Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 października 2013 r. w Lublinie

sprawy S. G.

z udziałem zainteresowanych D. T., M. G. oraz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o zapłatę należności z tytułu zaległych składek

na skutek apelacji wnioskodawcy S. G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 28 lutego 2013 r. sygn. akt VII U 189/12

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od S. G. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. kwotę 900 (dziewięćset) złotych zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

III AUa 758/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 lutego 2013 r. Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił odwołanie wnioskodawcy S. G. od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. stwierdzającej odpowiedzialność wnioskodawcy jako członka zarządu za zobowiązania (...) spółki z o.o. w L. za należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Funduszu Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych , za okres od grudnia 2004 r. do lutego 2005 r. w łącznej kwocie 28.856,08 zł.

W toku postępowania Sąd Okręgowy wezwał do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanych (...) Spółkę z o.o. w L. oraz jej udziałowców – M. G. i D. T..

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach i rozważaniach prawnych:

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w L. istnieje od dnia 30 maja 2001 roku. Członkiem jednoosobowego zarządu spółki oraz jej prezesem był w spornym okresie S. G..

W 2003 roku sytuacja ekonomiczna Spółki uległa pogorszeniu – rok ten zakończył się stratą w wysokości 499 698,53 zł, a zobowiązania przekroczyły wartość majątku Spółki. W tym okresie – od lutego 2004 roku spółka odprowadzała składki na ubezpieczenie społeczne w niepełnej wysokości bądź w ogóle ich nie odprowadzała.

W związku z tą sytuacją, w dniu 4 października 2004 roku złożony został w Sądzie Rejonowym w Lublinie wniosek o wszczęcie postępowania naprawczego. Na czas tego postępowania Sąd wyznaczył Spółce nadzorcę sądowego w osobie T. W.. Postępowanie to zakończyło się wydaniem w dniu 17 stycznia 2005 roku postanowienia o jego umorzeniu, w związku z nie zawarciem układu z wierzycielami.

W dniu 29 grudnia 2004 roku S. G. reprezentując jako Prezes Zarządu Spółkę (...), złożył wniosek o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku. Postanowieniem z dnia 18 lutego 2005 roku Sąd Rejonowy w Lublinie ogłosił upadłość Spółki obejmującą likwidację majątku. W dniu 28 marca 2006 roku postępowanie upadłościowe zostało umorzone ze względu na brak w majątku spółki środków wystarczających na zaspokojenie kosztów postępowania.

Na dzień wydania zaskarżonej decyzji Spółka (...) posiadała zaległości z tytułu składek z okresu od lutego 2004 roku do czerwca 2005 roku w łącznej kwocie 189 909,95 zł, w tym 108 981,95 zł z tytułu zaległych składek oraz 80 928 zł z tytułu odsetek za zwłokę. Przeprowadzone przez pozwany organ rentowy własne postępowanie egzekucyjne nie przyniosło rezultatów – egzekucja okazała się całkowicie bezskuteczna. Już w postępowaniu upadłościowym stwierdzono brak majątku Spółki, wystarczającego na zaspokojenie choćby kosztów postępowania upadłościowego.

W dniu 25 listopada 2008 roku pozwany skierował do S. G. zawiadomienie o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie przeniesienia odpowiedzialności za zobowiązania (...) Sp. z o.o. w związku z nieopłaceniem składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczeń Zdrowotnych oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od grudnia 2004 roku do lutego 2005 roku. Organ rentowy ustalił wysokość zaległości Spółki oraz uznał, że po stronie wnioskodawcy nie zaistniały okoliczności powodujące uwolnienie go od odpowiedzialności za zaległości publicznoprawne.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie było zaistnienie okoliczności, które spowodowałyby uwolnienie wnioskodawcy od odpowiedzialności za zobowiązania spółki (...). W ocenie Sądu Okręgowego ustalenie to wymagało wiadomości specjalnych, toteż Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu ekonomii, rachunkowości i prawa podatkowego. Z opinii biegłego wynika, że już w wyniku prowadzenia działalności w roku 2001 Spółka poniosła stratę o wartości 124 600 zł. Wynik ten spowodował powstanie kapitałów ujemnych, oznaczających nadwyżkę zobowiązań nad wartością majątku, jakim dysponowała Spółka. W roku 2002 Spółka uzyskała pozytywny wynik gospodarczy o wartości 91500 zł. Wynik ten został przeznaczony na pokrycie części straty z roku 2001. Przeznaczenie zysku roku 2002 na pokrycie straty z roku 2001 spowodowało przywrócenie kapitałom własnym wartości dodatniej, ale ich wartość nie przekroczyła wartości kapitału podstawowego. Oznaczało to, że Spółka w dalszym ciągu miała bardzo słabe podstawy ekonomiczne
i była intensywnie narażona na oddziaływanie czynników zewnętrznych - konkurencji. W wyniku podjęcia błędnej decyzji ekonomicznej polegającej na uruchomieniu placówki handlowej w C., Spółka w roku 2003 poniosła stratę i częściowo utraciła płynność finansową.

W 2003 roku Spółka poniosła stratę o wartości 501 700 zł. Zarząd zakładał, że poniesioną stratę pokryje z wyniku roku 2004r. Na podstawie danych zawartych w bilansie (sprawozdanie finansowe) za rok 2003, jednoznacznie stwierdzić można, że wystąpiły przesłanki do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Sprawozdanie finansowe zostało podpisane przez wnioskodawcę w dniu 27 stycznia 2004r. Wygenerowana w roku 2003 strata miała wartość 501 700 zł. W opinii biegłego z całą pewnością można stwierdzić, że Zarząd pozyskał wiedzę o wystąpieniu przesłanek do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości z dniem podpisania sprawozdania finansowego za rok 2003, tj. 27 stycznia 2004 r.

W ocenie Sądu Okręgowego opinia biegłego zarówno pisemna jak i ustna, ma charakter całościowy, jest rzetelna i zasługuje w całości na uwzględnienie. Opinia została opracowana w oparciu o bezpośrednie zapoznanie się z materiałem dowodowym zgromadzonym przez organ rentowy i przez Sąd – tj. bilansów i rachunków wyników a także sprawozdania nadzorcy sądowego. Oceny sytuacji spółki i stosownych wyliczeń dokonał specjalista, posiadający konieczną i wystarczającą wiedzę w zakresie opiniowanego przedmiotu. Wnioski zawartew opinii są rzeczowo i logicznie uzasadnione, toteż Sąd podzielił ją w całości.

W oparciu o poczynione ustalenia Sąd Okręgowy nie uwzględnił odwołania przywołując przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 1997 roku, Nr 137, poz. 926 ze zmianami), znajdującej zastosowanie w sprawie z mocy art. 31 i 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 1998 r., Nr 137, poz. 887 ze zmianami).

Zgodnie z treścią art. 116 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:

1) nie wykazał, że:

a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo

b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy;

2) nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Odpowiedzialność członków zarządu, określona w § 1, obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, które powstały w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu.

Sąd Okręgowy zważył, że organ rentowy przeniósł na S. G. odpowiedzialność za zobowiązania spółki (...) powstałe w okresie, kiedy pełnił on funkcję prezesa jednoosobowego zarządu spółki. Bezsporne jest, iż w okresie od grudnia 2004 roku do lutego 2005 roku firma nie opłacała składek na ubezpieczenia społeczne. Bez wątpliwości ustalono także, iż egzekucja należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne była bezskuteczna – potwierdza to postępowanie egzekucyjne przeprowadzone przez organ rentowy oraz ustalenia Sądu w postępowaniu upadłościowym.

Sporną kwestią była natomiast okoliczność czy w niniejszym przypadku zaszły okoliczności uwalniające wnioskodawcę od odpowiedzialności za zaległości spółki.

Jak wynika z opinii biegłego z zakresu ekonomii, rachunkowości i prawa podatkowego już z chwilą podpisania sprawozdania finansowego za rok 2003 tj. w dniu 27 stycznia 2004 roku wnioskodawca posiadał wiedzę wystarczającą do złożenia wniosku o upadłość Spółki - orientował się wówczas bez żadnych wątpliwości w sytuacji finansowej oraz w wysokości zadłużenia. Zdawał sobie również sprawę, iż należności publicznoprawne Spółki nadal nie są realizowane i w związku z tym zadłużenie rośnie. Wniosek o wszczęcie postępowania naprawczego został zgłoszony dopiero w październiku 2004 roku a wniosek o ogłoszenie upadłości – dopiero w grudniu 2004 roku tj. prawie rok później.

W tej sytuacji, w ocenie Sądu Okręgowego, S. G. nie wykazał, iż niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy – wiedząc bowiem o niewypłacalności spółki, która według opinii biegłego nastąpiła na dzień 31 grudnia 2003 roku odpowiednie kroki podjął dopiero w październiku i grudniu 2004 roku.

Z tych względów i na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego wyroku złożył wnioskodawca zaskarżając wyrok w całości i zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 116 § 1 ordynacji podatkowej i art. 442 § 1 k.c. oraz naruszenie prawa procesowego poprzez niewyjaśnienie wszystkich okoliczności istotnych dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy.

Powołując powyższe zarzuty apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i, jak należy wywieść z apelacji, o ustalenie, że nie ponosi odpowiedzialności za zaległości wskazane w zaskarżonej decyzji ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

Skarżący wywodził, że w jego ocenie we właściwym czasie złożył wniosek o ogłoszenie upadłości spółki a nadto nie powinien ponosić odpowiedzialności za zobowiązania powstałe po zgłoszeniu wniosku. Skarżący podniósł nadto zarzut przedawnienia, gdyż organ rentowy wydał decyzję po upływie trzech lat od dowiedzenia się o sprawcy szkody i o szkodzie – art. 442 § 1 k.c.

Z tych względów wnioskodawca uznawał apelację za uzasadnioną.

Opierając się na ustaleniach faktycznych jak i rozważaniach prawnych poczynionych przez Sąd I instancji Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Sąd Apelacyjny akceptuje w całości ustalenia faktyczne jak i wywody prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, zatem nie zachodzi konieczność ich powtarzania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 r. II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60).

Zarzut apelacji sprowadzający się do niewyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy jest chybiony. W sprawie niniejszej z mocy art. 31 cyt. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, znajduje zastosowanie art. 116 § 1 ordynacji podatkowej. W tej sytuacji rzeczą Sądu Okręgowego było zbadanie czy w okresie kiedy wnioskodawca był członkiem zarządu spółki (...) powstały zaległości w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Funduszu Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz czy występują przesłanki uwalniające wnioskodawcę od odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu zaległych składek. Wszystkie te okoliczności zostały przez Sąd Okręgowy wyczerpująco zbadane i wyjaśnione.

W świetle art. 116 § 1 pkt 1 ordynacji podatkowej za zaległości spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna. Bezspornym jest, że w okresie od grudnia 2004 roku do lutego 2005 roku wnioskodawca był członkiem jednoosobowego zarządu spółki i w tym okresie spółka nie odprowadzała należności z tytułu składek. Egzekucja z majątku spółki okazała się w całości bezskuteczna. Spełniona została zatem przesłanka do przyjęcia odpowiedzialności wnioskodawcy za zaległości powstałe w tym okresie.

Rzeczą Sądu Okręgowego było nadto zbadanie czy zachodzą przesłanki skutkujące uwolnieniem wnioskodawcy od odpowiedzialności a zatem czy wykazał on, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo

niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy art. 116 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej.

Z ustaleń Sądu wynika, że w dniu 27 stycznia 2004 r. wnioskodawca podpisał sprawozdanie finansowe za 2003 r., z którego wynikało, że zobowiązania przekroczyły wartość majątku spółki, zatem od tej daty należy liczyć czas właściwy do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki. Przyjmując, że dla pełnej analizy sytuacja wystarczyłby wnioskodawcy okres miesiąca, zatem najpóźniej do końca lutego 2004 roku winien był zgłosić wniosek o wszczęcie postępowania układowego lub ogłoszenie upadłości. Tymczasem wniosek o wszczęcie postępowania układowego został zgłoszony w dniu 4 października 2004 r. a wniosek o ogłoszenie upadłości w dniu 29 grudnia 2004 r. Pierwszy wniosek – o wszczęcie postępowania układowego – nie został zatem zgłoszony w czasie właściwym. Sąd Apelacyjny podziela w pełni pogląd Sądu Najwyższego, w świetle którego właściwy czas do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest przesłanką obiektywną, ustalaną w oparciu o okoliczności faktyczne każdej sprawy. Dla określenia czasu właściwego nie ma znaczenia subiektywne przekonanie członków zarządu spółki (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2012 r. II UK 109/11 LEX nr 1130391).

Wnioskodawca nie wskazał żadnych okoliczności, z których wynikałoby, że niewszczęcie postępowania układowego w czasie właściwym nastąpiło bez jego. Słusznie zatem Sąd Okręgowy ustalił, że ponosi on odpowiedzialność za zaległości spółki, w okresie wskazanym w zaskarżonej decyzji.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń i nie dopuścił się naruszenia prawa materialnego tj. art. 116 § 1 ordynacji podatkowej. Zgłoszenie wniosku o wszczęcie postępowania układowego, które nie zakończyło się zawarciem układu jak też zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki a następnie umorzenie postępowania z powodu braku majątku na zaspokojenie kosztów postępowania nie oznacza, że skarżący nie ponosi odpowiedzialności za zaległości powstałe w okresie kiedy toczyło się postępowanie układowe i upadłościowe. Z treści art. 116 § 1 ordynacji podatkowej jasno wynikają okoliczności uwalniające członka zarządu od odpowiedzialności – jest to zgłoszenie we właściwym czasie wniosku o wszczęcie postępowania układowego lub o ogłoszenie upadłości. Skoro warunku tego wnioskodawca nie spełnił to ponosi odpowiedzialność za długi składkowe, generowane w czasie gdy toczyły się postępowania.

Bezzasadny jest zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 442 ¹ § 1 k.c. Przepisy cyt. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie odsyłają do przepisów kodeksu cywilnego ale w sposób odrębny i autonomiczny regulują problematykę zaległości z tytułu składek. Tym samym nie znajdują w niniejszej sprawie zastosowania przepisy kodeksu cywilnego dotyczące przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym. W zakresie odpowiedzialności członka zarządu za zaległości składkowe należy stosować m.in. art. 116 i art. 118 § 1 i § 2 ordynacji podatkowej, z mocy odesłania zawartego w treści art. 31 cyt. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W świetle art. 118 § 1 ordynacji podatkowej nie można wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa, upłynęło 5 lat. Przepis ten statuuje przedawnienie prawa do wydania decyzji, jeśli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość upłynęło 5 lat. Sąd Okręgowy nie dopuścił się naruszenia tego przepisu. Najwcześniejsza zaległość tj. składka za grudzień 2004 r. powinna zostać opłacona do dnia 15 stycznia 2005 r. - art. 47 ust. 1 pkt 3 cyt. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych a zatem 5-letni termin przedawnienia prawa do wydania decyzji rozpoczął bieg od 31 grudnia 2005 roku a zakończył 31 grudnia 2010 r. Organ rentowy w dniu 24 września 2010 r., a zatem przed upływem 5-letniego terminu wydał decyzję przenoszącą na wnioskodawcę odpowiedzialność. Tym samym decyzja pozwanego znajduje umocowanie w obowiązującym prawie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego wyrok wydany przez Sąd Okręgowy jest prawidłowy i zgodny z obowiązującymi przepisami zaś apelacja wnioskodawcy jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Pozwany jest stroną wygrywającą sprawę zatem wnioskodawca na mocy art. 98 § 1 k.p.c. winien zwrócić mu poniesione koszty procesu tj. koszty zastępstwa procesowego. Wyliczając koszty procesu Sąd Apelacyjny miał na uwadze treść § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst. Jedn. Dz.U. Nr 490 z 2013 r.), zgodnie z którym stawki minimalne za prowadzenie spraw w postępowaniu apelacyjnym wynoszą przed sądem apelacyjnym - 75% stawki minimalnej, a jeżeli w pierwszej instancji nie prowadził sprawy ten sam radca prawny - 100% stawki minimalnej, w obu wypadkach nie mniej niż 120 zł. W sprawie niniejszej zarówno w I jak i II instancji pełnomocnictwo było udzielone tej samej osobie, zatem koszty zastępstwa wynosiłyby 1.800 zł - § 6 pkt 5 cyt. rozporządzenia. Mając na uwadze trudną sytuację majątkową wnioskodawcy, wykazaną w oświadczeniu z dnia 2 maja 2013 r. (k. 219-220) Sąd Apelacyjny na mocy art. 102 k.p.c. obniżył przysługujące pozwanemu koszty o połowę. Jednocześnie Sąd nie znalazł podstaw do nieobciążania wnioskodawcy kosztami procesu w ogóle, gdyż składając odwołanie i decydując się na drogę postępowania sądowego wnioskodawca winien był uwzględnić możliwość ponoszenia konsekwencji procesowych w postaci obowiązku zwrotu kosztów poniesionych przez stronę przeciwną i zgromadzić w tym celu odpowiednie środki finansowe (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2013 r. I CZ 161/12 LEX nr 1353087).

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.