Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 czerwca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR (del.) Paweł Duda

Protokolant: sekretarz sądowy Arkadiusz Połaniecki

po rozpoznaniu w dniu 17 czerwca 2016 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. B.

przeciwko Skarbowi Państwa – Generalnemu Dyrektorowi (...)

z udziałem po stronie pozwanego interwenienta ubocznego China (...) Co. Ltd. ( (...)) z siedzibą w P. (Chińska Republika Ludowa)

o zapłatę

I.  zasądza od Skarbu Państwa – Generalnego Dyrektora (...) na rzecz J. B. kwotę 54.572,57 zł (pięćdziesiąt cztery tysiące pięćset siedemdziesiąt dwa złote pięćdziesiąt siedem groszy) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 21 lutego 2012 r. do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałej części;

III.  zasądza od J. B. na rzecz Skarbu Państwa – Generalnego Dyrektora (...) kwotę 183,72 zł (sto osiemdziesiąt trzy złote siedemdziesiąt dwa grosze) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

IV.  zasądza od J. B. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 2.070,56 zł (dwa tysiące siedemdziesiąt złotych pięćdziesiąt sześć groszy) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

V.  oddala wniosek interwenienta ubocznego China (...)
Co. Ltd. ( (...)) z siedzibą w P. o zasądzenie od J. B. kosztów postępowania.

Sygn. akt XXV C 1762/13

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 30 czerwca 2016 r.

J. B. pozwem z dnia 29 lipca 2013 r. (data nadania na poczcie) wniosła
o zasądzenie od Skarb Państwa – Generalnego Dyrektora (...) kwoty 287.634,74 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwoty 54.572,57 zł od dnia
1 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty i od kwoty 233.062,17 zł od dnia 8 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że w dniu 10 lutego 2011 r. zawarła
z wykonawcą China (...) Co. Ltd. umowę podwykonawczą
w zakresie wbicia ścianek szczelnych grodzic stalowych pod przepusty i obiekty mostowe na odcinku A autostrady (...) od km 365+261,42. Zakres umowy podwykonawczej obejmował m.in. wbicie i wyciągnięcie ścianek szczelnych pod przepusty i obiekty mostowe, wbicie
z pozostawieniem w gruncie grodzic (...) lub (...), ewentualne wykonanie rozparć ścianek szczelnych. W umowie strony określiły także wynagrodzenie za dzierżawę wbitych i czasowo pozostawionych w gruncie ścianek szczelnych i rozparć na okres powyżej 3 miesięcy. Wykonawca zgłosił powódkę pozwanemu Skarbowi Państwa (inwestorowi) jako podwykonawcę, a pozwany nie wniósł sprzeciwu. Roboty polegające na wbiciu grodzic
i wykonaniu rozparć zostały wykonane przez powódkę w okresie od 1 marca 2011 r. do
24 marca 2011 r. Za wykonane roboty powódka wystawiła fakturę VAT na kwotę 1.091.451,35 zł. Należność z tej faktury została zapłacona przez wykonawcę w 95%, przy czym wykonawca wstrzymał się z zapłatą 5% należności, tj. kwoty 54.572,57 zł, tytułem zabezpieczenia prawidłowego wykonania umowy. Kwota ta powinna być zwolniona przez wykonawcę do dnia 31 grudnia 2011 r., ale nie została do dnia dzisiejszego wypłacona. Ponadto w dniu 2 grudnia 2011 r. powódka doręczyła wykonawcy fakturę na kwotę 233.062,17 zł tytułem opłaty za dzierżawę ścianek szczelnych do dnia 28 lipca 2011 r., tj. do dnia przejęcia budowy przez nowego wykonawcę, po wcześniejszym rozwiązaniu umowy pomiędzy pozwanym a China (...) Co. Ltd. Faktura ta nie została zapłacona. Wobec braku zapłaty przez wykonawcę kwot wynikających z ww. faktur, powódka wezwała pozwanego (inwestora) do ich zapłaty na podstawie art. 647 ¹ § 5 k.c., ale pozwany odmówił zapłaty. Niedopuszczalne jest kwalifikowanie przedmiotowej umowy jako w części umowy o roboty budowlane a w części jako umowy dzierżawy ścianek szczelnych, bowiem istotą umowy była realizacja określonych robót budowlanych w całości wykonanych przez powódkę. Prace podwykonawcze obejmowały całość prac objętych umową, a zatem również dzierżawę ścianek szczelnych. Pozwany ponosi solidarną odpowiedzialność
z wykonawcą zarówno co do zwrotu kwoty zatrzymanej tytułem zabezpieczenia prawidłowego wykonania umowy, gdyż kwota ta stanowi element wynagrodzenia, jak również wynikającej z dzierżawy ścianek za okres, w którym ścianki te znajdowały się na placu budowy.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 14 sierpnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Łodzi nakazał, aby pozwany zapłacił powódce kwotę 287.634,74 zł
z ustawowymi odsetkami od kwoty 54.572,57 zł od dnia 1 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty
i od kwoty 233.062,17 zł od dnia 8 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty oraz z kosztami postępowania.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty Skarb Państwa – Generalny Dyrektor (...) zaskarżył powyższy nakaz zapłaty w całości i wniósł o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że zatwierdził powódkę jako podwykonawcę robót polegających na wbiciu ścianek szczelnych z grodzic stalowych pod określone przepusty
i obiekty mostowe. Z dniem 27 czerwca 2011 r. Skarb Państwa odstąpił od umowy
z wykonawcą, o czym powódka została poinformowana. Pozwany w związku z solidarną odpowiedzialnością zapłacił powódce kwotę łączną 1.504.006,54 zł za roboty polegające na wbiciu ścianek szczelnych. Kwoty dochodzone przez powódkę w niniejszej sprawie nie dotyczą robót budowlanych bądź nie wchodzą w zakres umowy głównej, zatem nie są objęte odpowiedzialnością Skarbu Państwa. Dzierżawa ścianek szczelnych nie stanowi robót budowlanych i nie jest objęta przepisem art. 647 ¹ § 5 k.c. Zakresem odpowiedzialności pozwanego mogą być objęte tylko prace powierzone wykonawcy w ramach umowy głównej, a w zakres tych robót powierzonych wykonawcy przez inwestora nie wchodziła dzierżawa ścianek szczelnych. Brak jest również podstaw do uznania, że powódce przysługuje wobec pozwanego roszczenie o zapłatę kwoty w wysokości 54.572,57 zł, która została zatrzymana przez wykonawcę tytułem zabezpieczenia prawidłowego wykonania umowy podwykonawczej. Kwota ta straciła charakter wynagrodzenia za wykonane przez podwykonawcę roboty budowlane, co oznacza, że pozwany nie odpowiada za jej zapłatę solidarnie z wykonawcą. Pozwany podniósł także, że w momencie odstąpienia od umowy
z wykonawcą inwestor zostaje zwolniony z odpowiedzialności solidarnej z art. 647 ¹ § 5 k.c. Rzekoma dzierżawa ścianek szczelnych miała miejsce po poinformowaniu powódki
o zakończeniu kontraktu głównego i po faktycznym rozwiązaniu kontraktu głównego. Ponadto pozwany zarzucił, że powódka nie udowodniła zasadności i wymagalności dochodzonych roszczeń w zakresie dzierżawy ścianek szczelnych. Pozwany nie będąc stroną umowy podwykonawczej nie jest związany wskazanymi w niej terminami płatności, wobec czego brak jest podstaw do dochodzenia od pozwanego odsetek ustawowych za opóźnienie.

W piśmie procesowym z dnia 17 grudnia 2013 r. (k. 282-293) powódka podtrzymała dotychczasowe stanowisko w sprawie i wskazała, że umowa podwykonawcza z wykonawcą nie została rozwiązana bądź wypowiedziana przez żadną ze stron. W momencie powzięcia wiadomości o odstąpieniu przez pozwanego od umowy głównej z wykonawcą w gruncie znajdowały się ścianki szczelne, których usunięcie nie było możliwe ze względu na zaawansowanie robót na placu budowy. Wartość wynagrodzenia za dzierżawę ścianek szczelnych została naliczona z uwzględnieniem trzymiesięcznego okresu korzystania ze ścianek szczelnych, za który opłata wliczona była w wynagrodzenie powódki. Ścianki szczelne stanowią istotny element wykonania całej inwestycji a wbicie, pozostawienie
w gruncie i wyciągnięcia grodzic (ścianek szczelnych) stanowi jeden proces technologiczny
i niezasadnym jest „wydzielanie” poszczególnych jego etapów dla ustalenia ich charakteru. Niezasadnym jest zatem kwestionowanie przez pozwanego na obecnym etapie postępowania swojej odpowiedzialności i „dzielenie” jednego procesu technologicznego na elementy składowe. Pozostawienie ścianek w gruncie za odpłatnością jest zwyczajem powszechnie przyjętym w środowisku budowlanym, gdyż uniemożliwia prowadzenie robót na innych placach budowy. Chybiony jest zarzut pozwanego, jakoby powódka zawarła z wykonawcą odrębną umowę dzierżawy ścianek szczelnych. Odpłatność za korzystanie ze ścianek szczelnych stanowi elementy roboty budowlanej polegającej na wbiciu, utrzymaniu w gruncie i wyciągnięciu grodzic. Opłata za korzystanie ze ścianek szczelnych po umówionym okresie (3 miesiące) stanowi dodatkowe wynagrodzenie za możliwość korzystania z grodzic podwykonawcy w ramach procesu budowlanego (ścianki szczelne mogły być wykorzystywane na innych budowach). Wynagrodzenie to jest nadal wynagrodzeniem za wykonanie roboty budowlanej w całości, tj. od wbicia do wyciągnięcia grodzicy i uzależnione jest od czasu potrzebnego do jej realizacji. Wbicie, pozostawienie w gruncie oraz wyciągnięcie ścianek szczelnych jest niezbędne do wytworzenia obiektu budowlanego. Powódka podniosła również, że chybiony jest zarzut pozwanego, jakoby solidarna odpowiedzialność inwestora nie obejmowała zwrotu wynagrodzenia zatrzymanego celem zabezpieczenia prawidłowego wykonania umowy podwykonawczej. Zatrzymanie kwoty nie zmienia jej pierwotnego charakteru oraz faktu, że miała ona zostać zwrócona jako wynagrodzenie. Powódka wskazała także, że gdyby usunęła grodzice wraz z rozwiązaniem umowy głównej doszłoby do uszkodzenia istniejących robót. Jeśli pozwany chciałby utrzymać ścianki w gruncie, aby następnie prowadzić dalsze roboty budowlane poniósłby koszt korzystania ze ścianek. Wobec tego pozwany jest wzbogacony kosztem powódki
o kwotę wynagrodzenia za pozostawanie ścianek szczelnych w gruncie, jak również zatrzymanego przez wykonawcę wynagrodzenia. Pozwany nie dokonał zapłaty na rzecz wykonawcy za pozostawanie ścianek szczelnych w gruncie w okresie od 27 czerwca 2011 r. do 28 lipca 2011 r. oraz z tytułu wypłaty zatrzymanego wynagrodzenia w wysokości 5% należności powódki, a korzystał z robót wykonanych przez powódkę.

Pismem procesowym z dnia 27 sierpnia 2014 r. (k. 1090-1105) interwencję uboczną po stronie pozwanego złożyła China (...) Co. Ltd. ( (...))
z siedzibą w P. (Chińska Republika Ludowa), wnosząc o oddalenie powództwa
w całości i zasądzenie od powoda na rzecz interwenienta zwrotu kosztów postępowania,
w tym kosztów zastępstwa procesowego, według spisu kosztów, który zostanie złożony przed zamknięciem rozprawy, a w razie nieprzedstawienia takiego spisu, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu interwenient uboczny wskazał, że wobec odstąpienia od kontraktu głównego (...) korzystając z uprawnienia przewidzianego w umowie podwykonawczej pismem z dnia 20 czerwca 2011 r. rozwiązała umowę podwykonawczą. W konsekwencji brak jest podstaw do żądania przez powódkę zapłaty kwoty objętej fakturą VAT nr (...)
(za dzierżawę ścianek szczelnych) od (...), albowiem pozostawienie ścianek szczelnych na placu budowy po wypowiedzeniu umowy mogło nastąpić jedynie na ryzyko
i odpowiedzialność podwykonawcy. Dzierżawa ścianek nie może zostać zakwalifikowana jako „roboty wykonane na placu budowy” na dzień 20 czerwca 2011 r., a tylko za takie roboty przysługiwało powódce wynagrodzenie. Wskutek wygaśnięcia kontraktu przestała istnieć prawnie relewantna przyczyna zawarcia umowy podwykonawczej, zatem świadczenie polegające na utrzymaniu ścianek szczelnych przestało być należne. Powódka sformułowała roszczenie jako żądanie wynagrodzenia za wykonane usługi, co jest jednak kwalifikacją błędną, gdyż w okolicznościach sprawy mamy do czynienia z roszczeniem opartym na art. 438 k.c. Działania powódki podyktowane były zamiarem osiągnięcia rezultatu w postaci ochrony przed szkodą. Korzyść odnieśli kolejni wykonawcy odcinka A autostrady (...),
tj. W. i E. i to oni powinni być adresatami roszczeń powódki. Roszczenia te mają charakter odszkodowawczy a ewentualne uszczerbki stanowiące podstawę tych roszczeń są wyłącznie następstwem decyzji samej powódki. Gdyby argumentacja ta nie znalazła uznania Sądu, (...) wniósł o miarkowanie odszkodowania o 90% z uwagi na przyczynienie się przez powódkę do powstania lub zwiększenia szkody poprzez zaniechanie demontażu ścianek szczelnych. Interwenient uboczny wskazał również, że brak jest podstaw do żądania zapłaty kwoty 54.572,57 zł rzekomo zatrzymanej z faktury VAT nr (...) zgodnie z przedłożonym certyfikatem płatności z dnia 27 kwietnia 2011 r., ponieważ kwota zatrzymana miałaby zostać zwrócona na pisemne wezwanie po należytym wykonaniu przez powódkę swojego zobowiązania – jednak roboty te zostały odebrane przez kolejnych wykonawców, stąd brak jest przesłanki umożliwiającej żądanie zapłaty tej kwoty.

W odpowiedzi na pismo interwenienta ubocznego powódka w piśmie procesowym
z dnia 24 września 2014 r. (k. 1319-1322) podniosła, że kwota 54.572,57 zł została zatrzymana zgodnie z umową podwykonawczą z wynagrodzenia objętego fakturą nr (...) za roboty wykonane w okresie od 1 marca 2011 do dnia 24 marca 2011 r. i stała się wymagalna z dniem 1 stycznia 2012 r. zgodnie z postanowieniami tej umowy. Odstąpienie od kontraktu głównego przez pozwanego nie miało wpływu na obowiązek zapłaty tej kwoty
z uwagi na fakt, że ewentualne odpadnięcie causy z tytułu umowy podwykonawczej miało skutek na przyszłość. W umowie podwykonawczej strony nie ustanowiły zabezpieczenia
w formie kaucji gwarancyjnej, której jedną z cech jest realność, lecz w formie zatrzymania wynagrodzenia, co przesądza o solidarnej odpowiedzialności pozwanego i interwenienta ubocznego w trybie art. 647 ¹ k.c. Odnośnie roszczeń związanych z pozostawieniem na placu budowy ścianek szczelnych powódka podtrzymała swoje stanowisko w sprawie wskazując,
że inwestor jest jedynym, który odniósł korzyść z pozostawienia grodzic, zatem pozwany jest bezpodstawnie wzbogacony kosztem powódki.

Pozwany w piśmie procesowym z dnia 15 maja 2015 r. (k. 1464-1469) wskazał,
że nawet po rozwiązaniu umowy głównej, niezależnie od przyczyny jej rozwiązania, wykonawca był zobowiązany do zabezpieczenia placu budowy i prowadzonych robót. Zgodnie z S. 16.3 i 17.2 Warunków Kontraktu po odstąpieniu od kontraktu zachodziła podstawa do pozostawienia na placu budowy wszystkiego, co jest konieczne dla bezpieczeństwa robót. Wykonawca zobowiązany był również zapewnić bezpieczeństwo prowadzonych robót. Obowiązek ten spoczywał na wykonawcy do czasu przejęcia robót przez zamawiającego. Zamawiający przejął plac budowy od wykonawcy dopiero 28 lipca 2011 r. Obowiązek zapłaty wynagrodzenia za okres do dnia 28 lipca (...). za dzierżawę ścianek szczelnych pozostawionych na placu budowy ze względu na konieczność zachowania bezpieczeństwa prowadzonych prac spoczywa na wykonawcy. Pozwany wniósł również
o pominięcie twierdzeń interwenienta ubocznego dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia i art. 438 k.c. jako pozostających w sprzeczności z twierdzeniami pozwanego. Wskazał również, że z treści art. 652 k.c. i przywołanych postanowień umowy głównej wynika,
że odpowiedzialność za szkody powstałe na placu budowy ponosi wykonawca, w okresie, kiedy pozostaje dysponentem tego terenu. Ponadto w niniejszej sprawie przepis art. 438 k.c. nie może znaleźć zastosowania, bowiem powódka nie udowodniła, aby poniosła szkodę
a zakres roszczenia z art. 438 k.c. nie obejmuje utraconych korzyści. W niniejszej sprawie nie zachodzą też przesłanki zastosowania przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Zakres prac budowlanych wykonywanych przez podwykonawcę wchodził w zakres umowy głównej
z wykonawcą a zamawiającym. Podstawę prawną świadczenia może stanowić umowa wzbogaconego z osobą trzecią. Wówczas nawet jeśli nastąpi przejście korzyści z majątku zubożonego do majątku wzbogaconego, nie zachodzi bezpodstawne wzbogacenie.
W konsekwencji niezasadne są twierdzenia dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia czy nienależnego świadczenia z uwagi na podstawę przysporzenia zawartą w umowie głównej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 28 września 2009 r. Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych
i Autostrad, jako Zamawiający, i konsorcjum firm China (...) Co. Ltd. z siedzibą w P. (lider), China R. T. (...) Co. Ltd. z siedzibą
w L., S. (...) ( (...)) G. Co. z siedzibą w S. oraz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., jako Wykonawca, zawarli w trybie zamówienia publicznego umowę, na mocy której Zamawiający powierzył a Wykonawca zobowiązał się do zaprojektowania i wykonania robót budowlanych w zakresie Autostrady (...) od S. do K. na odcinku od km 365+261,42 (od węzła (...) – bez węzła) do km 394+500. Integralną część umowy głównej stanowiły m.in. Warunki Szczególne Kontraktu (część II), Warunki Ogólne Kontraktu (część I), Program F. Użytkowy, Załącznik do Oferty, Oferta Wykonawcy wraz z załącznikami, z wyłączeniem umowy konsorcjum. ( umowa z dnia 28.09.2009 r. – k. 107-110).

W Subklauzuli 4.4 Warunków Kontraktu, zastrzeżono, że:

„Wykonawca nie podzieli innych Robót niż wskazane w Ofercie Wykonawcy, bez zgody Zamawiającego. Powierzenie innych prac Podwykonawcy aniżeli wskazanych
w ofercie musi być uzasadnione przez Wykonawcę na piśmie i zaakceptowane przez Zamawiającego Każdorazowo w przypadku planowanego skierowania do realizacji Robót Podwykonawcy:

i.  Wykonawca nie później niż 28 dni przed terminem złożenia do Zamawiającego dokumentów wymaganych zgodnie z Kodeksem cywilnym dla akceptacji Podwykonawcy, przedłoży Zamawiającemu, za pośrednictwem Inżyniera, informację o zamiarze zatrudnienia Podwykonawcy, określając zakres prac przewidzianych do podzlecenia.

ii.  Zamawiający po otrzymaniu opinii Inżyniera, która zostanie przekazana Zamawiającemu przez Inżyniera, w ciągu 3 dni od otrzymania projektu umowy z Podwykonawcą, podejmie decyzję, wyrażając zgodę lub sprzeciw wraz
z uzasadnieniem podstaw odmowy na zawarcie tejże umowy. Jeżeli Zamawiający w terminie 14 dni od przedłożenia mu projektu umowy
z Podwykonawcą nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń wraz
z uzasadnieniem podstaw odmowy, uważać się będzie, że wyraził zgodę na zawarcie umowy.

(a)  Po uzyskaniu zgody Zamawiającego na zawarcie umowy z Podwykonawcą lub jeżeli Zamawiający nie zgłosi sprzeciwu lub zastrzeżeń do projektu umowy w powyższym terminie, Wykonawca przed skierowaniem Podwykonawcy do wykonania Robót przedłoży Zamawiającemu zawartą umowę z Podwykonawcą.

(b)  W przypadku powierzenia przez Wykonawcę realizacji Robót Podwykonawcy, Wykonawca jest zobowiązany do dokonania we własnym zakresie zapłaty wynagrodzenia należnego Podwykonawcy z zachowaniem terminów płatności określonych w umowie z Podwykonawcą.

Jeżeli zatwierdzony przez Zamawiającego zgodnie z pkt ii powyżej Podwykonawca wystąpi na piśmie z oświadczeniem do Zamawiającego, że Wykonawca nie dokonuje płatności za wykonane roboty, które zostały odebrane i poświadczone do zapłaty
w Świadectwie Płatności przez Inżyniera, to Zamawiający wezwie Wykonawcę do dostarczenia w terminie 7 dni od daty doręczenia takiego powiadomienia dowodów, że sumy należne Podwykonawcy za roboty, które były poświadczone przez Inżyniera, zostały zapłacone albo, że zobowiązanie do zapłaty wygasło w inny sposób niż poprzez zapłatę.

Jeżeli po takim wezwaniu Wykonawca nie dostarczy dowodów, że sumy należne Podwykonawcy zostały zapłacone, albo też nie przedstawi racjonalnych
i uzasadnionych zarzutów wobec Podwykonawcy to:

i.  Zamawiający po zapłaceniu należności bezpośrednio dla Podwykonawcy według zasady solidarnej odpowiedzialności wynikającej z Art. 647 ¹ § 5 k.c., będzie miał prawo potrącić kwotę równą tej należności z wierzytelności Wykonawcy względem Zamawiającego, zgodnie z zapisami Subklauzuli 2.5 [Roszczenia Zamawiającego].

ii.  Po dokonaniu zapłaty przez Zamawiającego na rzecz Podwykonawcy, Wykonawca nie będzie uprawniony do powoływania się wobec Zamawiającego na te zarzuty wobec Podwykonawcy, o których Zamawiający nie został poinformowany przez Wykonawcę w terminie 7 dni po doręczeniu wezwania opisanego powyżej.

(d) Umowy z Podwykonawcami, które zawierać będzie Wykonawca działający jako Konsorcjum, zawierane będą w imieniu i na rzecz wszystkich uczestników Konsorcjum.”

Zgodnie z Subklauzulą 16.3 Warunków Kontraktu:

„Po wejściu w życie powiadomienia o odstąpieniu według Subklauzuli 15.5 [Uprawnienie Zamawiającego do odstąpienia], Subklauzuli 16.2 [Odstąpienie przez Wykonawcę] lub Subklauzuli 19.6 [Odstąpienie według uznania, płatność i zwolnienie], Wykonawca bezzwłocznie:

(a)  zaprzestanie całej dalszej pracy poza taką pracą, jaka może być polecona przez Inżyniera w celu ochrony życia lub własności, lub w celu bezpieczeństwa Robót

(b)  przekaże Dokumenty Wykonawcy, Urządzenia, Materiały i inne prace, za które Wykonawca otrzymał płatność, oraz

(c)  usunie wszystkie inne Dobra z Placu Budowy, oprócz tego co jest konieczne dla bezpieczeństwa, i opuści Plac Budowy.”

W myśl Subklauzulą 17.2 Warunków Kontraktu:

„Wykonawca będzie ponosił pełną odpowiedzialność za opiekę nad Robotami i Dobrami od Daty Rozpoczęcia aż do chwili, kiedy zostanie wystawione (lub będzie się uważało,
że zostało wystawione według Subklauzuli 10.1 [Przejęcie Robót i Odcinków]) Świadectwo Przejęcia dla Robót, kiedy odpowiedzialność za opiekę nad Robotami przejdzie na Zamawiającego. Jeżeli Świadectwo Przejęcia zostanie wystawione (lub będzie się uważało,
że zostało wystawione) dla jakiegokolwiek Odcinka lub części Robót, to odpowiedzialność za opiekę nad tym Odcinkiem lub częścią Robót, przejdzie wtedy na Zamawiającego.

Po tym, jak stosownie do powyższego odpowiedzialność przejdzie na Zamawiającego, Wykonawca będzie ponosił odpowiedzialność za opiekę nad każdą pracą, która jest zaległa na datę podaną w Świadectwie Przejęcia, aż do chwili, gdy ta zaległa praca zostanie ukończona.

Jeżeli w Robotach, Dobrach lub Dokumentach Wykonawcy powstanie w okresie,
w którym odpowiedzialny jest za nie Wykonawca, jakakolwiek strata lub szkoda wynikająca z jakiejkolwiek przyczyny nie wyliczonej w Subklauzuli 17.3 [Zagrożenia stanowiące ryzyko Zamawiającego], to Wykonawca naprawi taką stratę czy szkodę na własne ryzyko i koszt, tak aby Roboty, Dobra i Dokumenty Wykonawcy odpowiadały Kontraktowi.

Wykonawca będzie odpowiedzialny za każdą stratę lub szkodę, spowodowaną jakimikolwiek działaniami prowadzonymi przez Wykonawcę po dacie wystawienia Świadectwa Przejęcia. Wykonawca będzie także odpowiedzialny za każdą stratę lub szkodę, która się wydarzy po wystawieniu Świadectwa Przejęcia, ale wynika z uprzedniego wydarzenia, za które odpowiedzialny był Wykonawca.

( Warunki Szczególne Kontraktu – k. 111-146, Warunki Kontraktu na urządzenia i budowę
z projektowaniem dla robót elektrycznych i mechanicznych oraz dla robót budowlanych
i inżynieryjnych projektowanych przez wykonawcę – Warunki Ogólne – k. 147-181).

W dniu 10 lutego 2010 r. China (...) (...) Co. Ltd., S. (...) ( (...)) G. Co. oraz (...) Sp. z o.o. zawarły z J. B., prowadzącą działalność pod firmą Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) J. B. umowę podwykonawczą, na mocy której wykonawca zlecił a podwykonawca zobowiązał się wykonać ścianki szczelne pod przepusty oraz obiekty mostowe na odcinku A autostrady (...) od km 365+261,42 do km 394+500. Przedmiot umowy obejmował w szczególności następujące roboty zlecone podwykonawcy: wbicie i wyciągnięcie ścianek szczelnych pod przepusty i obiekty mostowe określone w załączniku nr 1 na odcinku A autostrady (...), wbicie grodzic
z pozostawieniem w gruncie z grodzic (...) lub (...) o (...) w ilości szacunkowej grodzic na 15000 m2 (ostateczna ilość miała zostać ustalona na podstawie przedstawionego projektu wykonawczego ścianek szczelnych), ewentualne wykonanie rozparć ścianek szczelnych, jeżeli konieczność taka wyniknie z projektu wykonawczego, projekt wykonawczy ścianek szczelnych, spawanie narożników, podwiercanie gruntów zwięzłych. (ust. 3 umowy). Za właściwe i terminowe wykonanie prac podwykonawczych Wykonawca zobowiązał się zapłacić podwykonawcy wynagrodzenie zgodnie z cenami jednostkowymi: 1) za wbicie grodzic (...) lub (...) z pozostawieniem w gruncie: 490 zł/m ^{( 2 )}+ VAT – 100% po wykonaniu, 2) za wbicie i wyciągnięcie grodzic stalowych: 180 zł/m ^{( 2)}
+ VAT w tym 70% po montażu, 30% po demontażu ścianek oraz rozparć, 3) za ewentualne wykonanie rozparć ścianek szczelnych: 2,80 zł/kg + VAT; 4) za projekt wykonawczy: 1.000 zł + VAT za każdy obiekt; 5) za podwiercanie (rozluźnianie) gruntów spoistych: 80 zł/m ^{( 2)}
+ VAT – 100% po wykonaniu; 6) za dzierżawę ścianek i rozparć powyżej 3 m-cy:
20 zł/m ^{( 2)}/miesiąc + VAT. (ust. 7 pkt. 1-7 umowy). Szacunkową wartość umowy ustalono na kwotę około 2.500.000 zł, przy czym ostateczne ustalenie wartości należnego podwykonawcy wynagrodzenia miało nastąpić po zakończeniu realizacji umowy na podstawie iloczynu obmiaru jednostkowego wykonanych robót i wskazanych wyżej cen jednostkowych (ust. 7 pkt 8). Strony umowy podwykonawczej ustaliły również, że wynagrodzenie za wykonane prace podwykonawcze miało być uiszczane w formie miesięcznych płatności po wystawieniu faktury VAT przez podwykonawcę. Na koniec każdego miesiąca podwykonawca miał przedłożyć wykonawcy miesięczne oświadczenie z podaniem ukończonych i odebranych
w danym miesiącu prac. Oświadczenie miało zostać przekazane do podpisu wykonawcy, Świadectwo Płatności wystawione w 3 egzemplarzach, na podstawie którego podwykonawca niezwłocznie wystawi niezwłocznie fakturę VAT (ust. 7 pkt 10 umowy). Z czynności odbioru poszczególnych prac strony zobowiązane były sporządzać protokoły, przy czym wykluczono możliwość dokonywania odbioru przez przekazanie do użytku lub przez zgłoszenie ukończenia robót (ust. 10 pkt 3 umowy). W celu zabezpieczenia należytego wykonania umowy podwykonawca zobowiązał się przedłożyć wykonawcy w terminie 21 dni od daty jej podpisania ubezpieczeniową gwarancję należytego wykonania umowy, która musi być nieodwołalna, bezwarunkowa, płatna na pierwsze żądanie, wystawiona przez zaakceptowaną przez wykonawcę instytucję ubezpieczeniową mającą siedzibę na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, a ponadto będzie opiewać na kwotę stanowiącą 5% szacunkowej wartości umowy netto. Gwarancja miała pozostać ważna przez okres 30 dni przekraczający datę odbioru robót podwykonawczych, jednak nie później niż do dnia 31 grudnia 2011 roku. (ust. 8 pkt 1 umowy). Strony postanowiły jednocześnie, że do czasu przedłożenia gwarancji dobrego wykonania wykonawca zatrzyma 5% wartości netto z każdej faktury VAT wystawionej przez podwykonawcę, jako zabezpieczenie należytego wykonania zobowiązań podwykonawcy wynikających z umowy. Jednakże kwota zatrzymana nie może przekroczyć 5% szacunkowej wartości umowy netto. Kwota ta będzie zwrócona podwykonawcy w terminie 7 dni od dnia złożenia zaakceptowanej przez wykonawcę gwarancji bankowej w terminie 30 dni liczonym od dnia odbioru prac podwykonawczych, jednak nie później niż do dnia 31 grudnia 2011 r. (ust. 8 pkt. 2 umowy). Wykonawca był uprawniony do zaspokojenia swoich należności
z kwot zatrzymanych lub gwarancji należytego wykonania m.in. w przypadku powstania ewentualnych należności z tytułu kar umownych, konieczności pokrycia kosztów zastępczego wykonania prac podwykonawczych lub usunięcia wad, przy czym wybór sposobu i kolejność realizacji ww. roszczeń (bezpośrednie domaganie się zapłaty od podwykonawcy, potrącenie
z należnego podwykonawcy wynagrodzenia bądź też zaspokojenie wierzytelności z kwot zatrzymanych), należy do wykonawcy, o czym wykonawca zobowiązuje się każdorazowo powiadomić podwykonawcę. (ust. 8 pkt. 3 umowy). W umowie podwykonawczej przewidziano również, że w wypadku rozwiązania głównego kontraktu z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, wykonawca może w każdym czasie wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym pisemnie zawiadamiając podwykonawcę o wypowiedzeniu.
W wypadku takiego wypowiedzenia podwykonawcy przysługuje wyłącznie prawo do wynagrodzenia w pełnej wysokości w stosunku do wszelkich robót wykonanych
w prawidłowy sposób na placu budowy, o ile takie odstąpienie nie wynika z zaniedbań lub innych okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi podwykonawca lub jego podwykonawcy, dostawcy, pracownicy lub przedstawiciele. (ust. 15 pkt. 1 umowy). ( umowa
z 10.02.2011 r. – k. 11-28).

W dniu 14 lutego 2011 r. wykonawca złożył do Inżyniera Kontraktu wniosek
o akceptację podwykonawcy Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) J. B. w zakresie wbicia ścianek szczelnych z grodzic stalowych pod przepusty oraz obiekty mostowe, wraz z wzorem umowy podwykonawczej. Generalna Dyrekcja (...) Oddział w Ł. pismem z dnia 24 lutego 2011 r. skierowanym do Inżyniera Kontraktu i do wiadomości wykonawcy zatwierdziła podwykonawcę – firmę Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) J. B. na wbicie ścianek szczelnych z grodzic stalowych pod przepusty oraz obiekty mostowe w następujących obiektach: (...) (...) (...) (...) (...) (...), (...), (...), (...) (...), (...), (...), (...)
MA- (...) na odcinku (...) budowanej autostrady (...) od km 365+261,42 (od węzła (...) bez węzła) do km 394+500 i wyraziła zgodę na zawarcie umowy o treści zgodnej
z przedłożonym projektem wskazując, że przed skierowaniem podwykonawcy do wykonania robót wykonawca przedłoży zamawiającemu zawartą umowę z podwykonawcą. Przy piśmie
z dnia 12 marca 2011 r. wykonawca przesłał zamawiającego podpisaną umowę podwykonawczą z dnia 10 lutego 2011 r. zawartą z J. B.. ( wniosek
o zatwierdzenie wraz z wzorem umowy podwykonawczej, zaświadczeniami i listami referencyjnymi – k. 34 194-213, pismo Inżyniera Kontraktu z 15.02.2011 r. – k. 193, pismo (...) z 24.02.2011 r. – k. 215, pismo wykonawcy z 12.03.2011 r. – k. 33, zeznania świadka A. M. na rozprawie z dnia 14 maja 2014 r. – k. 984, zeznania świadka Z. M. na rozprawie z dnia 22 maja 2015 r. – k. 1565-1567).

W dniu 14 kwietnia 2011 r. China (...). Co. Ltd. i J. B. zawarli aneks nr (...) do umowy podwykonawczej, na mocy którego rozszerzono zakres umowy o wykonanie ścianek szczelnych dla potrzeb budowy obiektu MA (...),
na zasadach określonych w umowie. ( aneks nr (...) z 14.04.2011 r. do umowy podwykonawczej – k. 32). Aneks ten został przesłany zamawiającemu przez wykonawcę w dniu 26 maja 2011 r. ( pismo wykonawcy z 26.05.2011 r. – k. 35).

J. B. realizowała na przedmiotowym kontrakcie roboty polegające na wykonaniu projektu ścianek szczelnych, wbiciu i wyciągnięciu ścianek szczelnych oraz wykonaniu rozparć zgodnie z zawartą umową podwykonawczą, z tym że na tym kontrakcie powódka wykonywała wyłącznie ścianki tymczasowe, które podlegają demontażowi po wykonaniu zasadniczych robót budowlanych. ( protokół odbioru wykonanych robót za miesiąc marzec 2011 r. – k. 36-38, protokoły technicznego odbioru robót wraz ze szkicami inwentaryzacyjnymi – k. 849-877, wpisy w dzienniku budowy – k. 918, k. 932, k. 954-955, k. 957, zeznania świadka R. B. na rozprawie z dnia 21 lutego 2014 r. – k. 905).

Za wykonanie ścianek szczelnych J. B. wystawiła spółce China (...) Co. Ltd. (C.) następujące faktury VAT:

1)  nr (...) z 25 marca 2011 r., skorygowaną następnie fakturą nr (...)
z 4 kwietnia 2011 r., na kwotę 1.091.451,35 zł brutto – z terminem płatności do
24 kwietnia 2011 r.,

2)  nr 54a/2011 z 29 kwietnia 2011 r. na kwotę 848.267,93 zł brutto,

3)  nr (...) z 17 maja 2011 r. na kwotę 565.921,79 zł brutto,

4)  nr (...) z 4 czerwca 2011 r. na kwotę 56.391,47 zł brutto,

5)  nr (...) z 20 czerwca 2011 r. na kwotę 33.425,35 zł brutto.

Z faktury VAT nr (...) z 25 marca 2011 r. do wypłaty podwykonawcy przeznaczono kwotę 1.036.878,78 zł brutto a kwotę 54.572,57 zł wykonawca zatrzymał jako zabezpieczenie należytego wykonania zobowiązań podwykonawcy z umowy podwykonawczej.

( w/w faktury VAT na k. 39-40, 236, 238, 253, 255, Świadectwo płatności dla podwykonawców z 27.04.2011 r.- k. 41-42).

Pismem z dnia 2 czerwca 2011 r., które wpłynęło do (...) w dniu 3 czerwca
2011 r., wykonawca powiadomił zamawiającego zgodnie z S. 16.2 Warunków Kontraktu z 14-dniowym wyprzedzeniem o odstąpieniu od kontraktu głównego. W kolejnym piśmie z dnia 17 czerwca 2011 r. wykonawca złożył zamawiającemu oświadczenie
o odstąpieniu od kontraktu na podstawie S. 16.2 (b) i (d) Warunków Kontraktu. ( pismo wykonawcy z 02.06.2011 r. – k. 1225-1231, pismo wykonawcy z 17.06.2011 r. –
k. 1233-1235).

Zamawiający pismem z dnia 13 czerwca 2011 r. powiadomił Wykonawcę,
że z 14-dniowym wyprzedzeniem z dniem 27 czerwca 2011 r. odstępuje od kontraktu
z przyczyn leżących po stronie wykonawcy. Jednocześnie zamawiający wezwał wykonawcę do zabezpieczenia wykonanych robót i mienia znajdującego się na placu budowy oraz uregulowania wszelkich zobowiązań w stosunku do osób trzecich. W kolejnym piśmie z dnia 28 czerwca 2011 r. zamawiający złożył wykonawcy oświadczenie o odstąpieniu od kontraktu z przyczyn leżących po stronie wykonawcy. ( pismo (...) z 13.06.2011 r. – k. 217-221, pismo (...) z 28.06.2011 r. – k. 223).

Generalna Dyrekcja (...) pismem z dnia 16 czerwca 2011 r. poinformowała J. B., że z dniem 27 czerwca 2011 r. odstępuje od kontraktu
z przyczyn leżących po stronie wykonawcy. W piśmie tym wskazano, że w przypadku zaakceptowanych podwykonawców inwestor będzie regulował wszelkie zobowiązania wobec podwykonawców zgodnie z zasadą solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy. Celem uznania roszczeń podwykonawca winien złożyć m.in. umowę z wykonawcą, zaakceptowane przez wykonawcę faktury VAT, dokumenty potwierdzające wykonanie robót, wezwanie do zapłaty skierowane do wykonawcy. ( pismo (...) z 16.06.2011 r. –
k. 46-47).

Pismem z dnia 20 czerwca 2011 r. wykonawca poinformował J. B.,
że kontrakt główny został wypowiedziany i że w związku z tym rozwiązuje ze skutkiem natychmiastowym umowę podwykonawczą z 10 lutego 2012 r. Wezwał jednocześnie powódkę m.in. do zabezpieczenia placu budowy i przygotowania sprawozdania końcowego, które powinno zawierać kwoty należne powódce na mocy umowy. ( pismo wykonawcy
z 20.06.2011 r. – k. 840, zeznania świadka A. D. na rozprawie z dnia
17 czerwca 2016 r. – k. 1731-1732).

Pomiędzy zamawiającym i wykonawcą istniał spór co do faktu, która ze stron odstąpiła skutecznie od kontraktu głównego. Zamawiający wyrażał gotowość przejęcia placu budowy już w dniu 27 czerwca 2011 r. Wykonawca uznawał brak podstaw do przejęcia terenu budowy przez zamawiającego w tym dniu i wyrażał gotowość przekazania terenu budowy po zakończeniu prac Komisji Inwentaryzacyjnej powołanej przez dyrektora (...) Oddział w Ł. oraz po zakończeniu demobilizacji przez wykonawcę. Od lipca 2011 r. teren budowy był ochraniany przez firmę ochroniarską wynajętą przez zamawiającego. W związku z dwukrotną odmową przekazania terenu budowy przez wykonawcę zamawiający w dniu 28 lipca 2011 r. przejął protokolarnie jednostronnie teren budowy przedmiotowego odcinka autostrady. W wyniku przeprowadzenia procedury udzielenia zamówienia publicznego z wolnej ręki Skarb Państwa – Generalny Dyrektor (...) w dniu 28 lipca 2011 zawarł z konsorcjum firm (...) S.A.
i (...) S.A. umowę, której przedmiotem była „Kontynuacja projektowania i wykonania robót budowlanych w zakresie Autostrady (...) od S. do K. na odcinku od km 365+261,42 (od węzła S. I bez węzła) do km 394+500” W tym samym dniu teren budowy został przekazany przez zamawiającego nowemu wykonawcy. (pismo wykonawcy
z 24.06.2011 r. – k. 1476, notatki ze spotkań w sprawie przejęcia terenu budowy przez zamawiającego z 27.06.2011 r. i z 11.07.2011 r. – k. 1472-1475, protokół przejęcia terenu budowy z 28.07.2011 r. – k. 1470-1471,umowa „Kontynuacja projektowania i wykonania robót budowlanych w zakresie Autostrady (...) od S. do K. na odcinku od km 365+261,42 (od węzła S. I bez węzła) do km 394+500” – k. 260-262, zeznania świadków na rozprawie z dnia 22 maja 2015 r.: L. S. – k. 1562-1563, Z. H. – k. 1564-1565 i Z. M. – k. 1565-1567).

Podczas budowy odcinka A autostrady (...) istniała konieczność zastosowania ścianek szczelnych tymczasowych z uwagi na panujące tam warunki gruntowe (dużo obszarów bagiennych). Po rozwiązaniu umowy z generalnym wykonawcą przez zamawiającego na budowie pozostały ścianki szczelne, w tym ścianki wbite przez powódkę. Natychmiastowe wyciągnięcie tych ścianek nie było możliwe, gdyż groziłoby to degradacją wykonanych już robót lub nawet katastrofą budowlaną. Po rozpoczęciu prac przez nowego wykonawcę ścianki szczelne były systematycznie usuwane z placu budowy zgodnie z technologią pracy. ( pisemne oświadczenie pracownika powódki S. M. z 21.07.2011 r. – k. 847, zeznania świadka R. B. na rozprawie z dnia 21 lutego 2014 r. – k. 905, zeznania świadków na rozprawie z dnia 22 maja 2015 r.: L. S. – k. 1562-1563 i E. D. – k.1563-1564).

Pismem z dnia 27 czerwca J. B. złożyła (...) Oddział w Ł. ofertę dzierżawy ścianek szczelnych i rozparć dla potrzeb budowy autostrady (...) S. – K. za kwoty netto: ścianka szczelna 0,66 zł za m ² dziennie, konstrukcje rozparć 0,04 zł za kg dziennie. W odpowiedzi zamawiający pismem z dnia 8 lipca 2011 r. poinformował powódkę, że nie może podpisać z nią umowy dzierżawy wobec odmowy przekazania placu budowy zamawiającemu przez wykonawcę, co skutkuje brakiem możliwości prowadzenia przez (...) prac budowlanych na terenie odcinka A autostrady (...). Do zawarcia umowy dzierżawy nie doszło. ( pisma powódki z 27.06.2011 r. – k. 841 i z 05.07.2011 r. – k. 843-844, pismo (...) z 08.07.2011 r. – k. 846, zeznania świadka R. B. na rozprawie z dnia 21 lutego 2014 r. – k. 905, zeznania świadka A. M. na rozprawie
z dnia 14 maja 2014 r. – k. 984).

Pismem z dnia 13 maja 2011 r. powódka poinformowała (...) Oddział w Ł.
o braku zapłaty przez wykonawcę wynagrodzenia wynikającego z faktury VAT nr (...)
w kwocie 1.091.451,35 zł i wezwała inwestora do zapłaty tej kwoty na podstawie art. 647 ¹ § 5 k.c. Dokumenty do tego wniosku zostały uzupełnione w kolejnym piśmie powódki z dnia
29 czerwca 2011 r. Natomiast pismem z dnia 25 lipca 2011 r. powódka poinformowała (...) o rozwiązaniu umowy podwykonawczej oraz o zatrzymaniu przez wykonawcę kwoty 54.572,57 zł z faktury nr (...). Niezapłacona przez wykonawcę należność z faktury nr (...) wynosiła 54.572,57 zł. ( pisma powódki z 13.05.2011 r. – k. 43, z 29.06.2011 r. –
k. 48-49 i z 25.07.2011 r. – k. 1204, oświadczenie J. B. z 05.07.2011 r. – k. 243).

Pismem z dnia 5 sierpnia 2011 r. J. B. wezwała (...) Oddział
w Ł. do zapłaty z tytułu odpowiedzialności solidarnej inwestora kwoty łącznej 3.196.376,27 zł, w tym należności wynikających z faktur nr (...) w kwocie 54.572,57 zł, nr 54a/2011, nr (...), nr (...), nr (...). ( pismo powódki z 05.08.2011 r. – k. 246-247, oświadczenie J. B. z 26.07.2011 r. – k. 249).

(...) w dniu 20 lipca 2011 r. uznała do wypłaty należności w ramach odpowiedzialności solidarnej inwestora należności J. B. w kwocie łącznej 1.414.189,72 zł wynikającą z faktur nr (...), a w dniu 5 grudnia
2011 r. w kwocie łącznej 89.816,82 zł z faktur nr (...). Sumy te zostały zapłacone powódce przez pozwanego. ( wnioski Kierownika Projektu do Wydziału (...) o wypłatę z 20.07.2011 r. – k. 235 i z 05.12.2011 r. –
k. 252, potwierdzenie realizacji wniosku o wypłatę ze środków (...) z 16.12.2011 r. – k. 257, zeznania świadka Z. M. na rozprawie z dnia 22 maja 2015 r. – k. 1566-1567).

W dniu 2 grudnia 2011 r. J. B. wystawiła spółce China (...) Co. Ltd. (C.) fakturę VAT nr (...) na kwotę 233.062,17 zł brutto za dzierżawę ścianek szczelnych (powyżej 3 miesięcy) do dnia 28 lipca 2011 r., z terminem płatności do 7 grudnia 2011 r. Faktura ta została wysłana wykonawcy przez powódkę przy piśmie z dnia 2 grudnia 2011 r. ( faktura VAT nr (...) z 02.12.2011 r. – k. 53, rozliczenie końcowe robót – k. 54-55, pismo powódki z 02.12.2011 r. – k. 52).

W związku z brakiem zapłaty powyższej należności przez wykonawcę, pismem z dnia 9 grudnia 2011 r. J. B. wezwała (...) Oddział w Ł. do zapłaty z tytułu odpowiedzialności solidarnej inwestora kwoty 233.062,17 zł objętej fakturą nr (...). ( pismo powódki z 09.12.2011 r. – k. 51).

Kolejnym pismem z dnia 31 stycznia 2012 r. J. B. wezwała (...) Oddział w Ł. do zapłaty w terminie 3 dni od doręczenia pisma z tytułu odpowiedzialności inwestora z art. 647 ¹ § 5 k.c. kwoty łącznej 287.634,74 zł, w tym z faktury nr (...)
pozostałej do zapłaty kwoty 54.572,57 zł i z faktury nr (...) kwoty 233.062,17 zł. Pismo to zostało wysłane w dniu 2 lutego 2012 r. i wpłynęło do (...) 6 lutego 2012 r.
W odpowiedzi na to wezwanie Generalna Dyrekcja (...) w piśmie
z dnia 1 marca 2012 r. wskazała, że faktura nr (...) została zrealizowana przez konsorcjum (...) w wysokości 1.036.878,78 zł, pozostała zaś część, tj. kwota 54.572,57 zł, stanowi zabezpieczenie należytego wykonania umowy, które winno zostać wypłacone przez wykonawcę. Odnośnie faktury nr (...), (...) wskazała, że jej nie otrzymała
i wezwała powódkę do złożenia odpowiednich w tym zakresie dokumentów, w szczególności faktury. Zamawiający podkreślił też w piśmie, że zasada solidarnej odpowiedzialności wynikającej z art. 647 ¹ § 5 k.c., obowiązuje tylko w przypadku realizacji robót budowlanych. ( pismo powódki z 31.01.2012 r. wraz z potwierdzeniem nadania – k. 61-63, pismo (...)
z 01.03.2012 r. – k. 64).

J. B. pismem z dnia 14 marca 2012 r. wezwała ponownie (...) do uregulowania wynagrodzenia w kwocie 287.634,74 zł wynikającego z faktur nr (...)
i nr (...) oraz przesłała (...) kopię tej drugiej faktury. ( pismo powódki
z 14.03.2012 r. wraz z potwierdzeniem nadania – k. 65-68). Pozwany należności tych nie wypłacił powódce. ( okoliczność bezsporna).

W dniu 31 grudnia 2011 r. J. B. wystawiła spółce (...) S.A. fakturę VAT nr (...) na kwotę 921.612,85 zł za wykonanie robót demontażowych ścianek szczelnych wraz z dzierżawą na budowie odcinka A autostrady (...), obejmującą okres od
2 sierpnia 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. Należność z tej faktury została zapłacona powódce przez (...) S.A. w dniu 16 marca 2012 r. ( faktura VAT nr (...) z 31.12.2011 r. wraz
z protokołem zaawansowania robót – k. 57-59, potwierdzenie przelewu – k. 60).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów.

Sąd dał wiarę obiektywnym dowodom z wymienionych dokumentów, jako że nie budziły one wątpliwości co do ich autentyczności i nie były kwestionowane przez żadną ze stron.

Sąd uznał za w pełni wiarygodne zeznania świadków R. B. i A. M., w których świadkowie ci zeznali, że powódka była zatwierdzonym podwykonawcą na przedmiotowym kontrakcie i wykonywała roboty w zakresie wbicia ścianek szczelnych oraz wskazali na skierowaną przez powódkę do pozwanego ofertę zawarcia umowy dzierżawy ścianek szczelnych po odstąpieniu od kontaktu głównego
i przyczyny niezawarcia takiej umowy.

Na podstawie zeznań świadków L. S., E. D., Z. H. i Z. M. Sąd dokonał ustaleń co do konieczności wykorzystywania ścianek szczelnych w procesie budowy przedmiotowego odcinka autostrady (...), konieczności ich pozostawienia w gruncie po przerwaniu robót budowlanych na skutek rozwiązania kontraktu głównego, okoliczności rozwiązania kontraktu głównego, problemów zamawiającego w zakresie przejęcia od wykonawcy placu budowy po odstąpieniu od kontraktu głównego.

Z kolei świadek A. D. opisała okoliczności rozwiązania przez wykonawcę umów z podwykonawcami po odstąpieniu od kontraktu głównego.

Zeznania wszystkich tych świadków korespondowały z dowodami z dokumentów
i wzajemnie ze sobą, składając się na spójną i logiczną całość przedstawiającą opisany wyżej stan faktyczny sprawy, zatem nie budziły wątpliwości.

Sąd nie dokonał ustaleń faktycznych na podstawie zeznań świadka G. K. (złożonych na rozprawie z dnia 14 maja 2014 r.), ponieważ świadek ten nie przekazał żadnych informacji o faktach istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd pominął dowód z przesłuchania stron, ponieważ powódka i przedstawiciel pozwanego nie stawili się na termin rozprawy z dnia 17 czerwca 2016 r., pomimo prawidłowego ich wezwania, i nie usprawiedliwili swej nieobecności.

Sąd oddalił wniosek interwenienta ubocznego o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka X. Z., gdyż przeprowadzeniu tego dowodu sprzeciwił się pozwany, do którego interwenient uboczny przystąpił (art. 79 k.p.c.), a nadto okoliczności faktyczne,
na które ten świadek został zgłoszony (k. 1093) zostały wykazane dowodami z dokumentów, zatem nie było potrzeby ich dowodzenia zeznaniami tego świadka.

Sąd oddalił wniosek powódki o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny budownictwa (k. 3, k. 284), ponieważ okoliczności, na które wniosek ten został zgłoszony bądź dotyczyły kwestii ustalenia faktów, a nie ich oceny w kontekście wiedzy specjalnej (zakres, rodzaj i charakter wykonanych przez powódkę robót), bądź były bezsporne lub zostały już wykazane za pomocą innych dowodów przeprowadzonych w sprawie (jakość, zgodność z umową i wartość robót wykonanych przez powódkę oraz czy usunięcie ścianek szczelnych w okresie od 27 czerwca 2011 r. do 28 lipca 2011 r. było możliwe i nie zagrażało bezpieczeństwu ludzi lub mienia), bądź były nieistotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy (czy odpłatne pozostawienie ścianek szczelnych w gruncie jest zwyczajowo przyjęte
w stosunkach budowlanych oraz czy stawka zaproponowana przez powódkę za korzystanie ze ścianek szczelnych jest stawką rynkową i znajduje uzasadnienie w świetle stanu faktycznego ustalonego w sprawie).

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 647 ¹ § 5 k.c. zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor
i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę. Analiza przepisu art. 647 ¹ § 2-5 k.c. prowadzi do wniosku, że do powstania odpowiedzialności solidarnej inwestora (z generalnym wykonawcą wobec podwykonawcy) potrzebne jest spełnienie dwóch warunków: 1) zawarcie przez wykonawcę z podwykonawcą umowy, której przedmiotem jest wykonanie robót budowlanych, przy czym wymagana jest forma pisemna umowy pod rygorem nieważności (art. 647 ¹ § 4 k.c.), 2) wyrażenie przez inwestora zgody na zawarcie tej umowy (art. 6471 § 2 k.c.). Umowa z podwykonawcą spełnia warunki umowy podwykonawczej w rozumieniu art. 647 ¹ § 1 k.c. jeżeli prace zrealizowane przez podwykonawcę prowadzić będą do wykonania danego obiektu, stanowiąc część składową finalnego rezultatu, to jest gdy rezultat świadczenia podwykonawcy stał się składnikiem świadczenia wykonawcy wobec inwestora w ramach umowy o roboty budowlane, przy czym w sensie prawnym umowa taka może zostać zakwalifikowana także jako umowa o dzieło. ( por. orz. SN z 17.10.2008 r., I CSK 106/08, Biul. SN 2009/3/9, Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 25.04.2014 r., I ACa 244/14, Lex nr 1563514, Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 03.07.2014 r., I ACa 242/14, Lex nr 1509109).

Zgoda inwestora na zawarcie umowy podwykonawczej może być wyrażona w sposób bierny (pasywny) oraz czynny (aktywny). Wyrażenie zgody w sposób bierny objawia się brakiem zgłoszenia na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącej wykonania robót określonych w umowie lub projekcie (art. 647 ¹ § 2 k.c.). Wyrażenie zgody w sposób czynny może nastąpić w sposób wyraźny pisemnie lub ustnie albo poprzez inne zachowanie inwestora, które w sposób dostateczny ujawnia jego wolę (art. 60 k.c.), w tym poprzez czynności faktyczne (w sposób dorozumiany), np. przez tolerowanie podwykonawcy na placu budowy, dokonywanie wpisów w jego dzienniku budowy, odbieranie od niego robót oraz dokonywanie podobnych czynności. Przepis art. 647 ¹ § 2 k.c. nie uzależnia odpowiedzialności inwestora od przedłożenia mu dokumentacji, jeżeli wyraża
w sposób czynny zgodę na udział podwykonawcy w realizacji inwestycji. Ustawodawca zakłada, że jeżeli inwestor wyraża zgodę w sposób czynny, to wie co robi i nie jest już potrzebny żaden mechanizm obronny. ( vide orz. SN z 04.02.2011 r., III CSK 152/10, Lex
nr (...)).

Przenosząc powyższe założenia na grunt niniejszej sprawy należy w pierwszym rzędzie wskazać, że umowa podwykonawcza zawarta w dniu 10 lutego 2011 r. pomiędzy podwykonawcą J. B. a generalnym wykonawcą budowy odcinka A autostrady (...) (konsorcjum z liderem China (...) Ltd.) spełniała warunki umowy podwykonawczej w opisanym wyżej znaczeniu – w zakresie, w jakim dotyczyła wbicia i wyciągnięcia ścianek szczelnych pod przepusty i obiekty mostowe oraz wykonanie rozparć tych ścianek. Wykonywane przez powódkę wymienione wyżej roboty budowlane stanowiły element procesu technologicznego budowanych obiektów mostowych
i przepustów, a w konsekwencji składały się na rezultat świadczenia wykonawcy wobec inwestora w postaci budowy obiektów autostrady, stając się częścią realizowanej inwestycji drogowej. Powódka została też zaakceptowana przez inwestora wprost (w sposób wyraźny na piśmie) jako podwykonawca na przedmiotowej inwestycji w zakresie wbicia ścianek szczelnych z grodzic stalowych pod przepusty i obiekty mostowe. Wobec tego Skarb Państwa co do zasady odpowiada na podstawie art. 647 ¹ § 5 k.c. za zapłatę wynagrodzenia powódki za wymienione wyżej roboty wykonane na budowie autostrady. Pozwany przed wszczęciem niniejszego postępowania uznał swoją odpowiedzialność względem powódki za zapłatę wynagrodzenia za roboty polegające na wbiciu ścianek szczelnych i dokonał płatności należności objętych fakturami VAT o numerach (...)
i (...).

Przedmiotem sporu w rozpatrywanej sprawie były tylko kwestie, czy odpowiedzialność inwestora obejmuje również kwotę wynagrodzenia podwykonawcy zatrzymaną przez wykonawcę na zabezpieczenie należytego wykonania umowy oraz czy obejmuje ustalone w umowie podwykonawczej wynagrodzenie za dzierżawę ścianek szczelnych pozostających w gruncie powyżej trzech miesięcy (za okres po upływie trzeciego miesiąca).

Odnosząc się do tej pierwszej kwestii wskazać potrzeba, że przywołane wyżej postanowienie ust. 8 pkt. 2 umowy podwykonawczej przewidywało sposób zabezpieczenia roszczeń wykonawcy przeciwko podwykonawcy z tytułu należytego wykonania umowy
w postaci zatrzymania przez wykonawcę 5% wartości netto z każdej faktury VAT wystawionej przez podwykonawcę, lecz nie więcej niż 5% szacunkowej wartości umowy netto, o ile podwykonawca nie przedstawi wykonawcy gwarancji bankowej na tę kwotę. Strony umowy podwykonawczej postanowiły jednocześnie, że kwota ta zostanie zwrócona podwykonawcy nie później niż do dnia 31 grudnia 2011 r. Sumy wynagrodzenia podwykonawcy, do których zatrzymania tytułem zabezpieczenia uprawniony jest wykonawca nie tracą na skutek zatrzymania charakteru wynagrodzenia podwykonawcy i nie stają się kaucją gwarancyjną, jeżeli umowa podwykonawcza nie przewiduje ustanowienia takiej kaucji, której cechami koniecznymi są kauzalność i realność ( vide orz. SN
z 19.01.2011 r., V CSK 204/10, LEX nr 784977, orz. Sądu Apelacyjnego w Katowicach
z 17.12.2013 r., V ACa 766/13, LEX nr 1409135, orz. Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z 26.11.2014 r., I ACa 795/14, LEX nr 1597358). Generalny wykonawca nie został upoważniony przez powódkę do składania oświadczeń o potrąceniu części jej wynagrodzenia na poczet zabezpieczenia roszczeń z tytułu należytego wykonania umowy i oświadczeń takich nie składał. Celem zatrzymania przez generalnego wykonawcę części wynagrodzenia należnego powódce było zabezpieczenie takich ewentualnych roszczeń, jednak przewidzianym umownie instrumentem zabezpieczenia nie była kaucja, lecz uprawnienie generalnego wykonawcy do powstrzymania się z zapłatą części wynagrodzenia podwykonawcy. W rezultacie pozwany inwestor na podstawie przepisu art. 647 ¹ § 5 k.c. odpowiada za zapłatę części wynagrodzenia powódki (w kwocie 54.572,57 zł) zatrzymanej przez wykonawcę tytułem zabezpieczenia z faktury nr (...). Dla obowiązku zapłaty tej kwoty nie miał znaczenia niewątpliwy fakt rozwiązania umowy podwykonawczej w czerwcu 2011 r. będący następstwem odstąpienia od kontraktu głównego. Takie rozwiązanie (wypowiedzenie) umowy podwykonawczej mogło mieć bowiem wyłącznie skutek na przyszłość i nie pozbawiało podwykonawcy prawa do wynagrodzenia w pełnej wysokości
w stosunku do wszystkich wykonanych już robót, co potwierdza zapis ust. 15 pkt. 1 umowy podwykonawczej.

Jeśli chodzi o kwestię odsetek za opóźnienie w zapłacie tej należności, to art. 647 ¹ § 5 k.c. nakłada na inwestora solidarną z wykonawcą odpowiedzialność jedynie za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy i nie rozszerza jej na żadne inne zobowiązania wykonawcy wobec podwykonawcy. W konsekwencji inwestor nie odpowiada za skutki opóźnienia wykonawcy z zapłatą wynagrodzenia podwykonawcy, ale jedynie za własne opóźnienie, które może mieć miejsce dopiero po wezwaniu go przez podwykonawcę do zapłaty wynagrodzenia. ( vide orz. SN z 05.09.2012 r., IV CSK 91/12, LEX nr 1275009).
Powódka wzywała pozwanego do zapłaty zatrzymanego jej przez wykonawcę tytułem zabezpieczenia wynagrodzenia jeszcze przed 31 grudnia 2011 r., jednak przed tą datą świadczenie to nie mogło stać się wymagalne. Termin zapłaty zatrzymanej kwoty 54.572,57 zł przez wykonawcę upłynął – zgodnie z postanowieniami umowy podwykonawczej –
z dniem 31 grudnia 2011 r., gdyż powódka nie wykazała, aby nastąpiło zdarzenie przewidziane w umowie podwykonawczej aktualizujące wcześniejszy obowiązek zwrotu.
W tej sytuacji roszczenie podwykonawcy względem wykonawcy o zwrot tej kwoty stało się wymagalne w dniu 1 stycznia 2012 r. Kierowane wcześniej przez powódkę do inwestora żądania zapłaty wskazanej sumy nie mogły być skuteczne. Dopiero po wezwaniu powódki
z dnia 31 stycznia 2012 r., doręczonym pozwanemu w dniu 6 lutego 2012 r., pozwany zobowiązany był kwotę tę zapłacić powódce. Jeśli uwzględni się niezbędny proces podejmowania decyzji przy ocenie wniosku powódki i czynności potrzebne do zlecenia wypłaty, to należy przyjąć, że wypłata tej należności mogła nastąpić w ciągu 14 dni
od dnia doręczenia wezwania, tj. do 20 lutego 2012 r. r. Uchylając się od spełnienia tego świadczenia pozwany w dniu 21 lutego 2012 r. znalazł się w opóźnieniu w zapłacie wymienionej należności, co zrodziło po jego stronie obowiązek zapłaty odsetek ustawowych z tytułu opóźnienia, począwszy od dnia 21 lutego 2012 r., stosownie do art. 481 § 1 i 2 k.c.

W ocenie Sądu, nie wchodziła natomiast w ogóle w rachubę odpowiedzialność inwestora na podstawie art. 647 ¹ § 5 k.c. za dzierżawę ścianek szczelnych, której to należności dotyczy faktura VAT nr (...) wystawiona przez powódkę na kwotę 233.062,17 zł, gdyż tego rodzaju usługi nie stały się częścią realizowanej inwestycji drogowej. Pozostawienie przez podwykonawcę na pewien czas w gruncie ścianek szczelnych i zezwolenie wykonawcy na korzystanie z nich nie ma charakteru robót budowlanych
w rozumieniu art. 647 ¹ k.c., w konsekwencji inwestor na podstawie tego przepisu nie odpowiada za zapłatę powstałych z tego tytułu należności określonych w umowie podwykonawczej jako „dzierżawa ścianki i rozparć powyżej 3 miesięcy”. Okolicznością usprawiedliwiającą nałożenie na inwestora obowiązku zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy jest zrealizowanie części świadczenia wykonawcy na rzecz inwestora kosztem podwykonawcy, tj. bez otrzymania za to należnego wynagrodzenia od wykonawcy ( tak SN w orz. z 17.10.2008 r., I CSK 106/08, Biul.SN 2009/3/9). Nie są umowami
o podwykonawstwo w rozumieniu art. 647 ¹ § 5 k.c. umowy zawierane przez wykonawcę
z dostawcą maszyn i urządzeń potrzebnych do wykonania robót budowlanych, jak też umowy zawierane przez wykonawcę z dostawcą materiałów budowlanych. Tym bardziej w „usłudze” polegającej na udostępnieniu wykonawcy owych ścianek szczelnych brak jest materialnego rezultatu świadczenia składającego się na obiekt. Fakt, że usługa tego typu i wynagrodzenie za nią została przewidziana w umowie podwykonawczej oceny tej nie zmienia. Skoro w art. 647 ¹ § 5 k.c. odwołano się do umowy o roboty budowlane, to nie można rozszerzać odpowiedzialności inwestora na wszelkie możliwe umowy zawierane przez wykonawcę
w procesie budowlanym, bez których niemożliwe byłoby wybudowanie obiektu (np. umowy o dostawę energii elektrycznej niezbędnej do prowadzenia budowy, umowy o pracę
z pracownikami świadczącymi pracę przy wykonywaniu budowy, itp.). Na gruncie przywołanego przepisu pozwany nie odpowiadał zatem za zapłatę uzgodnionego przez powódkę z wykonawcą wynagrodzenia „za dzierżawę ścianek szczelnych i rozparć powyżej 3 miesięcy”, zwłaszcza że przeważająca część żądanego przez powódkę wynagrodzenia
z tego tytułu dotyczyła okresu już po rozwiązaniu umowy podwykonawczej i po rozwiązaniu kontraktu głównego, w ramach którego umowa podwykonawcza została zawarta, na co wskazuje Rozliczenie końcowe robót sporządzone przez powódkę, w oparciu o które została wystawiona faktura nr (...).

Nie było też podstaw do uwzględnia roszczenia powódki o zapłatę powyższej należności w kwocie 233.062,17 zł w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu.
Po to, by zaistniała możliwość zastosowania przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 k.c.) musi wystąpić sytuacja, w której jeden uczestnik obrotu uzyskuje korzyść majątkową i korzyść ta zostaje uzyskana bez podstawy prawnej jakiegokolwiek rodzaju. Jest tak wówczas, gdy u jej podstaw nie leży ani czynność prawna, ani przepis ustawy, ani orzeczenie sądu lub decyzja administracyjna ( tak SN w orz. z 17.11.1998 r., III CKN 18/98, LEX nr 479355). Z taką sytuacją nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Nie zachodzi bezpodstawne wzbogacenie, jeżeli przejście korzyści z majątku zubożonego do majątku wzbogaconego następuje na podstawie umowy wzbogaconego z osobą trzecią ( vide orz. SN
z 25.03.2004 r., II CK 89/03, LEX nr 175951). Zamawiającego łączyła z wykonawcą umowa,
na mocy której wykonawca był zobowiązany do zabezpieczenia placu budowy
i prowadzonych robót na budowie autostrady także wówczas, gdy umowa została rozwiązana, niezależnie od przyczyn jej rozwiązania, a zamawiający był uprawniony do zatrzymania na placu budowy wszelkich dóbr, które były konieczne dla bezpieczeństwa,
na co wskazują cytowane wcześniej zapisy subklauzuli 16.3 i 17.2 Warunków Kontraktu.
W związku z tymi postanowieniami umownymi kontraktu głównego, które powódka musiała znać i akceptować zawiązując umowę podwykonawczą w ramach tego kontraktu, istniała wyraźna podstawa prawna (umowa), w oparciu o którą zamawiający miał prawo do pozostawienia na placu budowy wszystkich elementów wyposażenia placu budowy, jakie były niezbędne dla zachowania bezpieczeństwa na placu budowy (w tym zabezpieczenia robót budowlanych). Przy założeniu, że na skutek pozostawienia ścianek szczelnych na placu budowy po rozwiązaniu kontraktu głównego i umowy podwykonawczej po stronie Skarbu Państwa nastąpiło wzbogacenie w postaci zaoszczędzenia wydatku za wynajęcie ścianek szczelnych koniecznych do zabezpieczenia robót, to podstawę takiego ewentualnego przysporzenia stanowiła czynność prawna w postaci umowy z 28 września 2010 r. zawartej przez Skarb Państwa – Generalnego Dyrektora (...) i konsorcjum generalnego wykonawcy. W konsekwencji brak było podstaw do uznania, że doszło do bezpodstawnego wzbogacenia Skarbu Państwa kosztem powódki.

Na marginesie wskazać należy jeszcze – mimo że powódka nie wywodziła odpowiedzialności pozwanego z przepisu art. 438 k.c., lecz wskazywał na niego tylko interwenient uboczny jako źródło ewentualnej odpowiedzialności kolejnego wykonawcy robót budowlanych na przedmiotowej inwestycji – że art. 438 k.c. nie mógł znaleźć zastosowania do oceny roszczeń powódki w rozpatrywanej sprawie. Zakres roszczenia osoby ponoszącej uszczerbek w celu odwrócenia grożącej drugiemu szkody lub w celu odwrócenia wspólnego niebezpieczeństwa przepis art. 438 k.c. ogranicza do żądania naprawienia poniesionych strat i nie obejmuje utraconych korzyści. Powódka w rozpatrywanej sprawie nawet nie podjęła próby wykazania, żeby w wyniku pozostawienia ścianek szczelnych na placu budowy poniosła stratę i by odpowiedzialność za ten stan rzeczy można było przypisać pozwanemu.

Mając to wszystko na uwadze Sąd na podstawie powołanych przepisów orzekł jak
w sentencji wyroku, zasądzając od pozwanego na rzecz powódki kwotę 54.572,57 zł wraz
z odsetkami ustawowymi z tytułu opóźnienia od dnia 21 lutego 2012 r. do dnia zapłaty (pkt. I sentencji) i oddalając powództwo w pozostałej części (pkt. II sentencji).

Orzekając o kosztach postępowania pomiędzy stronami w pkt. III i IV sentencji wyroku Sąd stosunkowo rozdzielił je pomiędzy powódką i pozwanym na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c., odpowiednio do wyniku sprawy. Z dochodzonej kwoty 287.634,74 zł Sąd zasądził na rzecz powódki kwotę 54.572,55 zł. Powódka wygrała zatem sprawę w 18,97% (54.572,57 zł / 287.634,74 zł x 100) a przegrała w 81,03%, zaś w tym stosunku wygrał sprawę pozwany. Zatem strony powinny ponieść koszty w następujących udziałach: powódka w 81,03%, pozwany w 18,97%. Koszty powódki niezbędne do celowego dochodzenia praw
w niniejszej sprawie wyniosły łącznie 21.599 zł, na co składają się uiszczona opłata sądowa od pozwu w wysokości 14.382 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego
w wysokości 17 zł i wynagrodzenie pełnomocnika procesowego powoda w wysokości 7.200 zł, ustalone na podstawie § 6 pkt. 7 w zw. z § 2 ust.1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r., poz. 490). Koszty pozwanego niezbędne do celowej obrony wyniosły łącznie 7.838,59 zł, na co składają się pokryte przez pozwanego należności tłumacza przysięgłego za tłumaczenie dokumentów dla przypozwanych w wysokości 638,59 zł i koszty zastępstwa procesowego pozwanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa w wysokości 7.200 zł, ustalonej stosownie do § 6 pkt 7 w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 461)
w zw. z art. 99 k.p.c. Suma kosztów obydwu stron w niniejszej sprawie wyniosła zatem 29.437,59 zł. Pozwany stosownie do wyniku sprawy powinien pokryć koszty procesu
w wysokości 5.584,31 zł (29.437,59 z 18,97%), a poniósł koszty w wysokości 52.947,11 zł. Wobec tego powódka winna zwrócić pozwanemu część kosztów postępowania w wysokości 2.254,28 zł (7.838,59 zł minus 5.584,31 zł). W kosztach poniesionych przez pozwanego koszty zastępstwa prawnego stanowiły 91,85% kosztów, a wydatki 8,15%. Mając na uwadze regulację art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r., poz. 1150) należało zasądzić od powódki na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 2.070,56 zł (2.254,28 zł x 91,85%) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i na rzecz Skarbu Państwa – Generalnego Dyrektora (...) kwotę 183,72 zł (2.254,28 zł x 8,15%) tytułem zwrotu pozostałych kosztów postępowania (części wydatków poniesionych przez pozwanego).

Sąd oddalił w pkt. V sentencji wyroku wniosek interwenienta ubocznego o zasądzenie od powódki na rzecz interwenienta ubocznego kosztów postępowania. Zgodnie z art. 107 zd. 3 k.p.c. sąd może przyznać interwenientowi koszty interwencji od przeciwnika obowiązanego do zwrotu kosztów. Oznacza to, że sąd nie jest zobligowany do zasądzenia kosztów
w każdym przypadku, w którym istnieją podstawy do obciążenia kosztami przeciwnika.
Wniosek interwenienta ubocznego o zasądzenie kosztów postępowania związanych
z interwencją uboczną będzie uzasadniony w sytuacji, gdy istniała rzeczywista potrzeba wstąpienia interwenienta do sprawy celem obrony jego słusznych interesów a podejmowane w toku sprawy czynności procesowe interwenienta przyczyniły się do wyjaśnienia sprawy.
W niniejszej sprawie przystąpienie interwenienta ubocznego po stronie pozwanego było uzasadnione potrzebą obrony jego interesów, jednakże wkład interwenienta w wyjaśnienie sprawy był co najwyżej nieznaczny. Interwenient nie zgłosił takich twierdzeń lub dowodów, które by zmieniły ocenę roszczeń powódki lub sytuację procesową stron postępowania,
a część twierdzeń interwenienta ubocznego pozostawała w sprzeczności z twierdzeniami strony pozwanej, do której przystąpił. Dlatego wniosek interwenienta ubocznego
o zasądzenie od powódki kosztów postępowania nie zasługiwał na uwzględnienie.