienie wyrządzenia
szkody, spowodowanej przez wydanie wyroku, którego skarga dotyczy;
5) wykazanie, że wzruszenie zaskarżonego wyroku w drodze innych środków
prawnych nie było i nie jest możliwe, a ponadto - gdy skargę wniesiono, stosując
art. 4241
§ 2 - że występuje wyjątkowy wypadek uzasadniający wniesienie skargi;
oraz 6) wniosek o stwierdzenie niezgodności wyroku z prawem.
Wyjątek od zasady określonej w art. 4241
§ 1 k.p.c., zgodnie z którą skarga
przysługuje od orzeczenia sądu drugiej instancji, przewiduje możliwość zaskarżenia
wyroku sądu pierwszej instancji i uzależnia w tym wypadku dopuszczalność skargi
od kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek: po pierwsze - istnienia
wyjątkowego wypadku, który uniemożliwił wniesienie środka odwoławczego lub
środka zaskarżenia i po drugie - występowania niezgodności z prawem o
kwalifikowanym charakterze, wynikającej z naruszenia podstawowych zasad
porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela.
4
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że wyjątkowe
wypadki, o których stanowi art. 4241
§ 2 k.p.c., odnoszą się także do przyczyn
nieskorzystania przez stronę z przysługujących jej środków zaskarżenia. Przyczyny
te muszą mieć charakter wyjątkowy w znaczeniu obiektywnym, co oznacza, że
chodzi o wyjątkowe okoliczności obiektywnie uniemożliwiające stronie wniesienie
środka zaskarżenia, a nie o okoliczności subiektywne, wynikające z woli lub
zaniedbań strony. Wnosząc skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku, strona musi zatem wykazać, że nieskorzystanie przez nią z
przysługującego środka prawnego nastąpiło z wyjątkowych powodów mających
charakter siły wyższej - ciężka choroba, katastrofa, klęska żywiołowa czy
wyjątkowe okoliczności leżące po stronie osób trzecich, które obiektywnie rzecz
biorąc uniemożliwiły wniesienie środka zaskarżenia (por. postanowienia z dnia 2
lutego 2006 r., I CNP 4/06, OSNC 2006 nr 6, poz. 113; z dnia 29 listopada 2006 r.,
II CNP 85/06, niepublikowane; z dnia 7 lutego 2008 r., IV CNP 217/07, OSNC-ZD
2008 nr 4, poz. 114; z dnia 10 sierpnia 2010 r., II CNP 38/10, LEX nr 603890).
Skarżący temu wymaganiu nie sprostał, gdyż przyczyny niewniesienia
sprzeciwu od wyroku zaocznego skwitował jednym lakonicznym i niewiele
wyjaśniającym zdaniem, że „nie odbierał korespondencji albowiem matka
mieszkająca stale pod adresem […] nie otrzymywała awiz, z tego powodu nie był
obecny na rozprawie, nie odebrał ani pozwu ani wyroku zaocznego”. Z drugiej zaś
strony wskazał, że „doręczenie korespondencji odbyło się w trybie art. 139 k.p.c. i
było prawidłowe”.
Pozostając przy tej kwestii, podkreślić należy, że skutek doręczenia
dokonanego na podstawie art. 139 § 1 k.p.c. następuje na podstawie domniemania,
które może być obalone, jednak nie przez stwierdzenie o nieodebraniu pisma
(por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 1999 r., III CKN
621/99, OSNC 2000 nr 3, poz. 52). Odebranie pisma nie jest elementem
konstrukcyjnym sposobu doręczenia określonego w art. 139 § 1 k.p.c. Takie
doręczenie, określone jako zastępcze, uznaje się za dokonane bez względu na to,
czy adresat zapoznał się z awizowanym pismem, a także wtedy, gdy w
rzeczywistości pisma nie odebrał (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29
sierpnia 2000 r., I CKN 699/00, LEX nr 530680). Inaczej rzecz ujmując, wykazanie,
5
że przeprowadzenie czynności doręczenia zastępczego nastąpiło niezgodnie z
regułami objętymi art. 139 § 1 k.p.c. i przepisami rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 12 października 2010 r. w sprawie szczegółowego trybu i
sposobu doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym; jednolity tekst:
Dz.U. z 2013 r., poz. 1350), w czym mieści się także niepozostawienie przez
doręczyciela zawiadomienia o nadejściu przesyłki w drzwiach mieszkania lub w
placówce pocztowej, oznacza nieskuteczność tego doręczenia (zob. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1969 r., II CZ 208/68; OSNC 1969 nr 9,
poz. 164). Jeśli natomiast strona podnosi, że nie dotarła do niej wiadomość o
pozostawionym przez doręczyciela zawiadomieniu z przyczyn od niej niezależnych
(niezawinionych), to właściwym środkiem obrony jest złożenie wniosku o
przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej (art. 168 § 1 k.p.c.).
Skoro skarżący nie powziął żadnych czynności zmierzających albo do
obalenia domniemania płynącego z doręczenia zastępczego, albo do przywrócenia
terminu do wniesienia sprzeciwu od wyroku zaocznego, to tym samym uprawniony
jest wniosek, że nie podjął nawet próby umożliwiającej skorzystanie z
przysługującego mu środka prawnego. Także jeśli chodzi o niezgodność z prawem
o kwalifikowanym charakterze, która wedle skarżącego miałaby dotyczyć art. 99 § 2
k.p. i wynikać z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub
konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, wskazać należy, że z
analizy treści wyjaśnień powoda ostatecznie precyzujących żądanie pozwu
(złożonych na rozprawie w dniu 3 czerwca 2014 r.) wynika, że podstawę prawną
roszczenia stanowił nie tylko art. 99 § 2 k.p., ale i art. 471 k.c., powód bowiem
wskazywał na szkodę związaną z nieuzyskaniem zasiłku dla bezrobotnych i
koniecznością zaciągnięcia pożyczki na utrzymanie rodziny (zob. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 13 października 2004 r., II PK 36/04, OSNP 2005 nr 8, poz.
106, w którym przedstawiono stanowisko, że art. 99 k.p. nie wyczerpuje
odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy za szkodę spowodowaną
niewydaniem w terminie lub wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy).
Nie sposób zatem przyjąć, że zachodzi wyjątek, o którym mowa w art. 4241
§
2 k.p.c.
kc
6
Wniesiona skarga jest także wadliwa konstrukcyjnie, gdyż nie zawiera
wszystkich elementów wymaganych przez art. 4245
§ 1 k.p.c. Przede wszystkim
skarżący nie przytoczył podstawy skargi. Nie może nią bowiem być art. 424 § 2
k.p.c. już tylko z tego względu, że art. 424 k.p.c., uchylony z dniem 1 lipca 1997 r.,
nie zawierał nigdy § 2. Przyjmując nawet, że doszło do omyłki pisarskiej,
a skarżącemu chodziło w istocie o art. 4241
§ 2 k.p.c., trzeba podkreślić, że zgodnie
z art. 4244
k.p.c. skargę można oprzeć na podstawie naruszeń prawa materialnego
lub przepisów postępowania, które spowodowały niezgodność wyroku z prawem,
gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, jednak podstawą
skargi nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów.
Z oczywistych więc względów podstawy skargi nie może stanowić art. 4241
§ 2
k.p.c., określający warunek jej dopuszczalności, bowiem spełnienie wymagania
przytoczenia podstaw skargi i ich uzasadnienia polega, podobnie jak w przypadku
skargi kasacyjnej, na tym, że skarżący powinien wskazać, na której z
przewidzianych w art. 4244
k.p.c. podstaw opiera skargę, następnie przytoczyć -
oznaczone numerem artykułu (paragrafu, ustępu) ustawy - naruszone przepisy
prawa i wyjaśnić, na czym ich naruszenie polega.
Jak wskazano wyżej, skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia powinna zawierać między innymi przytoczenie jej
podstaw wraz z uzasadnieniem (art. 4245
§ 1 pkt 2 k.p.c.) oraz wskazanie przepisu
prawa, z którym zaskarżony wyrok jest niezgodny (art. 4245
§ 1 pkt 3 k.p.c.).
Wymagania te są niezależne od siebie i służą realizacji różnych celów. Element
konstrukcyjny skargi z art. 4245
§ 1 pkt 2 k.p.c. jest formalnym odpowiednikiem
regulacji, zgodnie z którą skargę można oprzeć na podstawie naruszenia prawa
materialnego lub procesowego (art. 4244
k.p.c.), natomiast wymaganie z art. 4245
§
1 pkt 3 k.p.c. dotyczy konkretnego przepisu, z którym zaskarżane naruszenie jest
niezgodne. Można zarzucić naruszenie wielu przepisów prawa materialnego lub
procesowego, które mogą, lecz nie muszą spowodować niezgodności z prawem.
Dlatego wskazany przepis prawa, z którym zaskarżony wyrok jest niezgodny, nie
musi być jednocześnie tym przepisem, który stanowi podstawę skargi (zob. m.in.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2007 r., I BP 57/06, LEX nr
7
611387; z dnia 25 sierpnia 2010 r., II BU 2/10, LEX nr 653670 oraz wyrok z dnia 26
stycznia 2012 r., I BP 4/11, LEX nr 1135985).
Stosownie do art. 4248
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy odrzuca na posiedzeniu
niejawnym skargę niespełniającą wymagań określonych w art. 4245
§ 1 k.p.c.,
natomiast zgodnie z art. 4248
§ 2 k.p.c. skarga podlega odrzuceniu także wtedy,
gdy nie zachodzi wyjątek, o którym mowa w art. 4241
§ 2 k.p.c.
Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.