Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 4 grudnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Kaliszu w sprawie z powództwa syndyka masy upadłości (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. przeciwko M. P. i R. P. o zapłatę w punkcie 1 – oddalił powództwo, a w punkcie 2 – zasądził od powoda na rzecz pozwanych kwotę 2.417,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

Na mocy umowy inwestycyjnej o numerze (...) zawartej w dniu 20 października 2011 r. między (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. a M. N. (1) zam. w J. spółka zobowiązała się do inwestowania pozostawionych przez klienta na okres 6 miesięcy środków pieniężnych w kwocie 30.000.00 złotych, a następnie do przeznaczenia pieniędzy, o których stanowił § 6 umowy na wpłatę za pojazd marki (...) o wartości 39.900,00 zł w salonie samochodowym pozwanych.

Wspomniany zapis umowy stanowił, że (...) spółka z ograniczona odpowiedzialnością w S. dokona wpłaty na rzecz salonu samochodowego w wysokości i terminie uzgodnionym z tym salonem tytułem zaliczki na poczet ceny pojazdu, a następnie po upływie 6 miesięcy pozostałej ceny auta pomniejszonej o wpłaconą zaliczkę.

W dniu 13 kwietnia 2012 r. M. N. (2) i pozwani zawarli umowę sprzedaży samochodu opisanej wyżej marki za kwotę 39.990.00 zł. brutto. Zapłata została dokonana przelewem w dniu 23 kwietnia 2012 r.

W dniu 21 grudnia 2012 r. do Sądu zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości (...) spółki z. ograniczoną odpowiedzialnością w S., w stosunku, do której Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie w sprawie o sygnaturze akt X GU 2/13 w dniu 03 lipca 2013 r. ogłosił upadłość obejmującą likwidację majątku dłużnika.

Pozwany odmówił zadośćuczynienia żądaniu zapłaty, wystosowanego przez syndyka masy upadłości (...)spółki z ograniczoną odpowiedzialność w upadłości likwidacyjnej w S..

Sąd Rejonowy dokonał rekonstrukcji powyższego stanu faktycznego mając na względzie treść złożonych przez strony prywatnych i urzędowych dokumentów, jak i brak zgłoszenia jakichkolwiek zastrzeżeń, co do ich autentyczności. Podobnie jako zasługujące na wiarę w całości uznał zeznania pozwanych: R. P. i M. P. gdyż były logiczne, przekonywujące i wewnętrznie spójne, a nadto znajdowały potwierdzenie w w/w uznanym za wiarygodny materiale dowodowym.

W oparciu o powyższe Sąd I instancji oddalił powództwo, jako pozbawione uzasadnionych podstaw. W niniejszej sprawie Sąd podzielił w całości stanowisko Sądu Okręgowy w Białymstoku w sprawie VII GC 179/14, jako zajęte w analogicznej sprawie.

W rozpoznawanej sprawie strony postępowania nie kwestionowały stanu faktycznego sprawy, w szczególności okoliczności, że to (...) spółka z ograniczona odpowiedzialnością w S. dokonało zapłaty ceny za zakupiony przez M. N. (2) pojazd, do czego podmiot ten zobowiązał się w ramach umowy inwestycyjnej z dnia 20 października 2011 r.

Sąd I instancji uznał, że osią sporu wymagającą rozstrzygnięcia była prawna ocena spełnienia przesłanek przypisania czynności rozporządzenia pieniędzy sankcji bezskuteczności wobec masy upadłości.

Zgodnie z treścią wskazanego wyżej przepisu prawa wspomnianą sankcją ustawodawca objął czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli w ich wyniku rozporządził on swoim majątkiem, o ile zostały one dokonane nieodpłatnie albo odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla osoby trzeciej. Zakresem omawianej regulacji prawnej objęte są, więc czynności rozporządzające.

Cechą wyróżniającą takich czynności jest ich skutek, polegający na wywołaniu bezpośrednich i zarazem negatywnych zmian w majątkowych prawach podmiotowych podmiotu dokonującego rozporządzenia.

Za rozporządzenie uznaje się przeniesienie, obciążenie, ograniczenie lub zniesienie prawa podmiotowego. Bezskuteczność czynności upadłego ma na celu ochronę wierzycieli i zapobieżenie zmniejszeniu majątku masy w wyniku czynności poprzedzających upadłość.

Sąd Rejonowy podkreślił, że wprawdzie art. 127 p.u. i.n. stanowi o czynności prawnej, jednak z uwagi na poglądy wyrażane w doktrynie i argumenty a maiori ad minus, nie ulegało wątpliwości, że przywołana regulacja prawna obejmuje swym zakresem, także czynność faktyczną, jaką w realiach sprawy była zapłata za samochód marki F. (...) kwoty 39.990,00 zł.

Pomimo tej konstatacji Sąd I instancji doszedł do wniosku, że powód nie wykazał spełnienia pozostałych przesłanek umożliwiających uznanie czynności przekazania kwoty dla pozwanego za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości (...) sp. z o.o. w S.. Przede wszystkim wskazał, że obie strony błędnie upatrywały w umowie inwestycyjnej, łączącej podmiot reprezentowany przez powoda i M. N. (3) zastosowania konstrukcji z art. 393 k.c. normującej wypadek umowy na rzecz osoby trzeciej (pactum in favorem tertii). Sąd Rejonowy wskazał, że według treści tego przepisu, jeżeli w umowie zastrzeżono, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej, osoba ta, w braku odmiennego postanowienia umowy, może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia. Przy konstrukcji umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej w jej postaci właściwej, osoba trzecia nabywa uprawnienie żądania od dłużnika, ażeby spełnił świadczenie na jego rzecz. Osoba ta ma odnieść określoną korzyść majątkowa wynikającą ze spełnienia przez dłużnika na jej rzecz świadczenia zastrzeżonego w umowie. Z natury prawnej takiej umowy wynika, ze stanowi ona zastrzeżenie dodane do innego stosunku zobowiązaniowego, którego rola polega na przeadresowaniu świadczenia należnego wierzycielowi na osobę trzecią. Z art. 393 k.c. można byłoby wywieść roszczenie, jakie potencjalnie przysługiwałoby pozwanemu (osobie trzeciej) wobec powoda (dłużnik), gdyby ten nie wywiązał się z zobowiązania złożonego wobec M. N. (3), co na gruncie tej sprawy nie miało miejsca albowiem zapłata nastąpiła. Co więcej analiza zgromadzonego w toku procesu materiału dowodowego wykazała, że pozwany nie miał świadomości, że zobowiązanie za kupującego wykonać ma, kto inny (osoba trzecia).

Merytoryczną zasadność powództwa Sąd Rejonowy przeanalizował z perspektywy trzech stosunków - dwóch prawnych - powoda z kupującym auto (umowa inwestycyjna), pozwanego z kupującym auto (umowa sprzedaży) i jednego faktycznego zrównanego ze skutkami czynności prawnej łączącego powoda i pozwanego. Zadniem tego Sądu syndyk na potrzeby prowadzonego postępowania wykreował odpowiedzialność pozwanego podając jako jej źródło rozporządzenie na jego rzecz pieniędzmi w kwocie 39.990,00 zł bez uzyskania ekwiwalentnego świadczenia (powód nie uwzględnił jednak dwóch pozostałych immanentnie związanych z nim stosunków prawnych).

Istotna rolę w tym aspekcie odgrywa art. 356 § 2 k.c. w myśl którego, jeżeli wierzytelność pieniężna jest wymagalna, wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia od osoby trzeciej, chociażby ta działała bez wiedzy dłużnika.

Sąd Rejonowy zaprobował i podzielił stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 października 2000 r. z którego wynika, że brak jest uzasadnionego interesu dla takiej odmowy. Gdy chodzi o świadczenia pieniężne jest rzeczą obojętną, od kogo wierzyciel otrzyma to świadczenie, gdyż w interesie wierzyciela jest uzyskanie tego świadczenia, tylko, bowiem w ten sposób następuje wykonanie zobowiązania (vide wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2000 r., III CKN 263/00 LEX nr 51886).

W przedmiotowej sprawie w salonie pojawił się klient (kupujący M. N. (3)), który zawarł umowę sprzedaży auta. W jej wyniku dealer wydał auto kupującemu. W reakcji na to, na rachunek pozwanych wpłynęły pieniądze pochodzące od powoda.

W świetle powyższego i wobec jednoznacznego brzmienia normy 356 § 2 k.c. w ocenie Sądu I instancji na pozwanym ciążył obowiązek przyjęcia pieniędzy od (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S., a to na skutek tego, że sam wykonał własne zobowiązanie z umowy wzajemnej sprzedaży i wydał kupującemu auto. W chwili dokonania przelewu zapłaty za auto, roszczenie pozwanego wobec kupującego było wymagalne.

Zdaniem Sądu I instancji, opierając się na argumentacji Sądu Okręgowego w Białymstoku, świadczenia po stronie kupującego i pozwanego, jako sprzedawcy były w pełni ekwiwalentne. Ocena roszczenia powoda tylko przez pryzmat skutków czynności faktycznej, jaką było rozporządzenie pieniędzmi upadłej spółki nie daje podstaw do przyjęcia, że wypełnione zostały warunki z art. 127 p. u. i n. albowiem w zamian za otrzymane świadczenie pieniężne wydano samochód, a tym samym (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. zwolniła się z zobowiązania zaciągniętego w ramach umowy łączącej go z kupującym M. N. (1).

Odnosząc się do zarzutu częściowej nieważności umowy miedzy (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w S. a kupującym M. N. (1), Sąd Rejonowy zauważył, że choć umowa ta pozostawała w pewnym związku z oceną powództwa, to nie miała znaczenia dla ustalenia bezskuteczności poddanej pod osąd czynności, ponieważ zapłata za auto wpłynęła na rachunek pozwanych w wyniku wykonania umowy łączącej kupującego z pozwanymi a ponad wszelką wątpliwość umowa ta nie była obarczona żadną wadą. Ponadto podpierając się argumentacją ze wskazanego wyżej orzeczenia Sąd Rejonowy podniósł, że niezasadne było powoływanie się przez powoda na treść przepisów art. 527 k.c. W judykaturze jednoznacznie przesądzono i wynika to wprost z art. 131 p.u.in., że przepisy o skardze paulińskiej mają zastosowanie jedynie subsydiame. Inaczej mówiąc przepisy o bezskuteczności czynności upadłego są regulacją szczególną w stosunku do przepisów o skardze paulińskiej, nie chodzi jednak o relację lex specialis - lex generalis, lecz o komplementamości unormowań.

W takim więc zakresie w jakim stan faktyczny sprawy unormowany jest w przepisach prawa upadłościowo i naprawczego, nie stosuje się przepisów art. 527-534 k.c.

W niniejszej sprawie przelew kwoty 39.990,00 zł nastąpił na mniej niż rok przed złożeniem wniosku o upadłości powodowej spółki (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2012 roku IICSK 273/11LEX nr 1131119).

Wobec powyższego Sąd Rejonowy uwzględniając dyspozycję art. 127 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe i naprawcze oddalił powództwo, jako bezzasadne, o czym orzekł w pkt I sentencji wyroku.

O kosztach procesu (pkt II sentencji wyroku) rozstrzygnięto zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, wyrażoną w art. 98 k.p.c. obciążając nimi w całości przegrywającego powoda (wyrok k. 237, uzasadnienie k. 212-249).

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w całości i wnosząc o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez zasądzenie solidarnie od pozwanych M. P. i R. P. na rzecz powoda kwoty 39.990 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 3 września 2013 r. do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania za pierwszą instancję, w tym kosztów wynagrodzenia adwokata z tytułu zastępstwa procesowego w wysokości podwójnej stawki minimalnej i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania za drugą instancję, w tym wynagrodzenia adwokata z tytułu zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Skarżący zarzucił wyrokowi naruszenie prawa materialnego, t.j.:

1.  art. 127 ust.1 prawa upadłościowego i naprawczego poprzez jego niezastosowanie
w następstwie wadliwego uznania, że:

a.  dokonując oceny czynności prawnej w kontekście przesłanek z art. 127 ust.1 p.u.in. należy tego dokonać z punktu widzenia majątków uczestników stosunku waluty, a nie z punktu widzenia majątku masy upadłości,

b.  zapłata dokonana przez (...) sp. z o.o. na rzecz pozwanych nie była czynnością nieodpłatną, jak również czynnością, której można przypisać rażącą niewspółmierność wzajemnych świadczeń,

2.  art. 134 ust. 1 p.u.in. poprzez jego niezastosowanie pomimo, iż w niniejszej sprawie mamy do czynienia z bezskutecznością czynności prawnej w postaci zapłaty kwoty 39.990,00 zł,

3.  art. 393 k.c. poprzez jego niezastosowanie mimo, iż w niniejszej sprawie mamy do czynienia z umową zawierającą zastrzeżenie świadczenia na rzecz osoby trzeciej,

4.  art. 359 §2 ^{( 2 )}k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy kwoty ustalone w umowie, a także wypłacone przez (...) sp. z o.o. były odsetkami od wpłaconego przez M. N. (3) kapitału i znacznie przekraczały wartości określone w art. 359 § 2 ^{( 1 )}k.c. (apelacja k. 252-260).

W odpowiedzi na apelację powoda pozwani wnieśli o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od syndyka masy upadłości (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w S. na rzecz pozwanych kosztów postępowania w drugiej instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych (odpowiedź na apelację k. 283-290).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu, bowiem przedstawione w niej zarzuty nie zasługują na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest prawidłowe,
choć uzasadnione powinno być odmiennie.

W uznaniu Sądu odwoławczego podniesiona w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku oraz w apelacji kwestia kwalifikacji prawnej konstrukcji stosunku podstawowego przysporzenia w postaci umowy inwestycyjnej nr (...) zawartej w dniu 14 listopada 2011 r. pomiędzy (...) sp. z o.o. a M. N. (1) pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż należało uznać te umowę, w świetle art. 58 § 1 k.c. za bezwzględnie nieważną z uwagi na sprzeczność z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. 2015 r., poz. 128 z późn. zm.).

Naruszenie przepisu art. 58 § 1 k.c. jako mające charakter prawnomaterialnego Sąd Okręgowy rozpoznał z urzędu, mając na uwadze, iż sąd odwoławczy nie jest związany przedstawionymi w apelacji zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go jedynie zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego (uchwała SN (7) z 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, Nr 6, poz. 55; zob. też post. SN z 16 czerwca 2004 r., I CZ 40/04, Legalis; wyr. SN z 6 czerwca 2007 r., II PK 318/06, OSNAPiUS 2008, Nr 23-24, poz. 344).

Treść przedmiotowej umowy inwestycyjnej daje podstawę do przyjęcia, że (...) sp. z o.o. zobowiązało się w niej do wykonywania na rzecz M. N. (3) czynności bankowych w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 Prawa bankowego. Zgodnie z tym przepisem czynnością bankową jest m.in. przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów (ust. 1 pkt 1).

Podkreślenia wymaga, że działalność gospodarcza, której przedmiotem są czynności bankowe wymienione w art. 5 ust. 1 przepisu, może być wykonywana wyłącznie przez banki (ust. 4). Wyjątek stanowią sytuacje, gdy przepisy odrębnych ustaw uprawniają jednostki organizacyjne inne niż banki do wykonywania wskazanych wyżej czynności (ust. 5). Zgodnie z art. 12 powołanej ustawy banki mogą być tworzone jako banki państwowe, banki spółdzielcze lub banki w formie spółek akcyjnych, przy czym bank w formie spółki akcyjnej i bank spółdzielczy mogą być utworzone po uzyskaniu zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego (art. 30a Prawa bankowego). Katalog form prawnoorganizacyjnych dostępnych dla banku ustalona w art. 12 ma charakter zamknięty. Tak więc zarówno utworzenie, jak i prowadzenie przedsiębiorstwa bankowego jest możliwe tylko w wyżej wymienionych formach prawnych.

Z powyższego wynika, że powodowa spółka nie jest bankiem. Choćby z uwagi na formę prowadzenia działalności gospodarczej, t.j. jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, nie mogła uzyskać zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego na utworzenie banku. Zawarcie umowy inwestycyjnej przez podmiot nieuprawniony w świetle bezwzględnie obowiązującego art. 30a ustawy Prawo bankowe, jako przesłanka jej sprzeczności z przepisem ustawy wywołuje skutki określone ogólnymi regułami o dokonywaniu czynności prawnych, ujętymi w przepisie art. 58 k.c. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 24 czerwca 2015 roku, I ACa 170/15).

Ze względu na powyższe podstawą roszczenia o zapłatę nie mógł być art. 127 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe, która do dnia 31 grudnia 2015 roku miała tytuł „Prawo upadłościowe i naprawcze” (tekst jednolity Dz. U. z 2015 roku, poz. 233 ze zm., dalej pr. upadł.), przewidujący łagodniejszą sankcję w postaci bezskuteczności czynności prawnej. Umowa została bowiem dotknięta surowszą sankcją przewidzianą w art. 58 k.c. w postaci bezwzględnej nieważności. Nieważność bezwzględna czynności prawnej oznacza, że czynność w ogóle nie wywołuje właściwych dla danego typu czynności (uważanych za zamierzone przez strony) skutków prawnych. Nie wywołuje tych skutków od początku, z mocy prawa (bez konieczności podejmowania jakichkolwiek działań zmierzających do „unieważnienia” czynności) i nieodwracalnie (następcze usunięcie przeszkód, z powodu których czynność była nieważna, nie nada jej cech ważnej czynności prawnej) (por. E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2014).

Z uwagi na to, że umowa inwestycyjna zawarta pomiędzy (...) sp. z o.o. a M. N. (1) była czynnością prawną nieważną, w konsekwencji świadczenie spełnione przez (...)sp. z o.o. na rzecz pozwanych w wykonaniu tej umowy, a polegające na zapłacie ceny za zakupiony przez M. N. (3) samochód nastąpiło bez ważnej podstawy prawnej. W tej sytuacji w myśl art. 410 § 2 k.c. świadczenie to było nienależne, wobec czego na podstawie art. 405 k.c. przysługuje roszczenie o jego zwrot.

W myśl art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia powinno być zatem kierowane do osoby bezpodstawnie wzbogaconej, za którą w realiach niniejszej sprawy nie można uznać pozwanych. Osobę, do której odnieść należy przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia jest strona umowy inwestycyjnej - M. N. (3), gdyż otrzymał on na podstawie umowy korzyść w postaci różnicy między wpłaconą kwotą 30.000,00 zł a kwotą przekazaną przez powoda w imieniu M. N. (3) na rzecz pozwanych w wysokości 39.990,00 zł.

Stanowisko to znajduje potwierdzenie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2015 roku sygn. akt II CSK 344/14, w świetle którego przepis art. 410 § 2 k.c. może mieć zastosowanie zarówno w stosunkach dwustronnych, jak również w stosunkach złożonych, wielopodmiotowych. W przypadku tych pierwszych brak prawidłowej podstawy prawnej świadczenia - w jednej z postaci określonych w art. 410 § 2 k.c. - uzasadnia kondykcję między stronami świadczenia. Inaczej jest jednak w stosunkach wielopodmiotowych, w których podstawa prawna dla świadczenia ( causa) - przez którą należy rozumieć porozumienie stron, tj. solvensa i accipiensa, zawarte chociażby w sposób dorozumiany, co do celu przysporzenia - istnieje między innymi podmiotami, niż stronami przysporzenia. W tego rodzaju sytuacjach przysporzenie służy umorzeniu zobowiązania wobec innej osoby - odbiorcy świadczenia - niż odbiorcy przysporzenia.

Badając, czy oznaczone przesunięcie majątkowe na tle wielopodmiotowego układu stosunków, stanowi świadczenie, należy mieć na względzie, że działanie określonej osoby w obrębie jednego stosunku, zmierzające do jego wykonania, może być zaliczone także na poczet innego stosunku, tj. stanowiące również wykonanie tego stosunku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2006 r., V CSK 253/06, OSNC 2007, Nr 9, poz. 141). W stosunkach wielopodmiotowych wadliwość podstawy prawnej dla świadczenia i w konsekwencji nienależność świadczenia ocenia się nie w odniesieniu do stosunku, w ramach którego nastąpiło przysporzenie, lecz w odniesieniu do stosunku kauzalnego, w ramach którego doszło do uzgodnienia celu przysporzenia. W konsekwencji w stosunkach wielopodmiotowych kondykcja przewidziana w art. 410 § 2 k.c. przysługuje między stronami świadczenia, tj. stosunku będącego przyczyną prawną (causą przysporzenia), a nie stosunku, w ramach którego doszło do przysporzenia obejmującego przedmiot świadczenia. W tego rodzaju sytuacjach nie można wyłączyć istnienia wadliwej podstawy prawnej świadczenia pomiędzy spełniającym świadczenie i odbiorcą tego świadczenia, mimo dokonania przysporzenia obejmującego przedmiot świadczenia na podstawie ważnej umowy łączącej spełniającego świadczenie z odbiorcą przysporzenia, niebędącym jednocześnie odbiorcą świadczenia.

W stosunkach wielopodmiotowych istnienie przesłanek roszczenia kondycyjnego określonych w art. 410 § 2 k.c., w tym brak zobowiązania, na podstawie którego doszło do spełnienia świadczenia jako elementu conditio ob rem, należy jednak rozważyć pomiędzy stronami stosunku restytucyjnego, a nie stronami stosunku, w ramach którego doszło jedynie do dokonania przysporzenia osobie trzeciej niebędącej jednak odbiorcą świadczenia. Dla dokonania prawidłowej oceny nieistnienia podstawy prawnej świadczenia w stosunkach wielopodmiotowych istotne jest więc określenie, kto jest odbiorcą świadczenia, a nie jedynie odbiorcą przysporzenia, a tym samym podmiotem, przeciwko któremu może być skierowane roszczenie przewidziane w art. 410 § 2 k.c.

Odnosząc powyższe rozważania do niniejszej sprawy stwierdzić pozostaje, że odbiorcą świadczenia był M. N. (3), zatem to przeciwko niemu, a nie przeciwko pozwanym, będącym jedynie odbiorcami przysporzenia, winno zostać skierowane roszczenie przewidziane w art. 410 § 2 k.p.c.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie
art. 98 k.p.c. w zw. z art. 105 § 2 k.p.c. Powód przegrał sprawę w całości, w związku z czym powinien zwrócić stronie przeciwnej poniesione przez nią koszty procesu. Sąd Okręgowy zasądził od upadłego solidarnie na rzecz pozwanych kwotę 2.400,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym. Wynagrodzenie pełnomocnika pozwanych zostało ustalone na podstawie § 2 pkt 5 i § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804).

Ryszard Badio Magdalena Rychter-Raj Bartosz Kaźmierak