Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 października 2013 r. w Lublinie

sprawy J. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o uchylenie decyzji o odpowiedzialności za zaległości z tytułu składek

na skutek apelacji wnioskodawcy J. L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zamościu

z dnia 22 kwietnia 2013 r. sygn. akt IV U 1276/12

uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w całości i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Zamościu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

III AUa 631/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z dnia 27 czerwca 2012 r. odmówił J. L. uchylenia decyzji z dnia 5 lutego 2007 r., nr (...), orzekającej o jego odpowiedzialności za zaległości składkowe Zakładu (...) Spółki z o. o. w D..

Wnioskodawca w odwołaniu od tej decyzji, wniósł o jej zmianę poprzez orzeczenie, że nie ponosi odpowiedzialności za zaległości z tytułu składek za miesiące sierpień i wrzesień 2002 r., nie uiszczonych przez płatnika składek - Zakład (...) Spółkę z o. o.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie, wnosił o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 22 kwietnia 2013 roku Sąd Okręgowy w Zamościu oddalił odwołanie i zasądził od J. L. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawą wyroku były następujące ustalenia:

J. L., w okresie od 11 września 2002 r. do 9 listopada 2002 r., pełnił funkcję prezesa jednoosobowego zarządu Zakładu (...) Spółki z o. o. w D.. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z dnia 5 lutego 2007 r. orzekł o odpowiedzialności wnioskodawcy J. L., jako osoby trzeciej, za zaległości z tytułu składek i odsetek za zwłokę, nie uiszczonych przez Zakład (...) Spółkę z o. o. w D. - w kwocie 46.233,15 zł.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zamościu, uwzględniając odwołanie wnioskodawcy od tej decyzji, zmienił ją i ustalił, że wnioskodawca nie jest zobowiązany do zapłaty kwoty 46.233,15 zł tytułem składek z odsetkami - na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Na skutek apelacji organu rentowego od tego wyroku, Sąd Apelacyjny w Lublinie wyrokiem z dnia 30 października 2008 r., zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

Sąd Apelacyjny przyjął, że wnioskodawca miał szczegółową informację o złym stanie finansowym Spółki już 26 września 2002 r. Wynika to z pisma skierowanego do Międzyzakładowego (...) Związku Zawodowego (...). Winien więc dołożyć należytej staranności, by zabezpieczyć interesy wierzycieli. Tę należytą staranność wykazałby składając kompletny wniosek o ogłoszenie upadłości. Wnioskodawca nie skompletował niezbędnych dokumentów i nawet nie opłacił tego wniosku. Winien zdawać sobie sprawę, że wysyłając wniosek z brakami i rezygnując z funkcji członka zarządu, nie będzie miał wpływu na dalsze postępowanie. Tym samym uniemożliwił wszczęcie postępowania, którego celem jest ochrona wierzycieli.

Obecnie wnioskodawca wniósł o ponowne rozpoznanie jego sprawy i ustalenie, że nie ponosi odpowiedzialności za należności składkowe Zakładu (...) Spółki z o. o. w D., gdyż funkcję prezesa zarządu pełnił jedynie przez niecałe dwa miesiące i objął ją w czasie, gdy Spółka była w złej kondycji finansowej, a majątek nie wystarczał wówczas nawet na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego.

Wnioskodawca zaznaczył, że Sąd Apelacyjny w Katowicach w sprawie III AUa 2447/08 wyrokiem z dnia 29 stycznia 2009 r., oddalił apelację organu rentowego od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach, który wydał korzystne rozstrzygnięcie wobec R. J., pełniącego funkcję prezesa zarządu Spółki od 15 listopada 2002 r. do 21 marca 2003 r., w sytuacji, gdy wnioskodawca tę funkcję pełnił wcześniej - od 11 września 2002 r. do 9 listopada 2002 r.

W postępowaniu przed organem rentowym wnioskodawca, jako nowe dowody w sprawie, złożył informację zarządu (...) Spółki z o. o., sporządzoną na podstawie ewidencji przychodów, kosztów i wyniku finansowego za miesiące - lipiec i sierpień 2002 r. oraz bilans (...) Spółki z o. o., sporządzony na dzień 30 września 2002 r. Wniósł o merytoryczne rozpoznanie sprawy i ustalenie, na podstawie tych dokumentów, czy w tym czasie Spółka była bankrutem oraz, czy jej majątek byłby wystarczający na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego.

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 83a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) prawo lub zobowiązanie stwierdzone decyzją ostateczną Zakładu ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na to prawo lub zobowiązanie.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15 września 2011 r., II UZP 8/11, OSNP 2012/19-20/252, w przypadku, gdy w zakończonej ostateczną decyzją sprawie dotyczącej odpowiedzialności członka zarządu za zaległości składkowe spółki z o. o. wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję (art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych - po przeprowadzeniu postępowania co do przyczyn wznowienia oraz co do istoty sprawy (art. 149 § 2 k.p.a.) - wydaje decyzję w tym przedmiocie na podstawie art. 151 § 1 k.p.a.

Według at. 145 § 1 pkt 5 k.p.a. w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję.

Przepis art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a. może mieć zastosowanie, gdy spełnione są łącznie trzy przesłanki. Po pierwsze, ujawnione okoliczności faktyczne lub dowody istotne dla sprawy, są nowe. Drugą przesłanką jest istnienie „nowych okoliczności faktycznych”, „nowych dowodów” w dniu wydania decyzji ostatecznej. Trzecią przesłanką jest, że „nowe okoliczności faktyczne”, „nowe dowody” nie były znane organowi, który wydał decyzję (por. wyrok NSA z dnia 17 maja 2000 r., I SA/Lu 9/00, LEX nr 51768).

Przesłanka wznowienia postępowania określona w art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a. będzie zachodziła wówczas, gdy ujawnione nowe okoliczności faktyczne lub dowody nieznane organowi wydającemu decyzję są istotne dla sprawy, to znaczy dotyczą przedmiotu sprawy oraz mają znaczenie prawne, mające w konsekwencji wpływ na treść decyzji w kwestiach zasadniczych.

Nowo złożone przez wnioskodawcę dowody w postaci informacji zarządu (...) Spółki z o. o., sporządzonej na podstawie ewidencji przychodów, kosztów i wyniku finansowego za miesiące - lipiec i sierpień 2002 r. oraz bilans (...) Spółki z o. o., sporządzony na dzień 30 września 2002 r., nie mają waloru istotności - w tym sensie, że mogłyby uzasadniać wznowienie postępowania w sprawie zakończonej decyzją ostateczną.

Dane ekonomiczne zawarte w tych dokumentach, a dotyczące sytuacji Spółki w tym czasie, są adekwatne z danymi wskazanymi w piśmie wnioskodawcy, jako prezesa zarządu Spółki z dnia 4 października 2002 r., adresowanym do Międzyzakładowego (...) Związku Zawodowego (...) w D., które m.in. stanowiły podstawę faktyczną wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 30 października 2008 r. W tym piśmie wnioskodawca ocenia sytuację finansową Spółki, jako bardzo trudną, na co składały się:

- brak środków na finansowanie bieżącej działalności, regulowanie zobowiązań wobec pracowników, zobowiązań budżetowych oraz pozostałych zobowiązań wobec wierzycieli,

- ujemne saldo w rozliczeniach z Hutą (...) w wysokości 30.921,67 zł, co spowodowało zablokowanie cesji wierzytelności,

- strata netto za 8 miesięcy - 154,1 tys. zł

- brak możliwości uzyskania bankowych kredytów, poręczeń lub gwarancji

i wnioskuje o podjęcie niezbędnych decyzji, umożliwiających podwyższenie kapitału zakładowego i dokapitalizowanie Spółki.

Sąd zaznaczył, że w złożonej obecnie przez wnioskodawcę informacji zarządu o sytuacji (...) Sp. z o. o., w pozycji wyniki ekonomiczne za 8 miesięcy 2002 r., również ujawniono wynik finansowy netto w wysokości „- 151,1 tyś. zł”.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 stycznia 2009 r. (III AUa 2447/08), wydany w sprawie R. J., który był następcą wnioskodawcy na stanowisku prezesa zarządu Spółki, nie może być potraktowany jako nowy dowód lub nowa okoliczność faktyczna w sprawie niniejszej, ponieważ on wyłącznie rozstrzygnięciem w innej, indywidualnej sprawie, a nadto został wydany prawie po 2 latach od wydania decyzji organu rentowego z dnia 2 lutego 2007 r.

W tej sytuacji Sąd oddalił wniosek wnioskodawcy o dopuszczenie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy, prowadzonej z odwołania R. J. uznając, że nie mogą one mieć istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy niniejszej.

Z tych samych przyczyn Sąd nie uwzględnił wniosku wnioskodawcy o zobowiązanie organu rentowego do złożenia dokumentów uzyskanych z Urzędu Skarbowego, na podstawie których ustalił on stan finansowy Spółki. Stan ten ustalony przez organ rentowy przy wydawaniu decyzji z dnia 2 lutego 2007 r., w części istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy, został obecnie potwierdzony złożeniem przez wnioskodawcę nowych dowodów. Prawidłowość oceny sytuacji ekonomicznej Spółki, dokonanej przez organ rentowy, w aspekcie odpowiedzialności wnioskodawcy za jej zaległości składkowe, została zaakceptowana przez Sąd Apelacyjny w Lublinie w sprawie III AUa 924/08, a wnioskodawca nie wykazał obecnie faktu zaistnienia istotnych dla sprawy, nowych okoliczności lub nowych dowodów, które nakazywałyby inną ocenę tej sytuacji.

Z tych względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

O kosztach procesu rozstrzygnięto w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wywiódł J. L. zaskarżając wyrok w całości, zarzucając :

- błąd w ustaleniach faktycznych polegający na błędnym przyjęciu, że nowe dowody wskazane przez odwołującego się nie są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy

- obrazę art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie oceny mocy dowodowej zawnioskowanych dowodów bez ich przeprowadzenia i wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego

- obrazę art. 477 11 § 2 k.p.c. poprzez zaniechanie przez Sąd wezwania do udziału w sprawie jako zainteresowanego Zakładu (...) spółkę z o.o.

Wskazując na powyższe wniósł o zmianę wyroku i ustalenie, że J. L. nie ponosi odpowiedzialności za zaległości z tytułu składek za miesiąc sierpień i wrzesień 2002 roku nie uiszczonych przez płatnika składek – Zakład (...) spółkę z o.o., oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi i instancji przy uwzględnieniu kosztów postepowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Przede wszystkim należy podnieść, że w sprawie zachodzi nieważność postępowania, co w myśl przepisu 386 § 2 k.p.c. nakłada na Sąd drugiej instancji obowiązek uchylenia zaskarżonego wyroku oraz zniesienia postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Zgodnie z art. 379 pkt 5 k.p.c. nieważność postępowania zachodzi jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw.

W świetle utrwalonej linii orzecznictwa, pozbawienie strony możności obrony swych praw polega na tym, że z powodu wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, będących skutkiem naruszenia przepisów prawa strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części (zob. wyrok SN z dnia 10 maja 1974 r., II CR 155/74, OSP 1975, z. 3, poz. 66; postanowienie SN z dnia 6 marca 1998 r., III CKN 34/98, Prok. i Pr. 1999, nr 5, poz. 41; wyrok SN z dnia 13 czerwca 2002 r., V CKN 1057/00, LEX nr 55517).

Zgodnie z treścią art. 477 ¹¹ k.p.c. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych stronami postępowania są ubezpieczony, inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, organ rentowy i zainteresowany.

Art. 116 Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) ustanawiający odpowiedzialność osoby trzeciej - członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania podatkowe spółki - ma odpowiednie zastosowanie do należności z tytułu składek, na podstawie art. 31 i 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 137, poz. 887 ze zm.). Stosownie do art. 116 Ordynacji podatkowej, za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, chyba że członek zarządu wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono upadłość lub wszczęto postępowanie układowe albo że niezgłoszenie upadłości oraz brak postępowania układowego nastąpiły nie z jego winy, bądź też wskaże on mienie, z którego egzekucja jest możliwa, przy czym (§ 2) odpowiedzialność ta obejmuje zobowiązania podatkowe, które powstały w czasie pełnienia obowiązków członków zarządu spółki.

Odpowiedzialność członków zarządu spółki, jako osób trzecich ma charakter akcesoryjny i subsydiarny (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2006 r., II UK 47/06, OSNP 2007/19-20/296). Solidarność, o której mowa w art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej dotyczy odpowiedzialności solidarnej członków zarządu ze spółką, co oznacza, że spełnienie zobowiązania wynikającego ze składek przez jedną z tych osób zwalnia w tym zakresie pozostałe (art. 366 k.c.).

Nie ulega zatem wątpliwości, że podmiotem zainteresowanym wynikiem rozstrzygnięcia niniejszej sprawy był nie tylko J. L. którego dotyczyła zaskarżona decyzja - jako jednoosobowy członek zarządu spółki - ale także Zakład (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Co do zakresu odpowiedzialności członka zarządu za zaległości składkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością , jej pozycji jako dłużnika i podmiotu zainteresowanego wynikiem rozpoznania sprawy, w orzecznictwie sądowym utrwalony jest pogląd , że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością winna brać udział w postępowaniu, jako zainteresowana.

Zgodnie z aktualnymi na dzień wydania niniejszego orzeczenia danymi uwidocznionymi w KRS (k. 79) - Zakład (...) spółka z o.o. w D. figuruje pod nr (...) Rejestru Przedsiębiorców.

Niewezwanie przez sąd właściwie oznaczonego zainteresowanego do udziału w postępowaniu powoduje nieważność tego postępowania na podstawie art. 379 pkt 5 w związku z art. 47711 § 1 k.p.c.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy winien wezwać do udziału w sprawie spółkę z oo. w D. - Zakład (...) i przeprowadzić postępowanie z udziałem wszystkich osób zainteresowanych jego wynikiem.

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok znosząc przeprowadzone przed Sądem Okręgowym postępowanie i sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania, jednocześnie na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. pozostawił temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.